장음표시 사용
261쪽
est a veneratione. Despiciunt oculi, quod jam opinio vulgare fecit. Non expedit plebem eo scientiae progredi , ut di DCernere Valeat , num catena servitutis, qua tenetur, auream, an ferrea , dijudicando dotes & naturam Principis,h cui major e longinqua reverentia. Nationes quaedam in vitio
rationis plus ingeι. Tae. l. . Hist.b Tacit. lib. ia Annal.
digi tant ; alios vero colles AP pellant, & valles. Isthaec com- Paratio varias inter jam dictas militudines complectitur. Enimvero Montes imprimis sunt terrae Principes, quia coelo proximi, & superiores reliquis omnibus naturae operibus; tum etiam Propter liberalitatem , qua e penitissimis suis visceribus fontes perenniter manantes suppeditant, quibus sitientes agros & valles irrigant, ac viridi vestiunt grami ne , & floribus: illa enim vi tus Principum est propria; squidem per hane propius, quam per ullam aliam Princeps accedit ad Deum , d qui semer d. t Omnibus affluenter. Cum ac obedientia promptior est :nam e merces ab eo , qui jubere potest , vim neresi itatis assert.
Lubens sese alteri subjicit, qui
beneficia accipit. Carolus Na-varrae ReΚ , quod beneficus
S D R AE SImb. go. ponunt, si Princeps se facile
spectandum aliis praebeat , aut familiaris sit,& humanus. Aliis severitas & secessus ab hominum consortio displicet, main Iuntque Principes comes esse . di affabiles , uti Lusitani, MFranci . Extrema in utroque periculosa sunt, moderari ea facile poterit, qui in actiorsibus suis , & gubernandi ratione meminerit, Principem se esse juxta ac Hominem.
emet ae liberalis , ab omnibus amari meruit, Nobilis cogit inentum adeptus. Potuit Rex Henricus II animo suo generoso obliterare sanguinem
prosusum Regis Petri sui fratris , & jus suum ad coronam ab injuria vindicare. Quid non possit majestas munificat ad quae non obliget se pirum s aureum p Etiam tyrannis dissimulatur & tolera tur in Principe , qui larguseM didicit, praesertim si pia sum vulgi obtinuerit, succur rendo necessitatibus publicis.& remunerando perbonas bene meritas. Haec virtus meo
quidem judicio, Tiberio con servavit Imperium, quia istam
illam semper g retinuit, eum cateras exueret. Verumtamen nia
hil perniciosum magis in eo , qui imperat, quam h liberalitas ct simplieitas . qua ni adsit mo
dus. In exrtium vertuntur. i Mui
I Tac. lib. I. Annal. h, Idem lib. . Hist.
262쪽
no debe. Garsias Sanctius,grio merito Tremulus , Narrast Reκ eadem liberalitate, litorum a se abalienavit m OS , qria eos allecturum sera Verat, quia ut esset, unde
iretur, CK actionibus de trisbutis utebatur. Profusio nimia nil prope a rapina abest , aut
tyrannide:ubi enim a IErarium ambιtione exhauserimus,per scelera 'pplendum erit. b Et que damas de is que pMede ait Rex Alphonius Sapiens no es franco ,
263쪽
da Iasura no te eampliere , e si de
a Huic malo cavendo, Regem Henricum Quartum de nimia Ripendiorum multitudine admonuit Didacus Arias, supremus aerarii Praefectus, addiditque contrahendum ideri famulorum numeruM & sala-- ria iis persolvi solita , qui aut munera sua non rite obibant, aut jam ad ea non amplius erant idonei. Cui ille sic feriatur respondisse : Et Ἀο , si Arias essem maiorem pecunia quam ιiberalitatis rationem habendam dueerem e tu statui tuo consentanea loqueris ; ego ucro faciam . quod Regem decet , nec pauper-
ratem verear, aut inopiam , nova
tributa imponendo. Regis es da-τε , o dominatum suum metiri, non partieulari , sed communi beneficio, qua verus divitiarum fructus est : quibusdam laetior, quia b na punt; aliis, ut ne sint mali.
Dignissima Rege verba , si isthac consideratione largitus fuisset, non aliter; verum donationibus extra modum a biit, nullum servando ordinem, nec ad merita cujusduam
attendendo; id quod testatus est Ferdinandus ejus amnis: dum in Lege quadam diserte dicit, donationes ab illo factas h pον exquisitas, i no debitas
maneras. Ca a renas personas Ias
set. sin seu volunt ad, i Irado, salvo
iIalarios se debian tener par bien
quibus verbis haud obscure colligere licet, quanta consideratione in donationibus faciendis Princeps uti debeat, ne forte ansam det aliquibus , ut magis eum dominum gnoscant spe munerum indu
cti , quam quod obediendi animum habeant. Subditus largitor & prodigus seipsium perdit; Princeps vero de se,
re iacis Status. IEraria non lassicerent, si Princeps prolixe munificus de liberalis es set, nec cogitaret, deposita illa esse pro necessitatibus publicis. Mons male non utitur nive, e vaporibus agrorum. de vallium congregata in su premo ejus vertice; quin in futuram servat aestatem, de sensim solutam in rivulos, in eos. dem iterum derivat campos, hquibus eam hauserat. Nec una vice omnem fonticulorum suo- tum aquam penitus effundit; se enim nec suae satisfaceret
obligationi, de ut inutilis spe neretur postea , libe alitas quippei liberalitate consumitur. Non item λntes suos illi eo grandioribus iniscet stuviis, relictis stientibus agris
de vallibus , ut nonnulli Principes facere conmeverunt, qui potentioribus largiuntur, quod debetur pauperibus; a renis vero sitientibus de a m dis aquam subtrahunt , ut eam communicent plenis lacubus, qui ea minime indigent. Grande scelus est, egenorum
264쪽
4o. SYMB. Pim sumptibus Potentio- sibi devincire animos, si Respublica ingemiscat, largitiones inutiles & va- , utpote cujus ruina estis paucorum , & pomPa. absque justa indignati Oidet populuS potentiae viam inutiliter prodigi, quia defendi ipse debebat , &ri Dignitas Principis. Muini hominis profusi in pre-ion sunt , quia commu- atque a prodigentiae vi- non a virtute liberalita- proficiscuntur : dumque ulis largitur omnia, Ofit multos , & quod in il- mundit, deest omnibus. temere donat & absquectu , ditat quidem , Praetra tamen non confert. Ut
lare possis, qui meremur,ssum est , ut in alios pamis. Magna igitur cum pr ia attendere debet Prin- ad justam a praemiorum ibutionem r nam si harecollata suerint, etsi non ad paucos pertineant,orum tamen extimulant os. Divina Scripturae saleκ fuit , ut , oblatio omnes admixtione salis.l idem est , ac prudentiae, digalitate & avaritia im-es essent. Attamen Vero, principem in omnes be- um esse oportet, Aus
terram obeundo sempermpertit aliquid, sed rore, lore , immo sola etiam enitate eidem satisfacit. lle det omnibus , ea ta moderatione, ut facul-
tatem sibi non adimat dandi amplius, & eontentos reddat singulos , quosdam quidem munerando reipsa, alios verbis, spe & e humanitate: plus enim oculi dare solent,quam manus. Ad haee proderit interdum , ut ista virtus liberalitatis magis in aliorum existat opinione, quam in filo Principe, in quem finem ubum atque alterum illius exhibeat specimen eo artificio, ut liberalis haberi incipiat. Quare caveat, ne quid p tenti absolute deneget : per enim acerbum est, & mor stum in his talibus repulsam ferre a Principe. Quod hodie dare non potest , forsan eras poterit; sin minus, melius est, ut tempus ipsum petentem erudiat, quemadmodum alibi diximus. Qui plane abnuit, aut
non agnoscit merita, aut viarium tuarum prodit imbecilli tatem, aut animi; nihil autem istolum decet Principem , cu ius magnificentiam confit tur, qui petit gratiam. Liberalis si Prineeps in remunerandis virtutibus, sed muneribus & ossiciis , ali inque reditibus, ram ad usium liberalitatis destinatis , non patrimonio suo Regio , n que thesauris ad usus magis
necessarios collectis. Rex Ferdinandus Catholicus multas fecit donationes, absque tamen Coronae dispendio. Sub regni initium collationem munerum prudenter distulit, ut eorum obtinendorum spe ad se attraheret animos, re remunerari posset eos, qui suas parteS sequerentur. Magna cum prudentia politica mi
265쪽
seete noverat liberalitatem cum parsimonia. Cuius rei non solum exemplum dedit, sed& legem, in haec verba;
Reat, ni la Real Dunldad. Co servare , ut expendas melius,
non avaritia est , sed praeventa liberalitas. Dare inconsiderate aut vanitas est , aut stultitia. Isthae parsimonia Mona chiam evexit, & nimia sua profusione Coronam perdidit Rex Alphonsus Sapiens : si quidem inter querelas praeci-uas, quas Regnum de eo hauit, illa etiam fuit, quod triaginta marearum argenti millia dedisset Marthae Imperatrici, quibus maritum suum Baliaduinum, quem tum aE pti
Sullanus captivum detineoat, redimeret et qua in re Vanitatem magis, quam prudentiam
adhibuit in eonsilium. Rex Henricus Seeundus malo suo tandem agnoscere didicit,
quantum coronae suae vires infregisset tot largitionibus,quas ultra quam par est, liberalius
seeerat; unde in testamento suo eas revoeauit. Occasio &tempus norma esse debent ac regula liberalitatis Principum. Expedit interdum, ut mod rara illa sit, quando nimirum magni sunt bellorum sumptus, aut necessitates publicae; inter dum eadem redimere oportet pericula, aut viam sternere faciliorem ad fines obtinendos,
in quo genere ille parcit plurimum, qui magis profundit pecuniam : nam qui dat minuta- η L, 4oti .Q. l. 1. R s.
quitur, & facultates suas dissipat. Munificentia bellum quandoque evitatur; pax b item comparatur & victoria.
g. Prodigalitas Principis Meorrigi poterit , si bonorum
suorum administrationem Μinistris committat oeconomiae peritis a uti avaritia , si liberalibus. Proderit interdum exhibere Principi universam summam,quam expendi imam peeuniarum assignationes fere absque consideratione dece ni solent, & si rationes iniret
eorum, quae largitur, sine d bio ea moderaretur ; neque
semper liberalitatis est, postulatis subscribere e petentium enim opportunitate , aut lucta illa, quam secum ipsa patitur, etiam avaritia fatigatur, & d sperata quodammodo manus ciat tandem, iisque annuit. I. Natura fere principum est, ut plus iis tribuant, qui majoribus pollent opibus; de ri scio an timor ciuidam sit, aut potentiae existimatio. Probe hoe intellexit magnus ille aulicus Iosephus, quando e 'oc tis ad se parentibus suis, & st tribus ex IEgvpto , iisque Regis Pharaonis nomine offerens omnia regni illius e bona, auctor iisdem fuit , ut supellectilem omnem & opes Omnes secum d asportarerit: in re enim putabat, ut si Rex
d Ne dimittasM quie3itam de ita pellenili vestra et quia o mea epig
266쪽
videret esse homines opulen- namque essicacius medium adtos . liberaliorem sese erga eos habendum , quam si ipse a ha- exhiberet; atque adeo qui beas. mariera petit a Principe , eg statem & miseriam suam illi a Omni habretriabisurio abriti Proponere non debet: nullum . i. 16. . . Luar atua tri Emolematis. Nonnulli id
' antiquos lemma praesen- Pythagors tribuunt; alii Bianti, Thaleti,
267쪽
Thaleti, & Homero : verius tamen inter oracula Delphica numerandum crediderim, neque enim vox humana videtur, sed divina , digna, quae in coronis, sceptris, & annulis omnium Principum incidatur. Ad illam tota gubernandi scientia reducitur, quae fugit extrema, & consistit in rerum medio, unde virtutes sphaeram suam ducunt.Rogatus aliquando Socrates, ecquaenam virtus maxime deceret adolestentem,respondet: Ne quid nimis; uo dicto omnes comprehenit. In hane sententiam videtur optime quadrare figura praesentis Emblematis, segetes nimirum imbrium intempestivorum pondere depressae in terram , cum benigni a rores iis sumeerent. HonoreS qui
magni, personae non conveniunt, imo magis obscurant il-Iam, quam illustrant. Sunt &heneficia alisua tam extra modum, ut pro injuria haberi pos- snt. Quid refert Principem gratias largiri, si lapidibus pluere
videatur,ob austerum vultum, di verba incondita, quando eas praestat; aut si eκtra tempus conferantur, quando Prodesse nequeunt Beneficium
perit , & fratitudo , quin manus ipsa odio est, quae illud
immerito dixit Rex Alohon-sus Sapiens , quod debeati, ser tal et salardon . e dado a
temp. . que se preeda aprameehardes, aquei a quieu lo diere. g. Quemadmodum autem immoderatione praemiorum& gratiarum , ita & nimietate poenarum delinquitur. Ad stricti & rigidi juris norma velle exigere omnia , ad ministrum Iustitiae pertinet potiuS. quam ad Principem. Ille sui non est arbitrii; hic leges in sua potestate habet. Iustitia non est , quae nimio rigore utitur; nec Clementia , quae modum servat; di sic de virtutibus reliqui as. Eandem moderationem adhibere debet Princeps in artibus tam pacis , quam belli. ita stilicet imperii habenas. re currum flectendo , ut sie olim in ludis antiquis , I iis suis non impin Sat in me tas , ubi illico colliderentur rdexteritas artificii illius in eo
erat posita. si quis distantiam
ita metiri nosset, ut rotatum axis metas pertransiret proximme, eas tamen non tangeret.
g. Praecipue vero isthae cura & diligentia opus est Principi in moderatione affectuu, tanta eum prudentia eos rege do , ut nihil appetat, speret, amet aut oderit ardore nimio, aut Vehementia , magis appetitu ductus, quam ratione. Privatorum desideria explentur facile, non item Principum, uia illa statui eorum sunt eon- lentanea; haec ordinarie majora ipsis etiam potentiae Viribus , ita ad extrema connituntur. Omnis fere Princium ruina, aut damna graviora nimia ambitione sucit: a quirendi enim eupiditas infin: ista paene est in hominibus i id vero, quod fieri potest, certis
268쪽
circumscribitur terminis , &Taro quidem hoc posterius ex priori illo penditur , aut interutrumque justitia intercedit. Tκ hoc fonte nasci solet. quod nonnulli varios quaerant titu-Ios & rationes in speciem a parentes , ad exiboliandum vicinum, immo de maxime amicum , ut dominationis fines proferant lonsius, & suos augeant status absque eo quod corpora sua propriis metiaritur viribus . & gubernationem capacitate humana. quae tam multa , atque acquiri possunt, tueri non potest. Imperiorum .nus re amplitudo an proprios ipsorum ineumbit humeros, & semper lapsum minatur , suo gravata pondere. In eo itaque elaboret Princeps, ut statum conservet , quem aut successio illi dedit, aut electio; quod s justa se te offerat illum ampliandi occasio , utatur licebit, iis
tamen cautionibus adhibitis, quas casus prudentiam doc bit. g. Nee periculosa minus est ambitio ob timores nimios, atque ob suas appetitiones ci ea ea piaesertim , quae ing niose de per vim obtinuit. Nullum medium timor suggerit, quod ad sui contervationem non illico detur effectui.
Nemo quisquam de spoliati sanguine, aut illius, qui ad statum jus aliquod potest obtendere , tam remotus est , 'uin
merito timeatur. Tyrannis ordinaria omnium suadet exiit
pationem : & docuit illud re- ipsa Mucianus quando Vitellii filium jussit interfici , a mcnsuram di cordiam obtendens . nia Tac. lib.4. Histor.
semina belli restrinxisset. Idem quoque Machi avelli doctrina consulit, cujus discipali i in memores facti Davidis, qui in do mum & familiam Satilis in qu sivit, ut tuam iis misericor diam b impartiretur, exemplis
utuntur quorundam tyrann rum,perinde quasi non omnes
malis iis artibus pessum iis sent, si quis forte evasit in columis , id ideo fuit sui moκ
dicemu, j quia eas in meliores convertit. Regna pleraque usurpatione primum incre menta sumpserunt, postea tu ri se coeperunt justitia. & cum tempore paulatim facta sunt legitima. Extrema Violentia, extremum periculum est. CPrus Lydiam occupavit, di Re gem Croesum bonis suis exuit: quod si illi Politicus aliquis hujus temporis fuisset a conis siliis. suassset illud etiam , ut pro majori sua securitate vitam spoliato eriperet; Cyrus tamen unam illi ei vitatem partem patrimonii sui restituit, quibus Dignitatem regiam quoquo modo sustentare
posset. c Atque hae elementia non minus victori quam victo Μ-tilis fuit e tantus enim cras ιε-mεν apud omnes urbes erat,ut pasesurus corus Ir.3ve besium Gratia
fuisset , si quid crudelius in Crais
sum eon uluisset. TyrannisDeum
pariter & homines sibi habet adversos : neque deeisse ponsunt in istiusmodi casibus suavia quaedam media, quibus averti queat animus. misceri sanguis , abrumpi successio , imminui aut transferri Sta -
, tuum b Nunquid Luperes Miquis de a
269쪽
tuum amplitudo, de siubduci ex oculis populi is , qui aspirare potest ad sceptrum, & dominationem ariectare ; quod si in Lusitania fitisset observatum , nunquam regni illius subditi a fidelitatis officio descivissent. Si periculum tam praesens si, ut ad defensionem de conservationem naturalem oblia get , ipsas ill ico radices oportet exscindere, ne renasei pos- snt, semper advigilando, ne eveniat krte . quod Principibus Philistinorum accidit, qui resectis Samsonis capitalis , unde manabat illius r but , et illudebant, nec Praecaverunt tamen. ne succrescerent a denuo ; uti reipsa factum postea . & ipse apprehensis ambabus , columnis, quibus innitebatur aedificium, totam domum super capiata hostium traxit in ruinam,
multoque plures interfecit moriens, quam aute vivus occide
g. Suadet porro ambitio nimia Populi libertatem opprimere , siubigere Nobilitatem, potentiorum vires infringere, di ad auctoritatem Regiam reducere omnia et existimat enim tum securiorem se fore , cum fuerit absoluta , de subditos magis in servitutem Ied gerit ; grandis error, quo adulatio animos occupat Principum , eosque gravibus periis culis objicit Modestia est , quae conseivat Imperia , dum nimirum Princeps suam dominandi cupiditatem ita cor
statem. Nobilitatis amplitudinem , & populi libertatem intra rationis It mites coerceat: neque enim diu stare poterit Monarchia , cui de Aristoer tia & Democratia aliquid adinmixtum non e fuerit. Pot Ras absoluta tyrannis est, qui illam quaerit, exitium suum quaerit. d Hue denique Principi sunt omnia reducenda , ut iis, qui sub imieris hunt, non Urannum , sed Patremfamilias ,
aut Regem agere videatur, O rem
Procurator, O Pνafectus adminis re , ac modeναν vivere , nec
quod nimium est, siectari. I. Ista ambitionis ineominmoda creare solet abusus nimius dominationis aquae sielare comparata est, ut omnia ad suam referat utilitatem. Qua in re oportet, ut Principes
sese ipsi triumphent, de rationi temperent; liere difficile illis
lud sit: e nam innumerabilessent , qui Ppulos . qui as es habuere in potestaεe,pauci si mi, q-
se. Illa victoria . viribus est, de
robore ς haec a ratione, de an mo. Fortitudis non in eo con-sstit, quod hostem praelio quis fuderit, sed quod cupiditates
suas habeat domitas. Subditos modestos reddunt obedientia , de necessitas et Principes contra potestas Be jurisdietio suprema superbe efferunt. Plura regna superbia pessunde dii, quam gladius. Prineipes plures per seipsos perierunt, quam per alios. Remedium
ei rei est sui ipsius cognitio,
Misa melioν est. Arist. l. a. POI. c. s. v Id. Pos. l.1. s. ae Seneca
270쪽
ut Princeps in semetipsum eo- callidum , quam modestum segitatione descendat, & eum animo suo reputet . licet ipse sceptro ab aliis differat, multos tamen esse, qui eximiis animi dotibus longe eo, ejusque dignitate superiores sint. Cogitet, inquam , quod si ratio haberet locum, penes perfectiorem imperandi potestas esse deberet. Quod manus illa , qua Reipublicae habenas
moderatur, e terra sit, subiecta leprae, aliisque humanis miseriis. Id quod Deus a Moy-s quondam ostendit, ut suaereeordantem infirmitatis facilius aliorum subiret i miseratio. Quod Coronae possesso sit perparum secura e namc quod regnum est , eui parata non sit ruina , ct preeutralia , o Daminus, ct Carnifex ' nee ista intervastis divisa , sed hora momentum interest , inter solium Θαfiena genua. Quod denique a voluntate aliena dependeat:
si enim obedire detrectent subditi. manebit aliis similis. Quod Princeps major fuerit, hoc magis hane modestiam habere debet in pretio, quam nec ipse Deus d aspernatur. Modestia , qine Majestatem abdere inti a se & occultare nititur, majus illi pretium adindit ac venerationem , non secus atque auro elegaris de a tificiosia caelatura. Nec ullum
h Qui condoclere possit iis, qui in
d Modestia fama , qua neque summinis mπιαι- 'emenda es, . a Dm 'umri Tas. i. s. Λω I. gerere , ut pluris aestimaretur.e Aeerbe increpuit eos , qui divinas suas occupatrones , ipsumque Dominum dixerant. Ingres.sus in judieii locum . non sedem Praesidis occupabat, sed
juxta f Videbat in eornu πιμ natis. Qui ad supremum inter homines gradum evectus est , non aliter ac demittendo sese ad altiora provehi poterit. Condiscant Modestiam istam Principes omnes a Fe dinando Secundo Imperat re , gloriosissimae memoriae, tam omnibus familiari , ut prius amari semper se face rei, quam coli aut honorari.
incurrebant in oculos, Maj Ras non nisi consideranti patebat. Non erat Imperialis quila , quae duplici severo r Rro. adaneis unguibus, in omnem partem minitaretur; sed Pelicanus amoris plenus , sua semper fodiens viscera, ut ea praeberet omnibus, tanquam
propriis filiis. Nec magna illi cura aut molimine opus e. rat, ut in hae tanta sua amplitudine sese demitteret, Mparem aliis faceret. Non Do minus erat. sed Mundi patere& licet alias Modestia nimia contemptum parere soleat, imo 3e ruinam Principum . in
tionem conciliabat potius, re Nationes omnes ad obsequium& defensionem illius obstringebat. Ea vis est verae ac sincerae probitatis, & magnanimi pectoris , quod de seipso