장음표시 사용
341쪽
DE OBJECT CONTRA LIBERTATΕΜ. 329 ART. V. - OBJECTIONES SOLVUNTUR.
439. b. 1'. Illud quod determinatur non est liberum Atqui voluntas determinatur. Nam Voluntas est facultas indisserens ad opposita Atqui hujusmodi facultas, ut transeat de potentia ad actum, debet determinari Ergo voluntas ad unum determinatur Ergo non est libera. Respondeo distinguendo majorem primi Syllogismi: Illud non est liberum quod determinatur ea determinatione, qua fiat ut e X Oppositis necessario velit potius hoc
quam illud, cono. ea determinationi Specie, quae praerequiritur ut semetipsum possit Pro lubitu determinare, nego. Ad mitiorem voluntas determinatur Oe alter SenSU, cono. illo priori, neuo. Ad probationem, distinguo majorem voluntas est indifferens ad opposita, in dissorsentia activa, cono. indisserentia solum Objectiva vel assiva, nego. ContradiStinguo minorem ut transeat de potentia ad actum indiget deteriminari facultas, quae Solum habet indisserentiam passivum, cono. quae habet PaSSiVam et activam, ubd. indiget determinari . . constitui in tali statu ut ossit semetipsam pro lubitu determinare cone. indiget ultima determinatione ad unum, neu et e XPlieo. Duplex est determinationis species. Prima Si qua iacultas constituitur potens ad Operandum: Si voluntaS, niSi praecedat operatio intellectus praebentis duo OppOSita, non est determinata, seu OnStituta in eo statu, in quo OSSit agere pro lubitu. Constitutio seu determinatio seu ab alio venire debet et si agatur de primo volitionis actu, eSSe certe nequit a voluntate ; at si agatur de caeteri actibus, ea pendet ab alio ipsius liberae voluntatis actu determinantis intellectum ad eas Operationes quibus ipsa ad alio suo uetus idonea constituitur. Altera determinationi species est qua facultas constituitur assen8 eaque
vel ab alio pendet vel ab ipsa facultate, prout iacultaS, positi omnibus ad agendum requisitis, gaudet indisseren-
342쪽
330 ANTHROPOLOGIA.tia passiva tantum vel etiam oliva. Tam facultas neces.saria quam libera indiget prima determinationis specie; sed illa, positis omnibus requisitis ad agendum, necessita
440. Obj. 2'. Quod Deus praevidit, neuessari futurum est Atqui nullus est voluntati notus quem Deus non praeviderit Ergo nullus est qui non sit necessari futurus,
atque adeo nullu cum libertate ponitur. ReSpondeo quod Deus prsaevidit, neuessario futurum est; recessario, hoe est, infallibiliter, cone. hoe est, non- libere, subd. Si de causa agitur quae, POSiti Omnibus requisitis ad agendum, non poteSi non agere, conss. Si de auSalibera, neuo. Certitudo et neceSsitas Sunt duae proprietates valde disserentes illa est proprietas CognoScentis, haec proprietas Perantis. Duo haec in se spectata nihil habent commune, ac proinde ab uno ad aliud non sine Sophismate fit transitus. Unde ex eo quod Deus in- fallibiliter omnia cognoscat, nefas est inferre: Ergo
creaturae non sunt liberae. Neeessitas operationis numquam desumitur e certitudine cognoseontiS, cuni qua tam libertas quam necessitas operationis Stare poteSt. Crescat
certitudo ad gradum usque maximum, nihil inde prone eessitate operationis deduci valet. Actus infallibiliter
Ρrs0visi sunt quidem necessarii necessitate onSequente, Seu necessitate quae Psau aetus Ositionem OnSequitur: actu enim lio ipso quod Onitur, non potest non Oni; at in fallibilis Di pstvisio reddere ex se nequit actum neeeSSarium neeeSSitate antecedente, ea scilicet, cujus actus sit: quia a deviSi non St eausa aetuS, quem obuita ponit. 441. O . 3'. Actus omnes voti inlati ne eeSSarii Sunt necessitate antecedente. Nam divina praevisio et actus homini praevisu sunt duo relativa quorum PriUS St aeterna pr*0Visio At iiii OSit primo relativo, alterum necessitatem habet ex antecedente terminori Ergo quilibet actus hominis est necesSarius necessitate antecedente.
343쪽
Respondeo distinguendo majorem praevisim n anελ' hominis sunt duo relativa, quorum praevisio Si primit miti ordine durationis, cono. in Ordine terminationi8, Neus. Contradistinguo minorem posito relativo priori in ordine durationis, alterum habet necessitatem antecedentem, nego: posito priori in ordine terminationis, transeat. Inter ea,
quae conneXionem aliquam habent, duplicem distinguere ordinem debemus entitatis seu durationis et terminationis. Unum aliud duratione praecedit, quando ante aliud existit. Hoc sensu cognitio Dei riaeeedit actum, quia
revera Deus aeternus est actus autem liber temporaneus.
At terminatio importat relationem actionis ad terminum cognitio se non praecedit hoc Sensu actum OStrum. Nam rellatio ad terminum non labetur, nisi intelligatur positus ipse termitius. Ergo eientia Dei non concipitur, nisi intelligatur positus actus liber qui est terminus Ergo hoc Sensu cognitio Dei voluntatis actum non praecedit. Re quidem vera, quoniam rellati inter scientiam Dei atque voluntatis actum duobus constat terminis, ille habendus eS Prior, in quo reperitur ratio alterius Atqui non ideo actus futurus est quia praevisus, Sed e contra de praevisus quia futurus est Ergo terminus liber est ratio cur Dous illum OgnOSent.
442. b. 4'. Responsio data admitti nequit. Ea quippe admissa, seientia infinita ab sente finito dependeret Atqui
scientia infinita ab iit sinito dependens absurda St; Ergo ea responsi admitti nequit. Rem. Responsio nostra faei scientiam infinitam abente finito dependentem, disi ut ab objecto quod Deum
ad cognoSeendum determinet, nego ut a conditione neceS- Saria terminationis, ono. Illiud repugnat ho autem noHmodo non repugnat, Sed repugnat Oppositum, siquidem
scientia non fauit sed supponit suum objectum. Ad hoc declarandum se habet Tongiorgi Theolos Cap. III., art. VI.) Lux determinata est ex Se ad Omnia objecta
344쪽
332 ANTHROPOLOGIA. sibi prae. entia illumili unda; neque hanc virtutem ullo modo ab , oiectis acuisis, quod autem hoc potius objectum quam illuc illuminatur, hoc sane ab ipsa illuminatione non pendo t. Simili modo essentia divina est ex se determinata nil cognoscendum quidquid verum est quod autem hoc potius quam illud sit Verum, hoc utique, quantum ad humanas notiones Pertinet non a Dei scientia, sed ab hominis voluntate dependet. Ex hoc autem Sequitur, divinam scientiam ab hominis voluntate ejusque electione pendere tamquam a conditione Onente terminum, quem
ipsa attingat, dum attingit omnia. Sed hoc divini intellectus indepondentis nihil profecto dotrahit. 443. U. 5'. Deus est causa universalis. Atqui non esset Deus causa universalis si quidquid sexistit ab Ipso non determinaretur Ergo quidquid existit ab Ipso determinatur Ergo actus voluntatis humanae non determinantur ab activitate creaturae ne proinde liberi non sunt. Respondeo distinguendo majorem Deus est ausa ni-Versalis quatenUS St eausa a qua Omne enuSae Seeundae activitate donantur, et On Servantur, et etiam n qua Oncursus praeberi debet ut causae secundae agant, quaeque juxta propriam naturam, cone. est auSamniVerSali quu-
tenus vel nulla alia eausa sit POSsibiliS, Vel quatenu quaeque creatur Se habeat solum ad instar instrumenti ad unum a cauSa rima determinati, nem; et nem pariterminorem et On Sequentiam. Prineipium, quo adversarii innituntur, Otius contra ipsos facit. Nam De attribu-eDda est ratio causae modo perfectissimo ergo ab IPSO excludenda est Omnis limitatio et omnis imperfectio; Atqui 1'. limitatio est non posse Pro lueere Cal Sa quae seipsas determinent; et certe ' imperfectio est posse prinducere quae e determinatione a Deo accepta neceSSitentur ad intrinsece turpia Ergo. 444. Voluntatem ad unum determinari aliunde Probare conantur auctores quidam, de flua bjoeli Oinian Specie
345쪽
DE OBJECT CONTRA LIBERTATEM. 333juvat aliquid innuere. Voluntatis actus non liaberi constat nisi praeluceat actus intellectus, aliquid ut appetibiluvel non appetibile judicantis. Hujusmodi judicium aliud
est speculativum, aliud praeticum Speculativum judicium est illud quo asseritur Objectum Sse bonum Vel malum, ac proinde dignum quod appetatur, vel rejiciatur judicium autem praetieum eSt illud, quo Perpensi omnibus, aSSeritur aliquid esse hic et nune eligendum Vel respuendum. Hoc posito, sic argumentantur: Libertas nulla datur, si cuivis volitioni praecedere debet judicium raeticum, et Voluntas nequeat velle nisi id iuod a tali judicio praetico praeeligendum proponitur Atqui et ultimum judiuium praeti- Cum Sem Per praerequiritur, et Voluntas velle equit nisi quod a tali judicio ut praeeligendum proponitur Ergo nulla datur libertas in aetibus voluntatis. Resp. - a Libertatis defensores non omne eodem modo hanc objectionem diluunt. Sunt tui putant libertatem Optime componi posse cum exigentia illius judicii praetici sunt qui id negant; Proinde illi majorem negantes, concedunt minorem hi, ConceSSa majori, minore ni
negant. Aliis Verbis, OleSi negari necessitas judicii practici ad omnem voluntatis autum, ac proinde disti cultas nulla evadit quia salsum est fundumentum, quo innititur; vel potest Concedi necessitas udieii praetici, et negari illud quod exinde deducitur. Eligat quisque reSPonSio
sarium ad volitionem, tum cum judicio practico libertatem
b Nam ad primum quod attinet, licet judicium aliquod
rationi electionem praecedere debeat, dicimus Sumuere judicium speculativum. Ad hoc enim ut voluntas aliquid eligat non est necesse ut intellectus dicat: hoc est eligendum ; sed solum hoe est eligibile ; videlicet, medium propoSitum est utile, omnibuSque perpeti SiS, aptum AES ut
346쪽
eligi possit. Hoc sum cit ut voluntas dono sat ad sodeterminandam. Quod ut aliquo exemplo illustremus, finge ab intellectu proponi duas res quae Pereipiantur
ProrSUS aequaleS; quaeso, qua tandem ratione intellectus proponere voluntati poterit rem unam pro alia SSe necessario eligendam Nulla profecto. Immo a res non eSSe aequaleS, tam unam quam aliam intellectus exhibet ut bonam, neutram tamen ut neceSSario cum sine connexam; Ergo neutra erit DeceSSari eligenda.
o Lico voluntas a judicio practio determinaretur, id non probaret Voluntatem liberam Oti osse. Nam haec doterminatio non seret vi judicii, aut objecti propositi, sed vi prioris actus voluntatis, quo ipsa finem aliquem consequi efficaciter intenderet. Posita enim lino voluntate assequendi finem, quum intellectus aliquid omnino faciendum esse decerneret, voluntas ad illud faciendum determinaretur. Quo in casu determinatio ultimo ab ipsa Voluntate esset repetenda. Quare si voluntas ab illo fine assequendo desisteret, vel si non amplius illum finem obtinere vellet, judiuium practicum nullam amplius vim
haberet. i Demum hic non inquirimus utrum Voluntas, praelucent tantum judicio Speculativo, prudenter SemPer agat Vel Secus Quum prudenter agimus, inquirimus non solum
quid eligi possit, sed etiam quid sit eligendum. Verum haec ipsa inquisitio ostendit voluntatis libertatem.
DE AOTU INTELLECTIVAE FACULTATIS. 445. Multiplicem esse autum intellectus, jam antea diximus lite non agimus nisi decideis, nam quae de judicio et ratiocinio necessaria Scitu sunt, alibi explicavimus. Immo
347쪽
DE ORIGINE ID RUM. 335 relate ad ipsas ideas hie non aliud attiligimus nisi earum genesim, seu loquimur de origine dearum. Quaestio haec dissicilis semper visa est eamque dissiciliorem adhuc reddiderunt philosophorum opinamenta. Hae PerSequi non est nostri instituti positivae doctrinae insiStemuS.
446. Scimus in homine dupliceni dari cognitionum ordinena, quarunt ullae VerSantur ire eoneret ut concreta
Sunt, eaque reserunt eum qualitatibus sensibilibus alia Ver VerSantur ire uniVe1 Sulla et ubStraeta, quae a conditionibus individuantibus praescindunt. De his et Satur quaestio inquirunt scilicet hoc loco philosophi quomodo in homine habeantur conceptus Seu notiones illae, quae quid litates ipsa rerum repraeSentant. QuaeStio Porro non est utrum hujusmodi deae dentur necne, sed de modo quoniens OStra ad ea perveniat. Caeterum eas dari nonnisi Sensistae inficias habent, seu illi qui cognitionem Omnem humanam ad sensationes diversimode transformata redimcunt; OS autem confutare non vacat, OS ea quae de animae spiritualitate disSeruimus. 447. opiniones hilosophorum praecipuae ad quatuor reduci solent. Admittunt alii ideas, de quibus agimuS, innata esse iisque mediantibus, nec non ope SenSationum alias efformari, quas adventitia vocant. Haec est opinio quorumdam artesianorum. Dubitatur utrum ita senSerit artesius. Hujus verba Obscuritate laborant; et in reet SenSu Valent Xplicari, quatenus non ipSae ideae, sed vis easdem efforniandi a natura nobis insita esse intelligatur Cartesianis adjungendus est aut, qui formaSqURSilam neeeSSaria et universales innatas admisit; nec non Rosmini cui visum fuit humanae cognitionis rationem reddi non posse, nisi deam entis in genere ingenitam Sse
348쪽
profiteamur. - Docent alii nos intueri ipsas ideas archetypas Dei, Seu ut Gioberti opinatur, autum creativum Dei quas divinas ideas, aut quem reativum actum intuendo, Cognitionem neeeSSariam, uniVersalem ac immutabilem rerum asSequimur. Haec est Systematis illius summa quod Ontologismus dici solet. - Traditionatistoe e contra docentideas omnes juxta rigidiorem - aut saltem juxta mitiorem hujus systematis formam ideas primitivas non aliter haberi quam Per humanum magisterium, quatenus per id cuique transmittitur reVelatio veritatum a Deo primitus facta. - His omnibu Opponitur Systema AriStotelieo-Seholasticum, quod idea a mente efformari docet, non sine
rerum OnCUPSH, quae nobi Per Sensu Obversantur. Tria
priora Systemata apud plures philosophos evoluta et confutata reperies Cl. Liberatore, Tongiorgi, SanSeverino, etc. nobis satius videtur Vires conferre in elucidanda ac probanda Sententia quam Ultimo Oe prOPOSUimuS, quaeque cum optimorum hilOSophorum Patrocinio gaudet, tum etiam rationi simul ac experientiae respondet. Licet autem aeter SyStemata direet non aggrediamur, indirecte tamen nobis confutat manere Videntur O pSo, quod ostenditur Systema Seholasticum veritat fundari. Ideo enim quidam recurrunt vel ad ideas innatas vel ad divinae essentis intititionem, Vel ad humanum magisterium, quia negant OSSe mentem nostram aliter ibi a ideas comparare. Si igitur id probetur esse falsum, jam eorruit Praecipua, ne dieam unica ratio, cur illae opinione in- Vehant Ir, quin necesSe Sit ostendere peculiares difficultate quibu quaeque remitur, et abSurditate in quas
448. Summa systematis schollastici in eo est ut cognitio
humana a Sensibus exordium dueere dicatur, quatenUS primae dede acquiruntur per abstractionem a Sensibilibus. Quare is tum objectum, tum intellectus uixi leus efformanda Suo modo concurrunt. Intellectus est quidem
349쪽
faculta activa, sed natura sua indifferens ad hoc ei illud percipiendum ergo ut ad hoc potius quam ad illud torminetur, ejus actus ab ipso objecto debet aliquo modo determinari. Porro objectum proportionatum intellectus nostri Sunt rerum materialium essentiae n. 411b Ergo ab iis primo moveri debet ad intelligendum, easque primo cognoscere. - b Cognitio requirit conjunctionem facultatem inter et objectum; hae autem conjunctio Satis datur, posita actione facultatis Sensitivae et posito phantasmate in imaginatione. Facultate quippe animae concipiendae
non sunt veluti Separata SUPPOSita Omne in eodem principio radicantur, et sunt veluti intrinseca inistrumenta,
quibus homo peratur. Ergo Semel hae principii unitate admissa, eo ipso quod aliquid per quamdam animae facultatem apprehenditur, hoc aliquid sit caeteris facultatibus aliquatenus praesens. Verum i etsi objectum sit aliquo modo praesens facultati intellectivae, non est tamen actu iniselligibile. Ut enim rei SSentia, quae, Ut Saepe notavimuS, est intellectus objectum sit actu intelligibilis, non debet esse constricta conditionibus individuantibus; Atqui objectum, ut praebetur a Sensibus, eS COneretum, ne proinde notis individuantibus constrictum Ergo Objectum ut praebetur a Sensibus non est actu intelligibile ; Ergo ut tale evadat, debet, ut ita loquar, depurari a conditionibus materialibus. Porro hiae depuratio fit per ipsius intellectus activitatem, quae abstrahit essentiam ab Objeeto concreto et individuo, eamdemque OgnOSei Seu in Se exprimit. Hinc systematis formula, ut a nobis concipitur, haec est intellectus abstrahendo intelligit, et intelligendo ab-Strahit.
Intellectus humanus, ' inquit S. Thomas Summa, P. 1 q. 85,art. medio modo se habet inter sensum et intellectum angelicuml;
non enim est actus alicujus organi, sed tamen est quaedam Virtus animae, quae est forma corporis. Et ideo proprium ejus est eo Oseere formam, in materia quidem corporali individualiter existentem, non tamen prout
350쪽
338 ANTHROPOLOGIA.449. Exinde repetendus est sensius effati Nihilist in intellecti quod prius non fuerit in sensu. Pronunciatum hoc ne quid falsi contineat et ad Sensismum adducat, 1ta est explieundum Objecta materialia, quae intellectus intelligit, iuerunt prius pereepta a sensibus, sed in iisdem objectis alia Sen SuS, alia intellectus apprehendit; cognoscunt Sensu qualitates Sensibiles, seu potius conere tum
aliquod qualitatibus sensibilibus affectum, cognoscit intellectus essentiam quae in illis latet cognoscunt Sensus v. g. hoc triangulum in charta delineatum, hunc hominem Petrum, hoc animal, te cognoscit intellectus triangulum in genere, humanitatem, animalitatem, te. Praeterea ab his intellectis, ad multa alia, quae prorsus immaterialia sunt, intelligenda mens manudueitur licet hae ipsa non intelligat, nisi sensibus adjuta, quum in Omnibu Suis actibus intellectus a corpore extrinsece dependent. Quapropter qui illud pronunciatum aliter Xplicaret, quasi cognitio intellectus ea tantum Ontineret quae a SenSuaecipit, sensibilia elementa varie modificando, is non Scholasticorum, Verum Sensistarum doctrinam profiteretur.
450. Actio qua objectum materiale SenSibus Pereeptum actu intelligibile redditur, modo ante e Xplicato, illuminatio phantasmati a scholasticis diei solet; et ipsa vis qua intellectus id praestat lumen intellectuale nuneupatur. Recte quidem nam per lumen generatim intelligitur id quod ros visibiles aut cognoscibiles facit ideoque lumen intellectuale idem valet manifestationem faciens secundum intellectualem cognitionem. Atqui perest in tali materia. Cognoscere vero id quod est in tali materia, non prout est in tali materia est abstrahere fornaam a materia individuali quam repraesentant phantasmata. Et de necesse sest diesere quod intellectus noster intelligit materialia abstrahondo a laantasmatibus, et per materialia sic considerata in immaterialium aliqualem cognitionem deve