Josephi Eyerel Commentaria in Maximiliani Stollii Aphorismos de cognoscendis et curandis febribus

71쪽

Ad causas febrium transitum nune facio. quarum duo genera habentur , excitantium scilicet, & praedisponentium. Ex utriusque connubio causa febris proxima Oritur, corindis nempe, & arteriarum ad expellendum praeternaturale irritamentum exstimulatio. Innumerae autem Mausae dantur, quae cor atque arterias stimulant; hinc innumerae etiam causae excitantes. Sanissimus subinde homo aegro tat, si in aliud clima transferatur, ibidemque moretur. Item qui ex editioribus ad profundiora, ex frigidis ad calidas regiones, extera mundo ad impurum deveniunt; hinc medici nosocomiis praepositi, & infirmariae, initio subinde graviter aegrotant, donee putri do geri assueverint. Rusmodi febres causana materialem intra aegri corpus non habent; nil est in iis vitiosum; materies morbi ipso febrili motu primum generatur; nisi velisas timere pro materie morbifica ipsum corpus analogum quidem alteri, non tamen huic cli-

Causa praedisponens per febrem ipsam tol. litur in perpetuum uti g. in Variolis, morbilis; aut ad tempus solummodo, uti in bi

72쪽

liosis, aliisque febribus. Unde autem id fiat, ut alio atque alio tempore Omnia corpora in hane vel illam febrim sint proclivia

magis, ignoratur. Videtur esse causa prae- disponeas utplurimum analoga certae cuidam constitutioni temporum, ita, ut ea mUtata constitutione & praedisponens causa mutetur. Si ea causa praedis ponens non omnis austertur, morborum relapsus: Exemplum habetur in febribus intermittentibus, quae omni prae ternaturali humore evacuato , consistunt, usque dum character febrilis corticis peruviani usu deleatUr. Cauta excitantes in duas iterum classes dividuntur. In universales, & in singulares. Singulares ad varia it rum capita revocantur ue sequentia scilicet:

SINGULARES FEBRIUM CAUSAE.

Ingesya aeria. Eam esse humorum, qui in corpore humano vitae viribus circumferuntur , conditionem, excrementitios humO- res si exeipias, ut priva singuli gaudeant blanditie , quae, donec nullis alienis particulis foris advenientibus, aut spontanea vi alterius morbi inducta degeneratione alteratur, ad

73쪽

maxima certe sanitatis momenta pertinet. uinque autem generibus alienos hos in corpus iligestos stiuaulos schola complestitur. Non autem existimes in stomacho solum intestinali tubo corpus alienum acre vim suam exercere potissi um, non itidem in secundis, utriunt, Viis, quas modo non uno contra hostilis cujuscunque materiae ingressum be- nigna praemunire Natura Voluit; nam humo rum blandissimum, lac nntricis a potu fermentato temulentae, in laetonte pusiose veneni adinst Ar aerimonia sua intolerabili convulsionem letlialem eXcitust e, exempla habentur; alii etiam assumpti odor in lacte perci pitur; purgantis remedii nutrici exhibiti vir.

tus una cum lacte in infantis corpusculum traducitur; ut dubium supersit nullum, aeria quaecunque ingesta & primis viis, & secundis etiam esse inimica. Videamus praecipua talium stimulorum eXempla., quem assumimus, etsi, si solum spectes, acer non sit, subinde tamen , ob de biles ventriculi coctricis vires, brevi mora, postquam fuit ingestus, acrimoniam acquirit. Cito e. g. lac assumptum acescit in hominibus debili ventriculo praeditis. Tanto ci tius, priusque laeditur ventriculus, si acta

aeria

74쪽

62 aeria atamas alimenta, carnes piscesque sa- Iitos, vetustum caseum, aut pinguia, Oleo-- sa, corporis calore in rancidam mox aerimoniam degenerantia. Frequens inde origo sordium systema gastricum gravantium. a alimenta dissicilius subigenda, praeeipue autem pinguia, quae in loco calido humidoque, qualis ventriculus est, cito rancescunt, & si adidis jungantur, in pessimam aerimoniae corro- sive, urentisque spectent abeunt. Hinc enimost, quod lardum , cui quis vinum superbibe.rit, longe citius & gravius vitium in ventri. culo contrahat, quam si eundem cibum aquae Potor commederit. Non autem lassicit alimentum haud notabili aerimonia praelitum ense, sed ita insuper esse debet comparatum, ut a viribus coctricibus facile possit subigi.& liquidorum inquilinorum admistione reli. quis humani corporis humoribus assimulari, iis, quae mutari ultra n0n possunt, suo tempore , viisque congruis e corpore eliminandis. Mutua tamen in cibis coquendis digerendisque alimenta inter atque vires coctrices ratio intercedit; durus enim arator carisne bubula, pingui lardo, fumo induratis im- pusse Vescitur, atque Optime nutritur: debi. lis autem puella ab iisdem assumptis gravatur,

75쪽

languetque: at ex opposito exquisitior mair nae delicatae victus robusti hominis stomacho

parum conveniret, utpote nimium tenuis, ut vires cod trices ad reactionem estieacius sollicitaret. Non autem prava tantum ciborum conditio, sed ipsa alimentorum copia, si tanta est, ut ventriculus iis subigendis impar sit,& viscera chylopoletica bonae indolis chylum elaborare haud queant, febrim non raro Va-ιidam in praedisposito homine egellat. uotidie in magnis urbibus labrilas morbos ab ingluvie invitari qnis medicorum nescit contingit id praecipue, si alimenta sponte ipsa

mora in putredinem Vergunt, vita otiosa, inersque accedat, ut sub ipso Onere alimentorum assimilatrix natura debeat succumbere.

Stoli Ratio medendi. P. I. p. 6 q.

uae de cibis , ea ferme de tofu Valent, aut nimia copia ingurgitato, aut nimis igneost mulo cor atque arterias irritante. Haee indoles fermentariis praeuipue liquoribus inest, quorum immodico usu febres crapulares dictae, quod tamen inter minima mala ponen dum est, & sat frequeuter acutissimae febres oriuntur: sic grammatici puer dum Vehemen ii siti crueiuretur, nec adellet aqua, Vinum

76쪽

antiquum liberaliter potavit, atque inde re- Iiquo tempore vigil permansit; postea correptus febre, una cum vigiliis, oborto delirio periit. a)a) GaI en locis affectis, in fine capit. ultimi. Char.

Ad causas excitantes largus etiam, qui nune latissime passeis, condimentorum usus pertinet , quo, uti nunc est artis coquinariae luxuria, famem arte excitare, & dejectam otio, ingluvieque ventriculi vim erigere' student homines. Ρertinet hue, praeter pauca, nostro solo indigena condimenta, uti allium, cepa, acetum, sal &e., quae eorrigendis potius, quam in sanitatis perniciem depravandis escii-Ientis inservire deberent, omnia ex Indiis

allata aromatum genCra. Inest omni aroma.ti inflammans vis , quae acutissim s saepe febres excitat. Vulgo usitatuni remedium est, ait lil. Dan teten, ab ad ventriculi languorem curandum piperis grana deglutire ; neque multum mali inde fiet, cum integra ast umuntur. alvo enim exeunt vix mutata ; sed vidi calidissimam & periculosam admodum febrim eX- citatam, dum contriti piperis magnam copiam sumpserat homo; servidissimum enim aroma piperis simul tam tenaciter haeret, ut neque

77쪽

octava coctione in aquae purae magna quantitate potuerim illud eluere ; unde quamdiu in corpore haeret, pergit suo stimulo agere. Robustissimus in flore aetatis rusticus quartana diu 1aboraverat, cujus, quamvis jam

verno calore mitescentis, pertaesus, temerario rudis agyrtae consilio magnam copiam seminum sinapi contritorum, & spiritu junipe ri dilutorum , sumpsit tribus ante parOXysmum horis, sed funestissimo eventu; innocua enim quartana in febrim ardentissimam versa tridui spatio illum e medio sustulit.

Medicamina etiam, quibus frigidis len. tisque morbis medemur, excitata artificiali quadam febre, quae spistas humores attenuat, atque inertes fibras exstimulat, sanitatem restituunt. Ob id ipsum, si ab emetico aut cathartico medicamento magnas, easque nimias turbas metuimus, hanc nascituram sanguinis agitationem secta Vena praecavere Syrinia. mus suasit, M Ita in febre biliosa , etsi san. guinis missio per se non indicetur, corpus tamen venae sectione ad emesin praeparandum

est. Q Sydentiamus. Epistola responc prima, p. 39 .

in schedul. monitor. de nova febris ingressu. p.677.

78쪽

Ea esst oeconomiae corp0ris humani lex, ut omne id, quod intra humorum massam inutile, aut utiam nocivum habetur, per Vias congruas moX eliminetur. Huic negotio tres praeeipue viae inserviunt, quibus eXcernenda evaeuantur; viae nempe urinae, ulvi, &perspirationis culaneae. Non impune diutius fertur harum evacuation V n, quaecunque fuerit, iuppressio; accumulatur eitim indigesta acrisque, febris irritamentum, materies. De

perspirabili sanctoriano hare praecipue dilia

sunto, quae evacuatio & per imi versam cor.

poris iuperficium , & continuo, largiori nune aut parciori copia, peragitur. Ρelli me multantur homines, dum calenti corpori frigus subito admittunt; fallax enim hoc refrigerium acutissimas pleuritides producit. Levissima inunctio levissimi etiam olei in quibusdam erysipelas ct saepe febrem accendit. augmum perspirationis libertas ab animi tranquillitate adjuvetur, vel ipse hominis hilaris suaque forte beati conspectus docet; plenior enim faciei, & torosior musculorum habitus a largiorum humorum tenuiorum in patula cellulosae telae interstitia; roseus genarum colora sanguine in eam telam trausidante'; nervorum Vig0r, celerum pulsuum micationes, universim

79쪽

fini grata vitalium virium intensior at in ho. mine longis praesertim moeroribus affecto , collapsa facies, pallor, mili culorum languor, frigus , virium cordis debilitas, verbo, antismus, e0rpusque marcet g uti in hilari homi. ne largior ad corporis superficiem humorum appulsus, ita in tristi animi assectu humorum versus interiora recursus; fieri igitur nequit, quin in tanto virium vitalium languore cu- lanea Atiam perspiratio langueat, quae & ob copiam, & acritudinem febrim excitare potis est. Id certissimum, metum & maerorem homines ad febres maxime reddere praedispositos.

Eam esse ciborum quorundam & potuum generibus proprietatem, ut magna copia ingesta perspirationem insensibilem plurimum minuant, Sanctorius observatioilibus confici mavit ab Hinc est cur vistus, quem ventriculi vires nequeunt subigere , vel ob id ipsum, minuendo nempe transpirationem in- , homines reddat febribus recipiendis magis aptos. Idem essiciunt medicamenta

drastica, atque venena , nimium evaeuando, atque corpus vehementius turbando, atquQinducta virium prostratione. ab Sanctorius Aph, ii 3. apb. 369.

80쪽

Insigne autem liberioris transpirationis

impedimentum in auris humiditate habetur. Aliquando tales nebulae observantur, quae ad parietes & pavamenta marmorea haerent, &collectae pinguibus quasi.striis decurrunt; aliquando & insolitus illa anni tempestateris tepor adest, tunc que omnes homines majorem corp Oris gravitatem, & lassi udinem percipiunt, quae certissima imminutae perspirationis ligna iunt. Coenosum vocat talem aerem Sanctorius: a) in coenoso prohibetur perspiratio; meatus implentur, sed non densantire, brae laxantur, non roborantur, di pondus

perespirabilis retenti laedit sentitur. In fri. gido autem, & salubri aere perspirationem quidem prohiberi monet, verum perspirabilis retenti pondus nec laedere, nec sentiri, quia frigore densantur meatus, ct roborantur fibrae.

Ad minuendam transpirationem exercitia solita remissa faciunt; ut enim aucto solidorum & fluidorum motu excretionum Om. latum libertas pendet, ita exercitiis solitis; re missis ultima elaboratio ingestorum impeditur.& expulsio illorum, quae naturali lege de eorpore eliminari debent, retardatur. Exercitio corpora leviora fieri,& parspitabile ad exha