장음표시 사용
191쪽
magis ex aqua quam ex terra constant in qua re, etiamsi isti nolint peripateticis cedere, tamen nulli horum trium generum subiicere posis sunt cum succos concretos tum maxime in ista. Ne ipse quidem Aut cenna, quamuis numero auXerit formas , ulli potest supponere rubricam alias cp terras insignes, in quibus non inest metallum. deinde culapides quidam qui carent metallo, ignis ut liquescant fluant , non redienech lapidem ab eo quod liquescit igni distinguit, nem materisam metallicam sic appellat. denique non scienter sed more chymistarum sulfureo duas species subiecit sulfur SI arsenicum. etenim succus
concretus comple Ritur has formas, sulfur, bitumen ,sandaracam, ausripigmentum . similiter non fatis docte ac perite salsum tanquam ge. nus diuisit in has tres species, salem, alumen, atramentum sutorium. nam sal est salso sapore, minime uero alumen &atramentum sutoriaum. sed macri succi concreti formae sunt inter se sapore aliis j qualitatibus distinctae. Albertus autem medium nominat id quod tam laripidis, quam metalli proprietatis est particeps. cst uero metalli prooprium , ut ipse sentit, ignis liquefieri calore, lapidis uero contra eo idem non liquescere. eam ob 1 em lapides in aridis & terrenis num eis rat, metalla in humidis & aquosis. ax media naturam partim terrae habere dicit, aquae partim quaedam ex his magis constare ex terra, quaedam magis ex aqua. sunt autem ipsi media , nitrui ri, alumen, atramentum sutorium, arsenicum, pyrites, quem sicuti Mauri mar chasitam uocat pompholyx, quam ut iidem Tuciam recrementa metallorum,quae Graece σκωρίας appellat. sed cum isto modo nominentur media, quae permistione taliaiunt S temperatione,pyrites selus ex toto illo numero proprie uere est medium, quod lapis permiustus & temperatus sit metallo. nam sal, nitrum, alumen ,atramentum
sutorium, metallum non habent in sua temperatione, neo lapidem, quamuis cum lapillis posssint coniungi & coagmentari. arsenicum estiam raro est metallicum, medium nunquam. Pompholyx uero, de qua scribit Albertus, & recrementa metallorum natura non sunt, sed opera fiunt sornacum. si igitur iam dicta ob id tantum uocat media, quod ex aqua terra constent, mediorum in numero habebimus lapides & metalla quae fiunt ex eisdem. cum autem aliqui lapides igni liquescant aliqui non liquescant, non liquefieri non est proprium la pidis. nam si esset proprium, tum hi lapides qui liquescunt, no essent lapides, sed media . quod nemo ausus est dicere, ne ipse quidem At
bertus. similiter uero ac Avicenna terras nulli generi quod definiuit, potest subjicere. Sed quia unum quod genus corporum, quae Oricluntur ex terra, ex se θά ex sua natura sum consideraturus, missos faci am istos, S in opinione cuiusque relinquam Graecorum consuetudinent
192쪽
nem loquendi. cum igitur corpussubterraneum expers animae dua. hus, ut dixi formis finiaturiquarum unam eius quod effluit & expiratur nomine appellamus alteram fossilis: corpus sessile est concretum ex partibus aut sui similibus substantia, ut aurum purum, nam quaeslibet eius pars est aurum:aut sui dissimilibus ut gleba quae constat ex terra lapide metallo. etenim diuiditur in terram,lapidem metallum. itaque illud corpus fossile non compositum thoc compositum nominamus. at non compositum rursus diuiditur in simplex & mistum. Simplicis autem quatuor sunt formae, terra scilicet,si iccus concretus, lapis metallum: misti plures,ut paulo post dicam.Terra uero est cor
pus Assile simplex, quod potest manu subigi, cum fuerit aspersum
humore:aut ex quo cum fuerit madefaehum, fit lutum. quae terra proprie nominata, tum in uenis & uenulis reperitur conclusa, tum extra est non raro in agris 8c pratis. quae diffinitio in uniuersum rem declarat. nam terra durior,quanquam aquis madefacta, mox no fit lutum, tame ipsa etiam fit lutum, si tempus S spacium permanendi in aquis, non adeo longum ei datum fuerit. terrae autem multae sunt species, quibus partim nomina imposita sunt, partim non sunt imposita. At succus concretus, πηκτον Graeci uocat, est corpus fossile siccum
S subdurum, quod aquis aspersum aut non mollitur, sed liquescit: aut si mollitur, multu uel pinguitudine differt a terra, uel materia ex qua constat. etsi uero interdum duritiam habet lapidis, tame quia re seruat formam & naturam illius qui minus durus est, facile a lapide potest internosci. is diuiditur in macrum pinguem. macri quia de
tribus rebus diuersis oritur, tres sunt species nascitur enim ex liquos re permisto,aut cum terra, aut cum metallo aut cum misto.primi gesneris sunt sal & nitrum:secundi,chrysocolla, aerugo,ferrugo,caerulesum:tertrj, atramentum sutorium, alumen succus acris qui caret nomine.illa duo gignit pyrites,qui in mistoru numero est habendus:hune cadmia. pingui uero succo sub Iciutur hae formae,sul su biturnen sandaraca,auripigmentum. Sed atramentum sutorium & alumen, ut habeant aliquam pinguitudinem,iamen ea noti ardet.atque etiam ortu disserunt a pinguibus siiccis .etenim hi ut caloris exprimuntur ex tersra,illa fiunt cum humor pyritem mollit . At lapis est corpus fossile siccum & durum, quod uel aqua ibnginquo tEmpore uix mollit, ignis
uehernens redigit in puluerem: uel non mollit aqua,sed maximo igi, nis liquescit calore. prioris generis sunt lapides quos conspissauit calor posterio his quos seigus coegit. haec duo genera lapidum perip
sam naturam sunt chnstituta. rerum uero naruratium scriptores, qui
considerarunt lapidum quantitates &qualitates, & quae ex rjs sunt precia,lapidem in quatuor genera diuisexun quorum primum prosprium
193쪽
FO9SILIUM, Lrs. i in prium noliten non habet, sed communi uocabulosapis nominatur. cuiusmodi est magnes,haematites, aetites. alterum insigniter durum aut pellucet, aut ualde uenusto uario Φ colore ornatum mirifice niistet, gemmam illi uocant. tertium fere politum latummodo radiat id marmoris uocabulo solent nominare. quartum saxum appellatur:
quale habent lapicidini ex quibus id ipsum excinditur,ad usum aedificii necessasium, & Arimatur in uarias figuras. nullum autem sexu
expellit colorent, aut acteria recipit.lapides pauci nitent, minus multi pellucent marmor uero interdum a gemma no translucente, sola magnitudo distinguit saxum semper a lapide prophie nominato. qui ut etiam gemnia, reperiri selet in uenis & uenulis quae per saxa & niaris
mora uagantur. cuius autem quatuor lio uni generii hi perimultae, ut ia dixi,sint species quas suo loco explicabo: At i etallum est cor
pus fossile natura uel liquidum, uel durum quidem sed quod ignis liquescit calore. uerum id ipsum refrigerato & extincto calore, rursus ad duriciam reuocatur, propriani formam. in quo sane disteri a laopide qui liquescit igni. nam is etsi ad duriciam redit, tam eii iactu anifacit pristinae fornas at* dignitatis . nietalla uero specie distincta esse
sex numero traduntur,aurum scilicet,argentum,aeS,serrurn,plumbualbum & nigrum. re autem uera sunt plura.nam etiam argentum uiMuum est metallum, ut hac de re a nobis dissentiant chymitis: S plunthum cinereum,quod bisemulum nominant nostri:ueteres Grsci scriptores uidentur ignorasse: quocirca recte Ammonius seripsit multas esse species metalloruria nobis ignotas, ut &animatium & stirpium
quiri stibi in catinis excoctum S purum factum magis proprii genes ris metallum fieri uidetur, quam quod striptores sentiui, plumbum. sic autem excocti si aliqua portio additur in plumbum album, libra.
ria fit temperatura.ex qua deinde formant characteres quibuS utunσtur hi qui in chartis libros imprimunt. quodw uero metallum suam quandam habet formam, quani reseruat a secretione diremptu eoorum metallorum quae cum eo fuerunt permista. nec igitur electrum, nec stannum est per se metallunt,sed mistura duoruim metallorum. eis lectrum quidem auri & argeriti stannum uero plumbi nigri et argenti.etenim argentum si fuerit ab au 6 secretum aufum yein ariet hori eis lectrum:si a plumbo plumbum non statinu. o ichalcum uero an uns quam aliquod fuerit sessile natiuum ; nec ne, certo non P 'ssumus stire. no enim nobis extare nouimus alitia quani illud factitiis, quod ex aere constat, tincto cadmiae fossilis colore. attamen si ullum effosis sum est, propriae formae fuit metallum. ut etiam aes nigrum & candiis dum, a rubro specie uidentur disserre: metallu igitur uel est solidum, ut iam dicta:us liquidum natura, ut unicum argetum uitium. Sed fas
194쪽
tis degeteteribus simplicium, nunc de mistis dicanam 5 quibus iis, sed de illi quae ex rebus fossilibus natura conglutinauit . etenim sub hac uocem isti nunc sub icio fossile corpus, quod constat ex simplicibus
duobus tribus ue. quae etiam ipsa sunt corpora fossillia, sed ita undiQpermista & temperata, ut minima misti pars non sit ullius rei expers, quae inest in tota eius mole: uto ignium uis duntaxat unum simplex secernere ab altero possit, aut tertium a reliquis duobus uel duo a tertio; si tria fuerint in eiusmodi temperatione. haec autem duo tria uocorpora purun sic nouam in speciem sutat temperata, ut nullius pristina forma uideri possit. ius eadem simplicia si quando habuerit eo positum fossile his differt,& quod fere omnia suam forma reseruent,& quod alterum ab altero non ignis modo separare possit, sed etiam
interdum aqua, manus hominis interdum. quoniam uero hae due res inter se differunt multum, ut una ab altera secernatur, eas soleo duos hus istis uocabulis nominare. non tamen sunt nescius Galenum tersram metallica, quae esto composita, mistam dixisse. sed decet eum qui
docet alios, imponere cui rei nomen certum. ex terra autem & sucoco non oritur ni istum, siue illa hunc liquidum combibat, siue comis plectatur concretum siue idem ad eam adhaerescatiqu3d semper esui possit:aliquando uero etia manu prehendi: at ex lapide & succo tum fit mistum cum ex utrius y materia oritur solidum quiddam: etiamsi
speciem alterius interdum reseruet. multa uero mista constant ex tersra Sc metallo plura ex lapide δί metallo: nonnulla ex succo & lapide S metallo. ex quibus intelligit quiso, quatuor esse mistoria sormas.
quae rursu S, ut genera, in species ditiiduntur. sic autem duo simplicia miscentur, ut pars unius aut aequalis sit alterius parti, aut iri aequalisi ex aequalitate partium unum genus nascitur, duo ex inaequalitate. namodo hoc modo illud grauius est, quam alterum pondere. ista ratione cum tria genera reperiantur misti, quod constat ex lapide et metallo:unum tantummodo reperitur eius, quod ex terra & metallo est conglutinatum: tertium scilicet, in quo inest plus metalli, minus te rae. Primum uero quod aequales haberet partes terror δί metalli, ac secundum quod plus terrae; minus metalli nemo, opinor, inueniet una quam . similiter unum genus, ato etiani tertium, latitum odo reperis tur eius misti quod ex lapide constat succo concreto, metallo. quod mistum sic conglutinatur ex rebus simplicibus, ut temperatura ples ruri in abundet metallo,succo deinde concreto: quod de mole, non de pondere intelligendum . nam etsi maior moles succi concreti inest in mistura, quam metalli, tamen metallum interdum superat pondeare succum concretum . quoniam autem tertium genus in tres finditur
partes, mistorum genera seX sunt,quorum quod species complectitur
195쪽
tur multas. etenim primo, quod constat eω lapide sis ccos' concrhto. subiicitus sit x Tusculanus,lapis Sabinus, multi:secundo, quod eκ metallo λ terra conglutinaturii est: SI tertio, quod aequales habet partes lapidis S metalli:& quarto, quod abundat metallo: & quin ito, quod lapide,subiicimus rudis auri,argeti,aeris,aliorum p formas. Sextu in uero complectitur pyriten siilfureum, & caditatam bitumiis nocum : sed in quibus inest aliquid etiam metalli. ueteres aut scrioptores tam Latini quam Gryci, multorum mistorum naturas hon cognoverun aut cognitas non satis explicahunti eoru uero formas uel lapides uocarunt,ut pyriten cadmiam lapidem plumbarium: uel avori,argenti,aeris, aliorum uenas. quod uocabulum copositis est commune cum mistis uerum nunc de his plura non dicam sed orsus a terris formas rei fossilis tam mistae quam simplicis,persequari
E R R Α Μ a terra quidam utilitatis fructu quem di uersa diuersis praebet artificibus distinguut . alia eanim utilis est agricolis, ut quaecun* ad stirpes glognendas & alendas ualet plurimu: aliam usurpant medici, sicuti Lemniam, Samiam, Armeniam. figias si & plastae alia utuntur, uelut argilla, quae 3c creta v -- figularis dicitur: ex ea enim sua opera format 8c finguntutes . partim fabris tignarηs est usui 'ut rubrica, qua iccirco sathrilem nominant. quandam pictores usu suam faciunt, ut Paretoniu& Melinum taliqua fullonibus est utilis scuti Cimolia. alia fabris arsigentar'S, ueluti creta argentaria. alia dentin alης artificibus. Sed isti hac distinctione naturam terrarum ex aliqua parte, non totam explicant: nec satis earum forma aliam ab alia secernunt . etenim a gyptia 8c colitur & morbis medetur.rubrica utilis est medicis; sabris. pictoribus: Cimolia fullonibus & medicis ad usus necessa ios expetitur. ita si terram in medicam,figularem fabrilem & csteras diuidentus, Unam eandem terrae speciem nunc hoc, nunc illud genus amplectetur . sed cum nihil de suo genere possit ad aliud genus transferri, terra medica, figularis, fabrilis, & carierar species esse non possunt.
ut autem uulgo imperitorum conueniat ita tetram a terra distinguere rerum naturae peritis,quos perquirere oportet ipsas terrarum foro a mas
196쪽
is 4 NATURAmas, nullo modo conuenire potest. Alii terrae, ut generi, sub ciunt species distinctas regionibus & locis, e quibus & effodiuntur Sc nomina inuenerunt,ut Sanaiam Eretriana, Chiam, Selinusiam . quan autem hi notas quasdam interdum apponiit ad nomina, quibus terrrae inter se distierre noscuntur, tamen earum naturam ne ipsi quidem satis explicarunt. nam primu habemuS necesse principales enumerare differentias terrarum:deinde explanare ad quam qu scp terra, qus ex regione nomen reperit, pertineat. ex quibus intelligi potest me nec reqcere eam loquendi consuetudinem, quae suscepit ut propter
uerboru inopiam terrae non paucae locorum uocabulis nominarens
turriaec negare terras in alηs regionibus uiles, in alqs preciosas nasci. Sed terra, ut quaeliis alia res fossilis, aut simplex est, aut composita. simplicem nunc non dico a caeteris elementis separatam: uix enim uila reperietur quae non quiddam aquae, uel aeris, uel ignis complecti
tui sed cum nulla re fossili permistam: neo cum liquido succo .comis positam contra quae uel unam aliquam rem fomitem, uel plures in se continet:aut quae liquidum succum combibit. uerbi causa: ochra plerian in simplex est, etia si uim caloris accepit 8c habet acrimonia quandam ut fere semper solet habere: Melia tiero composita, quod aluminosa. hoc autem in loco simplices terras persequar alias compositaS. uerum an simplex sit aquae particeps an aeris,an ignis, internosci potest his notis . terra per se ipsa grauis est: in qua uero inest aer aequalis ter in omni corpore fusus est leuis . per se ipsa exiccat: in qua inest asque frigus, astringit: in qua ignis est acris:at in qua aqua simul. aer, glutinosa atq' leuis: in qua aer 8c ignis, leuis 8c acris. id uero genus simplices primo inter se qualitatibus 8c his, quae ad situm pertinent,
maxime disiunctae sunt cu sint aut macrs, uel pingues mediocre S ue: aut rarae uel spissae,medim res ueraut molles, uel durs,mediocres ue: aut leues,'el asperae, mediocres ue. deinde coloria uarietate distinguuntur. etenim sunt albae nigriE,luteae,rubrae,purpureae VirideS, cerulaar, cinerear, fuscae. tum disserunt sapore, qui ipsis est uel dulcis uel pinguis, uel acris, uel in pingui dulcis aut acris: multae quo astrin,
gunt. mox aliquam disterentiam habent in odore, quem tamen non fere emittunt nisi tractatae. is quanquam sapori consentit, tamen aps
pellatur iucundus olfactui 8c suauis: aut contra ingratus & grauis. postremo inter se nonnihil distant figura. etenim quaedam tabularuest similis: quaedam non est. at hae sunt propriae differentiae simpliscis terrae. ea uero frigida & sicca est. quocirca quae calet uel tepet, qua primu fuerit refrigerata,ad suam naturam redit:sicut etia aquis perfusa, cuius uel eminentia facta est madida, uel totum corpus permadu it,quam primu fuerit exiccata. Ex praedictis autem qualitatibus alio quas
197쪽
FossILIVM LIB. ii is, quas facile sensibus deprehendimus, ut oculis colores, lingua sapo. res, si molestu non fuerit terras ipsas gustare: siue magis placuerit eas cum dulci aqua permiscere , & hanc colatam degustare. talem enim habet saporein, qualern ei dedit terra.tactii uero deprehendimus ea rum mollitudinem Sc duricianidaeuitate S asperitatem at in in utris ique mediocritatem .sed terrae aquis molliti, manu subactae, humo illis est dissipantur,macrae sunt: si non, pingues:mediocres ι si tenent medium quiddam .eerte quaedam adeo sunt pingues,lit, ad lirigua ni admotae, fere butyri modo liquescat. at raras nobis leuitas ostendit:
spissas grauitas:mediocres,rnediocritas. Sed leues,an graueS,an mesdiocres sint duobus modis noscuntur,cum aut manibus ponderatis tutia ut in lances impositae examinantur trutina. earum autem omnium ut par sit moles,necesse est. nec Plinii ina audio qui negat grauem dc leueni iusto pondere posse deprehendi. uerum de his satis.Ex dis,
ferentiarum uero coniunctione uariae terram ortu litur sortiar. quas omnes enumerare si non sit, ut Columella putat,artificis agricolae,at certe uiri ferunt naturas contemplantis est eas non modo num ei a re,
sed etiam diligenter expendere.itam simplex terra cum, ut itide ordiar primo sit uel macra,vel pinguis,imediocris ue tres ius efficiuntuρd Terentiae. deinde cum quaelibet ex his tribus sit uel rara, uel spissa mediocris ue,disserentiarunurrierus crescit,&nouem fiunt.macra es nim est uel rara uel spissa mediocris ue. similiter pinguis est uel rara, uel spissa, mediocris ue . at φ etiam mediocris est uel rara, uel spissa. rnediocris ue.tu cum quaevis haru possit esse uel mollis uel dura, mediocris ue,maior sit numerus differentiarum. nam macra & rara, aut macra 8c spissia, aut macra & mediocris est uel mollis, uel dura, mesdiocris ue: pari modo pinguis sc rara,aut pinguis 5 spissa aut pinguis at mediocris est uel mollis, uel dura, ni ediocris ue. eadem ratiosi zdiocris A rara aut mediocris & spissa,aut mediocris in re Utraraque est uel mollis uel dura, mediocris ue. quae omnes differetiae sunt septem se uiginti numero .mox, cum earum quaecp esse possit uel se uis uel aspera, mediocris ue, plurimu disterentiar numero augentur. terrae auteni leuis, ut nunc hac uoce utor, partes aequaliter coricreuerunt:asperae,inaequaliter:mediocris; medio quodam nicido. quocirsca mollis 8c mediocris hac ratiotie asperae esse possiunt, non tanturndura.macra igitur rara mollis,aut macra rara dura,aut macra rara mediocris,aut macra spissa mollis aut macra spissa dura, aut macra spis sa mediocris: aut macra mediocris mollis aut imacra mediocris dura aut macra mediocris in reliquis duabus disserent as potest esse uel far 3:sterentiae fiunt se., aut pinguis rata
uis uel aspera mediocris ue. quomodo terrarum
ptem Sc uiginis , eodenn modo pinguis rara mollis
198쪽
dura, aut pii huis rara naediocris:au pinguis spissa rnollis aut pinguis spissa dura, aut pinguis spis Ia mediocris: aut pinguis mediocris mollis, aut pluuis mediocris dura, aut pinguis & mediocris in relis
quis dia ab. disteret's est uellaeuis uel aspera,mediocris tae. quo mos do totidem esticiuntur differentia'. alch etiam mediocris rara mollis, aut mediocris rara dura, aut mediocris rara mediocris:aut mediocris spissa mollis, aut mediocris spissa dura, aut mediocris spissa medios cris aut in primis duabus disterenti js mediocris & praeterea aut mollis,aut dura, aut mediocris, esse potest uel saeuis, Vel aspera, medios cris ue. quo modo rursus totidem oriuntur differetiar. omnes auteni in unum numerum congregatae fiunt una & octoginta. postea cum harum terrarum unicui* non unus color insideat, ind sit uel alba uel nigra uel utea, uel rubra, uel uiridis, uel caerulea, uel cinerea, uel fussica uel deni in alterius coloris, maxima disterentiaru multitudo coI3ligitur ut quis potest intelligere. Sapor autem paucas simplicisti in terraru uarietates parit. nam pingues sunt, aut in pingui dulces. quae utraein sunt boni succi & synceri saporis: aut acrimoniam quandam cum pino uitudine habent colunctam:aut simul astritio unt: aut
acres tantum sunt: aut solum altringunt. Ocior hiero terraru quans
quam congruit cis sapore,tamen eius species insidem nominibus Latini non appellant sed his quae supra dixian primis autem terrae suave odorem a siccitate diuturna, cum concipiunt modicas 8c subitaneas pluuias, expirant cum praeterea quaeq; terra, uel sacile dissipetur,uel glutinosa sit mediocris tae: atin etiam si uel leuis uel grauis, medios eris ue, tamen hae qualitates nullas emciunt uarietates terrarum. etes Dim omnes macrae facile dissipatitur:pingues glutinosis sunt: mediocres tenent medium quiddam . simili modo omnes rarae sunt leues: spissae, graues:mediocres medio modo se habent martim igitur disterentiarum tot natura coniunctae, quot coniungi posse indicauimus, terrarum species essiciunt, ut etiam ueteres scriptores appellarunt. quarum plurimae carent nominibus, aliquibus ea sunt quae inuenerrut uel ex coloribus, quibus eas natura decoraui tmel ex regionibus, in quibus nascian tur. Nunc dicam formas terrarum, quas ex hiS Omsnibus eligunt agricolar, ut eas colantiquas figuli, ut eis utanti iri quas
fullones,quas pictores, quas fabri tignari j quas medici,quas denichartifices caeteri . omnes uero eligunt simplices, de quibus nunci quor, reiiciunt compositas: exceptis figulis, quibus aliquar arenosae sunt utiles. sed iisdem quoniam& sesiam a pinguibus arenis proueniiant, agricolae utuntur. primu autem agricolae terras considerant ex
pinguitudine & macie & mediocritate: dein ex spissitudine & raritate. atCp hic mediocritatem non comemorant: quasi ei locus in illis sit, in
199쪽
ὸn his non st: tum ex sapore. duriciae uero Sc mollitudinis, & mediocritatis non sit metio: perinde ac si omnes spissae sint durae:ra , molles: mediocres medium quiddam teneant:cum tamen Sc spissae S rare & mediocres este possint uel durae uel molles,mediocres ue, ut si praedixi. sed hoc concedatur agricolis, quis lagrorum qui coluntur,
summu terrae corium tantum odo soleat esse durum: terra Cp non aretur prius quam permaduerit pluu JS. quanqua imargar quibus intersdum utuntur, sunt pleruno durae. recte uero eos Nulla attingit cura
de asperitate & laeuore & mediocritatem thil enim ad agricolatione.
nec magni refert utrum terra nigra sit, an cinerea an lutea, an rubra, an alio praedita colore:modo sit talis, qualem expetunt ad usum. species igitur terrae quas agricolae obseruant, primo sunt noue numero.
ia dictis em different is omissis terra esst aut pinguis et rara,aut pinguis & spissa aut pinguis at* mediocris: aut macra λ hara aut macra Scspissa, aut macra atw mediocris:aut mediocris 8c rara, aut mediocris
8t spissa aut mediocris in utra Φ differetia. deinde quia pingues sunt
uel dulces, uel acres , uel astringunt, macrae & mediocres, uel acreksunt, uel astringunWpinguiu nouem sunt species: macrarum sex, 8c totidem mediocriti. ita omnes terrae species quas animaduertunt aMgricolae, sunt numero una S uiginti. eligunt aut ex his pingues. na iii ipsis maxime si fuerint dulces, succus inest, qui alere potest frumenta. sed inter cas raris, magis uero resolutis, merito primas bonitatis partes deferunt. in pinguibus enim resolutis minimus labor consuae initur,eπ eis capitur plurimus fructus. tribuunt mediocribus seciano das, qudii modicum operarii absumant:spissis, quae plurimit, tertias. attamen utrae* scelus edunt bonos, Sc satis mi illos satis Q grandes:
quoniam uero que quae res fossilis utilitatis praebeat fructum,surudicturus hic etiam mihi licebit de ea re fusius & latius dicere. pingures igitur terre omnes ex seminum genere siliginem trimestre triticu; Olyram alunt como de: ex leguminum faba, phaselum linum, cicercitiam, cicer, canabim. at ex seminum genere triticu pinguibus &resolutis terris letatur item ordeum: ex leguminu pisum,letis, sesamu 's dem gaudet. hactenus de pinguibus, quae si desint, mediocres colui agricolae. nam natura ipsis nonnihil dedit, δέ modica proficiunt cuinra. atq; ibi iteru iisdem de causis resolutae tenent primas: inediocre ς, secundas:tertias,spissae: mediocres aut terrae omnes alunt eadent frumenta 8c legumina: etsi non tam comode, quam pingues: sola uero rapa mediocribus 8c solutis laetantur aruis: i4api tenui terrae propioribus 8c item solutis. uerum mediocribus ordeum no est serendum,
sed ut Columella inquit, pinguissimo agro cuius nimiis uiribusn'o non possvaut maero, cui nihil aliud comittitur. attamen medio 4 cres
200쪽
isS DE NATURAcres margamspexsa, uel fimo pinguium bonitatem adipiscuntur. macris aut per se nullum frumentum comittitur, excepto ordeo. at ex leguminum genere sola lupina exiles 8t densas amant terrassed macis ei medemur marga 5c fimo. de fimo dicere non pertinet ad hanc traoctatione.marga uero nihil aliud est quam terra piliquis Sc spissa. parui uero resert utrum fuerit dura, an mediocris an mollis. quin ea siue exiccata uertitur in arenam uel tofum, uel lapidem duriorem:siue humore madefacta mutatur in quendam quasi succu, idem obtinet nosmen. quibus aut regiOibus arua sunt mediocria,aut macra, in eis maria in agros sparsa incolae laetificant. at quibus pinguia, sicut in Italiabampaniae,in Germania Boemiae & Toringiae, in his marga agricolae non utuntur . nec enim necesse habent id perquirere, quo ab uni dant. veru margae uerbo significatur medulla. nam interdum ita fluida est & alba, ut medullae ossium animantis non dissimilis uideatur esse. atin ex eo apud Germanos nomen inuenit,aut certe eos Gallos,
qui eadem lingua qua Germani sunt usi. quin hanc liquidam nostri
metallici uel hodie uocant stetnomargam, id est medulsam saxi. quae ipsa reperitur, cum in uenulis comissiam so saxorum, tum maxime in ipsis includitur saxis. saepius , est dura. quae pota sanguinis per ora uenarum profusionem sistit: omnino ν easdem quas Samia, uires habent ac agricolae non utuntur, dic quia non magna eius est copia , 8c quia non fere nisi in metallis lapicidinis soletinueniri. non inscite de marga scribit Plinius. spissior ubertas in ea intelligitur. est autem quidam terrae adeps, ac uelut glandia in corporibus, ibi densante se pinguitudinis nucleo. cuius inpropriis potissimu uenis reperis,multae sunt species:etenim alia est terra, sed plerum dura, quaedam are inacea,partim tofacea,partim lapidis solidi habet duricia. at hae omnes differunt colore. nam sunt uel albae,uel rufar, uel in rubro nigrae, uel columbinae,uel uirides, uel cinerese, uel luteae uel denio alterius
coloris. differunt etiam laeuore,asperitate, mediocritate. nam arenosse tofaceae, lapidosae plerun I sunt asperae: terrenae uero leues mesdiocres ue. di erunt quoque figura. etenim quaedam crustaru instar concreuerunt, quae terrenae sunt plerun ,lapidosae perraro. tofacear
uero sunt fistulosae:ato inter eas reperiuntur simillims fistulis:quis d& longae sint.& unicum habeant foramen,quod per totum earu corpus penetrat. quanto aut quae marga est pinguior, tacito magis ea pinguescunt arua: qud durior, ed plures annos durat anteaquam tosta soluatur. atm inter duras una est altera pinguior. ita agri & bre. Hi tempore multum impinguati,& longo paulatim, utraque ratione multos in annos possunt fertiles esse.sed cum omnis marga omni inisi jciatur solo, mollis, quae terrae speciem habet, melior est sicco:dura, qualis