장음표시 사용
31쪽
PsyeIiologiae definitio. Fhyssea defi-
ca definitio. Funiamen tumetiricast politicae. Finieae defini. rio. Foliri defi, vitio,
per ipsum fieri posse intelliguntur, sunt operationes ipsius, e. e. creatisti contervatio universi. E. in theologia nat. agendum est de attributis ac operationibus Dei. g. II.
Pars philosophiae, quae de ovinia agit, lis boloeia a me
appellatur; quae est scientia eorum, quae per animas humanas possibilia simi. Ratio definitioniS patet, ut ante f. 23. . q. 62. Pars denique philosophiae, quae de eorporibus agit, physcasthitatur; quae est scientia eorum, quae per corpora possibilia sunt I. 23. O. . . 63. Anima duplicem habet facultatem, en noscitivam atque petitivam; quod eXperientia confirmat. Nec minus Pater, que facultatem in suo exercitio aberrat e posse, nempe cognosciti viam a veritate, appetitisam a bono. I. I . Ea philosophiae pars quae usum facultatis cognoscitivae in cognoscenda veritate ac vitando errore tradit, Iogica dicitur; quae est scientia dirigendi facultatem cognoscitivam in cognosce
Ea philosophiae pars, quae usum facultatis appetitivae in eligendo bono & rugiendo malo inculeas, philosophia practica diacitur ; quae est scientia dirig endi facultatem appetitivam in eligem do bono & fugiendo malo. g. S6. Homo eonsiderari potest ves quatenus es homo , vel quat mir es rivis ; aut prouti vivit in statu naturali, veil societate civili. Hinc philosophia practica in duas partes dispescitur. S. F7. Ea philosophiae pars, in qua homo consideraturiit homo, adpellatur ethica; quae est scientia dirigendi actiones liberas inflatu naturali, L quatenus sui juris est homo, nulli alterius Potestati subjectus. q. y8. Ea philosophiae pars, in qua homo consideratur tanquam vivens
32쪽
op. IV De Partigrapbilosophiae. iavivens in statu politica Vocatur; quae est scientia dirigendi
actiones liberas in societate civili. I. Sy. Dantur praeter societatem civilem societates alia mino. Pundamen- res, quibus etiam in statu naturali fuisset locus, veluti sociea xvi se noras conjugialis, paterna, herilis, quae simplicium , nomine ης 'venire 1blent. g. 6O. Pars philosephiae, in qua homo consideratur tanquam oeconomicae membrum societatis alicujiis minoris, oeconomica appellatur ; quae dcfinitio. est scientia dirigendi actiones liberas in societatibus minoribus, quibus etiam extra remp. fuisset locus I. 6I. Homo appetere nequit bonum, di aVersari maIum, quod non cognovit. Ea philosophiae pars, in qua docetur, quae- 'nam actiones sint honae, quaenam malae, jus natura vota uquod est scientia actionum bonarum atque malarum. f. Sint quoq- Irincipia quaedam generalia , unde Omnis Fundamem
theoria ae praxis phiIosephiae practicae pendet. Hoc ipsb facto
f. D. Ea philosophiae pars, quae generalem theoriam &Pra-'ui defiesco. xin philosophiae practicae tradit, alme philosophia practica
un versilis appellatur; quae est scientia assectiva praefica dirigen- - di actiones liberas per regulas generalissimas. affectiva dicitiar, quia flectit voluntatem ad appetendum do ave sandum; practis audie, quia determinare docet facultatem locomotivam
ad exequendum actiones internas. .
S. 6 Possibilis quoque est philosophia artium quam Phnologiae
appellare posses Technieam aut Technologiam; quae est scien uia tio. tia artium di operum artis , aut, scientia eorum, quae organo rum corporis, manuum Potissimum, opera ab hominibus perfi
Specimen dedi de agricultura in tentamine de vera ea a m- ρει in frumentum. Supponit haec philosophia artium reliquam philosophis
33쪽
artium liberaliuma Fundamen. ininti defini. tioontologiae Artis inveni. endi definitio ct fundaunei
tumo Fundamenae tum diversiis rum partium
physicae. physi 'talia definitio. Cosinologiae definitio.
Cop. LII. De Partibus thilophiae.
am. sunt enim regulae artis veluti consectaria theoriarum philosophi
farum quoque artium liberulium condi potes philosophia,
si Q. e aedem ad formam scientiae redigantur. e. c. datur philoso'phia grammaticae, in qua rationes redduntur regularum genera
lium ad grammaticam in genere Oectantium, non habita linguarum specialium idiotismi ratione. Sic oritur grammatica Ibi-Ios. Ita condi posset rhetorica , poetica &c. phi Ophica. I. 66. Sunt etiam nonnulla enti omni communia. Pars illa philosophiae, quae de ente in genere dc generalibus entium affetitionibus agit, Outologia s philosophia prima dicitur ; quae est scientia entis in genere L quatenus ens est. g. 67. Davtur etiam regulae , avibus intellectus dirigitur in veritate latente investigavaa. Pars illa philosophiae, quae regulas istas dirigendi intellectum in veritate latente explicat, ars inUeniendi dicitur; quae adeo est scientia veritatem latentem investi-
' nandi. f. 68. Diversa fiunt eorporum genera , de quibus in physica agi
tur. Damuae corpora totalia, ex quibus tanquam partibus componitur mundus; dantur etiam pistialia in toralibus obvia, e. c. fossilia, vegetabilia, animalia. Quamobre in physica in diversas partes Qispescitur, quae subinde peculiaribus nominibus insigniuntur. . 69. Ea physicae pars, quae de generalibus corporum assectionibus agit, pluribus eorumdem speciebus communibus, phasi ea generalis appellatur; quae est scientia eorum, quae corporibus vel omnivus, vel diversarum saltem specierum competunt.
. O. Pars physicae, quae de corporibus mundi totalibus agit adique docet, quomodo ex iis componatur mundus, Cosmologia appellatur; quae est scientia mundi, qua talis.
34쪽
C . III. De Partibvsphilosophia. is
Quia corpora mundi totalia moventur, pitysici est reddere rationem motuum eorundem. Pars cosmologiae, quae de motuum coelestium causis agit, a Replero appellatur massa coelestis. . D. Datur et ri generalis mundi contemplatio, ea explicans, Cosmologiae quae mundo existe lati cum alio quocumque possibili communia dς- sunt. Ea philosophiae pars, quae 'enerales istas notiones, eaS-que ex parte abstractas, evolvit, CUDologia geMeralis C transcendentali a me Vocatur ; q:lae est scientia mundi in genere.
Psychologia & rhcologia naturalis nonumquam Pnetima- Pneum cleaeticae nomine communi in ignitin tur: & pneumatica per spirituum scientiam definiri solet. Ontologia vero, Cosmologia genera- φlis & pneumatica communi metapbasicae nomine compellantur; quae est scientia entis, mundi in genere atque spirituum.
Pars physicae, quae de meteoris agit, meteorologia cupatur; quae est scientia meteororum s eorum, quae in atmosphaera generantur, ut sunt pluvia, iris, fulgur, aurora borealis. g. 74-Pars physicae, quae de fossilibus tractat, ovctologia vocatur, quae est scientia fossilium. definitio. f. 7S. .Pars physicae, quae de aqua agit, briologia appellatur quae est aquarum scientia. g. 76 .Pars physicae, quae de plantis agit c vegetabilibus, dicitur Phnologiae si tologia; quae est scientia x egetabilium. definitio.
Haec habet diversas partes. Bolanologia e c. est ea physicae pars, quae herbarum proprietates speciales ad rationes revocat. Dendrologia est ea physicae pars, quae de arboribus singularia tradit. Est ergo ho-tanologia scientia herbarum ; dendrologia scientia arborum & filiu-
I. 77. Ea physicae pars, quae de corpore animato, Praesertim humano, agit, plasiologia appellatur s. oeconomia animalis
35쪽
16 Cop. III. De Partibus philosophia.
cha Hea animalium p quae est scientia corporis animati, strimus vero secundum medicos est scientia corporis humani sani. Alii tractationem physicam de homine in specie Anthropologram vocant. Medicis dicitur, quae de corpore aegroto l. morbis, quibus amigitur, apit. Qiua medicinae quoque datur philosophia 9. 3 a. ; P. Morira etiam admittenua. Et cum philosophi sit reddere rationem eorum, quae sunt ac nunt physici quoque reddere rationem eorum, quae incorpore aegroti accidunt. Eli ergo pathologia ph ca scientia co Doris aegroti, qua talis. g. 78. Rerum naturalium duplices dari possi int rationes, quarum aliae petuntur a causa essiciente, aliae a sine. Quae a causa essiciente petuntur, in disciplinis commemoratis ex Penduntur. Datur itaque praeter eas alia adhuc philosophiae naturalis pars , quae fines rerum explicat, nomine adhuc destituta. Dici poli et Ieseο-
Absit, ut nobis persuadeamus, his partibus hactenus recensitis exhauriri omnem naturae thesaurum. Multae distitilinae philos latent, suo tempore in apricum Producendae. Suffecerit nobis in id incumbere, ut ante omnia disciplinae receptae, feci male cohaerentes Ordinentur. . 8O.
Ordo partium ibilosophiae is es , ut praecedant, ex quibus
aliae principia mutuautur I. 23. 2 l. Si negas: priori loco ponendae sunt, quae ex aliis demonstrationum principia petunt. Utendum iσitur erit terminis nondum definitis, S principiis nondum demonstratis, adeoque antequam nobis constat, eadem certa esse & immota. Sensum igitur propositionum non hune assequimur, nec de Veritate earum sumus certi, quamdiu partes ceterae non accedunt. Quam ob rem cum hoc scientiae
repugnet, qualis philo phia esse debet f. 23.); nec cum omnimoda certitudine consistat, cui in philosophia studendum s. a . : sancte custodiendus est ordo, quo Prior locus cedit uspartibus, qui ceteris principia suppeditant, unde intelliguntur ac demonstrantur, quae ibidem traduntur.
36쪽
Cas. LII. De partihis philosophia.
f. 8I. Si philosiopbiae eum fructu Operam navare decreveris , Mi- Quando loties Irimo loco pertractanda. sq. sq. 27. . . ea primo loca
Hoc usu etiam receptum est. Et sine logi eae ignarus, nescit, qua ratione desinitiones & demonstrationes sint examinandae, adeoque facile admittit tanquam certa, quae certa non sunt; immo admittit inanes sne mente sonos.
f. 82. Si in Agiea Omnia demonstranda, petenda sunt principia ex oviologia utque Ischologia fg. q. 66. II. . Idem Patet a PO- steriori. g. 83. FG in logica omnia rigorose demenstravda, algatis rationibus genuinis, Agiea Oviologia atque IEIchologia postponenda g. 82.M. . . 84. Methodus demonstrativa requirit, ut Iogica post Ontolo iam & psychologiam tradatur g. 83. ; methodiis autem studen. i siladet, ut eadem omnibus philosophiae partibus praeponatur 9. 8 i. . Utrique methodo satisfieri nequit. Re igitur curatius expensa, cum intelligeremus , non posse logicae imperitum in onrologia & psychologia utiliter versari; sacillime tamen principia ontol. & psychol. ἴn ipsa logica explicari Posse, quibus opus est: methodum studendi praeferre mauimus methodo demou- strandi.
Si in philosopbia practica omnia demonstranda, prave is pe- ei debent ex metapb Pa. De philos practica vide f. II. sI. as. do jure notu rae tanquam ejus parte g. 6 i. , di rebica I. 17. videis. so0. philosophiotractica universali f. 63. notandum, in illa, uti experientia docet, semper recurrendum esse ad theol. nat.& psychol. Denique philos practim tota carere nequit notionibus universalibus in ontologia evolutis I. 66.ὶ sua ergo principia philos praef. sumit ex ontol. psiychol. ct theol. nati quae sunt partes Metaphysicae f. 72. .
Cur auctor Io,gicam primo omnium loeo
ua tin erupphilos praει- eae principia metaphysica.
37쪽
ratis princi. pia Cosmos. generalis prinopia ontol ogica Psychologiae prine pia ontol. Cosmologiea. artium me taphysicae oro
is Cisp. IV De partibus ibilosophiae.
g. 86. Erdo metophasea philosophiae promeae omni est 'aernittenda, si ea demonstriativa ratiove pertractari debet h. 8s 8o. . - 87 Si in posca tuti sunt occurate . nonstranda, Irincipia
' Ophseae metaph on est pruemittendas demonstrativa ratione pert1 ost ri debet f. 87. 8O. . f. 89. Si the l. viri. methodo demonstrativa trod da, principia ex cosmologio, MI AOIogia oviolostia pete; da f. O. 2q. . Im mota Principia, ex quibus existentia Dei ejusque auributa firmi-zer concluduntur, desumenda sunt a contemplatione mundi i I. 480, Qua inobrem cum cosmoloma generalsis mundi contem Plationem generalem inadit, unde ejus dependentia ab attribu tis divinis fit conspicua i. : theo l. nat. principia ex Cosmo logia petit. Notiones attributorum diu. formamu S, dum notioneS eorum, quae animae conveniunt, a limitibus liberamus. Qilare cum animae cognitio ex pischologia hauriatur s3. yl.): theologia quoque nat. principia ex Psychol. desumit. Quia denique notionibus generalibus, quae in ontologia evolvuntur 9. 66 l, in demonstrationibus theol. nati met xime opus est: eadem non minus ex ontologia Princi Pia mutuatur.
Si Cosm logio generosis methodo demonstrativa tradenda, principiis oviologicis opus ba et . 7I. 66. . f. 9 I. Si is hologia methodo demonstrativa tradenda, ex cosmologia oviologia principia sumit. Animae competit vis sibi repraeessentandi univei Tum convenienter mutationibus, quae in organis sensoriis contingunt. cinia vero vis illa distincte non agnoscitur, nisi e X D nrolopia notionem vis in genere, S ex cosmol doctrinam de mundo generalem perspexeris s9. 66. TI.): ideo Psychol. ex cotino l. & ontologia principia sumere debet. g. 92.
38쪽
Cop. III. De partibus philosophiae.
Pbasica Teleologiae praemittenda s9 78. . Ipso facto do
cemur, rationes finales tum demum Pate te, ubi causiae efficientes fuerint perspeEtae, ita ut ex Physica petantur principia demon-1inationum teleologicarum. Jam Vide g. 8o. g. 9 In teleologia cognitio Dei ex theologia naturali hausta confirmatur. In illa explicantur fines rerum naturai. I. 78 l. Quia itaque finis primarius in eo consistit, ut ex opere agnoscatur conditor ejus, Deus; adeoque mens ex contemplatione rerum naturalium in Deum ascendat .so. : in Teleologia quoque doceri debet, quomodo Deus ex rebus naturalibus agnoscatur. Argumentis hinc petitis cum confirmentur, quae in theol. nata de Deo fuere demonstiata: evidens est, cognitionem Dei ex theol. nat. haustam in Teleologia confirmari. f. 9S. Teleologia post theoliam vat. Ira tractanda. In illa enim cognitio Dei ex theol. nat. hausta tantum confirmatur S. 94. SI. IO. . . 96. PbiIUOphia practica universalis ethicae, arcovomicae atque politica Ioramittenda: I. 63. s s. s7. I8. 6O. ct 8O. . Sunt sic. commemoratae scientiae tantum partes speciales philos practi ete.
Elbica oeconomicae, reconomicapoliticapraemittenda. Oeconomica enim supponit principia in ethica Gemonstrata; in politica vero supponuntur, quae tum in ethica, tum in oeconomica docentur f. 8o J. Quodsi ius nat. ab ethica, oeconom. S politica separes: ius nat his omnibus, tanquam theoria praxi 6i. , praemitti debet. I. 98.
Philosophia practica statim post metaphsicam tractari pot
es *.8s.). iniae vero ex physica petunIur, ea tanquam pereXPerientiam cognita sumi possunt. Nil ergo impedit, quominus philos prachica statim post metaph. tractetur. C a g 99.
Physim Te .leologiae praemittenda. Usus teleolo. giae in cogni. tione Dei.
universalis quibus distiplini, praemit.
eur post me. taph. iratura queat
39쪽
M sica stolim post intreponsio. m diradi pt te i l. 8 63. ra. 88.). Quia physica ex philos prach. principia nulla natituatu: ,
non opus cst, ut ea ipsi praemittatur I. 8o. . Potest igitur statim post metapl3ysicam tradi. Perinde ergo est, sive physea s philos pract. priori loco tractetur. Quia tamen teleologia principia ex phil. pra t. supponit β.8o J; teleologia autem physicae pars est fg. 8.): consultius videtur, ut physica integra demum post philos practicam tradatur 6, lGO. In physica reddenda est ratio eorum, quae per corpora fieri possitnt f. sa. et . . Patet autem ex demonstrationibus cosmologicis, nos ad rationes ultimas pervenire non posta, adeoque in iis acquiescendum esse, quae a caussis proximis derivantur. Principia igitur ab experientia petenda, unde aliorum,' quae fiunt, ratio reddi potest: quae cum non semper Per obser-Vationes pateant, per experimenta sunt in apricum producenda. Ea praeterea, quae demonstrantur in physica , experimentis confirmanda 5. 27.28. , ct acquisito hinc gradu interme
dio inter cognitionem hist. & philos ad ipsam scientiam physicam praeparatio fieri debet 9. 47. . Ea igitur philosophice Pars, quae per experientiam sta lit principia physicae, ibique
tradenda illusti at, Phasiaea experimentalis vomitur; quae est scientia per experimenta uabiliendi principia, unde ratio redditin eo.
Tum, quae in natura rerum fiunt. g. IOI.
Physica experimentali introducta, nomen physicae gene rate esse coepit. Ut ergo scientia, quae hoc nomen olim acceperat I. sa. , a Physica experimentali distingueretur; ph ea deo gmatica appellari Seuit.
Experimenta eo ordine It digerenda, ut ex anterioribus ratios Mentium reddi stipe. Hoc fieri posse, experrus sum; fieri debete, constat eX f. IOO,. roε.
40쪽
Cap. IV De pretibus pli ophiae,
In psychologia reddenda est ratio eorum, quae per ani mas humanas possibilia sunt β. N. 24. - Quia oec psychologia demonstrationiim principia cum in lo ica g. 8a. atque arte inve niendi I. Θ.) tum etiam in Philos pract. petuntur f. 8 3; istarum vero disciplinarum certitudo maxime nobis curae esse de- bet: ideo in psychologia quoque consilitum est, ut principia tam momentosa per eXperientiam constituantur I. 28. , &' per, inde ac in phystica experimentali sβ. io3.3 co ordine digerantur, ut sequentium ratio Per antecedentia pateat. Hinc Ischologiam empiricam philoso Phiae partem fecimus, in qua per experientiam stabiliuntur principia, unde ratio reddi possit eorum, quae per animam humanam fieri possitnt. Definitur ergo, quod sit scientia stabiliendi principia per experientiam, unde ratio redditur eorum, quae in anima humana tanta I. IOI.
Postquam psychol. empiricam ab ea distinguere coepi phi-Iosophiae parte, quam supra S.It. definivi, huic ri bologiae rationalis nomen imposui.. I. IO6.
Debnosigia ex phasica , praesertim exper mentali, prinoue pia mutuatur S. 64. . Ars Versatur circa corpora natur. quorum cognitio ex physica petenda ig. 32. . Rationem igitur redditurus eorum, quae arte fiunt, ad phvsicam recurrere debet. Insuper multus in arte occurrit instrumentorum apparatus, dest quorum structura & usu ex principiis mechanicis judicium ferri debet. Ista principia in physica experimentali per experb zmenta declarantur & confirmantur. Rationem itaque redditu- rus eorum, quae arte fiunt, ad Physicam experimentalem recux-rere debet. Praeterea haec operimentalis stabilit, principia physica I. Ioo. . Evidens adeo est, quod Technologia in physica, praesertim eXperimentali, principia mutuetur f. IO7.