장음표시 사용
141쪽
bus:Athesis, qui de Rheticis:Draus, qui de Noricis. quidam placidi
sunt,tardein et leniterfluut cui Phasis,Cydnus,Enipeus,Bragadas. sed pleri que omnes qui incitati & uiolenter feruntur,cum longius in camporum planiciem deuenerint, quod lana ex altioribus locis non delabuntur, tu salebris acten's uacant sedati & placidi fluunt, ut A irar prius quani in Rhodanum influat .sunt qui non longum spacium cursu conficiunt, ut Elsa Hetruriae, Genusus 8c Apsus Thessaliae; ad haec fluu 3 se cuniculis condunt uel in partem, uel in totum. pars Rheni subit vada circiter quatuor millia pass. ab arce Calaba, & rursus eae mergit antea qua deueniat Bonna: item pars Danub' absorbetur a ipud Greinam oppidum Pannoniae superioris: quo in loco maximua naufragio periculum est. toti aute Ritu' in profundum terrae agun itur multis in regionibus:in Hispania Ana: in. Narbonensi prouincia Gardo: in Alpibus Padus qui, ut Plinius scribit, in Foro uibiensium agro iterum exoritur: Martia aqua postquam transiit Fucinum lacu, quae ut ide autor est,in Tiburtino se rursum aperit: Timavus ih cariapo Aquileiensi: Erasinus in Argolica: Eurotas & Alpheus in Arca
dia: quorum aquae comiscentur, Scad uiginti stadia comune habenissumen, deinde condunt se in voraginem, ato Eurotas rursus emerogit in Lacedaemoniorum agro; Alpheus in fontibus Megalopoliti,dis: quod in Arcadicis Pausai aias memoriar mandauit. in Asia uero Cadmus specu mergitur, non longe a Laodicea: Pyramus in Catao nia: ycus in ora subiecta Libano:Orontes in Syria:in Medis Eularisus mox ab ortu .atin etiam in Arabia fluui3 conduntur ut Strabo scribit Polytimetus in Sogdiana, ut Arrianus: Zioberis in Hircania ut Curtius. alii subeunt arenas: ut Aristobulus in Sogdiaria: Arius in Aria:Epardus, qui per Mardorum regione fluit:Etymandrus, qui per Euergetarum:Nilus in AEthiopia. aliqui subeunt paludes, ueluti Bimina circiter lapidem tertium ab ortur oritur uero ad Rauam pasgum in Luneburgesi ericeto. sed is post π: millia pass rursum emeri gens propter Rotenburgam arcem ditionis Bremensis fuit. quidam subeunt uada maris: sicut Alpheus de quo iam dixi, in maritima Eliadis ripa. etenim in eum iacta in Arethusa fonte Syracusand redduno
tur ex scriptorum, non poetarum tantum sententia: tametsi Strabo eu in mare influere asseratisii nititer ac Alpheus maris uada subit flumuius in Ionia cuius fons est in Mycale monte:subter mediu enirn mare caeco alueo penetras, exit rursus iuxta Branchidas ad portum Pa norinum ut in Eliacis Pausanias tradit:alh occurrentem montem suisbeunt,subter lapsi a latere eius altero erumpunt: quomodo Tigris per Taurum permeat 8c transit. aliqui a summo ad imum perfndunt
altissimos insiles:ut Pyramus eundem Taurum. postremo aliqui sta
142쪽
tis diebus augentur, per terras spatiati eis Decunditatem dare so Ient: sicut Nilus Agypto, Euphrates Me potamiae, Indus regioni sui nominis. ii,ut M.Tullius Cicero scribit, non aqua solum agros laetificat 8c mitigat, sed eos etiam conserit . quidam ad aliquod tem pus ces iant deinde rursus fluuntiui Symethus in Sicilia, qui per Catanam fluit: 8c amnis qui medius inter Arceam 8c Raphanea Syris urobes cursum tenet,modo, ut autor est Iosephus, pleno desertur alueo, repente deficit, & sex dies continuos siccum transituro praebet alue um: septimo die iterum exortus abundat aquis: at ex eo die, sacro Iudaeae getis Sabbaticus nominatur . ex quibusdam praeterea struthsriui fluunt, ut e Xantho Troiae 8c Cremera Hetruriae. Haetenus defluuq aqvs prsterea ducuntur in oppida fossis ta patentibus, quam te stis:atcν etiam fistulis metallicis, tubis ligneis, fictilibus uel starustructuram e saxis esse utile est & ad operis diuturnitate, & ad aqua, rum puritatem:maxime si intus undio tali malilia,qualem in Romanis aquaeductibus, castellis, piscinis cernere licet, fuerint oblita. nam tigna, quia putrescentia dilabuntur, uitiant structuram. fistuls autem metallicae manent perenes.& quidem laminas plumbi in fistulas curuare uetus est .ac maiorum exemplo multiS in locis usitatum: greas,recens, nec adeo tritum . quae tamen longiore durant tempore, quam
plumbeae:sed minus sunt utiles,ut dicam postea. quinetiam ex aere fistulae sunduntur.sequuntur tubi lignei, in quos cavantur in quibus dam regionibus abietes Sc piceasi xi:in quibusdam pinus piceae,aliachae enim arbores cum in corpore habeant plurimu aeris & ignis,niis nimum aquae terrae, humorem in se recipientes durant: 8c diutius certe si in locis udis obrutae,extra quo P humorem combiberint. ta sles autem tubi inter se connectuntur circulis ferreis,utrino acutis . at
fictiles ita comissuris fingutur, ut semper superior intret in inferiore. quoniam uero sunt fragiles, duos digitos crasst formantur . ac quide Roma praeter caeteras urbes aquaeductibus nobilitata fuit:etenim in eam operibus magnificis at praeclaris perductae sunt Martia Claudia, Virgo, Iulia,Tepula, Appia, Alsietina,Cymina, Sabatina Adriasna, Antoniniana, Seueriana,Alexandrina, Algetiana,Antiqua,Damnata, Anio uetus,Anio nouus:ut Iulius Frontinus,& Sext. Rusus alilh p scriptores memoriar prodiderunt. de diuersis autem aqusductuum canalibus hoc in loco dicere non est prorsus alienum a proposisto:quod aliquam in aquis uarietate hinc existere videmus, ut postea explicabo. nunc antequam ad lacus 8c paludes ueniam, de pluuiis dicturus sum . nam lacustres 8c palustres partim ex eis 8c niue liquefa
cta colliguntur: atque ipta oriuntur ex uaporibus tam terrae madii dx,quam calefactae aquae:ut minus etiam alienum ab instituta ratiot
143쪽
ea uris quo naturam explicare. itaq; ex pluu's aliae sunt siniδplices. quae crebrius defluunt:aliae misiae,quae rarius .at' hae disserui inter se qualitatibus, sicut fontanae nam cum imbres stigidi, aut tepia distemus defluant, interdum in calidissimis regionibus coguntur calidi: cui rei hi faciunt fidem, qui nuper suas nauigationes literis maris
darunt. cuna dulces, aliquando salsi: quod ter accidis' iii Bosphoro scribit plinius, eos , necasse seu menta : aliquando niti Osi: quales, ut
ident tradit Nili rigua amara fecere. cum sine odore interdum foetet: ut etiam nebulae alias foetet, alias sine odore sunt. tales autem imbres
gignunt uapores cum halitibus permisti. nec mirum pluuias mistas cogi, cum annales loquantur tape succos albos, in candido subviris des,rubros emuxisse:quos ipsi et prodigiorurn scriptores lactis, olei;
sanguinis imbres uocant.ut autem niaiorem fidem habeamus annalium monumentis,facit res illa decantata, quae patrii memoria in Sue
uis accidit S anno primi Othonis primo & vigesinio. aer enim stilla iiii guttas, quae lineas uestes crucibus rubris, quasi sariguineis imbuebant. quid qud ijdem annales narrant; non multo minus saepe terra& luto pluisse certe hic Lempnicii undecimum ab hinc annum mense septembri , effluxerunt imbres, sic cum terra lutea commisti , ut ea passim plateas, si1lice si ratas uideremus conspersas. Satis de pluu's diuersismunc ad lacus δc paludes accedo. quς aquarum collectiones differunt inter se. nam lactis magna uiria & copiam aquarum habent.
paludes exiguam,& minii ne profundam cum autem lacus et crescat.
ut Lucanus insubriar, minuatur , ut Eupilis, quippe qui fontes 'riuo S.& amnes manifesto uel occulte accipiant emittant ue, salsus iii Cappadocia, & niti sus in Macedonia, e cuius medio semper exilit dulcis flanticulus,nein augetur,nein manifesto aquas estundunt. nec ullae aquae ex lacu Lair , qui est ad Dianae lucum, effluunt in eo loco, in quo est situs: uerum longe ab eo ena ergunt. sed Fucinus interdunt ad montana crescit interdum adeo decrescit ut mersa prius aquis tosica siccentur,& ad agricolationein fiant apta:ut Strabo scribit, qui horum fere omnium autor est. at fide carebit, quod Iuba tradit, in Tro glodytis lacum esse, qui ter die fiat amarus falsis , ac deinde dulcis toties p etiam noctu. quidani lacus si quis lignum uel lapidem in ebs in Jciat,inctedibiliter ut perhibent mouetur, ut Scaphagiolus in pennino inter Pistorium 8c Mutinam, atin Lacus Helvetiorum prope Lucernam ueterem in monte stacto. horum lacuum assimilis uidetur suis se fons inter Meuaniam & Narniam, qui gradu citatiore concitabatur. paludes autem aliquado accipiunt riuos, amnes rarissime. plurimae sunt in ea Germaniae parte quae vergit in Oceanum: sicut inter Albim et Visurgim,in qua regione quondam habitarunt Cauchi
144쪽
maiores, nunc a Saxonibus uacolitvriS inter Uisiurgim & Rhenuius inter quas nobiles illae sunt, ad quas Varus cum duabus legionibus est caesus sed ne abeant longius,quanii instituta ratio postulat: reuerstar ad aquas, earurn uires persequari simplex igitur aqua est, ut di.
xi,pura sui coloris perspicua, sine sapore ine odore tenuis,leuis,qualis expetitur ad usus uitae multiplices: ea enim es solasti potamus, uta pote periucundam gustui S clim uino imistam:in ea eo quimus obsoniarea corpus lauamus: ea medicinae ustim praebet : quanquam hoc cum mistis comune habet. at eadem cito calefit,citocp uicissim refrigeratur: celeriter in ea uis igniuna percoquit obsonia:parua eius mostes uinum potest temperare . curn contra tarde pleritq; calefiat mista, tardech refrigereturitarde uis ignium in ea percoquat obsonia: maior ipsius moles temperet uinurn . simplicis autem duae sunt speciesvina
est modice frigida,quam per medicos,qui optimam ut ess,dicun t,liscitum erit ευπέουῖν, id esst facilem ad concoquendum appellare:quanido quidem alteram qu sisti moderare si igida est, etiam ἀτεραμνον d est crudam siue dissicileim ad concoquendum uocant: Hippocrates duaram, philosophis uero naturam aquarum , quomodo per se habeant considerantibu9 illa cocta appellabitur , quod mitis calor sit bterraneus eam coxerit:haec cruda ob contrariam causam. multum autem elisam ipsae inter se disserunt: etenim primo modice frigida, tenuis es cleuis: prsgelida crassa & grauis. qualis cum hyeme sit aqua optimoruamnium, eo tempore maiora S grauiora ferunt onera, quam aritate.
tum illa modice seigida 8c celeriter praecordia transit descenditin, Scfacilis est ad concoquendum, S alimentum uehit, cum in partes coriς poris diuiditur δέ modificaturiat ideo eius potus est salubris. praei gelida uero contra diutius haeret in praecord 3s: uentri grauis est sitis ctuationes eiusdem efficit, facilein corrumpitur: at adeo ipsius ro/hur resoluit, ut cibos aegrius consciat:in flarus praeterea mutaturiat que ita uetrem inflare consueuit nec magnopere utilis est ad alimen
ii distributione. 5 iccirco eius potus minus est salubris sed ut fiat sadlubris , decoquatur . quo sane modo id quod ei a natura denegatum
est,per nostram operam aliquo modo cosequetur: id est crudita terri, ex n1mio frigore abortam , aeponet . deinde cum iterum refrigerata
suerit utilius bibitur. etenim propius ad naturalis illius salubritatem bonitatem. accedit. tamqsi uero ex his diuersis praecordiorum Ruentris affectionibus, quaru plera sensu bibentes percipimus, crudam a cocta certius secernimus: tamen Rusus Ephesius . & Galenus Pergamenus,alii medici eos secuti, notas quibus ident uidetur fies
riposse apponunt. quae partini cum experientia de ratione conueni unupartim ab eis dissentiunt. Prima est: aqua quae cito calefit, cito resti.
145쪽
refrigeratur, bona est:quar cotrario modo se habet mala. quod signucum experientia consentici etenim coeta siue fontana fuerit, silue puὰtealis siue fluuialis, siue pluuia, siue denim aliqua alii diu talis esse possit, celerius caleat refrigeratur . cruda ut mista etiarn ex quocunque genere fuerit,contra tardius.nec ab experii uento dissentit ratio. nanico diae nainus frigidae,& rnagis tenues sunt crudis at* ideo citius caolefiunt de refrigerantur altera nota est: aqua quς aestate frigidior exsestit, hyeme calidior,bona est. quae nota iri putealibus fontanis iugibus tantummodo locuim habet in aliis quae perennes non sunt, non
habetvit nec in fluuialibus 8c pluuq s. hae enirn plerun* estate uidentur esse calidiores frigidiores hyeme:attamen ex fluuiaIibus non paticae sunt bonae,ex his quae de coelo ueniunt plurim Aquod etiam inter medicos constat.sed cum sc sontanae 8c puteases, non iniplices solu, sed mistae quo ν quae frigidae sunt, praesertim uero medicatae,ita sese habeant,i,sc nota coimmunis est. quare proprium significare non potest . ea igitus non possumus iudicare de bonitate sontanarum & puotealium simpliciunt. tertia est: cuius aquae sons e saris erumpit iis sepotentriones,solem cir a se aue siuria habet, ea cruda esl, 8c haeret iii psaris
cord 3s, ac tardius calest refrigeratur . at citius fons erumpit id oro tum,& per tofum aliquem,aut terram puram colatur,ces erritia ecp caslefit 8c reseigeratur, ea optinia est . quae prorsus uera non est. etenim quod aqua uel cruda ex altissimorunt m 6ntium radicibus effluat uel co sta uel tepida uel calida, sol in causa non potest esse . nam eius calores tam alte no penetrant in terrain, ut aqua calefacere queant: queiano
admodum in libris De ortu causis subterraneoruni dixi. qud dii sol in causa non est,mundi partes nullo modo esse possutit:ut quae ipsius gratia tales aquas emundere uideantur: sed potius subterraneorum stigus,calor incendia in causa sint. etenim si frigorum uis acrius incumbit in aquam cruda emanat:ssia mitis ille terrae calor, cocta: sinincendia uel calida uel tepida uel falle corrupto colore, sapore, Odos re . ita palam ante oculos est omnis genetis aquas alibi in ortum eorumpere , alibi in occasum, alibi in meridiem, alibi iii sep teri triones. Calenus igitur hac notae particula quod proposuit, non effecit . uesruntamen in regionibus,caloris &frigoris moderatione temperatis 8c citra aequinoctialem circulum sitis calor solis aquas, quae crudae e
montibus erumpunt in aerem, ubi aliquantum cursu ad ortum prosfluxerint,coquit minus in stigidas efficitiat etiam nonnihil eas qugex montibus non erupun t sed sub terra,nec tame alte manantes,eODdem cursiis ad orientem currunt longis spachs,antequa ex loco canas pestri ues cossino exeant. quae autem crudae septentriones uersus sontes aperiunt,quales e montibus effluut,tales,quia solem a se auersum
146쪽
habent longiore tra quinaneiat. attamen ubi discesserint a locis mon tanis, etiam solis caloribus proficiunt aliquid, minus' frigidae fiunt
quae uero crudae erumpunt meridiem uersus, hae, quia sol eas intersdiu semper calfacit, breui transeuntes spacto coquuntur. uerum quae crudae occidentem uersus aperiunt fontes, hae, quia post meridiem tantum calefiunt,longiore tractu, quam quae in ortum fluunt, crudiσtatem tenen tria men ubi longius a montanis locis discesserint, quia esas similiter atin illas quae fluunt in orieritem,sol exoriens calfacit, magis inueniuntur coctae. at eodem m odo se habere riuos et amnes regionum temperatarum, quae ultra squili octialem circulum site sunt;
solis cursu conuersione* 8c terrae forma at in eius parti uin situ instellioimus Sed quales eorum aquae hic sunt in septentriones uergeretes tales illic in contraria mundi partem .at in calidis regionibus, quia ardores solis aquas uehemetius calefaciunt, ubi ab ortus sui loco lon ius discessierint, non modo cruditate deponunt, sed calidiores quosque, quam ut homini sit utile ac salubre, fiunt: ac uero etiam nonnihil salis . contra in Pigidis regionibus quae erumpunt, & fluunt ad inexi diem uix testate est ciuntur coctar:praesertim si utrinque montibus
septae fuerint: uere& autumno, magis uero hyeme crudae manent. quae autem coctae erumpunt 8d manant ad septentriones: uix aestate
seruant bonitatem suam: reliquis anni temporibus crudae fiunt.Hoc igitur modo de aquis rivorum 8 fluminum iudicaturus considerastest primo locum per quem fluunt,campestris ne sit, an utrin* monstibus septus, an altera parte tantum . deinde mundi partem ad quam
fluunt,ortus sit,an occasus: eptentrio, an meridies. tum regione, temperata ne sit an calida an frigida. anni deni v tempus, uer sit,an sitas,
an autumnus,an hyems. hae enim circumstantiae magnam uim habet& immutandi aquas, & tales conseruandi, quales eX terra emanant. iit autem ex montibus diuersor aquae erumpunt,ita etiam ex collibus
S campis, si perennes fuerint. tales uero in montibus atq; altioribus locis ortae siub terra plana manantes currunt longissipaci j S antequam ex loco uel collino uel campestri exeat.atin hae ipsae si altius sub camporum planicie manarint, tales sun cum erumpunt, quales cum oris rentur, fuerunt: nisi eas in medio illo spacio subterraneum quiddam immutarit. sin non alte,eas crudas etiam solis calores alijs atq; aliis iii regionibus, SI anni temporibus plus minus ue coquere possunt. at quae aquae non perennes ex collibus uel campis effluunt, hae ex plux U'S, non alte in terram delapsis,tantummodo colle star, quod ad se,
gus 8c calorem pertinet, permultum 8c regionum qualitates 8c anni tempora seqtiuntur. Sed de his satis: redeo ad alteram notae parti/culam. tofus 5c terra pura, si spissa fuerit, aquas faciut puras: colando enim
147쪽
enim continent id quod cuni eis permistum est. terra in stiper pura aliquas ita non inficit ut salsa nitrose,aluminosa,& istius generis aliae. at ne F tofus,ne terra coetas efficere potest A ut frigus sakorum faciis at crudas,tamen ex eis non raro effluunt cocis, tepidae calida . Gale inus igitur ne hac quidem particula ad priorem adiuriina . quod u ultefficit ias enim sequitur, ut ea aqua quae e saxis erumpit in septeri triones, cruda sit:haereat in praecordiis:tardius calefiat refrigereturo. nec etiam sequitur,ut quae aqua erumpit in ortum,S per tofum,aut terra puram colatur,ea optima sit. quod aduertes idem Galenus, recte ad iecit: sc celerrime calefit refrigeraturcp. quae autem talis est, in quam cun mundi partem e monte erumpat, tenuis est leuis, modice fi igida,id est cocta:atsp iccirco omni etati optima. quae uero non est talis, simplex tamen crassis est grauis, praefiigida, hoc est cruda, atin iccirsco non tam bona. tantum de notis quibus medici simplices , modice
Bigidas a praestigidis secerni posse putant. Omnis autem sirnplex humectat et refrigerat corpus. sed cruda idipsum magis refrigerat quam cocta . at ex mistis medicatae pleraeque omnes calfaciunt 8c exiccant.
de quibus supra copiose dixi, ut etiam de noxi js 8c pestilentibus.
quare his omissis pergam , ut coepi, de aquarum, quas potamus, fas Iubritate disserere. saluberrimus igitur est potus aquae fontanae re centis, s talis suetit, qualem definiui: atque omnino sontana praesstat puteali, quda perpetuo in motu sit, sua sponte effluens ek terra: cum putealis in ea stet conclusa, nec nisi ingenio, & opera hori, ilium extrahaturi quare crassior est, pota minus humectat e cam minus in partes corporis alimentum uehit aegrius ex renibus 8c uesica proinfunditur: attam e magis apta fit ad potandum, si crebro hauritur. iumenim,quia semper aqua succedit aquae, & fluit quodammodo,S rescens ex puteo laquam ex fonte hauritur . riuorum autem Sc amnium
aquae aut sempei similes manent sontanis ex quibus colligunturiaut aliquandiu eis similes manent, deinde ex ipsis modice seigidae 3c tesnues a naturali bonitate degenerant, & ualde frigidae sunt ac crassiae: crudae uero meliores evadunt, hoc est modice frigidae & tenues fiui. Sed ut quae simplices effluunt,tales maneantia ut quae compositae efffluunt simplices fiant necesse est, ut riuorum fluminum aluei conis stent ex terra pura, nulla mala qualitate infecta, spissa: uel ex arena dura,vel ex sabulo mastulos, uel ex lapide faxo ue, quibus similiter ne sapor,ne odor masus est. nam bonitatem deperdunt, si aluei fuerint
aut ex terris impuris, maxime uero commissis cum succis concretis: aut ex terris raris:aut ex sicco concreto:aut ex arena molli: aut ex sa.
bulo luto: aut ex lapidibus uel saxis aliqua mala qualitate insecti
148쪽
uel metallicis, Saepe uero riui SI amnes alia sui parte laudatos lia bent alueos,unde etiam a Atlas bonas S salubres:alia non habent, unde etiam aquas malas & m salubres. nec tantum aluei aquas bonas Mprauas faciunt sed etiam succi herbarum quas lauanti quin rivuli in ficiunt amnes: ut perexiguus rivulus amarus Hypanim ingens Ponti flumen: atin etia Borysthenis sapore mutare influetes rivos autor est Plinius. Similiter fluvius fluuium inficere potest: atin etiam lacus &palus. ex quo satis intelligi potest, me non sine causa differentias fluis uiorum supra diligenter explicasse. Laudantur autem inter amnium aquas Eulal Choaspis: quas reges Persarum bibere soliti sunt, &in lonoin qua asportare:ut Graeci memoriae prodideriat: quos nuper
quidam Hispanis princeps imitatus Tagi & Iberi aquas secum Rosmam portauit: quod illi persuasum esset eas longe prsstare Italicis bonitate & salubritate . ac uero etiam Ptolemaeus cognomento Philas
delphus,secundus AEgypti rex, cum Antiocho Syris regi locasset nuptui filiam Berenicen Nili aquam ei misit, quam solam biberet. quod Polybius scriptum reliquit. Aquar autem quae fossis patentibus duocuntur in oppida, similiter se habent ut aquae riuorum S amnium. qus tectis,aut tubis, meliores quidem sunt putealibus, quas raro haurirn us:cursu enim percussibin extenuantur & proficiunt: tam uero bonae quam riuorum & amnium aquae non sunt, quod eas, solis calores attingere non possint qui aquas tenuiores faciunt: ueruntamen interdum praestat aquas fossis tectis ducere, ne eas uel torrens, uel humus soluta aliud ue impuras faciata ossae autem e faxis, intus undi malatha oblitis, extructae,aquas perducunt purasmihil enim a farcis abraradere queunt . Similiter tubi fictiles perducunt puras : item lignei. fiostulet uero metallicae tam utiles non sunt i etenim in aeneis, cum asquete cursus interrumpitur, efflorescit aerugo. quam quae aqua lamσbit, epi pota corrodit intestina. plumbes minus malς sunt gneis. quod autem tantopere uituperantur ab Arabibus prster rationem filmam& Germani & Galli eis utuntur sine nocumeto magno . at quod quidam in exulcerationem intestinorum inciderui, aquarum uitio, non fistularum plumbearum, factum uidetur esse.ita ubi ideo necesse esrit uti metallicis fistulis quὀd uim aquae in sublime surge latis,ne ctiles tubi ne lignei ferre possint,plumbes utiliores erut gneis. Sed de aquis qus ducuntur,satis:nunc anteaquam ad lacus & paludes ueniam, de pluuiis dicturus sum . nam palustres & lacustres partim ex eis aut niue liquefacta,ut dixi, colliguntur. quoniam uero etiam ipse non exiguam habent uarietate, de eis ut de reliquis, iudicandum est. mistar igitur non sunt salubres. quales quanquam omni anni tempo
149쪽
cLV AE y F p L v v N τ EN TE RR A, Lia: irapore in omnibus regionibus, cum halitus una cum uaporibus permistos expirauerit terra, dectitur,modo per frigus, aut per calorem pluere possit: tamen in calidissequenter, in temperatis interdum aritate
dc autui uno ident accidere solet propter maximos solis ardores, qui item halitus cuni uaporibus eiiciut,ex quibus perniistis oriuntur pluuiae in hoc est falsar,uel nitro fae,uel alterius generis. Si implices uero sunt tenues, clarae leues,dulces,ato iccirco falubres, & quide mo idice frigidae , ut fontanae, celerius praecordia transeunt, quod genus pluuiarunt in teimperatis regionibus uerno tetrapore defluitan frigi dis etiam aestatemimis autem frigidae horrent in prscordhs: cuiusmodi in temperatis hyeme coguntur: in frigidis, non raro etiam uere Rautumno, 3c interdum aestate, curn flauerint uenti frigidi: qualis Seis p tentrio 8c Aquilo caeteri Φ. pluuiae autein aquae, ut etiani quae uis aaliae simplices conseruatae in uasis, si, postqtiana coeperint corrumpi, bibantur, asperam arteriam laedunt . ea uero laesa recipit destillatio nes . quae, cum per se molestae sint,tussim gignunt raucitate. At torrenti una mus, etsi ex optimis pluu's creuerunt, raro sunt salubres, limosae turbidae esse soleant. Aquar etiam niuales multum di dunt a bonitate pluuiarum. cum enim frigore congelant, ex eiS exprimitur quod tenue est:quod cras urn relinquitur: quare durs ualde frigidae fiunt quibus de causis eorum potus tant salubris, qu in pluis uiarurn non est. nisi forte uerunt est quod scribit Strabo . in Caucasi
montis nivibus, glebas quasdarn cauas cocrescere, bonam aquam in membrana continentes:& in iisdem nivibus animalia gigni quarum tunicis ruptis aquam,item bonam, quani corripse si untur, bibi. ea animalia ut idem comemorat,Apollonides lumbricos uocat,Theophanes montanas teredines. in niualibus praeterea quo magis malae qualitates insunt siue terrarum,super quas ceciderunt niues siue arboruό aliarum ue rerum,ed peiores sunt. Glaciales quoque eadem de causa sunt malae:at peiores si aqua quae gelu constitit, praua fuit. at etiam,ut ea quae fit ex glacie, quae multis seculis induruit, qualis reperis tur in altissimis Alpium m5tibus,quos Siaebergos norniliant, sit pus
ra tamen est prefrigida. Similiter e grandine refuso insalubris potus si non ob aliud certe ob hoc quod aqua nimis cruda sat. Cisternam
autem aquae nisi starent,pluuiarum ex quibus collectar aut quuioru ex quibus haustae, bonitatem haberent. quia uero stant conclusae, dehonitate multum deperdunt: etenim putrescunt S in eis animalia,
quae faciunt taedium bibenti, nascuntur sed si ipsis arena dura fuerit substrata, uel sabulum masculum, uel sarea Aongiore tempore masnent salubres. Nunc ad laeus 5c paludes uenio. lacuum autem aquae
150쪽
minus malae sunt, in quos optimorum fontium rivuli inquunt ,riirasus essivunt:aut qui fluuios quibus bonae sunt aquae, accipiunt Areddunt. quia enim cum lacustribus c. miniscentur, eas diluunt, misia uso malas faciunt,& ipsa uicissitudo influendi 8c effluendi susten, tat ne corrumpantur. qudd sit fluuiales ut fit interdum,stipernatarint lacusi ribus ex his insalubris est potius ex illis salubris.peiores autem sunt aquae lacuum, quos ne riui,neque amnes permeant. cum enim torrentes in eos infundant aquas impuras, S sol tenues eliciat. crassas relinquat,insalubres fieri necessie est. accolarum igitur, qui eas, quod meliores ipsis desint, aestate, uel in calidis regionibus etiam astio anni potant tempore:aut lien intumescit durescit ue, his murhis debilitatus atram bilem non attrabit. luae cum sanguine mista parit febres quartanas:ad caput rapta insaniam: ad podicem, hae mors rhoides:ad pedes uarices. aut iecur abscessu infestatur ic durescit obstruca is p uenis his, per quas languis aquosus infunditur in renes,hydmps oritur: his per quas alimentum in exteriores corporis partes fertur, earundem partiti macies: his per quas sceminis menstrua purσgantur,morbi quidam isti sexui peculiares. alit etiam intest ina abscessibus infestantur. quod si aquae lacustres no crassie solum suerint, sed etiam salsae, uel nitrosae intestina corrodunt: sin astringunt, aluum faciunt duram . at hyeme, aut etiam in frigidis regionibus uere uel austumno ut aquae lacu stres minus gignant praedietos morbos , certe Propter nives quibus augetur nimium frigidς cerebro,pe stori, pubmoni sunt noxiae, mouent destillationes 8c tussies. quin etiam herohar inficiunt aquas lacustres: quotmodo Iaduna Sinnaum in Asia cir cum nascente ab synthio infici,autor est Plinius. At palustres peio ires sunt lacustribus, quod pigro lapsia repentes longo tempore in cauerniS maneant. quae cum plerunque putridae sint, etiam ipsae aquae putrescunt & corruptum saporem atque odorem acquirunt quibus de causis hi qui eas bibunt morbis,quos commemoraui, magis infesstantur. quae uero semper consistunt in paludibus,sunt pestifere. paslustres tamen Agypti aquas laudat Rufus Ephesius , dc salubres esse dicit quod non putrescant. Nilus enim aestiuo sidere exundans uetes res aquas expellit ex paludum cauernis, & recetes in eis reponit. quomodo etiam hyberni imbres magni illi & amdiu at in frigidis insuper regionibus, qui defluunt uere & autumno, palustris uliginis ubrus eluunt nonnihil. Aquae uero lacunarum assimiles sunt palustribus. sic autem plerun* nominantur cauernae, in quas fluu', cum exs undauerint terram,aquas infundere solent. cum enim ςstate multum exiccentur,aqua remanet crassaWimpura, quae semper potui inutilis