장음표시 사용
351쪽
Claret scilicet vel a priori, vela posteriori, utrum praeclicati notio, per notionem lubiecti determinetur. A priori idem patet, ubi ex notione lubjecti deuionstrare potueris sq. saa & seq. . praedicatum eidem convenire lictere; a posteriori autem liquet, si in nullo subiecto deprehendatur, quod notio subiecti involvit, quin in eodem una adsit, quod notione praedicati continetur. Exempli loco est. potest ipsa sanite tia noti O, quam Deo com enientem sormavimus uot. g.
f. 9 8.Livxvre nichra tica hoc solummodo ha vi in x t judicium fieri Iobsit, num versio rite facti/, seu an voces lingvae authentica, an versione iisdem respondentes eandem rem designent
se 949. Quaenam S. s. A qua propositioneae inscripturasacra occurrunt piae etia- propolitivnsta rationi ter vestigiabiles sunt ἰ quin eadem ex notione sufecti demon-dς 'st 3 i si ori postit. dijlium vulgum est Pone enim, eas ex notione subjerti demonstrari non poste. Qitoniam methodus ex definitionibus seu notione subjuisti & ejus oetei minationibus eruendi propositiones cadem prorsus est cum demonstra iaci methodo, ita ut videmonsti vicinis eaedem in apricum producantur 694. 69s ); eaedem ex principiis rationis in Vestigari non poterunt, conle-quenter rationi impervestigabiles sunt: quod cum hypothetin
eversat, absurdum esti 'ocamur a Theologis istiusmodi articuli, qui edi utroque lumine cum rationis, tum revelationis innotescunt, articuis Mei minia γε mus pro
positiones pu re revelat aede.
I. 9 O. sit OV in trofositione , quae sola revelatione innotescit, notio distinctia Ihbjectι inuoluerit, ex ea praedicatum eidem convenuere demonstrari potes, tu f. y rium vocotis troistionibus ohis, quae ves per revelutIouem, veI ratiovem runo erant. Etenim quiveritales revelatas intimius meditatus fuerit & methodi scientificae praxin in potestate habet; is non negabit, non absimilem ei inter illas intercedere nexum, qualis inter veritates naturales imtercedere deprehenditur, ita ut Veritatis unius ratio per alteram
352쪽
De interpretandoso iptura Dera. 333
bimus, veritates naturales ideo demonstrabiles esse, quod unius
ratio per alteram reddi pCstit. Unde conficitur, Veritates quoque revelataS eadem de caiisa demonstrabiles fieri. Eni inVero quemadmodum veritatus naturaleS demonstrari nequeunt, nisi suppositis quibusdam desinitionibus atque axiomata S, tanquam Pi incipiis inde monstrabilibus I. set a. &sqq. ; ita similiter revelatarum demonstratio nulla concipi potest, ruit aci missis quibusdam tanquam primis & indemonstrabilibuS. Quoniam Veritates revelatas demonstrare non licet, nisi quaedam tanquam indemonstrabiles axiomatum initar sumantur , ideo eodem mUuo Patet, Propositionem per modum conesusionis illatam pro pare revelata habcnuam cise , quo supra s,6. ss7. evicimus, Propo stionem nonniti probabilem esse, si demonstrationem vel unicum principium probabile ingrediatur. Non igitur metuendum ell, ne ratio nis Uecempcda emetiri velimus, quae ejus sphaeram transcendunt. Alia vero adhuc ratione stabiliri poterat nexus veritatum revelatarum, quem operieiMia intelligetui conitare diximus. Etenim Eph Iil. io. amrmatur, ex opere reuenitionis, quod obiectiun divinae revelationis est, 1apiet uiam L ei limotelcere. Sapientiam concludimus ex consensu sinium 6c mediorum atque adeo ex ipso illo nexu, qui inter Verita tes revelatas intercedit. Quamobrem ubi lcriptura sapientiam ex Op
re redemtionis colligi iubet; ue nexu inter veritates illuc spectantes dubium nullum luperetis poteth Sed nondum hic nobis suppetunt pringi pia, Per quα haec uberius deducere valemus. Veritates istae, quae lata revelatione innotescunt, a=muti pura appliari solenti Scilicet saqua propositio in humerum articulorum fidei puroium refertur, tum vel notio subjecti l umitur tanquam ivissibilis autoritate 5. S. utut eam possibilem esse demolistrare non potucris, & ex ea tanquam possibili lumia legitima demonstra nili forma deducitur , praedicatum eidem convenire; vel articuli quidani puri auctoritate S. S. sumuntur tanquam veri & inde cum realitas subiecti osset, litur, tum pra dicatum eidem convenire evincitur. Apparet adeo, demonstrationes istas nonnis nomen suum tueri penes eos, qui immota fide tenent possibilitatem no- , nonum assumtorum, vel articuli irum fi let purorum, qui tanquam
principia demonstrandi prima, seu axiomata sumuntur. Quodsi quis fide ista defuturus, vel probabiliter tantiam divinam S. I. autoritatem. T t I . agri
353쪽
agnoscit, vel eam prorsus in dubium vocat; is demonstrationes istas non nisi tanquam hypotheticas admittit, pro veris habendas, quam primum certo constiterit, aluinata es e certa. Quodsi vero quis contenderet, se universum veritatum revelatarum systema ex principii ; rationis demonstrare velle, naeis nugari merito censeretur, cum articuli puri, quales sunt Trinitatis ec Incarnationis mysterium, rationis spha
g. 9SI. Quaenam S. S. Apparet adeoscripturin Doram explicaturum non modo interpretatio notiones Derbis Augulis ex intentiove Dei jungend/s inquirere q. 942. S seqqJ, ut genuinus eorum sensus appareat, &hinc constet, quaenam r: nquam vera affirmet S. S. verum eti, m nexum praedicarii cima subffectu P, di veritatum revelatarum inter se pervestigare puse i f. 9 9. & 9 o. ', ut pec conse sum S. S. cum ratione quoad articuloS miXsOS, S per nim repugnantiam purorum cum Ueritatibus naturalibus hostes S. S. evicientius ac firmiuS consulentur, scrupuli circa re totonem subinde in animis hominum oriciates certius eXimantur & ex opere redemtionis attributorum divinorum notitia eruatur, quo ipso idem Deo dignum deprehenditur, & in pietatis mytterium abit.
354쪽
. 9 2. Convincere dicimur alterum, dum essicimus, ut propost' Convicti vitistio ipsi certa evadata Et hinc conυicti dicimur in casu definitio no quocunque dato, quam Primum propositio aliqua nobis minalis. certa est. 9I3. Propositio nobis certa est, quando agnoscimus eam esse did alterum Veram, Vel falsam i. g. s3s. , quamobrem alterum convictini
g. 9ss. A posteriori alterum eonvicturus eum eo adducere deber, indus aIte. Et res prae Ites, quarum notιo exhibetur, vel de quibus judic rum eonvim tur, coram intueotvr , atque adeo, si de rebus practicis sermoDe-- potis rit, earum veritatem ivsse ito experiatur 9. 338- . Enimveros alterum eo adducere possis, ut res extra se Positas obserVer, Vel
355쪽
tioneta polie riora clemopera intelli-xantur oc verae agnoleantur.
336 Par t. II. Sect. IV. Cap. I. vel rerum prachicarum notiones ipso opere in se ipso excitet; reipsa experitur, in Propositione data praedicatum con ea ire subjecto, modo judicia intuitiva sormare didicerit i. 3. 639. . Propositio igitur ipsi certa est. Eum adeo veritatis ejusdem convici-
Similiter notionem Veram atque possibilem esse intelligimus, si inter res vel Olim Perceptas, , cleas, quae ii unc lea libi objiciuntur, talis Occuirat, cui insum, quae in notione data continentur j. 689 . intainobrem ii alterum eo adducas, ut reS praesuntes, quarum norio exhibetur, coram intueatur, vel, quou Re inde cit, si ei in memoriam easdem te voces, ut earum Diau iries quali oculis oberrantes contempleriir; re: psa experietur, num ea iisdem inlitas, quae in notione data continentur 9 3 in.
Patet hinc observationum, expermentorum & exercitiorum in rebus practicis ullis. Cons. JO. VI l. II. f.
Quoniam regulae complures observari debent, ubi vitium subreptionis in experiundo evitare ac certam Ierum cogntrionem a posteriori obtinere volueris sb. 639. dc seqq.), inprimis ubi judicia universalia f. 673. 676. ac notiones universales, d linitiones inprimis s*. 6780 curae Cordique habueris; alterum a posteriora convrcturus in dato quolibet castu applicare debes reguus, quae ad notrones, domitiones ac propositiones cum cutegoricias, tum Bysotbeticas praeferrb-tur. Cons. 639.6 a sqq. 6 8. 63M
Qitoniam propositiones historicas quascunque non rectius intelligit, quam qui rerum praesentium notiones ipso usu sibi comparavit ly. 9o2. 9o . 9Oy. , nec res PracticaS cujuscunque generis Penitius novit, quam qui earum notiones ipla praxi in te eXcitat l9. 9oo. ; evidens est, eadem opera a posteriori γ propositioves penitus intestig4 di eurum verituram agnosii. g. 9 8.
stus is in potestate tua positum non fuerit e ere , ut alteris se observet, uvis notione; propositoves deducuntur asserroristis iis
356쪽
Facile autem patet, nulla hic opus esse probatione, ubi in vulgus notum est Observatorent vel experimentatorem esse fide dignum. V. gr. Cassini, Eum aedit, in observationibus astronomicis au
toritatem nemo in dubium vocaverit, cui eorum in hoc genere meri ta fuerint perstaecla. Absonum i inlue foret probare eorum autoritatem, ut Observationes ipsorum recipiantur tanquam fide dignae. Non exiguum tamen pondus accedere credibilitati observationum ac experimentorum, quae a pluribus repetita unanimi consensu confirmantur, . nemo in dubium vocabit.
g. 9J9. Quods falsitatis observationis, Oes experimenti alterum aposteriori couvincere volueris; observatione, υel experimento isto praesente repetito monseranda est dimerevita, quae ivter utrumve intercedit I. 499.ὶ f. 96O. A priori veritatis velfalsitatis alterum convinci in s Di δε- monstrationis f. 339.s a. 9s3. , probabilitatis autem vi probatio- . nis probabilis III. IS9. 9I4- . g. 96I. Alterum vi demonstrationis convicturus eam eo usque continuore debet, donec in BDgi is, qui eandem DCrediuntur, perveneris adpraemissas ei certas, vel, ubi in principiis prorsus adhue hospes es, ad definitiones, axiomatata experientias indubitator. Conf*. ψO. 3s. 33, idem patet ex s. 22sq.
E. gr. in demonstratione logica theorematis, quod modi ingressi nequeant definitionem, sumimus definitiones modi atque notarum, duo axiomata, Q. s. quod mutabilia constanter non insint, s a quae constanter non in ut, rebus agnoscendis atque a se in invicem essemendis inservire nequeant, atque theorema, tu definitione nec plures, nee pauciores nota enumeraudat, quam qua ad rem desinitam a scendam
ab aliis distinguendam sufficiunt not. I. sra.). Quodsi ergo convincendo definitiones ac axiomata ista una cum hoc theoremate fuerint perspecta; eum convicturus veritatis theorematis demonstrationem non
Quaenam hieprinei pia sint supponenda.
357쪽
nota stippo nenda Assensius ludi cessiva gene
nisi ad hae usque principia evolvi necesse est. Enimvero si cirea d
sinitiones haeserit, eius dubia ante tollenda sunt; si axioma concedere noluerit, demonstratione per indirectum ante absurditatis convincendus syr4. sio. ; si denique theoremati assensum denegaverit, ejus demonstratio in medium asserenda & eo usque continuanda, donec ad
principia concessa, vel ad ipsa prima perveneris. f. 962. Si, quae in demonsi otione ex antecedentibus sumuntur, eontinuo citantur, ubi paretraphos citatos continuo evoDis, δε- nec ad tales perveneris, in quibus nuta amplius reperitur; absque udo labore reeensere licet definitiones axiomata, observationes, propositiones de Urativas ante agnoscendas, quam convictis in casu dato habent locum. Etenim si perpendimus, qua ratione Autor vel alius quicunque, qui eidem assen ritur, veritatis, Vel
probabilitatis propositionis datae convictus fuerit; tum quidem evidens erit, id inde esse, quod singula successive principia, quae demonstrationem quomodocunque ingrediuntur , Perspexerit sibique familiaria reddiderit. Quamobrem si alter eodem modo convinci debet, eadem quoque principia successive perspicere sibique familiaria reddere tenetur: secus jure ab eo non requisiveris eum assensum, quem tumet propositioni
datae praebeS. Patet adeo usus citationum singularis, qui absque iis vel prorsiis non, vel nonnisi dissicillime expectari poterat. Si vel unica definitio aut propositio, quae in locis citatis reperitur, mihi perspecta non esset; ego veritatem eius, cum qua nobis hic negotii est, non agnovissem, sed potius circa eam haesissem assensum tamdiu suspendens, donee in notitiam ejus pervenissem, quod adhuc desiderabatur .s o. . Quamobrem nisi alios, qui nostra legunt, assensum praecipitare velim ; nec ab iis iure requisivero, ut eundem propositioni nostrae pre-beant adeo firmum ac immotum, qualem ego eidem praebeo, antequam singulas definitiones ac propositiones locis citatis reperiendas sibi adeo familiares reddiderint, quales ego easdem experior.
Quoniam assensius vi demonstrationis aut probationis probabilis extorquendus ab evidentia principiorum pendet, quae Dissiliroes by Corale
358쪽
De modo alios eonvincendi. 333 quae successive perspecta familiaria sibi reddidit convincendus fg. 961. , evidens omnino est, assensim non in insanti,sed re laegigni, siti veritati propositionis demonstratae, ves probabiliter evicta praebeULI. g. 96 Si quis Di demonstrationis veritatis, vel Dissatis alicujus propositionis, aut Di probotionis probabilis probabilitatis ejusdem convincendus; in d monstrando, vel 'obabiliter probando iam aliquandiu versatus esse debet, donee demonstrationem , vel probationem probabilem in dato eoo agnoscere valeat. Cons. g. Isso.,OO.3qq. I9.
Quoniam nostra demonstrationum ac probationum analyss, quam in usiim lectionis librorum dogmaticorum commendamus g. 928 ), formam demonstrationis in dato quolibet casu ipsis oculis spectandam quam distinctissime exhibet g. saa. 23. 24.s o. & Logica eam distincte exponit; ut quis vim demonstrationis veI probationis probabilis facilius precipiat, nee in utraque agnoscenda sol tur, c genuinam demonstrandiDrmam ex Logis a sibi cognitam atque perspectam reddere,qdemonstrationes ac probationes probabiles in casu quocunque dato juxta eam resolvere debet. q. 966. Quoniam vi demonstrationis vel probationis probabilis, quae eandem cum ipsa formam tenet g. 339. , convinci nequit, nisi qui aliquamdiu in demonstrando fuerit versatus; μ-dium Geometria Iam ab antiqui mis temporibus philosophiaep mittendum esse judicarunt viri intestigentes, ita ut parem idoneus pbiIosophiae auditor habitus fuerit Geometriae ignarus. f. 967. Antequam alterum veritistis, vel probabilitatis propositionis datae eomiscas, eadem ipsi explicanda p nseamjam inte ligat s 873. 88o. 898. 876.9oo. 9oa. sqq. g. 968.stui conmiscendus es, eam asserre debet ad demonstrationem, vel probationem attemionem, ut agnoscat nullum sumi prin- Uu a cisia hisinam sit ad
dum idoneus. Quomodo ad eoiivictionem faeilem dispo
convincendo quando expli. eanda. Attentio eon. vineendi qua,
359쪽
Assensus eoru .im qualis. Persiis oris definitio. Rationes per Ensioni PraeeIpitantia in ditando.
eipium, ruod Uis certum, nee aforma de Mustrandi veli robo di oberriari. Rationis loco cons. f. 9S3. sq. 3 a. I II 8, f. 969. honiam adeo ad hane attentionem requiritur, utVd monstrandi Er probandi principio, ae forma inprimis demonstram di familiaria e g. 968. , utrumque autem nonnisii cum die, nec
sine assiduo labore obtinetur, qui attentionem ad convictionem requisitam Gerre vult, is-crebro demonstrandi exercitio, ob remto unodis nostra .1aa.3 1a-.9, formam demonstrandi, Vsue- cssve crebra repetitione ac meditatione principio Gf.s .9 Abi fa miliaria reddere debet.
Convictus non ossentitur nisi propositionisufficienter explicata Vprobatae f. 967. 93s. S seqq. q. 96I. 96a. 3.
Comictis passive sumta definiri potest per assen in, qui praebeturprο- positioni susscienter explicatae ae probat nempe ideo, quod eam sus- scienter explicatam ac probatam intelligimus, iudicantes vel iuxta notiones consulas, quas scriptorum scientificorum assidua tractatione nobis comparavimus, vel iuxta notiones distinctas ex Logica haustas. g. 9 I.
Qui igitur assensim praebet propositioni nondum sufficiem ter explicata ac probulae, is fisso sibi persuadet se esse eonvimim S. 476. . persiosis passive sumta definiri potest per assensum, qui praebetur propositioni nondum sussicienter explicatae ac probatae, vel saltem non sufficienter probatae. Coni f. 97o. S. 97a. ut sibi persuadet se σε convictum, eum tamen convictus non sit p is vel ignorat, quaenam ad c onvictionem requirantur 3 3. 'Ta.9, vel a principia ae formam demonstrati cnis, aut 'ad alterutrum horum non fatis attendit. Cons. 34I. 9 a. f. 973. Actus assentiendi propositioni nondum sussicienter probatae ac explicatae dicitur
360쪽
Quid antem si assensus, distincte in Psychologia exposituri sumus. Suffcit hie obiter monuisse, nos per assensum intelligere iudicium de vetitate. Distate di probabilitate propositionis. Unde patet, assensum minus fallacem secundum regulas logicas oriri debere, vi quarum certum de veritate, fallitate & probabilitate propositionum iudicium sor- matur. E. gr. Si quis de veritate vel falsitate propositionis, quod Draue-HHris mundum Optimiam, iudicium sibi sumit, antequam cognovit, quid termino mundi optimi indigitetur, eamque salsam pronunciat, probatione ex attributis divinis deducta nondum expensa; is iudicium tuum de falsitate pro sitionis huius deproperat di ob ratiunculas aliunde conquisitas, veluti quod malum physicum & morale insint huic mundo, sibi persuadet, se esse convictum falsitatis propositionis, cum tamen convictus non sit, propterea quod precario sumit, mundum non esse optimum, in quo malum buum ae morale extat, & in notione confisa mundi optimi acquiescens contradictionem inter notionem mundi
optimi & existentiam mali physici ac moralis ostendere nequit: unde tamen falsitas propositionis evidenter agnoscenda f. 498. .
Rationes assensiis ex notione subiem desiimiae dicuntur Rationum In- intrinsecae ς quae vero aliunde petuntur, extrinsecae. t instea m&E. gr. Si quis ob aequalitatem laterum atque anisorum largitur, si οπι m*ς mguram regularem circulo inscribi posse; is propositioni, opacla figura regularis fit cisculo inscriptibilis ahentitur ob rationes intrinsecas. Si
quis vero tuetur, non plures dari lineas curvas primi generis, quam δε-kiones conicas, propterea quod unanimi Geometrarum consensu idem affirmatur; is assentitur Herto Geometrarum ob rationem extri secam.
g. 97s. Ra tiones infrinsteae eadem i, G quas praeduatum b. Raiiones IN jecto eonvenit. Conf. f. ara. 2as. R. Ratio igitur, cur praedicatum subjecto convenit, in categoricis a definitione; in hypo- M theticis a definitione & determinatione subjecti . 3. DiscursPralim I, consequenter in utroque casu a notione subjecti 33. I49. petitur, atque adeo intrinseca est s . 974. .
E. e. Ratio intrinisa, unde intelligitur, quod Deus condiderit mundum optimum, derivatur ab au ibatis divinis de a fine, quem iis Uu 3 conve-