장음표시 사용
331쪽
DE APPET SENSIT ET INTELLECTIVO. 319
bonum Ergo voluntati Objectum esse nequit nisi bonum. Objicere non valet Voluntatem quandoque in malum ferri; nam, vel in iis casibuS, Olunta tendit ad malum quatenus id speciem boni habet. Eorum error qui autumant Objectum voluntati non Semper SSe bonum, e eo eS repetendus quod bonum verum ab apparente minime distinguunt. Unde nos non diximus Objectum voluntatis SS Omne illud quod in se et sub Omni reSpectu Si bonum Verum esse omne illud quod intellectus Veluti bonum ali prehendit. 424. Cire istius acultatis actus, notat Suare de An ma, lib. V. Cap. VII. eos omnes in voluntate reperiri, qui reperiuntur in appetitu Sensitivo licet modo altiori quia in voluntate Spirituale sunt. Ex istis actibus alii versantur circa sitem, alii ire media. Quia vero finis potest considerari vel prout bonum absolute, Vel prout bonum habendum, vel prout bonum habitum, ideo circa finem potest esse in voluntate amor ac desiderium consequendi
illud, et tandem fruitio seu gaudium de sine jam obtento. Medium vero duplex esse potest aliud quod solam habet medii rationem, quia est primum medium ad quod nullum aliud ordinatur, et est appetibile tantum in ordine ad finem ; aliud est quidem medium retiit ad fine ui ultimo intentum, sed est etiam suis rebit ad media priora. Ergo si hujusmodi medium consideretur ut finis habet eamdem
rationem a finis, ae proinde relate ad ipSum Xere eri poSSunt aetus amoris deSiderii, gaudii, etc. At circa medium ut medium duo versantur actus Oluntatis: Dimirum electi et usus Per electionem unum medium Separatur ab aliis, aliisque praesertur laeta autem eleetione, ne eeSSarium
est ut id medium executioni mandetur hine usu8, qui Staetus quo Voluntas applicat potentias omnes ad Operationes illi executioni ne eessariaS. 425. Ex postrema hau animadversione oritur alia divisio actuum voluntatis in aetiis scilicet elicito et actus in e-
332쪽
320 ANTHROPOLOGIA.ratos Actus elicitus est qui ad voluntatem pertinet, ab eaque tamquam actio eju propria immediate producitur; e. . Velle eon Sentire, eligere. mperatus actus dicitur ille qui per alias facultates a Voluntate mota producitur, ita ut ad voluntatem speetet, non prout ab ipsa producitur sed prout OVet alia potentias ad exercendos actus sibi proprio V. g. contemplatio, deambulatio, etc. Id experientia patet. Hujus rei explicatio relate ad actus potentiarum sensitivarum, in quantum appetitu inferior Superiori subest, nullam praesesert difficultatem a diis cultas quaedam datur in explieando quomodo actus intellectus imperari queant. Diximus quippe appetitum equi cognitionem ; ergo potius distendum esset voluntatem ab intel-
leotu non autem hune ab illa moveri. Respondetur intelle etiam movere Volutitatem objective, et moveri a voluntate eotive non quidem relate ad rimum notum, eum PPetitus supponat cognitionem, Sed relate ad alios actus qui consequuntur. Oti ergo Voluntati non Stinde neces- Saria, ut sine ea operari potentiae nequeant licet necessaria sit ut illi actus voluntarii dicantur. Hoc modo fit
reductio potentiarum humanarum ad unum OVenS, Ut
recta sit et ordinata naturae institutio. Ci Suare l. c.)ART. IV. - DE HUIIANAE VOLUNTATIS LIBERTATE.
426. Libertatis nomen multipliciter usurpatur, Sed prout refertur ad operationem generatim definiri potest immunitas a necessitate in agendo. ' Necessitas in agendo duplex esse OteSt, moralis et physica; hi nuduplex quoque libertas adest, Scilicet libertas moralis et libertas physica. Illa est immunitas ab aliqua lege obligante haec est immunitas a phySi ea necessitate determinante ad unum. RurSum neceSsita PhySic ad unum
determinans duplex est Nam a ' provenire potest ab
333쪽
DE HUMANA LIBERTΑΤΕ. 321 intrinae eo, id est ab ipsa conditione facultatiS, quae proposito aliquo Objecto, ne Cessario ex Se ad illud determinatur, quin actu possit contineri 2'. provenire potest ab emtrin-8eeo aliquo prinoipio deteriminante physice Subjectum ad Operationem erga objectum. Hi ne quum dupleX SSe Ossit initia unitas a phySica necessitate determinante, duplex etiam potest esse libertas physica scilieet libertas a coa-otione, et libertas indisserentice. Libertas a coactione est immunitas a necessitate prOVeniente a principi externo determinante ad unum, contra inclinationem et nisum omnem subjecti determinati libertas autem indifferentiae est immunitas a necessitate intrinseca ad unum determinante JamVero constat hane deesse posse licet illa adsit;
scilicet fieri potest ut actus ab intrinseco determinetur, quin ulla vis physica extrinseca adhibeatur. Quare libertas de qua hic agitur, non est moralis, Sed physica non est libertas a coactione, sed est libertas indifferentiae. 427. Indisserentia generatim definiri solet proprietas, qua res perinde se habet ad plura.' Indisserentia triplexe8t objectiva passiva activa. objectiva consistit in eo
quod intellectus objectum exhibeat ut non neceSSario On-neXum cum actu voluntatis. Haec indifferentia requiritur
ad libertatem sed non susticit. Requiri patet quia si
Objectum necessario ConneXum SSet eum actu Voluntatis,
e prOPOSito, actus contineri nequiret. At non sufficit quia Voluntas ex aliquo prinoipio intrinsecus eam asticiente determinari posset ad volendum aliquod objectum,
licet hoc non sit cum ea volitione neceSSari ConneXum. Indisserentia passiva habetur eum facultas ex Se non magiSUnum quam alium actum neceSSario OStulat, sed unum
Vel alium recipere potest. Hanc etiam requiri patet ad libertatem, quia secus facultas esset ad unum determinata; Sed non Sumuere constat ex eo quod licet facultas aeque unum ac alium actum recipere in se posset, de facto tamen aliunde determinaretur ad unum actum Prae alio recipien-
334쪽
322 ANTHROPOLOGIA.dum. Ergo libertas phySica repolienda est in itidisserentia activa, quae utramque aliam Subaudit, quaeque in eo est ut, positis omnibus requisiti ad agendum, facultas OSSit
agere Vel non gere, aut ita unum uetum ponere, ut alium
ponere possit. Et haec est vera libertatis definitio. Hiud S. Augustinus de Spiritu et Littera c. 31 inquit: hoc quisque habere in potestate dicitur, quod, si vult, facit; si
428. Speetato Objecto in quod fertur actus, libertas partiri solet in libertatem contradictionis, peei ieationis et contrarietatis. POSSe pro lubitu Velle aut nolle rem aliquam est libertas contradictioniS, quum res et ipsius negatio Opponantur contradictorie; OSSe pro lubitu velle unum ex iis quae disparata Sunt, . . nullam Verum OPPOSitionem habent inter se est libertas specificationis posse demum pro lubitu Velle unum e duobus contrariis, ut esset bonum et malum est libertas Ontrarietatis. Notandunt porro est libertatem hanc, prout importat facultatem eligendi inter bonum et malum, non esse de essentia libertatis, sed esse libertatis imperfectionem. Non est de essentia libertatis, quia seeu Deus liber non esset est
impersectio libertatis inlise, quia participat de imperfectione, quae naturaliter Consequitur limitationem entis
429. Libertas omnis necessario supponit imperiectionem vel in objeet circa quod versatur, vel in subjeoto, in quo reperitur. Si objectum in sua perfectione limitatum
sit, datur in eo ratio cur appetatur et cur reSPUatur a VO-luntate riuatenus bonum potest appeti, at quatenus bonum non omnem XPlen Voluntatis apaeitatem respui potest; ac proinde circa illud voluntas indisserens constituitur. Haec porro indifferentia non datur Saltem quantum Stex parte objecti quando bonum est unde quaque perfectum, et nonnisi bonitatem ra sesert. Hinc felicitas, ut tali apprehensa, et Omne medium cum ea neeeSSari con-
335쪽
DE HUMANA LIBERTATE. 23 nexum, libertati ion Subjacent sed necessario appetuntur.
Attamen vel bonum infinite perfectum potest electioni Subjacere, Ob imperfectionem subjecti in quo libertas reperitur Ob maneam et limitatam cognitionem quae de ente infinito habetur. Hinc divina bonitas, licet in se
ins ita ex nostrae cognitionis imperfectione, Voluntatem ad Se ne eeSSurio non rapit a proinde cum bonis finitis, quorum experimentali cognitio habetur, conferri potest atque illis posthaberi. Ex his infertur cum bona finitatum bonum infinitum, prout a nobis nune cognOScitur, subjici lectioni nostrae VoluntatiS. 430. Ostremo animadvertimus antequam ad thesim probandum accedamus, etsi actus, qui a voluntate imperati
tate eliciti coacti sint. Quod ita probat S. Thomas:
Quantum ad actus a voluntate imperatos Olunta violentiam pati potest, in quantum per Violentiam X teriora membra impediri possunt ut imperium voluntatis Xe- quantur. Sed quantum ad ipsum proprium volunta-tati actum, non potest ei violentia inferri. Et hujus eSi ratio, quia aetus voluntatis nihil est aliud quam inclinatio quaedam procedens ut interiori priueipio cogno- Scente. . . . Quod autem est Oaetum Vel violentum est ab exteriori principio. Unde contra rationem ipsius actus voluntatis est, quod sit coaetus vel ViolentuS. . . . Potest homo per violentiam trahi, sed quod hoc Sitis ejus voluntate, repugnat rationi Violentiae.' Haec habet in Summa
Vbluntas humana gaudet libertate arbitrii. Me autem libertas non modo postulat Didisserentiam objectivam et pa88ivam, verum etiam, et pro eipue, activam ς qua sit, ut p08itis omnibus requi8itis ad agendum, voluntas possit agere ut non agere ς vel ita eligere unum ut possit aliud eligere.
336쪽
824 ANTHROPOLOGIA.431. PROB. 1'. est intimo Sensu XPe14mur ΠOS, POSi tis omnibus ad agendum requiSitiS, OSSe agere Vel non
agere aut aliquid aliud agere, quam id quod agimus; Atqui in hoo sita est libertas indifferentiae Ergo Sensus
intimus refert nos esse liberOS. Tria momenta distinguere licet relate ad voluntatis eius momentum quod Praeeedit, quod comitatur, quod con Sequitur actum Atqui tum antequam agamus, tum dum agimuS, tum OStquam egerimuS, Xperimur no ideo agere qui Volumus. Antequam agamu Sensu intimus refert nos deliberare; consilium etere e XΡondere utrum expediat autum ponere vel Seeus Atqui haec omnia absurda forent, si actus non OSSet non Oni Ergo eius ita ponitur, ut illius positio a nobis pendeat. - Dum agimUS, Sen SUS internus refert nos posse actioni Super Sedere inam quandoque id praestare Atqui luod necesSari ponitur, non poteStne impediri nec interrumpi Ergo aetu non ne eeSSario poni dicendus est. - Postquam egerimu nobis merito Vertimus, Si bona culpae, si mala fuerit electio Atqui neutrum hoc eXplicari posset si illius actus positio vel omissio a nobis non dependeret Ergo a nobis dependere dicenda est. - Quod multipliciter confirmatur; vel ex eo quod apprime distinguamus inter ea quae in nobis sunt quia
Volumus, et ea ire quae PaSSiVi Sumus vel ex eo quod ab eo, qui causa mali nobis extiterit, aut poenam aut Om, Pen Sationem exigamuS; vel etiam X eo quod honore quas dum aetione proseqUamur, alia VituperemuS; quod cert0 nullum haberet sensum si actuum dominium apud homi ne non esset. Ex his Vides sensum intimum nobis referr6 non modo etiam, Sed etiam modum quo actu ponitur: atque adeo referre no eSSe liberOS.
432. PROB. 2'. Voluntas nequit Velle necessario quod intellectus proponit ut non ne eessarium Atqui intellectus plurima saltem bona in praesenti statu Voluntati proponit ut moti necessaria; Ergo voluntas in praesenti statu
337쪽
plurima saltem vult libere. Major est evidens minor autem sic declarari potest. Intellectus proponit voluntati fines et media. Quin porro loquamur de finibus, media
certe ninia, ut plurimum, nobi Ut neeeSSaria non propo- Iiuntur. Nam saepe ad eumdem finem diversa media conducunt, eorumque proinde nullum Si neceSSari connexum cum fine obtinendo. Sic si velim me conferre in aliquem locum, ad quena diversae viae patent, hunc finem attingere possem hac vel illae incedendo. - Confirmatur id ipsum ex eo quod intellectus in praesenti vita bona singularia ita proponat Voluntati, ut in unoquoque exhibeat aliquem defectum boni, atque Ostendationum quoque esse illud, quod cuilibet determinato bono opponitur; Atqui hoc idem est ac exhibere Singultaria bona ut non necessaria, quia in qualibet re exhibet rationem ob quam possit appeti, et rationem Ob quam possit rejici Ergo in priaesenti vita nullum voluntati proponitur singulare bonum quod necessario ab ea appetatur. - Demum idem constat e Voluntatis capacitate. Nulla quippe facultas necessario trahi potest ab Objecto quod ipsius capacitatem non explet Atqui nullaim singultire bonum potest in hac vita explere capacitatem Voluntatis Ergo a nullo singulari bono voluntas trahi necessari potest ac proinde indifferens est erga unumquodque eorum. Volunta enim Sequitur intellectum ergo quantum iste, tantum illa palset Atque intelleolus cognoscit illimitatum bonum; Ergo illimitatum tantum bonum explere poteSi capacitatem voluntatis Atqui omnia singularia creata bona in hae vita voluntati praebentur ut limitata Ergo nullum ex
his necessario appetit. - ΝOtanius hae non esse tria diversa argumenta, verum triple diverSa ejusdem argum senti propositio. 433. PROB. 3'. Ex absurdis quae negata libertate Onsequerentur. Nam libertate dempta, diciturne manere distincti, inter bonum et malum, an non Si negatur,
338쪽
326 ANTHROPOLOGIA. ergo patriae proditor non minoris faciendus esset a qui patriam salvaret; qui bona aliena raperet aeque deStimandus ac ille qui sua egenis largiretur; qui Parente necaret illi esset aequiparandii qui eiAdem SubVeniret, etc. ne proinde actum esset de Societate. Sin vero distinctio inter bonunt et malunt munere dicitur, ergo quae eumque ab homine fiunt, non homini sed Deo essent tribuenda, qui hominem neceSsitaret. Itaque Deo tribuendae essent Sententiae turpissimae, quae ipsam divinitatem respiciunb; Deo errores, qui humanas Diates inficiunt Deo flagitia, periuria, hisphemiae, quorum homine Sunt auSa, quia
causa ausantis est causa auSati. V
434. Domum ne nimii simus, humanam libertatem testatur integrum humanum genus. Consensu iste multis constat. Si qui alteri Xtiterit causa mali, egregie Setueri putatur, si Ostendat se consulto malium non intulisse. Laudes virtuti multo aliter ne ingenio et generis nobilitati tribuuntur ab hominibus, cujus diversitatis nulla esset causa, subbitu libertate LegeS, Praemia, cenae, notioneSmeriti ac demeriti qui nullibi non vigent, libertatem humanarum notionum apertiSsime evincunt. Immo hane
libertat0m do laeto affirmant vel ii qui eam disputando
negant disputando, in quana, quia serio de sua libertate dubitare nequeunt. Juverit his inem imponere argumentatione, qua Bergier utitur Contra fatalistas: Asseritis, inquit, me neeeSsari velle quod obb. Vultisne mecum certare ignore, me OS horam essurun 3 Si necessitate moveor, aequali eSt vincendi robabilitas; inuere ego potero, qui dico Sessurum me fore; in Cere poteritis VOS, si contrarium dicatis. Quis, quaero, e fataliSti mecum Pignore certaret 8 V
f3. - Quaestiones clum circa Ithertatem.
435. Difficultates plures jam solvuntur e X PSi praenotatiS, vel ex modo quo argumenta propoSuimus. In
339쪽
DE HUMANA LIBERTATE. 327 proximo articulo Speciale quasdam objectiones attingemus ea praesertim qu id roVeniunt e cognitione quam Deus ab aeterno de aetibus nostris habet. In hac par
grapho duo expendimu8. SuppOSuimus in tota hac quaestione libertatem non esSe facultatem sui generis, sed esse voluntatis dotem atque solam in nobis voluntatem hac proprietate gaudere. IdipSum ad doctrinae complementum magis distinete declarare nunc intendimus. 436. Humana libertas non est facultas Sui generis, Sed est facultatis proprietas. Nam libertas est immunitas a necessitate, quam Vi aliqua habet; Atqui uinum itus a necessitate, quam is aliqua habet, est proprietas et os,
non ero saeuitas seu vis Ergo. 437. Humana libertus formaliter in Solii Voluntate reperitur. In ea quippe facultate formaliter reperitur lib0rtas in qua reperitur uXta Propriani rationem ; Atqui in sensibus et intelle otii non reperitur libertas juxta propriam rationem quia Sensus et intellectus, positis omnibus ad agendum requiSitis, non OSSunt aliter agere quam agunt; in voluntate e contra reperitur: quia ositis omnibus ad agendum requisitis, PoteSt, ut lubet, Velle aut nolle Ergo formaliter libertas est in sola Voluntate. - Hoc non impedit quominus libertas radicaliter esse dientur in intello otii; immo hoc omnino die debet. Nam ibi rudientitor reperitur lib0rtas, ubi reperitur conditio necessaria ut in Voluntat libertas formaliter reperiatur; et i l a tuo ne Cessariosequitur in voluntate formulis libertas Atqui in intellectu, prout Ognoscit bonum non neceSSarium, reperitur conditio neeessaria ut voluntas iossit libere velle; et etiam reperitur id, quo OSito, Volunta non OSSit non esse libera eo quod omnino repugnet bonum ab intellectu proponi ut non necessarium et a voluntate neceSSario
amari Ergo libertas radicaliter reperitur in intellectu. 438. Humana libertas tum in intellectu tum in sensibus reperitur per quamdam articipationem, prout tutellectus
340쪽
328 ANTHROPOLOGIA ac sensuum actiones nutu voluntatis subjiciuntur. Saepe enim nos libere cogitare, audire, aliasque moere Sensuum
Operationes, testatur communis gentium omnium consensus, qui operationes illa cenSet laude vel vituperio dignas; et evidentissime renuneia intimus Sensus Atqui operationes istae, X dietis, non sunt tormaliter liberiae Deo dicuntur liberae quatenus liberum actum praecedunt in hoc enim casu eas non dicimus laude aut Vituperio, Praemio aut poena digna Ergo liberae sunt, prout in exeruitio libera voluntate dependent. Dici potest sub hoc respectu libertatem reperiri in intellectu et sensibus per analogiam attributionis cum forma extrinseca, Simili ratione qua analogie color faciei sanus dicitur non quia in se anus formaliter est, Sed quia sanitatis est effectus set signum n. 21. a.). - Objieiet OrtaSse quispiam Si adspeetus, auditiones, ceteraeque Sensilium facultatum operationes diei possent liberae, quia a liber voluntatis nutu dependent, diei quoque possent liberae actiones calami in Scribendo, qui in vehendo curru, etc. Atqui hoc diei nequit Ergo neque ii id. Respondeo distinguendo
majorem dici posset liberas quoque esSe actione calami vel equi, prout referuntur ad calamum et equum, teus; prout reseruntur ad hominem qui altam aut equo utitur libere cone. Dici non potest allamum libere Seribere, at dici potest hominem libere videre oculi enim in homine dependent a voluntate, a qua et calamus dependet Sed oculi in eodem subjecto Sunt et persona, Catiamu SeeUS; Atqui notum est actiones in ordine attributioni esse suppositorum Ergo dici poterit calamum quidem seribere, equum Vehere currum, Sed non libere hominem econtra libere movere calamum ad scribendum et equum