장음표시 사용
291쪽
sistat indifferens, certoquesbi persuadeat, ne ite se in iudicio falli posse . quod dε
ais formaverit. aut ex affecture passione propria . aut minus sincera informatione, aut ob blanditias alio: um & a seritationes . aut quia exosa
illi est veritas , quae potentiae certo, praescribit limites , legeseue Ulantati, aut propter
nostrum apprehendendi modum valde incertum , aut denique quia paucae res. ejusmodi sunt , quales prima front8 apparent, praesertim politicae , cum ratio status iam sere nihil aliud sit, quam ars quaedam alios fallendr. aut ne Princeps saltatur ab alsis. Quare diveisii egent Iuminibus s
292쪽
hus , di considerare eas oportet sedulo potius , quam obiter intueri, ne Princeps leviter rebus apparentibus & na ratiunculis moveatur. g .Fraudes istae, di artes politicae disnosci nequeunt, nisi ipsa hominis natura probe perspecta sit, illius siquidem cognitio plane necessaria estrincipi , ut & regere eum sciat, & sibi ab eo caverer etsi enim Principatus hominum sit inventio, si quid tamen illi timendum periculi, ab his δε- Iis , non aliunde timendum est,nec major homini hostis. quam ipse homo. Nora aquila aquil I impetit, nec aspis a idem; at homo homini semper
molitur pernicie. Ferarum specuῆ absque custodia sunt, ad custodiendas vero urbes tempore noctumae quietis nec tet na elementa sufficiunt e terra
scilicet aggesta in moenia &propugnacula, aqua in Fossas collecta , di ignis conclusus in fistulis aeneis. & tormentis majoribus. Vt securi somnum capiant aliqui, alii vigilent oportet. mae instrumenta re-zrtamn sunt ad eripiendam omini vitam quasi per se ipsa satis brevis non sit, &sexcentis Naturae easibus obnoxia r & lie et in homine. tanquam in subjecto suo proprio , omnium virtutum patiter , & vitiorum insint semina, illud tamen discrimen est, quod illae absque tore gratiae caelestis & supernaturalis nasei de succrescere nequeant, haec vero suapte 'Onte pullulent. & latius se diffundant, qui primae hominum noxae effectus est , ac poena. Quo uam autem semper fere M.
fectibus nostris , & passion bus duci nos sinimus, quae in malum nos propeliui it . atque in virtutibus isthuc periculi non est , quod in vitiis : ideo ob oculos ponemus hic Principi brevem aliquam descriptionem Naturae humanae, quando h Malitia se patitur abripi. Est igitur homo animantium omnium inconstantissimum r sibi , & aliis exitiosum. Una cum aetate, fori na, spe commodi. damni m tu.& passione animum immutat. Nec mare toties vultum
variat,ae illius conditio. B ni specie deluditur,& ex amore proprio in errore Perseverat. Vindictam & crudelitato honori ducit, ac laudi. .Ais ctus Hos ad longum tempus dissimulare novit, & tegere. Verbis, risu de lacrymis celat, quod me lusum gerit in pectore .Religione sua obvelat eo silia r jurejurando firmat , de occultat mendaciis. Metui . de spei paret. Favores eum in gratum reddunt, dominatio ruperbum, eo actio abjectum re vilem, lex pavidum. Ben ficia inscribit in cera, injurias acceptas in marmore, sic quas ipse aliis infert, in aere incidit. Amore regitur non ex charitate tamen , sed sola boni specie ; ira illi imperat. In afflicta fortuna demissus est, di obediens; in prosperi ri, arrogans & aliorum con temptor. Quod in se ipis eo laudat, aut affectat, id minime possidet. In amicitia siniscerum se judicat, re colere eam nescit. Bona propria spernit , & ambit aliena. Quari to pluribus potitu , tanto Plura
293쪽
invidia ; gravius nocet amici specie , quam hostis. In aliis rigorem austitiae deamat, in
se ipso eum experiri non vult. Haec humanae naturae descriptio generalis est , neque enim vitia omnia in uno insunt homine, sed dispersa in variis. Verum tametsi quis forte Principi immunis plane ab iis videatur , non ideo tamen sibi ab illo prudenter
cavere intermittat, quia nunquam satis securum est judicium , quod de eonditione &natura hominum formari solet. Malitia virtutis larvam induit, ut queat deeipere , de optimus quisque a se ipso deficit. aut humana imbecillitate'. aut aetatum inconsta
tia. aut necessitate & uti l late propria , aut specie aliqua boni privati, vel publici, aut imprudentia , aut notitiae defectu; quo fit , ut non minus
etiam boni, quam mali. In dubio autem magis prudentiae consentaneum est, stare a parte periculi, ita ut Pri
ad offendendum quidem . sed ad cavendum r in quod scribit
Erechiel, a si versores sunt i eum, Θ enm scarpionibus habitas, quorum cauda semper in ictu es,
sant, ne quando desint ecιπmni. h Tales fere istent esse auli- ei e plerique enim omnes Uota sua & desideria, etiam cum illusione Principis promovere satagunt, aut optime meritos de gratia illius. &favoribus deturbando, suae
met auctoritatis , qua Ualent,
beneficio. Quoties interiectis inter Principis oculos & Ministri actiones, invidiae de aemulationis fluctibus, eas pro obliquis habuit. & haud satis fidelibus, eum rectissimae essent, & non nisi ad majus illius obsequium susceptae Passa est virtus, amisit Princeps fidelem Ministriam , Martibus suis triumphavit m litia. Quas ut practice nOU rit, neque eermittat innoce tiam vexari injuriis, aliquas magis usitatas hic oculis Iubileiam. Reperiuntur aulici non nulli tam versuti, de subdoli.
ut aemulorum suorum des ctus excusare videantur, de vel maxime eos accusant. Ita Augustus quondam , c honora oratione , quadam de habitu , eultuque ct institutis Tiberii j
cerat, qua velut excusanda ex probraret.
Alii sunt, qui, ut nequitiam suam tegant , & bonit tis specie auctoritatem illi concilient, titulo obligati nis , & amicitiae sermonem ordiuntur a laudibus Ministri illius , quem clandestine subinvertere cogitant, referendo scilicet aliquas . quae aut exigui momenti sunt, aut Prinincipi haud mictum prosunt, atque una, ficto quodam zelo erga illius obsequium , quod omni amicitiae & necessit dini praeferre se dicunt, sensim in apertum proferunt de fectus, qui essicere possunt, ut hie talis Minister aut gramtia Principis excidat, aut dianitatis gradu . quem obtine at deturbetur. Quod si illud non
294쪽
non fiat ex ambitione & m litia , ideo saltem est, ut de fectibus iis, quos carpit in vini eo , fidelitatem suam i natam faciat , a ct iande amira .nfamiam parat, inde gloriamsbi reeipiat. Nec ignorabat fallaces has technas sapientissimus ille Rex Neapolitanus Alphon sus ; quare cum quendam audiret, qui multus erat
in laudibus sui hostis. sic ad
altantes dixisse fertur et Natate artificium sitis hominis, ct iidebitis has latides non His spe-
ctare ; quam ut majus damnum suo Meersant tempore. Nee aliter
accidit, postquam sex men sum spatio istiusmodi eommendationibus mentem, animumque suum omnibus probare conatus fuisset, ut tanto citius deinde ei haberetur fides in iis , quae contra eundem locuturus esset. Quis unquam pulvis tormentarius, actis sub terram cuniculis, in census fuit a moenibus longius , ubi tamen vim suam . exerere debuit e Pestimiam
ι Alii ut decipiant cautius palam laudant, & seeretis infamant e criminationibus. Nec minus noxium ost eorum artificium, qui calumnias sic adornant, atque instituunt , ut eum sint accusationes, laudes tamen eme videantur , quomodo apud Tasum Aletus faciebat rd Gran fabro di ealaniae , adorni in modi l lodi. Novi, Mesens acense, e paren
Hos Psalmographus indicat . cum dixit: e Conversi sunt in areum pravum. f Et oseas Pr pheta : Facyi sunt quas arcos Gu's, qui in aliam parte co lineat, ex alia ferit & sauciat. Quidam aemulos suoS , e mrumque actiones sic laudibus esserunt, ut satis appareat non loqui eos serio , & ex animo. Id quod in Tiberio animadvertum ς qui g mnιιa de virtute
Germanici memoravit. magis in speciem verbis adornata, quam ut penitus sentare erederetur.
In aliis commendationes ejustemodi eo tendunt, ut quem habent inimicum, ad ea evehant munia , quae deinde exitio illi sint, aut ut subm veatur ab aula lonatus, etsi cum majori ipsius tortuna id fiat: quam inter alias eaussam fuisse reor Ruigomesio , cur auctor esset, ut in Provincias Belgi eas mitteretur Dux Albanus Ferdinandus, quando Status illi ab obedientia regis desciverant. Ob eundem finem h Murianus quoque, mia
propalam opprimi Antonius ne enabat, multas in Senatis loribus cum nlatum, stetetis promisiseuerauit , citeriarem Hi spaniam
entans, riseresu Cruvii RV m euam. Ad quod ut faciliorem viam sterneret, i simul amicis ejus Tribunatus, Prafecturasquela situs est. Dici vix potest , quam aemulatio liberalis sit, quando amovendus ex oculis, qui aut gloriae illius tenebras offundit, aut commodis ossicit; unda est,quae natandi im
295쪽
peritum ad sortunae ripam pertrahit. Interdum etiam lai des eo animo comemorantur,
ut suscitentur aemuli, qui laudatii insectentur. Μirus plane nocedi inodus per aliena vitia. g. Multi eos , quos ipsi ad suum formarunt ingenium, in ossicia publica conantur i
trudere , eo cum artificio , ut consilium eorum nemo pen
trare possit, ideoque ut illud ipsum tanto assequantur facilius , defectus quosdam Ievi res in ejusmodi ossiciis commissos ab aliis , primo reprehendunt, mox laudant & depraedicant alios, qui ad ea munera magis viderentur idonei.& interdum velut ignotoi fovent , uti Pisonem Lacon , ut
. Galba a adoptaretur. Alii, ut suam celent passionein. in longum iaciunt odia, di sensim illa instillant pectori Principis, ut oppletum effundat se tandem in ejus damnum , cui infensi sunt, &inimici. His artibus Seianus usus est, ut b Tiberii animum abalienaret a Germanico ; &videtur eas improbare Spiritus sanctus sub metaphora arandi mendacia: Noli, inquit,
arare mendacrum adversus fratrem tuum: c quod idem est, aespargere in animo loliorum semina, ut nascatur deinde,&metatur suo tempore malitiae a fructus. Pari cum astutia solent non
d Arastis impietatem. iniquisatem
nulli primum fallere Mini Rros , quorum auctoritati Princeps plus caeteris tribuid, persuadendo illis quasdam falsitates , quas ipsi deinde imprimant Prineipi. Ars illa fuit mendaciloqui illius spiritus. qui in visione Miehastae a Pr phetae spondebat se deceptu rum Regem Achab , insicien do in labiis omnium Prophetarum ejus . &permisi illud DeuS,tanquam e Scaci num 'fallendi medium. Aliqui nonnunquam ad ea finem injuriis utuntur, quas forte aecepit Princeps,& vindictam illi suadent, aut quia illam ipsi beneficio potentia Prineipis de hoste suo sumere
eogitant, aut quia semotum eum volunt ab alius obsequio,& in dissidentiam adducere. f Eodem artificio Ioannes Pacleeus Regi Henrico Qua to auctor erat, ut Alphomum Fonsecam Archipraetule Hispalensem juberet comprehendi , & eundem postea secreto monuit, ut tuae securitati adversus Regem opportune consuleret.
I. Atque hae tales artes maxime vigent in aulis, Se ψeet interdum prodantur in iliacem , suos tamen inveniunt Patronos, immo sunt, qui it rum in fraudem induci se Gnunt; unde persaepe videmus homines planos de impost res diu in aulis perdurare. Imbecillitas haec est naturae no strae depravatae, quae menda eio magis capitur , quam ve ria
296쪽
ritate. Fortit S nostros rapit
oculos , & in admirationem trahit equus aliquis scite pictu4, ac vivus, cum tamen ille aliud nihil sit,quam vivi mendacium. Ecquid.aliud est eloquentia tropis & figuris ornata, quam falsa quaedam species , & dolus, & saepe persuadet nobis ea, quae nos maxime dedecent. E quibus omnibus liquet quantum sit Periculum. ne inter tot artificia , & relationes varias deerret opinio Principis, nisi ea singulari cum diligentia ese Pendat , atque examinet, su- pendendo tantisper fidem , donec res ipsas videat non solum . sed etiam quasi maniabus tentet . eas cumprimiS, quae auditu pereeperit et per aures enim subintrant aura
adulationis , & venti odii atque invidiae, & facile immutant, ac suscitant palliones
di affectus animi ante, quam de rei veritate certo constare possit. Et idcirco valde esset conveniem, ut Princem aures haberet menti & ationi roximas : sicut est illa,quam
abet Noctua ideo sorte. etiam Minervae dedicata j in
supremo capitis vertice ubi cellula sensuum est , quia omnibus his opus est, ne nos fallat auditus. Huius itaque sin-ularem curam ac rationem abeat Princeps, nam qua
do aures ab affectibus liberae sunt , & ratio in iis pro tribunali sedet, bene ad examen voeantur singula, cum omnia sere , quae ad gubernationem pertinent, a narrationibus aliorum dependeant. Atque ideo non videtur ver γ
de apibus, eas scilieet a diendi sensu destitui r grande enim id esset incommodum in animalculo tam provido & politico, eum duo illi senius, auditus & visita , instrumenta sint, quibus sapient m hauritur , & experie tia. Ambo necessat ii sunt, ne . nos aut passio, aut natura, aut inclinatio decipiat. a Moabitis ab effectu Iam occupatis .
radii trepercuti ebantur, sanguis videbatur. Idem populi clamor in auribus bellicosis I sue ululatus pugnae celebra
tur; in quietis vero de pacificiς Moysis, moduli symphoniaei
suaviter , canentium. Eam ob rem , lieet Deo omnia sint praesentia, voluit tamen cram lustrare oculis vocem . quam audiebat de incolis umbiit e Sodomae & Gomorrhae. . Quando igitur Princeps ad res omnes & singula, sic manus ,
oculos aureique admoverit, aut errare non poterit,aut ter-
te culpa vacabit. Atque ex his omnibus nemini perspicere non licet, quam parum ido neum fuerit illud Thebanorum simulacrum, quo Princia is dotes ac qualitates voleant exprimere ἶ utpote quod
aures a Primaqaee more μνIuries . . Θιο jam sole ex adverso a Marum ,
297쪽
aures haberet quidem, sed ea-reret oculis ; cum tamen hi non minus, ac illae sint necessarii r aures inquam, ad res cognoscendas, oculi vero ad comparandam certam fidem,
qua in re magis fideles sunt oculi; tantum enim veritas 1 mendaeio abest , quantum oculi distant ab auribus. g. Nec minori diligentia &attentione opus est , ad probanda omnibus consilia reproposita media , antequam Princeps iis uti incipiat, de cogendis per provincias pecuniis , de corrigendo imperio, aut negotiis aliis , ad pacem, bellumve spectantibus rsaepe enim non nisi commoda rivata & propria pro fine ha-ent, nec semper imaginationi aut exspectationi nostrae respondent effectus. Ingenium consilia approbare uolet, at experientia ea rejicit. Contemnere omnino, imprudentia esset: nam unicum etiam, quod feliciter suecedit , aliorum vanitatem compensat.
Non gauderet Hispania novi orbis imperio , si Reges Catholici non plus fidei habuis.sent Columbo , quam alii
Principes. Credere leviter omnibus , & mox velis, tanquam plane secura & certa , in enectum deducere , levitas est , aut stultitia. Conmderanda prius conditio personae quae ea proponit, quantam nimirum rerum eXperientiam habeat r quos fines spectare possit, si decipiat; quae commoὸa . s rite eveniant; quibus denique mediis , quo tempore hoc assequi cogitet. Quam diligentiam quia non
ret nonnemo , ingentem in Africa thesaurum repertum esse , graviter deceptus fuit, non auctoris a mn ipsius nesani fide satis spectata , ure misisvisoribus . per suos nosceret, an vera assererentur. Multae res
propositae sub initium vide tur magnae I & postea evanes.cunt ac prorsus fiunt inutiles. Multae levis sunt momenti. Equibus insignia redundant beneficia. Multae, quas in rebus
minoribus experientia comprobavit , in maioribus hau quaquam succedunt. Multas rationi videntur faciles, reteipsa diffieillimae sunt. Multae sub principium damnum adserunt, prosunt sub finem Ialiae eontra. Multae etiam reipsa cadunt aliter , ac initio fuerat eo gitatum. - s. Vulgus iners & ecceum , veritatem non persipiet timmo illa magis offenditur rnam leviter suas ante format opiniones , quam recta rati praevertat incommoda, confidendoaue rem manibus se posse tangere, lumen certius
sibi pollicetur a successia, qui ignorantium Magister est , adeoque qui illuὸ hominum
genus argumentis a suis ab d cere volet opinioni bess, tem ui perdet, & operam. Nul um emeacius remedium , quam curare , ut suis ipsimet oeulis errores suos videant, retentent manibus. Sic equi sommi dolosi solent corrigi, calca.ribus ursendo & yer veribus ,
ut u terius progrediendo nota se discant vanitatem umbrae, qua tantopere terrebantur. Hoe consilio usus est Pacuvius , ad componendum P - . Pulum a Tas. l. io. Aua u
298쪽
pulum Capuae . cum Contra Senatum tumultuari inciperet. Senatores omneS , communicato prius cum iisdem consilio, in aula quadam concludit. Dein populum convocat , eumque sic alloquitur rSi Senatores amovere ab ossi-.cio , aut punire libuerit, nunc tempus est opportunum . Omnes enim sub i ita elave tus dio, & absque armis; sed ex Pediet , ut unus tollatur post alium , & mox alius in illius locum eligatur: neque enim vel unicum momentum Respublica isthaec sine cap tibus subsistere poterit. In urnam igitur omnium nomina con jicit, & unum sorte extrahit rrogat deinde populum , quid illo fieri velint: crescunt sus. fragia, conclamant omneS. eumque morti adjudicant. Suadet porro, alium eligant.
ETiam in virtutibus periculum est r id sint omnes in animo Principis, rion est tamen necessum , ut in perpetuo versentur exercitio. Vti- Iitas publica usum illarum dictare debet, quomodo item , di quando Exercitae absque prudentia, aut vitia esse incia Piunt, aut certe non minius exitiosae sunt , ac ista. In ci- . ve privato ipsum solum respiciunt: in Principe, ipsum re
Rempublieam. Cum utilit te communi omnium, Nomprivata unius consentiant Oportet. Scientia civilis certos
praescribit limites virtuti &allius , qui imperat, & ejus , qui paret. In Ministro non
sui auris di albitrii est justi,
Hic confusio oritur. & neri sciunt, quem proponere de beant. Idem secunda, idem tertia vice accidit, ut de electione inter eos convenire non potuerit. Tandem illa ipsa confusio eos edocuit, me lius esse,tolerare malum,quod experti essent, quam tentar
remedium; re mandant illico, ut Senatores liberi dimittantur. Furiosa plebs est in opinionibus suis , & saepe quan do insigne aliquod damnum timeri potest , aut periculum industriae est Prineipis, suis propriis habenis eam regere .& pari ignorantiae passu cum ea progredi. Reduci etiam aclossicium poterit populus, si illi
proponantur ante oculos damna aliorum similiu casuumra nam plebeIa ingenia exemplis
muis, quam ratione capiuntur. a Macria ha
tia , semper ad legis normam sese debet dirigere e in Principe , qui illius est anima ,
peculiares habet considerationes . quae universum Mcommune spectant imperium. In subdito commiseratio m dum excedere nunquam Po
xia. Vthoe piaese iti Embi mate subjicerem oeulis , a cornicu aucupio istud de sumpsi, qua, SanaZaro & Garci- laso testibus. Pastores utebantur. Ea erudit Principes, -quanta cum prudentia cal mitatum & periculorum ali norum sese reddere debeant participes. Cornicem Ponebant alis extremis humi alliin
299쪽
rem praetervolare eetneret Isiblatis in caelum clamoribus
eas prOVocabat, ut ad ferendam opem sese demitterent , misericordia morae. Cere anta, i astuna mas pia- - ἐς vel mal ageno de Ia roinpa-
Nam quae humi fixa haerebat, unguibus prehendebat alte ram , ut se liberaret; & hcee rursus aliam , quae eadem ducta commiseratione ad eam juvata
300쪽
juvandam advolabat, ut una propter aliam , atque adeo perirCnt omneS. In quo etiam novitas casus locum habuit rinterdum enim sola curiositas est , aut naturalis inquietudi- nis motus , quae mi sericordia videtur. In misel iis & acer-ὶ bitatibus exterorum Princi- , pum non improbo , ad eorum lamenta de voces, commovericor,& oculos commiserationis affectu , immo interdum ει ossicia ; nolim tamen ad eorundem defensionem levi- . ter armari manus. Vt quis privatus in alterius gratiam periculum subeat, egregium facinus est . de laude dignum ; at reprehendendum in Principe, si salutem publicam adducat in discrimen pro salute alterius Principis , sine sussicienti
emolumento , & ratione status ; nec satis sunt eae , quas propinqua cognatio secum adfert, aut singularis forte amicitia e nam Princeps ad Subditorum utilitatem natus esti prius , quam Consanguineo ' rum, & Αmicorum. Opitulari his poterit , sed absque da nano re periculo aliquo graviori. Quando praestitum al- leti auκilium tam commune facit periculum , ut ruina unius secum trahat alterius exitium , nulla est obligationis'. Caussa , nec ulla tanta in alios pietas , quae illam excusarei, queat. Veruntamen quando commoda aut detrimenta ita nexa sunt inter se , ut utriuiaque reS agi videatur, quia uno si pereunte alteri quoque pe in eundum esset, caussam suam
di facit, quisquis auxilio praesto est; estque major prudentia
in alieno Statu opponere squam expectare illud in proprio. Qiod si etiam quietis de tranquillitatis publicas in te fuerit, oppresso ferre praesidium , omnino facere id debet Princeps potentior: Iustitia enim inter Principes ad tribunal ordinarium confugere non potest ; sed in auctoritate & eotentia Supremi illud invenit. In tali casu tyrannis quaedam erit, otiose spectare tantum, & locumdare illi politicae , quae alios Principes exerceri exoptat, ut eorum dissensionibus ipsa securior sit, aut eorundem ruinis majorem sibi fabricetur fortunam. Nam supremus ille internarum mentis affectionum judex & arbiter severi L sine illas castigare a solet. In istiusmodi casibus magna adhibenda est prudentia , etiam atque etiam ponderando , num aliorum se implicare dissicultatibus, e republica
futurum sit, ne temere alie num periculum faciamuS nostrum , aut plane in eo nommetipsos consumamuS : nam
postea praesidium mutuum sperare haud licebit. Hispaniae sic accidit, quae sortem amicti imperii miserata, & san guine suo & opibus illi tulit
suppetias, unde ortum habuere tot bella de armorum incursiones , quibus Francia deis inde Italiam, Provincias Deiagicas, Burgundiam & Hispaniam impetiit, de licet nunc . in hanc Monarchiam tota fere belli moles incumbat, non Μ a omneS