장음표시 사용
51쪽
Ratio eiusdem sementiae diversu Sententiae alterius pars adoptari potest, integra missa.
quando majore luce illa. strentur. '
in denominando jure usus, vocem quamdam in alio adhibere significatu; ubi uterque de eadem re judicium tulerit, a veritate non alienum. E. in re est consensus; in verbis distensus. Ubi vero alteruter de re, quam voce quadam denotat, tulerit judicium a Veritate alienum, non implicat, ut iudicium istud sit verum, si vox in isto significatu sumatur, quem eidem tribuit altet. E. in verbis erit consensus; in re dissensus.
E. c. Leibnitius vocem mulusi sumit pro universa rerum existentium sibique mutuo succedentium serie; de hac asterit, quod sit omnium , possibilium optima. . Contra in S. S. vox muvdi sumitur pro universo genere humano, & in hoc significatu assirmatur. totum mundum esse malum. Inter Leibnit. ergo & scriptorem S. est dissensus in verbis; in re consensus. g. III.
ea tradens non ex eadem ratione idem ost nci, ob quin idem ομ- ν; at alter S. si I. Il3. . Si igitur principia ista fuerint diversit ab iis, quibus utitur alter ad propositionem aliquam stabiliendam: evidens est, . quod idem non ex eadem ratione assirmet, ob quam id assirmat alter. Ipso facto docemur, ut una eademque propositio diversa ratione demonstretur.
Nec minus patet, ferito se, ut phimothiam metbodo phi
losophica tradens non integram alterius sententiam, sed aliquom DItem ejus partem adopici I ii 3 . Si ergo contingat, ut nonnisi aliqua, quae defendit alter, ex principiis suis deducere pos- .sita non integram alterius sententiam adoptat, sed eam tantum, quam ex principiis suis deducere valet.
E. c. potest quis admittere discrimen inter aeternitatem independentem ac dependentem; ideo vero non opus est, ut aeternitatem mundi actualem vel possibilem defendat. Is in
Si quis methodo philosophica philosopbiam tradit, is uirere ssos, ut ab aliis dicta Er clarius intelligantur V ad majorem cer
52쪽
tentias resedere non habet opus. S.Iso. III. Ii8. Iaid. Quodsi ergo quis aliter sentit, is vel negat, quod alter assirmat, Vel pro incerto venditat, quod illi demonstratum habetur, S contra pro certo habet, quod ille incertum pronuntiat. Quamobrem cum amrmativa ab illo fuerit demonstrata, eo ipso iuestructa est negativa, di qui demonstrationem percepit, cum amrmativam tanquam certam amplectatur, sponte sua missam facit negati-Vam. Superfluum itaque foret, sententiae negativae resutandae peculiarem operam impendere. Eodem modo se se res nabet, si negativa fuerit evicta, aliis assirmativam tuentibus.
Similiter si ab eo, qui methodo philosophica philosophκtur, propositio aliqua non nisi probabister adstrui possit, neminem id turbabit, si vel maxime alius eam pro certo Vendi tete ratio nes enim indicat, quae deficiunt, quominus thesis demonstrari possir. Quamdiu ergo alius defectum non stupplet, nemo ejus inertioni fidem habebit.
si quando contingit, ut oppositam sententiam removeri opus sit rvel per modum corollarii falsitatem oppositae inscrt philosophus; vel ad firmandum propositionem veram utitur demonstratione per indi
Si quis methodo pbilosophielisphilosophatrer, is defendere ne
quit Veritati revet sue contriaria g. Iio. III. I p. II3. . Suo locCostendetur, veritatem philosophicam revelasse contradicere non posse. Fieri tamen potest, ut contradicat erroneis interpretationibus S. S. Vel iis, quae non legitima consequentia inde deducuntur. Sed haec
non sunt veritas revelata. q. Xy7'.. νSi quis methodo philoseptieu ibilosophiatur, virtvtI contra'. ria docere nequit . ii o. O I. II 8. Iai.). Ouae eY principiis Vcris demonstrari possint, virtuti repugnare nequeunt; nam cti a Virtutis notio per illa principia stabili tur: quod in philospractica universali patebit. Qui vero probabilibus non utitur
Cur in erroribus resutan dis opera per
datur a philo. sepho. philosphus
dicit i ei itate revelatae. Nee eontraria docet virtuti.
53쪽
34 C. p. VI. De Libertate Philosophon in
hic concedit locum f. Ia I. : is, si vel maxime probabilia veritati non prorsus consentanea sint, de hypothesis prorsus fallat, virtuti tamen nil quidquam praejudicat.
Si vel maxime e c. fallat hypothesis, qua in explicando commercio inter mentem & corpus utimur; nihil tamen periculi virtuti creatur. Non enim philosophus hypothesin venditat pro veritate demonstrata, neque ea utitur in demon lirandis principiis moralibus. Sumit, enim, quod experientia certum est, & cuius explicandi gratia hypollieiis excolitur tanquam principium: quod autem experientiae consentaneum, nullam labem ab hypothesi contrahit, per quam id eΣplicare conatur philol lius.
g. I, 8 Qui methodo 'hilosophica philosephotur , non docet statui
sublico euntruria. Supponimus starum non nimium deo enerasse a forma genuina; S tum demonstratio fluit, ut an e 3. ISI. Si vero forma ejus est pravae tum philosophus non turba S creat, quia sormam genuinam tantum in genere docet, nulla applica tione in singulari s 1 ta. Ipsi re, est cum veritatibus universalibuS, non cum singularibus. Et quoniam in genuina philosophia civili ultima lex est salus S tranquillitas publica; ideo philosophus non ad-mIllit, quae eidem r* ugnant, ob Veritatum nexum, cui studet *.ta6 ) Quam ob re ni si agnoscit, quod dogma sine metu tur barum evulgari non possit, illud silentio premit, ut statui civili sua constet tranquillitaS.
Si libertos ibilosophiomaei inti ira conceditur iis , qui metbo- do ibi inophica this o boviar; nutam hinc metvendum es religioni, virtuti ac reipublicae perire hsm f. Is 6. Is7. I 8 '. Potest quidem aliquis in applicuida methodo philos aberrare , uti Spinora; sed hoc ip um methodo ipsi praeiudicio esse nequiti, g. I 6I. Si quo propositio phiAOphica theologicae, vel interpretatio-ui S. S. receptae contradicere putatur, contradictio evidenter δε-
54쪽
monstrando. Duplex cst casus contradictioni S: aut enim contra- monsteind. . dictio est patens, veluti quando Ptolomaeus ait: terra tu centro non obtria- mundi quiescit; Cupernicus vero affirmat: Terra medio interile- denda. netas loco col octis circa solem movetur vel intens, Veluti cum in geometria dicitur, circulus alterum tutus coutivgen idem cum
eo habere potes centrism, id quod propositioni alteri contradicit, qua assi matur: omnes radii unius circuli sint inter se aequales. Nonnumquam etiam contradictio ideo latet, quod verba in alia sumantur lignificatione. Quoniam siervitus philosophandi cum methodo philos . consistere nequit I. I 6. ; sed libertas potius philosophandi cum eadem necessario conne i Itur l. f. IS9 ; nec philos methodus rejici potest, nisi absurda volueris ad g. Is9. citara: ideo contradictio philosophanti obtrudi nora potest; sed evidenter demonstranda, ut philo phus, qui suo judicio stare, debelli I 9. , eamdem agnoscat. Quia in re esse potest consensus, etsi in verbis appareat dissensus 3. ist. : contradictio non. vcndit ri potest pro patente, nisi ubi distansum realem eviceri sex, IO9. Quodsii lateat contradustio legitima consequentia ex theli autoris, sumtis principiis ab eodem concestis tanquam praemissis, inferri
debet contraria theologicae, cui illa contradicere dicitur. Vid..S.I 6.9. I 62.
Sine libertate philosophandi vulgus est Rientiae progressses, f.
14 Ι4 Iψ6.I29 33O.I3I. . omnium secutolum timori a leuatur, quantum Progremii scientia penarum obfuerit servitus philosophandi. Cuncti in disciplinis philos in, det. Crementa debentur viris cum libertate philosophantibus. Ex hae quidem varia damna propullularunt; sed haec non per se ex ea proslu Xerunt. E. c superficiaria philosophiae tractatio. Qui dicta methodo recte utitur, facit, quae habent f. isl. iii. ii8.is . Huc etiam spectat libertas
philosophandi I. IS9. . I 63. sinando methodothisiis. philosophari ccpperint homines, cclD-tis viribus incrementa scientiarum promoVebunt. Methodo Phi- si ientiarumlos philosophans regularum logicarum est gnarus I. 128. ; er- qNou d. ago novit, utrum methodo philos. Philosophetur, necne, ubi aliquando aberraverit, errorem statim agnoscit & eorrigit. 'ς 'I' Dam ob rem cum methodus phil. praecipiat, quae extant f io 9.
55쪽
36 Cis. VI. Ce Libertate Philosiophandi.
IIo. m. II3. II6. II7. I O. attentione usus novit, num
definitiones suae sint accurator, di principia susscienter probata, propositiones quaecitinque susscienter Gemonstratae; num demonstrationes sint omnihus numeris absolutae; num quibusdam pro possitionibus inter probabilia concedi postit locus, ct numhypotheses ita sint comparatae, ut ad veritatem inveniendam viam sternere queant, di ubi vel memoriae labilitate, vel attentionis defectu in applicatione regularum logicarum labi rur, admoniru', vel ipse alio tempore menrem magis serenam ad me. ditationes rei teratas a Serens lapsum agnoscit, ct errorem vel corrigit, vel, ubi veritas nondum in potestate est, errorem missum facit. Idem cum sit animus omnibus hac methodo philosoΡhantibus , unus Veritarem ab altero traditam agnoscit, eaque ad ulteriora detegenda utitur; alter lapsum admistum vel ad notat, vel emendat, &, qui euiadem admisit, eum agnoscit,&, nili jqm ab altero emendatus fuerit, ipsemet eum emendare studet. c
I. I. Definisolo. sicae. Logicae prae
eepta demonis stranda sunt. Dantur regu Iae operatio. in intuli
Logica est scientia dirigendi facultatem cognoscitivam in cognoscenda veritate 9.s4. disse. Prael. .
Quia scientia est habitus asserta demonstrandi *.24. Ic. ;qva in logico praecipiuntur , demon ravissunt, di quidem juxta
Exercitium facultatis cognoscitime in cognoscenda veritate suis consat regulis idi quod experientia confirmat. Regulos saris
56쪽
Philosophiae r ition Dis sive Logica Protegomena.
in cognoscendo mens tenet, ut ut eas Bov inteζigat; quod itidem quas ment se
eXperientia loquitur. quitur, risi eras 4 non ilitelli. Dotur voturalis quietiGm Alfiositio mentis Hrsevdi operu- N. ucili, di. tiones ejus in cogunscendo regulis istis conformiter, sed quae ad a- spositio saeuit.ctum, multo magis ad bubitum, non deducitur, vis groerio exer- eognoscitivae citio. ἄ
Dispositio illa naturalis exercitio communi ad habirum de' Lelast Λ.tu. ducta dirigendi facult. cognoscit. in Veritate cognoscenda, dici- la is do finitio tur Agica naturalis; quae est convata, vel acquisita. Ida est di- ct divisio. mositio naturalis ad operationes mentis, quibuS UeritaS cognoscitur; hae est habitus dirigendi operationes mentis in cognoscenda veritate, ipso usu acquisitus abSque regulis. Qui Agico vnturali utitur, confusam quandam ideam habet Logieaenaim. regularum, ter quas mentis operationes dirigit in cognoscenda ratis docentis
veritate. Qui enim in casu simili vel se ipsum, vel alios imi land on latur, eXempla praeterita vi imaginationis sibi repraesentat, ct in. iis modum agendi consule percipit. Sed qui logica naturali utitur, antea factum in casu si initi imitari nequit f. s. , nisi quatenus exempla praeterita sibi vi imaginationis repraesentat, ct in iis mo citim agendi percipit.
Notitia consilia regularum, juxta quas diriguntur opera- 'iu definitio. tiones mentis in cognitione rerum, constituit Iogicam naturalem do extem; qtiae est notitia confula dirigendi faculta coguost. in veritate cognoscenda. 8. Habitus ille notitiam confusam regularum dirigendi facul- Legi rat, talem cognoscit. ad praxin transferendi constituit logicam natu--uisnuaralem utentem; quae est habitus s. ars dirigendi facult. cognosci in cognitione veritatis solo usu acquisitus. q. 9.
Si regulas tris distincte eognoscis, earumqlle rationes Perspicis , tiun Agicam habes artificialem docentem; quae est scientia dirigendi facult. cognosciti in cognoscenda Veritate,
57쪽
differentia. Logicae istisi. cialis utentis delinitio. 'Diversi gra
Praerogativa naturali, in logica qualis sita
ag Philosophiae rationalis sive Logicae Protegorne a. diciturque per eminentiam propterea quod ea sola philosophiae pars est f. sq. disic. Prael. .
Non ergo logicus regulas cudit & novum quoddam artificiale cogitandi genus introducit, ut nonnulli pat: int; sed ipsum cogitandi modum naturalem explicat, ut di itincte intelligitur. Eaedem utrobiquesulat regulae; non vero eadem illarum utrobique notitia. g. II.
Si quis pollet habitu regulas logicae ad prinin transferendi, is Iogicam habet artistetissem utentem, qi:ae est habitus s . ars dirigendi facultatem cognosc. in veritate cognoscenda.' . f. II. Logica naturalis connata non est usdem gradus in singulis hominibus. Qui ad diversitatem in hominibus obviam attendit, deprehendet, non Omnes eadem sibi facilitate comparare habitum dirigendi operationeS menti S in cognitione veritatis. Pone enim, omnes homineS eadem si hi facilitate comparare habitum istum: tum nulla ratio erat, cur non omnes eadem facilitate de-nio nitrationes geometricas capiacit, etsi eodem doctore utantur, dc nullus logica artificiali sit instri ictus. g. I3. Nec logica naturalis aeqvista ejusdem erodus es in singulis hominibus. Hoc enim solo usu acquiritur 9. s. l. Sed cum non sit idem omnibus usus, nec omnibus eadem dispositio naturalis 6. Ia. : nec logica naturalis acquisita ejusdem in singulis hominibus gradus esse potest.
Logica naturalis comata major accedente eodem studio majorem parit acquisitae gradum, quum minor. Si enim acquirerent duo homines sub eodem studio eumdem gradum: dispositio naturalis eadem esse deberet. . f. II.
Ergo non alia es homini uni prae altero in logica praerogativa pes naturam, nisi quoe in majore gradu logicae vesturalis con- Isit. In logica enim nemo per naturam habet, nisi quod est
58쪽
connatum; quod vero studio acquiritur, eidem tribui nequit. Sed sola logica naturalis connata complectitur, quod homini connatum est; naturalis autum acquisita, quod studio acquiritur absque regulis . s.), ct illa quidem non est in singulis ejusdem graduS f. 12. . E. praer atiVa, quam unus prae altero in logica per naturam habet, non est alia, nisi quae in majore gradu logicoe
Si quis rerum cognitioni stulens operationes mentis non ιδ, Quando logi-rigit secundum regulas , quibus naturalis cogitandi modus conti- ea naturalianetur, is perversum sibi comparat logicam nuturalem docentem Sic enim concipiet animo ideam connisam ejuS, quo utitur, modi, tanquam ad agnitionem rerum necessarii, consequenter istiusmodi, qui a modo cogitandi naturali abhorret. Sed confusa ista idea absolvit logicam naturalem docentem 3.7. , modo autem cogitandi naturali vera logica continetur is. I. 3. . Patet itaque, isto in casti logicam naturalem docentem a vera abire, &Perversam comparari S II. Cui perversa est logica naturalis docens, is es perversa pol- Quando logi-lei logica naturali utente j. 6. 7. 8. . ea naturalia
stui sola polget logica naturali, is in opplicatisne sepissime
aberrat ,. 6.8. . Quae ih. coii fule tantum cognoscuntur, ea sae natu pius confunduntur, ut adeo cassis similes videantur, qui sunt lis.
Si quis istiea artifciali docente fuerit instructus, π*π si ' ou,ndo nullutem polient utente, is a re secundum Iogicum naturalem, cum uat arti Min- videtur agere seclivdum artificialem 9. I l. 2. . Si enim Conlis docens pollet logica utente, ad Praxin transferre nequit, quae a docente praecipiuntur: ct cum nihilominus ad praxin descendit, logica non potest uti nisi naturali S. 8.
59쪽
Calus Hier. Cissit tertius. Distincta re. gularum D
carum appli-cilio. Quinam emisquerantur de
Si quis in logica docente in confusis operationum mentis notionibus aequiescit; is agit secundum Iogicam uaturalem. 9i O. .
Qui fiιb nomine Agime indicit, quae ad dirigendam faculta
tem cognoscit. in cogn0cenda veritate nil eonferunt , vel de fuisbus non constat, faeomodo adproxiu transferantur ; is nonnisi se cundum logi iam naturalem agit 3. I I. .
Qui logicis urente artificiali podet, is regulas dorentis disium applicare valet in casu quolibet dato f. II. 9.).
stui logicae artificialis inutilitatem se experiri arbitrantur, illi Dei logica utente di silvuntur , vel docentem didicere, quae regulas dirigendi facultatem cognoscit. uou distincte explicat. Docens logica absque utente nullius est usus f. Io); adeoque ejus utilitatein experiti nequit, qui utente destituitur. Et si in docente regulae distincte non eXplicantur; in notionibus confusis acquiescunus, Vel nilia disci inus, quae ad praxin nihil conse.
runt, aut quomodo ad eam transferenda lint non patet. Cum vero iic tantum agamus secundum logicam natur. g. a I. aa); fidiri tum quoque nequit, ut ejus utilitatem eXPeriamur.' . f- 2I. Eu logica artificialis docens censetur genvisa , quae praxi veterum geometrarum censetur conformis. Hi enim veritatem quaesitam invenerunt & rigorose demonstrarunt: nemo EMILMm , Arcbimedem , sol vium , Z beodbisur Sc. legit, quin veritatis statim fuerit coiivictus, quam primum eoS intellexit. Di-reXerunt ergo, non invita natura, operationes mentis in veritate investiganda & demonstrauda. inita regulae methodi philos eaedem sunt, quae methodi mathem. j. I3a. Visc. Prael. methodus vero ordo est, quo in tradendis dogmatis utimur f. Io 8.disc. prael. : non alia sane ratione dirigendae sunt operationes mentis in platio sopitia, quam in Matheli, ut Veritas agnoscatur. Si ergo regulae lolcar artis docentis eaedem sunt, quibuS geometrae veteres in veritate demonstranda sunt usi: eaedem quo-
60쪽
Philosophiae rationalis sive Logis
4rque sunt illae ipsae regulae, juxta quas operationes mentis dirigi debent in veritate cognoscenda, ct consequenter ejusmodi logica docens artis est genuina S. 9.,
Ea logica istificialis doceus censerum genuina, per cujus re- SMundat. gulas rationem reddere licet cogitatio-n , quae sese invicem naturaliter consequuntur. Haec enim distincte explicare debet logicam naturalem 9. Io. & nradere regulas, juxta quaS oper riones mentis in cognitione rerum diriguntur, dum dispositionaturalis ad actum deducitur s*. . S. . Cogitationes, quae naturaliter se invicem in mente consequuntur,juxta istas regulas producuntur, etsi mens eas non intelligat g 3. . Ergo si per regulas in logica artis traditas reddi potest ratio cogitationum, quae naturaliter se se invicem consequuntur; ea non est nisi explicatio distincta logicae naturalis, adeoque genuina. f. 27. Ea logica artis docens censetur genuina , cujus rerutae ex ipsa mentis humanae natura ratione entium in genere demonstrari possint. Menti inest dispositio ad dirigendas operationes mentis in ' cognitione rerum juXta regulas, quas violare nequit β. 4. , dc quas logica artis docens distincte explicare debet , Io. 7. . Quae vero per mentem fieri possunt, eorum quoque ratio ex natura mentis hum. demonstrari potest. E. si logica aditis docens regulas tradit ex natura mentis hum. demonstrabiles illae ipsae regulae sunt ejusmodi, quas mens, OPerationes suas in . cognitione rerum directura, vi naturae suae tenet, di consequenter logica est genuina. Enim ro quoniam ens omne, quatenus tae, co oscibile est: regulae, quibus faculti cognos dirigitur in cnnitione rerum, suas quoque in notione entis generali rationes habent. Quare cum logica art. f docens regulas istas distincte explicare debeat s .ro. : genuina est, ubi regulae ejus rationi entis generali fuerint conformes.
Quia logica artis docens sola est, quae verbis doceri pot- Epilog est, eaque dudum eminenter logica dici suevit I. Io.); nos quoque eandem tradituri sola logicae appellatione erimus con