장음표시 사용
61쪽
Sensii interno percipit s. ipsun.
Port. I. Sect. I. Cap. I. De tribus mentis
LOGICAE PRINCIPII S.CAPUT IDE TRIBUS MENΤIS OPERA
f. 29. 'SCnsuperet mus res externat, quae organa nostra senseria a
g. 3O. Meni etiam sibi eoustia es eorum, quae in i a contingunt, . si non onmuram saltem quorκndam, atque sis veluti se fam per Dpie θυι quodam interno. Quis enim nescit, se sibi conscium esse ejus, quod Videt, vel alio sensu externo percipit g. 29. ,
aliartimque mentis operationum , quocunque tandem nomine posthac designandae veniantpktic facultate si mens destitueretur, nulla foret Logicae Lenim veritates Logicae docentis artificialis ex iis deducimus, quae in mente nostra circumspecta attentione observamus: Logica vero utens artificialis, cum distinctam requirat regularum docentis applicationem s . M. , a nobis acquiri non poterat, nisi nobis conscii essemus illorum actuum qui ad regularum applicationem necessirii. Absque hac applicatione saepius iterata non aequiritur habitus applicandi Logicam docentem artificialem; in quo utens consistit si autem nobis non esse. mus consitat operationum mentis, unde, quaeso, nobis constaret, applicationem regularum a nobis fieri, prout debebat de tablius acquirendus requirit Dissili sed by Cooo
62쪽
sperationibus in genere. I. 3I. Possumus etiam nobis imaginari res absentes Fae si quae simul percepimus atque uvius perceptio denuo producatur, ab ginatione quoque Iroducitur perceptio alterius. Qui ad se atten- visonia. 'clit, non modo plures rerum absentium imagines in se continuo adveriit; verum eas contemplatus perspiciet etiam legem, quam
Commemoramus, constanter observari. 32.
Dum rem sive sensui, sive imaginationi praesentem tan- simpliessa' tum intuemur, seu attentionem nostram in eadem defigimus, eam simpliciter apprehendere dicimur: Unde simplex repprehensis 4- β' nobis est attentici ad rem sensui vel imaginationi praesentem iliumenti quomodocunque repraesentatam. S. 33. Rerum in mente repraesentatio Notio , ab aliis ap. Notionis spellatur. Ideae definitio. g. 34. Facile autem patet, rem nultam simpliciter apprehendi pos' Absque notiose, nisi cujus notionem seu ideam habemus. Dum enim rem sim- ne simplexap. Pliciter apprehendimus, in eadem attentionem nostram defigimus 3 3a. . Sed non sumus nobis rei conscii, nisi quatenus eam nobis in mente repraesentamus, consequenter quatenus ejus notionem vel ideam habemus β. 3 . , adeoque in eadem attentionem nostram defigere non possumus, nisi ejus habeamus notionem atque ea ratio est, cur plex rei apprehenso arque notio vulgo pro Synonymis habeantur. Placuit tamen nobis simplicem appretunsi nem distinguere a notione Etenim alius amas mentis est, quo notio is matur seu idea producitur; alius vero, quo ad notionem formatam seu ideam productam attendimus.
Notiones νωιbus alteri indigitamus Sunt adeo Vores soni articulati, quibus notiones singnificantur. Voces autem istae Termini appellantur. Unde Terminus definitur, quod sit vox notionem quandam significans.
63쪽
Part. I. Sect. I. Cap. I. De tribus mentis
Termini ressianificam. Definitio leomini inania.
Termini denotant res, quarum notiove habemus aut hinbere possis s. Termini denotant notiones g. 3s. . Sed noti O-nibus res nobis repraesentamus g. 33. . Patet itaque, quod Perinde res indigitent ac notiones, quas de iis habemus.
Si quis sibi videtur habere notionem aliquam, cum tamen nullam habet, eamque voce quadam indigitat, tum terminus notionem deceptricem significae, quae' cognoscenti imponi I, cum sit re vera line mente sonus. Terminum istum inanem appellamuS. Atque adeo rarminus ivonis est, qui notionem deceptricem significat. e. gr. in fluxus physicuS. S. 38. Judieii defi. Quando aliquid in re obvia distinguimus, aut cum ea si-Gu mul percipimus, idque primum tanquam ab ea diversum, deinde vero tanquam ad eandem quomodocunque pertinens, vel non pertinens spectamus; tum judicare dicimur. Atque actus iste mentis, quo aliquid a re quadam diversum eidem tribuimus, vel ab ea removemus, viri. Du appellaturi
E. gr. Si triangulum intueamur, di Praeter tria latera tres in eodem angulos distinguamus, atque adeo perpendamus, tres istos anguloε nouesse ipsum triangulum, cos tamen ad idem Pertinere; tum iudicamus, triangulum habere tres angulos.
f. 39. Judies, is ino DMn igitur mmi Iudiciat , notiones daeas vel conjungit, eonsi, uni. De eparax. Etenim dum judicar de re quadam, eidem tribuit,
quod tanquam diversum ab ea agnoscit, vel istiusmodi quid ab ea removet 9. 38
64쪽
Qiiicquid sensu percipimus, sive externo, sive interno, iudikiduuin aut imaginamur, id singulare quid est, soletque I AMQNuaP- quid dicitur. . pellari. Nondum hic desinimus, quid si individuum, notione clara in praesentia contenti.
f. 43. . Res singulares, quas percipimus, vel in quibusdam simi- is es defit Ies sunt inter se vel sunt disimiles. Quae similes sunt, ad eamnitio. dem classem reserimus, quam Speciei nomine insignimus. Est itaque Species similitudo individuorum. 6, 44. Quodfi notiones specierum quaedam communia continent, Genetis dia. adeoque individua ad eas relata eatenus adhuc aliquam in-nitio. ter se similitudinem habent ; classem quandam superiorem constituimus, quae species istas sub se complexa Genus appellatur. Quamobrem Genus definimus per similitudinem specie
I. 4s. - Quoniam genere quoque diversia in nonnullis adhuc con- seneris sum. venire postunt, atque eatenus quandam inter se similitudinem ha- rioris dia bent; notio, quae pluribus generibus communia compleretur, si ζω s quoddam superius constituit. Quamobrem Genus superius est similitudo generum.
s. 46. Quoniam Genera superiora adhuc alia superiora habere Generia se, possunt, ideo Genera intermedia sive Subalterna appellantur, in i appel. quae alia habent se superiora & inferiora. Et notandum quidem est, genera inferiora respectu superiorum, sub quibus con . tinentur, appellari species, respectu inferiorum genera: f
65쪽
nu primimgenus. Ratiocinationis alteram genu .
Part. I. Dct. I. Cap. I. 'De tribus meditis elam autem an imans dici, quae nonnisi individua sub se complectitur. g. 47. .
Si quid plieiter apprehendimustae ulteriusprogros iudi
eamus , quod ei vel conveniant, vel non conυeviant, quae ad hujus vel istiusspeciei aut generis notiovem pertinent; eidem quoque nomen illius speciei aut generis vel comenire , vel nou convenire porro judicamus. Patet per exempla asserti veritas. Etenim si notionem trianguli rectilinei habemus, quod sit figura tribus lineis rectis terminata, ac jam nobis occurrat figura, de qua judicamus, quod tribus lineiS rectis terminetur; mox recordati triangulum rectilineum dici debere figuram tribus lineis terminatam; judicamus, praesentem quoque figuram triangulum
remi ineum dici debere, seu esse figuram istiusmodi, quae triangulum dicitur. g. 48. Symiliter si iudieamus, ens nobis obvium esse studus vel istius generis aut speciei nobisque succurrit, generi isti aut speciei boeconvenire, vel non convenire, sive absolute, sive ob masentem eo ditionem; ideo judicamus, huic quoque enti idem convenire, Des non conveniνe, sive absolute, sive ob praesentem conditionem. Patet denuo assertum per exempla. Etenim si nobis constet, ferrum candens urere atque de ferro nobis obvio judicemus, quod candeat; prioris judicii recordati judicamus porro, hoc quoque is tum candens urere debere. 'g. 49. Dum ita ex duobus judiciis notionem communem habentibus tertium vel, quod perinde est, ex duabus propositionibus terminum communem nabentibus tertiam elicimus, combinando notiones in utroque judicio, Vel terminos in utraque propositione diversos, ratiocinari dicimur. Est itaque Ratio. atro. Operatio mentis, qua ex duabus propositionibus terminum communem habentibus sormatur tertia, combinando terminos in utraque diver s. Alii Disiligod by Gorale
66쪽
operationibus in genere. 6 Alii ratiocinationem Dianoeam, Discursum, largumentationem Vo
Iudicium istud dicimus intuitivum, quo enti cuidam tri- Judicii inrui b mus, quae in ipsius notione comprehensa intuemur. Istud am mi judicium discur um appellamus, quod per ratiocinium I. 49. elicitur. Posset quoque dici dianouiram.
Ε. gr. Soli tribuimus splendorem, propterea quod notio, quam de ea habemus, eum splendidum nobis exilibet. Iudicium itaque, Mi splendet, est intuitivum. Enimvero dum ex iudicio intuitivo, quod hoc ferrum eandeat &alio, quod memoria suggerit, ferrum candensurit, tritium elicimus: hoc ferrum urit iudicium hoc tertium est dis
Tres sine mentis Verationes, quibus ea circa cognoscibile Num . ο--rfitur, votis cauu simplici apprehensione, judicium'discursus. Coi fg 32.38. so. Nimirum si cognoscibile intuemur, aut in simplici apprehensione acquiescimu , aut de eo iudicamus: tertium non dari, ex ipsa notionis sinplicisque apprehensionis atque iudicii definitionibus liquet fg. D. 3ι. 38. . Si iudicamus, judicium vel intuitivum est, vel discutitvum I. so.); quorum hoc ratioeinando elicitur. f. a.
Notio eum simpliei oppresensione est operatio mentis prima, ordo earum judicium secunda, discinsus tertia. Cons. g. 33 32. 38 so. 47.48. In infantibus primum sese exerit notio, quam mox sequitur frinplex apprehensio. Succedit iudicium in pueris & ratiocinatio ex intervallo sese demum exerit. Atque inde confirmantur, quae de ordine op rationum mentis dicta suere 9. 33- Notiones finiversales sunt notiones similitudinum inter res Notionis uni. plures intercedentium, aut, si mavis, notiones, quibus ea re- salis deSPraesentantur, quae rebus Pluribus conlinunia sunt. Unde pa- Rius teti
67쪽
48 Part. L Sect. I. cap. L. De tribus mentis
etes ubi exbstant. Cognitio inbuerisiis a misgnitione sin. gularium d rivanda. Compendium Logicae natu. ratis.
tertia mentis operatione. Cum notio universalis comprehendat, quae notionibus Plurium individuorum vel plurium. specierum communia sunt g. 33.3; ea formari nequit, nisi, quae in notione rerum continentur a rebus ipsiis distinxeris &, num eis constanter competant, an mutationibus obnoxia sint, dete minaveris. chatenus igitur agnoscis, quae rebus conveniant, quae non semper convenire queant, eatenus judicas g. 38. : per ratiocinia auter leterminari deber, an, quod rei inesse observamus, semper eidem competat, num vero ab ea abesse
possit, cum haec judicia non ad intuitiva reserri queant, adeoque ad discursiva pertineant, quae ratiocina odo eliciuntur I. Sy.
Genera disperiei non existunt, nisi in individuis. Cons.
ter a contemplatione rerum Augularium ascendere licet ad eo Diionem universalivj. Uxe notasse plurimum iuvat. Nam & cognitionem acquisitam amplificate lieet & subinde singularium ope universalis cognitio absque difficultate acquiritur, quae alias dissiculter soret comparanda.
vunt, hominibus Omnibus communem, qua tanto rectius utuntur, quo Puriorem conservant sq. I6. . Nimirum, i. dum sensu externo atque interno Percepta f. 29 3o.). simpliciter apprehendunt f. 32. , rerum quasdam notiones sibi familiares reddunt f. 34 easque terminis a se invicem distinguunt g. 3s. a. Cum notiones rerum, quas vel sensus solus f. 29), vel sensus di imaginatio S. 3 i. una exhibear, inter se conserunt,
68쪽
operationibus in genere'. 4s rerum similitudinem dc dissimilitudinem perspicientes de utroque judicia sermant inmitiva g. 38.so. . 3. Iudiciis de similitudine rerum species & genera constituunt j. 43. seqq. . quibus designandis nomina vulgo in linguis reccpta adhibentur. 4. Judicia de dissimilitudine ad species dc genera reserunt, quae iisdem vel absolute, vel sub certa conditione conveniunt, sicque enunciationes formant g. 4o. . s. Notionibus istis atque judiciis comparatis, de rebus obviis ratiocinantur ex eo, quod in iisdem deprehendant, quae notioni generis vel spectui alicujus respondent, colligentes, eam pertinere ad hoc genus , vel ad hanc speciem, eique adeo tribuendum esse nomen, quo genus istud vel species ista designatur ff. 47.); vel
ex eo, quod res obvia ad hoc genus vel hanc speciem pertineat, ac praesens ejus esse intelligatur conditio, inserentes, eidem tribui debere , quod per judicia ante acquisita generi vel speciei sive absolute, sive sub ista conditione tribuendum I. 48.j dc
Hane esse Logicam docentem naturalem, tres isti lapides Lydii probant, quas Logicae docenti artificiali destinavimus s9.2s. 26. v. . Quoniam itaque dubium nullum superest, quominus Logica naturalis paucis istis absolvatur, quae laic in compendio recensemus; Logica vero artificialis distincte explicare debet, quae ad naturalem spectatit g. io. ; iam evidenter nobis patet, quaenam a nobis pertractanda snti ut ossicii nostri partes adimpleamus. Etsi enim omnis Logica iis contineatur, quae liactenus a nobis sunt stabilita ερ hic in compendium readacta; de singulis tamen multa notanda sunt, ut in casu quolibet ob. vio ad praxin transferri possint. Specialibus istis explicatis constabit. cur praestet Logicae naturali iungere artificialem,& cur sola naturali contentus facilius a vero aberret, quam qui cum ea artificialem combina. vit. Neque vero metuendum, ne sorsan in Logicam artificialem pervetiam incidamus, quae magis nocet, quam Prodest, propterea quod rcgulae generales, quas iam perspectas habemus, nonnisi specialius explicandae sunt.
69쪽
Propositum Autoris. Εorum, quae rebus ii sunt, discriin. n.
so Part. I. Sect. L. Cap. II. De notitiis quibusdam
principia in Logica nobis esse eXplicanda, ut demonitrationi sit locus: id quod tanto magis necessarium intelligitur, quod per demonstrationes istas patet, utrum Logica genuina sis, nec ne i*.27.), quodque ea, quae demonstrata sitnt, firmiori assensu completiamur. Antequamifriuro lagratias meu- tu operationes d mmus explicandas progrediamur , trincipia Logicae oviologica nonnuba Iramittendas ni. Os f ea nil Π imus, quae rebus linunt, alia consantia δε- prebendamus, quae tamdiu insint, quamdiu speciem ae gonvs non mutavi ; aliis vero mitialitia, quae salvis Decie ac genere entis
E. c. durities lapidi constans est: quamdiu enim is speciem non mutat, sed in numero lapidum persistit, tamdiu duritiem non amitiatici alor vero mutabilis, quem non retinet, nisi ubi corpori calefacienti, veluti Soli, aut aeri calido, fuerit expositus. g. 6 .stua evii cuidam ecnstanter insint, ea de eodem absolute eunuciori psunt re contra. inar enim constanter instini, tamdiu insunt, quamdiu cns speciem ac genus non mutat I. 9., De eo igitur enim clari postlint, quamdiu ad istam speciem, vel istud genus refertur, lioc est, ens idem persistit. Cum adeo non i lia condi te ne opus sit, ut, quod constanter inest, de eo en unci ait pcllit, quam ut ad hanc speciem, vel hoc penus reseratur; de eo tanquam ente hujus speciei, vel generis idem ab2lute enunciandum.
g. 6tisi ae mutabilia sunt, ea de ente nonvisi sub omnia conditione enuve vara pusuvi ae eoAtra. Quae enim mutabilia sunt, ea specie
70쪽
generalibus entis. FIcie ac genere salvis mutari posJunt f. s9Q. Terminus itaque, uo species vel genus designatur, nondum exprimit illam conitionem, ob quam rei convenit, quod mutabile. Nia igitur conditio cum requiratur, ea in enunciatione eae primenda, ut judicium sit accuratum. I. 62. conflaui r eonum alia determinavitnrter alia, Constam tum ita ut, ii iraec in sint, non possint non ipsa quoque in elle: alia d striincn. vero tantummodo sibi mutuo non repugnant, ita ut una inesse Possint di per ipsa cetera, quae insitant constanter, determinentur,iPsa vero non determinentur per alia, quae insunt.
E. gr. In trian ta n ecesi isto perimeter tribus constat lineis & in eo una tres sunt anguli. Quoci tres lineae ad spatium terininan dum concurrant, inter ea resertur, quae fieri possunt; non tamen data una vel datis duabus lineis determinatur tertia, sed ea harum magilitudine salva & specie, & magnitudine varia esse potest. Tertia igitur ad duas non necessario accedit, sed variis modis determinari potest. E. gr. si triangulum suerit rectilineum. id tantum caveri debet, ne sit duabus datis simul lumtis maior, quoniam repugnat in triangulo duo latera simul sumta esse tertio maiora. Datis vero tribus lineis, quilius spatium determinari debet, simul determinantur anguli, sue earum ad se invicem in punctis, ubi concurrunt, inclinationes. Non tamen vice versa datis tribus angulis in triangulo rectilineo determinantur quoque ipsa latera; sed nitio salicua laterum determinatur, quam ea inter se habent. Sunt igitur in triangulo nonnulla,Aquae mere possibilia sunt, ita ut una inesse possint, i ed quorum unum non necessario in. Dest, ubi inest alterum. Sunt praeterea alia, quae per haec determinantur, ita ut, si determinantia ponantur, ponenda etiam sint determinata.
Ea, quae constanter insunt, quorum tamen unum per alte- Essentialiarum non determinatur, essentialia appello. Ratio denominationis patebit in Ontologia, ubi ostensurus sum, essentiam entis consistere in ejus intrinseca possibilitate, hane autem inde agvosci, quod ea, quae una ponuntur, nullam contradictionem involvant.