장음표시 사용
571쪽
calliditas suceedat de astutia, de hac vincatur, quod illis non poete R. a Quando temporibus Roderici Regis Mauit ex Α- frica Hispaniain armis suis infestarunt, Murciae Praefectus in praelio quodam , in quo tota civitatis illius Nobilitas occubuit , victus fuit, de feminae , re comperta, in virili habitu & armis cinctae per urbis muros se disposuere, quod cum magnae mu titudinis speciem
praebitisset, ad honestas conditiones victores Mauro, ad duxi . Eduardus Q aartu, Angliae Rex dicere solebat. Caro- Ium cognomento Sapientem Franciae Regem nullis instructum armis, solis literis graviora contra se movere bella,quam aut Pater ejus, aut Avus armis
fecistent. Ferrum de gladius paucis in locis vim suam pos
sunt exercere, soler,. rerum ne
gotiatio ubivis efficere potest plurimum Nee refert Princi-Pes abesse ac distare inter se
Iongius : sicut enim arbores mediis radicibus communi eant inter se, & uniuntur invicem, sua agendi vi per largum etiam spatium diffusa, ita illi
per silos Legatos de artificia quaeriam occulta prς stare idem
poterunt.Vires alienas sitas ingenium efficit inito cum exte-xis laedere , communis utilitatis intuitu. E privato aliquo cubiculo plus efiicere Princeps Poterit, quam in campestri agro. Rex Ρhilippus Secundus Nadrito discessit nunquam, δή orbem in metu & obedientia
continuit. Magis prudentia metuendum se fecit, quam virium robore. Infinita propemodum
illa est potestas, quae industria
terrae atque aquae globum machinis suis commoturum sedi.ctitabat: si extra alicubi pedibus posiet consistere. Una aliis qua glandis Monarchia gen rati orbis totius dominio facile potiretur, si ad vires ars ali qua atque industria accederet; quod ut ne fiat. permittit primum illud Mobile Imperi rum, ut magnis prudentia deficiat, de in potentia omnia sita
arbitrentur. b Pleraque tu sum ma fortuna a pretis ransitiis magas, qunm telis er manibus geri
selesit. AEque periculosa est potentia cum temeritate, ac te
meritas absque poteritia. g. Bella plurima inter Principes Chiistianos industria aliis qua evitari possent, at judiae tum damna aut non agnoscit, nec decente, reperit conditi neS, quibuS ea sat caveat ; aut illa non aestimat, excincata
per ambitionem prudentia aut animi fastus gloriosum d cit ultro ea subire, adeoque fu-eata belli gloria se sinit abi ipi e
quod eum sit actio quaedam publica, e qua communis Omnium dependet conservatio, mensurari non debet inanibus
existimationis umbris , sed commodis & utilitatibus publicis; ita tameri,ut nullum interim sit medium, quod ad evitandum bellum Princeps non
experiatur . Omnes amoVens occasiones, antequam nascantur, & si subortae jam Herint, eorum sibi voluntates conciliet , qui consilio suo pacem
promovere possunt : inquirat media suavia , ad conserVaridam amicitiam di hostem iritrare extra suum Regnum fatiget : consilia ejusdem praeve tendo, o Tacit. lib. Ia. Aulin.
572쪽
tendo, & societates ac foedera eum aliis defensionis caussa sanciendo, metum ei injiciat. Atque istis humanis mediis di-Vina etiam jungat subsidia orationum & sacrificiorum, summique Pontificis , tanquam communis Christianorum Patris, utatur opera sincere ad ipsum referendo de animo suo di desiderio tranquillitatis p blicae , de acceota injuria, aut rationibus, quibus ipse movetur ad arma capienda, nisi sibi rite satisfiat. Vnde relata por-
mel nactus fuerit, nihil tunc consultiuS , quam totum illud aquis immergere : quod- eramque enim aliud medium ossiceret potius, quo minus suo fine, hoc est, favo mellis potiretur , & apicularum aculeos effugeret. Hoc ipso eκemplo Symbolum praesens damna &incommoda eκhibet consiliorum mediorum, um comperta in eo , quod Herennius Pon-cius Samnitibus dedit, quando conclusis in angusto aliquo loco Romanis, auctor fuit, ut libere inde exeundi omnibus facerent pptestatem: quo consilio dein rejecto suasit, ut Omnes obtruncarent, rogatusque caussam , cur extrema illa sequeretur . cum media inter utrumque via possit eligi , liberos nimirum eos dimittendo, postquam iis certas leges, tan- qua victis prius impoluissent, respondit: ita expedire potius, ut aut liberales sese erga RomanoS eχhiberent, aileoque
hoc insigni beneficio pacem firmam ac stabilem cum iis
ro caussa ad colleg um Cardinalium. & interposita auctoritate Sedis Apostolicae. aut re- ipsa ad arma non veniretur, aut Princeps caussam suam Romae purgaret , ubi tribunal est, in quo Principum acta di .audicari, de lites decidi debent. Nec hac ignavia est , sed generositas quaedam Christiana,& cautela politica ad Nationum animo, in amicitia retinendos ; & cavendas aemulationes ac foedera , quae ex iisdem otiuntur.
firmarent, aut vires illorum ita penitu, opprimerent, ne contra eos instaurari unquam possent; consilium vero aliud medium nee amico S parere Gebat . nec tollere a inimico S. Ideo Aristodemus AEtholis dicebat αRomanos axi scios habere oportet,atit hostes, media via nulla est.
g. In iis casibus, in quibus amicum aut hostem devincite quis cogitat, nihil em cient signa media r nam gratitudo in id, quod intermittitur. eon;icit oculos, & facile caussam reperit, cur obstrictam se non seritiar. Sic Franciscit, Galliae Reκ , postquam liber A captivitate abire permissus fuit, hostilem tamen animum et ga Caroluna Quintum Imperatorem
non deposuit , quia captivitas ista tam libera non fuerat, qui alia Alphon si Regis Lusitani ς, b quem captum in pie lio Recionis FeldinanduS humanisti me habuit, & curarum a vulneribus, ac sanitati reddi-
573쪽
tum . liberum abs se dimisit rquae benevolentia sic illum ce- Iit, ut Regnum suum univerum victoris arbitrio permitte
ret: verum Ferdinandus conditione repudiata, ea tantum recepit oppida, quae in Galaecia Iaullo ante oblata fuerant. dem istuc expendit Philippus
DuκMediolanensis, eum captis Aragoniae & Navarrae Regibus t Alphonis Quinto priori nomen erati deliberationem
instituit,quid illis fieri oporteret, auditisque sententiis, eum alii vellent lytro pecuniari eos esse redimendos, alii certis astringendis conditionibus,alii denique liberos omnino di- lmittendos, hoe ultimum fee tus est, ut magis sibi obstrictos amicos domum remitteret. - .Qu ndo Regna bellis eiu
libus iunt implicata, periculo sum
574쪽
sum est consilium mediu, nec ir hanc, nec in illa partem de-cinandi, quod facere contendebat Infans Henricus in motibus Castellae, ob aetatem Pu
p llarem Regis Ferdinandi U, quo facto suos perdidit amicos, nec hostes tame sibi devinxit.
. Nec minus periculosium est promiseue in totam animadvertere multitudinem, quare consultius videtur, aut cum deelictis illius omnino connivere, aut certe in uno aliquo insigne aliquod exemplum statuere. Ob eam caussam suasium Germanico in rebellione LegionumGermanicatu, ut aut nihil militi eorum, quae Peteret, auta omnia concederet, & quia iis indulsit aliquid, consilii': mediis usus fuit, reprehendi b m
ruit. In alia quoque occasione smili Druso auctore fuere. ut aut dissimularet, aut remediis fortioribus ageret. Prudentissimum sane consilium : vulgus
enim inter duo extrema nunquam consistit medium , sed
semper excedit in e alterutro.
g. Vbi festinatione res indiget , actum est cum eo, qui nee satis audet, nec satis tibi providet: quomodo Valenti accidit, qui inter consilia, quς dabantur, haesit anceps, nec qui quam certi statuere d potuit. a 'Vieuissa fiet erit, lagitiosa laν-
g. In rebus bellicis prudens interdum videri cupit metus,& consilia quaedam media suggerit, quae animum addunt hosti , & spatium concedunt, ut sibi ante prospiciat. Id quod Regi Ioanni Primo contigit, qui eum Coronam Lusitaniae per mortem Regis Ferdinandi soceri sui ad se devolutam praetenderet , statuit in illua Regnum solus ingredi, jussitque deinde suum sequi exercitum ; unde tempus nacti sunt Lusitani, ut arma interea cra
riperent , quod factum non fuisset, si mox armis eos invasisset, aut belli evitandi caussa ius suum ad justitiae tribunal
remisisset. Parum comminatio proficit, si manus ictum intentans, armata non sit, fle in terdum re ipsa puniat, ubi ob dientia deseritur. Franci morae impatientes, nec praeteritum tempus respiciunt, nec praesens, & quo sune animi ardore , audacia & celeritate cσnsilioram eκtra term rio, abeunt; verum hoc ipsum saepe fortunata ea emcit: ita enim teporem effusiunt, re ei-to expediunt omnia. Hispana
contra cunctantur, ut diu multumque considerando procedant cautius, & quia nimium prudentes esse cupiunt, haerere solent in mediis , immo dum
tempus in consiliu vocant, Omnino ea elabuntur δ manibus. Itali melius eX utroq; Commodum aliquod norunt capere, utendo occasonibu S, quando se osserunt: contra ac Ge
mani , qui in agendo tardi, Msegnes in executione tempus praesens solum in consilium adhibent, nulla praeteriti ac futuri habita ratione. Pro even-
575쪽
tuum Uarietate mutant & ipsi animum; unde factum, ut sortunam iam non valde ii auxerint , cum alioqui ejusmodi sit Natio, quae ob innatam animi fortitudinem dominia sua longe lateque possiet extendere. In eandem caussam referri potest diuturnitas bellorum civilium, quibus etiamnum hodie confictatur Imperium , quae Constanti aliquo consilio ac celeritate sopiri jam pridem p
tuissent a verum ob consilia lenta, quae pro prudentibus tamen habebantur, ingentes ad Rhenum vidimus exercitus , qui in Franciam usque Penetrare potuissent, eamque ad pacem universalem faciendam compellere r quod damnum
gravius fuit, quiam si ab hoste
caesi fuissent saepius; nulla enim clades ma3or , quam si exercitus aliquis in seipso sensim intereat. Ea ipsa res proprias vastavit Provincias & loca eonfinia , per quae bellum alio transferri debuisset, nune vero in ipsa Germaniae viscera immigravit. g. In aliis e vilis gubernationis negotiis locim habere possunt consilia media , tum Propter eκtremorum pericula, tum quia expedit eam semper ingredi viam , unde minoricum incommodo postea I si
necessum fueriti ad unum aliquod eκ tremorum possis aecedere. Inter extrema illa antiqui prudentiam constituore , adumbratam pervolatum Daeda ii, qui nec Soli nimium appropinquabat, nec mari, ne aut nimio illius ardore alae quibus utebatur, dissolverentur, aut huius humiditate madefierent.
In iis Provinciis, quarum in-θη,.ους. colae natura serviles riora sunt, sed ingeniis cultis potius, se animis generosis, populus tam caute dc dextre regendus est, ut nee indulgentia nimia e efferat, nec rigor alienet. mque periculosum est , oreas Nepaltomides ei imponere, ac sine fraeno relinquere, quia a Meletam libertatem pata potest , nec totam sermitutem a uti de R
manis Pisoni aicebat b Galba. Exequi semper potentiam, est ferream servitutis catenam .a terere. Tyrannidis genus est subditos ad normam Rei P. summe perfectae velle redige re . id enim non fert humanaeon ditio. Minime necessarium est , gubernationem esse talem , qualis esse deberet, sed qualis esse potest: neque enim omnia, quae conveniunt. possi hilia sunt humanae imbecilli tali. Stultum est cupere , ut nulli omnino in Republ. alia
qua sint defectus. Vitra erunt, donet homines. Zelus immod ratus multorum errorum cautata est iis, qui praesunt, eo quod cum prudentia conformare se nesciat : uti & ambitio . quando nimirum Principes severi audire cupiunt, & gloriam suam collocatam putant in subditis sic gubet nandis . ut ne in minimo unquam a ratione & legibus ipsi desci secant. Periculosus est rigor, qui affectus & ordinarias vulgi passiones non in conm
sum adhibet: apud illud enim plus
a Taeit. l. 4. Histor. h Neque enim hie , a-r i. eater a
576쪽
plus dexteritate proficitur, quam potentia ; plus eκemplo & mansuetudine, quam se veritate inhumana. In eam igitur curam incumbat Princepς, ut videatur subditos suos reperisse potius bonos, qua effecisse ; quam egregiam laudem de Agricola in gubernatione Britanniae comemorat a Tacitus.
Temporibus praeteritis ne falli se sinat, ut bonos mores, quos de illis sibi imaginatur . nunc de praesenti quoque observari velit, nam eadem semper fuit
a Maluit et Meri invenisse bonos. qu-iecisse. Tac. in vita Agric.
in laude , prasentia in fasi is esse.
Et si major Olim severitas su rit & obedientia , haec tamen aetaῆ eam ferre non sustinet , si mores antiqui in illa immutati fuerint, in quo deceptus Galba vitae pariter suae&im perii a acturam e fecit.
tus minime suit rerum terrestrium speculatione , quinimmo tantae morae impatiens, quod rerum caelestium cognitio post obitum usque diti emretur, corporis sese vinculis eκemit, de supra ipsa elementa volatu transcendit , ad indagandum per rationem , quod tactu , visu , & auditu asse.
qui non licebat; adeoque in imaginatione sibi efformavit ideam pulcherrimae illius f bri cs,emngendo siphςxam cum talibus orbibus differentibus , aequantibus, & epicyclis ut
diveisos astrorum de Planetarum motus scite exhiberent;& tametsi certus omnino non fuit, num res ita se haberet, hanc tamen consecutus est
qualiS esset, aut quomodo sub alia fornaa , & dispositione posset constitui. Verum in idea ista non acquievit animus, immo inquietus & in in vestigationibu, suis periculosius aliam plane diversam pOstea sbi imaginatus est, a
persuadere voluit aliis, periri de ae s sol centrum esset aliorum orbium, qui circum illum moveantur , di lucem suam ab eo recipiant opinici impia & aliena proi sus a ratione naturali; quae quietem concedit gravibus contra divinast literas, quae terrς stabilitatem saciunt d pel petuam : contra dignitatem hominis, quasi ne cessiim habeat moveri, ut fiu tur Solis radiis , Sol vero mi ni me , ut eos homini communicet , cum tamen i sicut res omnes aliae creatae in conditus ille sit, ut eidem assistat reserviat. Certum itaque est . Principem illum lucis, qui ex
officio in res omnes inferiores tenet imperium. eas collustrare, & pin. sentia sua iis formam Y s tribue-
577쪽
tribuere . eireumeundo sine intermissione ab uno Tropico ad alterum tam mirabili a tificio . ut omnes terrae pamtes , si non aequalem cal rem , lucem saltem aequalem ab eodem hauriant qua re sapientia divina antevertit damnum,quod laturum esset, si sola linea AEquinoctiali non secederet: nam Provincias quaiadam radii solares plane adure rent, aliae nimio rigerent fiig
re,& tenebris perpetuis involin Uerentur. Exemplum istud naturale erudit Principes quanti ad utilitatem publieam res rat , si ipsi velaesimi sideris more Status suos & Provineias absque intermissione obeant, ut calorem rebus & subditorum affectui a impertiant;
578쪽
Sνmb. 86. SYΜB. POLITICA. id quod Propheta Regius indicare voluit, cum dixit, Deum supra Solem suum postiis a tabernaculum, cui nunquam conquiescit , & semper rebus adest. Rex Ferdinandus Catho icus . & Carolus Quintus
Imperator, non habuerunt aulam certo loco fixam & Rabilem : quo factum, ut reS maximas ipsi met conficerent,
quas per Ministros suos minime potuissent, qui etsi gnavi satis & solliciti , nunquam tamen id emciunt, quod emceret ipse Princeps , si coram praesens adesset, quia aut mandata iis desunt, aut facultas Christus Dominus simul ipIead piscinam venit probaticam, sanitatem reddit b Paralytico quam Angelus annis triginta
octo eidem largitus non fuerat : neque enim huic manda tum erat aliud ,quam ut aquam solum e commoveret, & ideo ut Ministro facultatis suae fines egredi non licebat. Non bene gubernantur Status per solas aliorum relationeS , ac propte rea suadet Salomon ut Reges ipsi subditis aures d accommO- dent : hoc enim ad illorum
pertinet ossicium , de apud ipsos, non apud eorum Ministros . est adistentia & virtus e divina, quae comitatur solum sceptrum, eui Spiritum sapientiae . consilii , fortitudinis , &a In Dis posuis tabernae uiam. Psal.
vinitatem quandam, qua Plinceps sutura g providet, ut nec ii,, quae oculis usurpat, nec ira
iis , quae auribus percipit, falli h queat. Nihilominus tamen pacis tempore non videtur omnino inconveniens stata in certo aliquo loco commoratio , sarisque erit Provincias obeundo Status suos semel coram inspexisse : neque enim sumetunt ceraria pro sumptibus & impensis ad nequentes aut transsationes necessariis, nee fieri istae possunt absque insigni subditorum detrimento, atque adeo quin perturbetur ordo Consiliorum ac Tribunalium, & gubernatio atque justitia retardentur. Rex Philippus Secundus toto gubernationis suae tempore vix unqua Madrito pedem extulit. In oceasionibus belli magis consultum videtur, ut Princeps ipse coram iis intersit.& ducat subditos suos r ideo enim sacrae paginae i Pastorem
eum Vocant, ac Ducem ; quomodo Deus prscipiens Samu li , ut saulem inungeret, non dixit in Regem, A sed in Duco supra Israel, indicans, id prae cipuum ejus esse ossicium , dc quod olimReges exercere fuere
h Non feeundum misionem oeulvum iudicabit . neque secundum audiis
579쪽
a soliti. Ea in re populus suum fundabat desiderium , cum Regem peteret, ut esset nimirum , qui ante eum egrederetur, & pugnaret pro b eo. Praesentia Principis in bello animos addit militibus. Lacedae monii existimabant Reges infantes etiam in eunis ista pra stare , & ideo ad proelia eos una secum deportabant. Αntigonus Demetrii filius siectatuebat, praesentiam suam in navali praelio multis hostium navibus e comparari posse. Alexander M. militum suorum erigebat animos , PO-riendo iis ob oculos, quod primus sese periculis d obiiceret. Quando Princeps ipse in ejusmodi casu praesens adest , magna saepe patrantur facinora, quae in eius absentia nemo a tentare auderet: nec opus est ex aula expectare mandata ,
unde plerumque serius illa perferuntur , postquam praeteriit occaso. & plena semper vanis timoribus aliisque cum circumstantiis , quae in effectum
in Germania experti faepe δε- mug non absque insigni boni publici detrimento . Generosos spiritus & altas suscitat cogitationes in animis militum , si Principem . cujus est conferre Praemia,factorum suorum spe-
ctatorem ac testem habeant. Hoc argumento fortitudinem suorum Hannibal inflammabat et e Nemo vestrum est, aj hat , cujus non idem ego spectatoro testis , notata temporibus letiseque referre pasiim decora. Idem Goseedus faciebat, cum sic milites alloqueretur: ε Di chi di vai no so Ia pa
ut Princeps potentiae suae vires Generali alicui committat, quod tam exploratum est periculum , ut minus etiam tu tum crederetur , quod eas Tiberius in manibus filii sui Germanici g constitueret. Atque hoe ipsium maxime in civiliabus seditionibus locum habet,
sentia Principis facillime rebellium componit h animos. g. Verum non qualiscunque belli motus, aut civitatis alicujus jactura movere debet Principem , ut modeat laras.& aulam suam aeserat, unde in omnia reliqua manat regimen, prout Tiberius expende bat in tumultibus i Germaniae;
580쪽
niae; eumque alio tempore ipsi obtrectarent, quod non abiret ad componendas Hungariae re
Germaniae Legiones, a imm tum adversus eos se ones se prς-bui e fixumque ei fuit. non omittere eaput rerum , neque se remque publicam in casum dare. His rationibus ducebantur, qui auctores erant Davidi, ut ne egre-- deretur in praelium contra Israelitas, qui Absalonis partes sequebantur, eo quod i plorum fuga , aut clades tantum damnum allatura non esset, quam
ipse in persona sua , quae decem millibus aequivaleret, si aut fugeret aut caederetur, adeoque satius fore videretur, ut is pro praesidio in urbe remaneret , quod & b facit. Quods bellum suscipiatur ad iniuriam aut despectum vindicandum, aliis Ferdinandus Catholicus, occupationem Regni Neapolitani Magno Duci , Indiarum vero Hermani o Cortesio commi tendo. Si belli Dux occumbat , in ejus locum sussicituralius : at si Princeps pereat, cipum ab aulis periculo non carent. Id experientia in Hispania comprobavit, quando Carolus Quintus Imperator ab illa abfuit. Nec decet, ut Primceps ad novas Provincias conquirendas , suas exponat d discrimini. Idem ipse Sol, cuius figura in praesenti utimur Symbolo , nunquam abit ad polos invisendos , quia alter eorum interim in discrimen veniret.
--- Medium non deserit unis quam e Cali Phoebus iter, radiis taine Vindictam mandasse sat est. Idem videtur, si solius de
fensionis caussa arma sumantur , nec evidens urgeat periculum : tunc enim majorem
Principi pariet existimationem si contemnat illud,& deinfensionem alteri alicui Duci commendet. Quod si bellum geratur ad aliquid de novo acquirendum , vel Occupandum, vehemens censebitur ambitio semet objicere periculis , &majoris est prudentiae per alium aliquem Fortunam ex-Periri , pro eo ac fecit Rex
fuge rimus , non magnopere ad eos deuobu perι inebit ; sive media para ere deris e nsbir, non fatis eurabunι: quia su Mnua pro decem millibus eo tita
a Reg. II. 3. 4c e claud. men omnia lustrat.
Regibus apum Natura alas deindit quidem , sed exiguas ad modum , ut ne longe a Regno suo secederent. Ad illud solum bellum Prineeps proce dat , quod intra Imperii sui fines geritur, aut quando eu
net. Eam ob caussam Mucianus Domitiano Imperatori suasit, ut Lugduni in Francia se contineret, & tum primum se moveret, eum Provincia rum illarum statu9, aut Imρerium majoribus pereulis f j etarentur; nec bonum fuit consilium, quod Titianus & Proinculus Othoni dedere , ut ne