장음표시 사용
581쪽
pugnae ad Bedriacum praesens adesset, E cujus successu Imperium a dependebat. Fortiorem magisque prudentem in prςsenti occasione se nunc exhibet Serenissimus Archidux Leopoldus. qui etsi propugnari se videat Salefeldii a unctis hostium copiis , & longe etiam majoribus, quam ipse habeat, sua tamen contemnit Pericula, di generosa constantia semet tuetur, probe sciens in eventu illo salutem Imperii. & A gustissimae Domus Austriam consistere: atque adeo primus
est in perieulis & laboribus militaribus;
a Postquam purnoi placitum , m
est prudentia, nec in fauinna semper temeritas,& quamvis ς quisquis sapit celeriter, non uto sapiat, expedit tamen interdum ingeniis igneis , ut in decemendo primum sequantur impetum naturalem , quias eunctentur , restipescunt paullatim , & determinare se recte nequeunt ; nec male
evenire solet sin bello praesertim in si ferri se sinant occulta illa vi caussarum secundarum, quae si ingenia non cogat, movet tamen, ut cum eadem c Sophos.
I. Verum in his quoque caissbus opus est belli conditi nem eX pendere ; num scilicet Princeps absens citatum suum majori periculo aut interno, aut externo eκpositurus sit; num forte successionem suam adductitrus in discrimen ; num fortis sit satis, dc armorum ca-ax ; & ad ea propensionem abeat: nam si vel aliqua conditionum illarum defuerit, plus
aliena manu emciet. potentiam suam,& vires alteri cominmittendo, ut in Magnete vide mus , qui tangendo ferrum elisque virtutem suam communi cando, majus elevat pondus
quam se solo faeeret. Quod si gravis fuerit necessitas, satis erit, Principem in vicino esse,
ut arma sua majori cum ardore promoVeat, manendo alicubi,
statuat, & mandata det. Ita Augustus faciebat, qui nunc Aquilejam, nunc Ra ennam, nune Mediolanum concedebat , ut bellis Hungaricis ci Germanicis propius assisteret.
non infeliciter operentur. Di vinus quidam Genius iis adest actionibus, quae suscipiuntur
audacius, nimirum Audaces fortuna juvat.
Scipio in Asticam trajicit,& ultro se credit fidei Astieariae Siphacis, vitam suam di salutem publicam urbis R mae in apertum adducendo discrimeri r Iulius Caesar in exigua aliqua navicula furori Adriatici maris se committit ,& utrique sua feliciter cedit temeritas. Non omnibus
a prudentia satis caveri potest.
582쪽
nec reg grandes susciperentur,s eventus omnes & pericula in deliberationem illa traheret. Gaspar Borsias Cardinalis ementito habitu Neapolin ingressiis est, cum plebem inter & Nobilitatem seditionem eXortam intelligeret e periculum grande erat , cumque o Comitibus aliqui media quaedam ei proponerent, quibus securitati suae magis consul eis
Let , respondit animo plane libero & generoso : Nullnune in ista eccasone delibera tempus est . aliquid c ui permiendum. Si post magna patia facinora , in coniuncta mul pericula conjiceremuscul OS , non ea aggredereniterum. a Iacobu, Rex Agonius , cum mille peditibi equitibus trecentis & sexagia urbem Valentiam obsia
583쪽
expeditio haec temeraria Videretur , imino impossibilis, deditio tamen facta. Constia audacia ex eventu fere judicantur , si feliciter exeunt, laudantur a a prudentia, &damnantur ii . qui tutiora suaserant. Nullum est judicium, quod aut in celeri temeritate,
aut cum moderate agit, caveresbi satis possit , quia ab eventibus futuris, & sagacissimae
etiam providentiae incertis dependent. Interdum temeritas occasionem antevertit, & sub sequitur moderatio, interdum inter utramque transit illa subito, nec capillum habet in occipite, quo detineri possit. Fronte eal istaιa est , se ps
Omnia ab aeterna illa providentia dependent, quae ad agendum nos e*caciter impellit , quando ad ejusdem dispositionem de effectum divinorum decretorum ita expωdit . & tunc consilia audacia non nisi prudentia sunt, errores veto rectitudo ipsissima. Si Monarchiae alicujus superbiam velit deprimere , ne in nar Babylonicae turris caelum tentet contingere, confundit consilia & linguas Ministrorum . ne consentiant inter se; 'adeo ut si unus ealcem petat, alius aut id non intelligat, aut arenam illi porrigat. In Praematuro eorum obitu , qui cum summo imperio praesunt aliis, non eum finem praeoculis habet , ut vitae filum iis abrumpat, sed ut majestatem illam humi sternat. Spiritus sanctus victoriam Davidis a Goliatho reportatam referens, non dicit, lapide corpus ejus
dejectum fuisse. sed ejus b exul.
rationem. At si contra Mo. narchiam aliquam eveherec gitet, creat illa aetate main
gnos Duces & Consiliarios, aut facit eligi, & occasionem iis Irebet exercendae fortitu. dinis , & eonsilii sui dandi at
quod specimen. G Pleraque msumma fortuna auspiciis o cons
Dis potius , quam tetis ae mari bus geruntur. Tunc eMamea
apum in ipsas cassides immigrat , & florent arma, uti Boinruit in monte Palatino vena bulum Romuli apro intentatum. Ictus etiam erran, Fundatoris illius Monarchiae R manae feliciter cecidit, tanquam eiusdem prognosticon; atque adeo non semper fortitudo est , aut prudentia , quae
erigit aut sustentat s etsi instrumenti esse soleant ὶ Monarchias , sed impulsus ille su- Ierior, qui caussas omnes simul
umptas movet, pro Cariam augmento , aut conservatione , de tunc etiam casuS ab aeterna illa Mente directus efficit, quod prudentia minime sibi
imaginari antea potuisset. Cum rebellasset Germania. de res Romanae in extrema essent desperatione d affuit, ut saepe alias . fortuna populi Romani
ex oriente. Si ad ejusmodi fines destinata est fortitudo ,& prudentia magni alicujus
tumvis fortis & eximius ille sit, gloriam fines istos assequendi eripere illi poterit. Rubenius in lignis miles fuit, sed minime felix, quod movi sset
584쪽
ad ver sus magnum Ducem. d ni natum ad firmandam in Italia Monarchiam Hispani-Cam, Deo nimirum disponente i uti re secit cum Imperio a Romano initia illius de
causas , opera imprimis Regis Ferdinandi Catholici, qui prudentia sua & regnandi peritia Monarchiae illius 3aceret fundamenta, eandemque fortitudine sua erigeret, ac dilataret : tam attentus sane ad incrementa illius is advigilabat,ut nullam, quae sese onerebat. occasionem negligeret,
quas judicium humanum ullo modo assequi poterat e tam denique in exequendo strenuus , ut primus semper esset in subeundis periculis,& laboribus militaribus exantiandis; cumque hominibus longe facilius esse soleat aliorum imi- eari exemplum , quam jussa exequi , dabat operam , ut operibus suis potius, quam mandatis praeciperet. Verum quia ingens illa fabrica egebat operis . protulit aeta, illa sma-etriorum virorum feracissima lColumbum, Hermanum Corte sum , amboS fratreS , Franiciscum , ic Ferdinandum Pi-Σarrum, Antonium de Leiba , Fabritium & Prosperum Columnam , Ralmonem de Car- dona , Marchiones de Pescara . & Basto , & plures alios Heroes, tam illustres. ut vix unum talem singula ferant laecula. Ad istum finem longo
tempore vitam eorum Deus tunc produxit, nunc non furor Martis, sed lenta aliqua febri, eam ante tempus eripit.
Intra annos oppido paucos immatura morte sublatos vidimus Petrum de Toledo , Ludovicum Fajardo, Fridericum de Toledo, Marchionem Spi- nota, Consalvum de Corduba, Ducem de Feria, Marchionem de Aytona, Ducem de Lerma, Ioannem Fajardo . Marchionem de Zelada . Comitem dela Fera, Marchionem de Fuentes, Vii Os tam illustres, ut non minus adepti sint gloriae ex rebus cum laude gestis, quam ex iis , quae in futurum adhuc ab iisdem orbis expectabat. o profundam aeterni Numinis illius providentiam i quis existis . non argueret inclinatio nem Monarchiae Hispanicae equomodo Claudii Imperatoris
temporibus b numerabatur inister ostentis , diminutus omnium Magistratuum numerus, quasore. adili, tribuno, ne pratore, O eo sule . pautos intra menses deo
ctis nisi adverteret, ideo illa tolli instrumenta , ut testata omnibus fiat, divino potius f vore , quam viribus humanis . niti conservationein illius patentiae . quae columna est Rei gubL Chtistianae. Primus ille univeisi Motor has rerum vicissitudines , has Imperiorum alternationes disponit. Vnum saeculum in una aliqua Provincia Viros magnos suscitat. excolit artes, illustrat arma, realiud sequens mox evertit, reconfundit omnia , ut ne vestigia quidem supersint vir tutis, aut fortitudinis, quae prς teritis fidem faciant. Quanta , quam occulta vis in hare inferiora , immo in ipsos e iam animos . inest in caussis illis secundis caelestium Om
585쪽
hium t Non mero ea su supe nae illae faces diversae sunt i ter se ae differentes; aliae quia natam & fixam habent f dem, aliae quia hine inde obe rarit; cumque inaequalitas illa, di inordinatio ad pulchritudianem minime faciat, signum est , eam saltem conferre ad operationes & effectus. O volumen ingens, in cujus paginis i absque tamen potentiae suae , de arbitrii humani obligatione j rerum omnium esse Aor ae molitor Deus Charaeteribus lucis pro gloria aeternae suae sapientiae descripsit
mutationes rerum & vicissitudines quas legerunt saecula prς- terita, legunt praesentia, legent futura. Floruit olim Graecia armis & artibus, dedit Romae quae disceret, non quae inveni-Tet; nune vero in profunda , eet ignorantia & vilitate. Αugusti temporibus ingenia ominnium etiam superarunt eXpectationem , jam inde a Nero
. ne vero rursum ruere coepe-Tunt, ut nec ullus sufficeret labor , nee industria, quae artes
scientiasque ab interitu prohiberet. Infelices animi illi magni , qui Monarchiis jam labentibus nascuntur, quia aut ad munera non adhibentur, aut ruinae ponderibus obsiste- Te nequeunt, immo eidem impliciti misere una corruunt ab que honore & fama, quin a et
iam merito accidisse videtur interdum, π casus an culpam tram
'. Nullam liberae voluntati Deus vim facit, sed tamen, aut ipse causarum cuisus eam secum trahit, aut cessante divina
illa luce, suapte sponte impinit, re evertuntur ejus consia . aut executioni mandana vellei M.tur , serius. Principes & Conis filiarii oculi sunt Regnorum ,& quando Deus haec evertere cogitat, e illos e X cmcat, ut nec pericula videant, nec a gnoscant remedia. Quod maxime profututum Putant, cum eo aberrant Vel maxime. Cainsus vident, & eos non ante
vertunt , immo quantum in ipsis est, accersunt potius. Exemplum eericulosum veritatis istius nobis praebent CantoneSHelveti, tam prudentes semper& fortes in tuenda patria sua& libertate, nunc tamen adeo negligentes , sine omni cura,
ut ipsi s bi ruinae imminentis
causa sint. Constituerat Rempublicam eorum primus Μ narchiarum Auctor inter antemuralia Alpium re Rheni, eamque cinxeratiProvinciis Alsatiae, & Lotharingiae , re Biu nundiae adversus potentiam Franciae & aliorum Principum, cumque a belli incendio longissime abessent . felici de
optata gaudentes tranquillitate , ultro Martem ad loca finitima evocarunt, f-muntque.
vinciarum illatum ruinam in proprium eorum damnum deinde redundantem. quippe qui non adverterent quanta sint pericula potentiae alicujus vicinae . quae viribus superat. &cujus fortuna necesse est, ut eα eorum cineribus assurgat altius. Metuo sane o utinam fallari ) ne jam aeta, illa consistentiae corporis Helvetici
586쪽
praeterierit,& ne deficere illud nem peperere. Habent nimi 3am eceperit, consumptis iis rum Imperia suas periodos. spiritibus & viribus, quae aesti- Quod duravit diutius, a fine demationem ei & magnitudia termino suo abest propius.
quas tam admirandos eis pondere sito praepeditus, suoscit effectui l uuam amiea eout non semper defigere possit eum stella potari eansensio, ut oeulos, faetant id tamen aeus
587쪽
magnete tinctae t Quae inter uriumque proportio est quae tanta vis, ut nec in distantia quidem tam longa & remota operari desinat Et cur in illam stellam, aut caeli punctum inclinat potius, quam in aliud Ni si communis esset eVperientia . ignorantia artibus magicis illud asseriberet; uti solet in
effectibus Naturae extraordinariis , quando occultas deessicaces esus causas penetrare non potest. Nec minus admirabilis est magnetis enectus , in attrahendo ad se , levandoque se ro , contra insitain et gravitatem quin illud ipsum impetu quodam naturali , quo fertur ad obediendum potentiae isti superiori . sese illi unit, & facit suapte sponte, quod Uioleritum esse debuerat. Ab hac prudentia vellem nunc Principem esse instructum , ad c
ria aut erigit, aut evertit, sciendumque quomodo in eo se serere debeat. ut nec contra nitendo causarum illarum im augeat . nec statim cedendo effectus earundem facilitet : nam series illa & connexio causarum, a causa prima motarum , fluvio similis est , qui quando alveo suo ordinario decurrit, facile in diversos dividitur rivulos , aut aggestis aggeribus in hane aut istam partem derivatur pontibus insterni se sinit: verum ubi continuis imbribus , aut nivium liquescentium aquis auctu, fuerit, nulla patitur obstacula, & si quis ei obsistat, haec ipsa detentio vires ejusddimauset, ut Omnia perrumpat.
EDRIE Symb. 88. Eam ob rem spiritus sanctus
nos monet, ne opponamu, r. Scursui a fluminis. Patientia impetum illum superat, qui ciato transit, evanescente sensim otentia: unde re mali augurii occi habebatur pro bello Vitellii in Oriente, quod Euphrates tantopere excrevisset, lavortices velut coronas quas dam spumae candidae ostenderet, considerantibus nimirum, quam mox desinerent illi numinum b impetus. Quando igitur multae causae in unum conspirantes victorias Prinei-pis hostilis comitantur. & felicem expeditionibus militariabus viam patefaciunt, magna erit prudentiae , tempus iis i
dulgere, ut se ipsis sensim deficiant, non quod illae necessit tem aliquam inferant liberae voluntati, sed quia hujus libertas in solos animi di co
poris motus tenet imperiura , non in illa exteriora. Pot Titi illa quidem non cedere eas bus , ut tamen ab iisdem ridinobruatur, essicere semper non potere. Plus constantia in sperando valet, quam fortitudo in praeliando. Noverat illud Fabius Maximus. adeoque ii tum Hannibalis torrentem
ongis cunctationibus imminutum vicit, & Rempublicam Romanam conservavit. Eventus vires. & incrementum lu-munt ab invicem, & opinione auctoritatem nacti crescunt subito, ut nulla tanta sit poteritia , quae iis obsistere satis pos-
588쪽
Dχnb. 88. SYMB. P csit. Carolum Quintum Imperatorem fortunatum reddidit.& gloriosum Monarchia Hispanica, felix effecit Imperium ea usdem prudentia , fortitudo,& vigilantia praesens in rebus omnibus, quas eximias illius
dotes communis Nationum omnium applausus Ec admurmuratio sequebatur: omnes ad fortunam ejus se adjungebant,& Rex Fi anciae aemulatione tantae gloriae eandem instingere conatus, suammet liberistatem perdidit. Quantis arm tum minis fulgur erumpit e nubibus t ubi obnixum i epe rit, tum erimum suum exerit robur t absque illo in ipso aere evanescit: tale fuit illud Sum. ciae fulmen e Septentrionis exhalationibus ortum a intra dies paucos de Imperio triumphavit, totumque paene Orbem terrore complevit, & glande unica plumbea trajectum mox
disiparuit. a Nihil remm mortalium tam instabile ac fraxum est, quam fama petentia non fixa vinixa. Fragilis est omnino illa vis eausarum plurium simul concurrentium : aliae enim alias impediunt, & variis easibus obnoxiae sunt ae tempori, quod sensim earum effectus dissipat. b Mialta bella imperia
valida per tadia , o moras eum
stunt.Qui multorum hostium foedere Iunctorum vires aliquamdiu sustinet , eas cum tempore superat: in multis enim diversae sunt causae, utili tates diversae & consilia, & si contingat in una aliqua re inter eos haud satis convenire,
discedunt ab invicem , ac sese dividunt. Nulla foederis consociatio major, quam illa Came
racensis contra Rempubl. Ve netam ; Verum constantia, reprudentia fortissimi illius Senatus mox eam disturbavit. Res omnes ad certum asses
gunt fastigium , post iterum collabuntur. Qui tempus illud nosset, faeile eas e superaret. Quia ista nobis deest notitia , quae interdum in punctulo aliquo exiguae morulae consistit, casibus Luccumbi S. Imp tientia nostra, aut ignorantia graviores eos emcit: eum enim stire saepe nequeamus, quanta in iis vis insit, ultro cedimus a aut eos etiam promovemus iis ipsis mediis violentiS , quibus eos avertere molimur. Exordiri Deus coeperat magnitudinem Cosmi de Medicis, & qui
sistere eam voluerunt, ERep bliea Veneta illum proscribendo, supremum illius Dominum eum effecere. Majori cum pruindentia fortunae illius torrentem observavit Nicolaus Veta nus , & ne ab oppositione incrementum sumeret, satius ess putavit nullam dum viveret ei praebere offensae occasi nem ; at una eum illiu, morte consideratio tam prudentis
eonsilii desiit. Nec occulta esse potest major illa vis similium casuum, siquidem in horum prosperitatem conspirant omnia , etsi primo intuitu fini
eorundem plane videantur contraria; atque adeo d optimum tunc est pati, quod emendare non sis, O Deum quo auctore eun
cta evenitini sine murmure comi
tara. Nee decet, ferrum magis obedire Magneti, quam nos voluntati divinae. Minus i
589쪽
commodi patitur, qui eursu illo rapi se sinit, quam qui eidem obnititur. Stulta cogit to est, Dei consilia velle evertere. Non ideo certae esse de- .serunt praedictiones de statua, cui pedes erant lutei, ut Nabuchodonosor a somniaverat, quod aliam ex auio solido fieri curasset, eamque jussisset adorari. Verum haec voluntatis nostrae ad divinam accomm datio non tam bruta esse debet, ut credamus omnia se ab aeterno esse ordinata , ut sollia citudine nostra & consilio emendari nihil possit: haee ipsa enim animi imbecillitas foret, quae divini illius ordinis causa
extitisset: sic agere noS Oporintet , ae si omnia a nostra d
ismet ipsis utitur Deus ad fortunam nostram adversam, aut ι prosperam. Pars rerum sumus, & ea non minima. Tametsi eae sine nobis dispositae fuerint, sine nobis tamen factae non sunt. Disrumpere non possumus illam eventuum telam , in textrina aeternitatis praetextam , at potuimus ad
Qui musas disposuit, effectus ante vidit, & cursum iis per misit, suo tamen suriectum imperio. Quem voluit, a peticulo vindicavit, alium contra in periculo reliquit, ut in eodem libere ageret: si illud gratiae fuit aut meriti, hoc justitiae asset ibi debet. Implicita ruinis
casuum una cadit voluntas nostra, eumque sapientissimus ille rerum omnium conditarum figulus supremus sit arbiter, a Nabuchodon ον Deit sta-
in e contumeliam. In disponendis ab aeterno Imperiis, eorundem inerementis, mut tionibus , aut ruini S , semper animo suo praesentes habuit supremus ille orbium Gubernator fortitudinem re viri tem nostram , nostram item negligentiam, imprudentiam, aut tyrannidem , eaque prae scientia fultus ordinem rerum aeternum disposuit congruenter motui & executioni nostrae electionis , absque ulla ei facta violentia r sicut enim nullam voluntati nostrae infert necessitatem, qui ratiocinando ipsius assequitur operationes , ita nec is qui immensa sua sapientia eas longe ante praevi dii Propter immutationes Imperiorum voluntatem nostram non eoegit, quin illa immut vit potius, quia haec a recto tramite libere descivit. Criade litas Regis Petri tum eVercita , in cauta suit, cur ei frater suus Henricus in Corona sucincederet, non contra. d Valentior enim omna fortuna animmest , in utramque partem res hum eii , beataque ae misera vi causa est. Fortunam a casu ex
pectare, ignavia est. Credere, praescriptam & definitam jam esse, desperatio. Inutilis foret virtus , & vitium per violentiam excusaretur. Conjiciat Serenitas Vestra oculos ingl etiosos sitos Prosenitores . qui Monarchiae huaus amplitudine avn Annon habet potestatem Du-ιμι turi , ex eadem massa fuere aliud quidem v in honorem, aliud mero mtomumeliam ς Ad ai. '
590쪽
nem erexerunt, Videbit. Opi- Dor , eos non a casu fuisse eo-
conatos, sed a virtute, a fortitudine, a laboribus, & iisdem
postea artibus eam conservatam a Posteris , quibus eadem debetur gloria : neque enim minus suam fabricatur fortunam qui eam tuetur, quam qui eandem primo erigit.Tam eam
OLITICA. ς araequirere difficile est . quam
facilis ejus ruina. Unica sola hora imprudenter transacta evertit, quod anni multis partum fuit. Agendo & vigilando Dei parantur a auxilia.
a Non enim vatis , neque supplicia
isti do . agendo si ob ere Mnnia cinaum. Sallust. Catil.
Concordia res parvae ere- ita majoris aut potentioris par-scunt, discordia res maxi- tis dissensio dissolvit vicissim mae dilabuntur. Vnitae inter se & di Ociat, aut novas iis induia cuilibet vi resistunt, quae divi- eit formas. CivitaS, quae per se imbecillae erant ac debiles. concordiam erat civitas uniea, Quis jubam equinam junctis absque ea in duas , immo tres pilἰs extrahere poterit, aut sa- interdum, aut quatuor civitates sitiarum fasciculum , diffrin- dividitur , sublato amoris vinis gere t & singulae tamen mini- culo, quo cives in unum cor mae etiam violentiae resistere pus coalescebant. Atque hanc nequeunt. His Symbolis Ser- dissociationem parit odium. torius, & Sciturus Scytha vim unde mox vindicta oritur, eκ concordiae adumbrabant, quae hac contemptus legum , sine ex partibus multis distinctis quarum auctoritate vim suam unum corpus unitum & robu- perdit e justitia, absque ista vestum essicit. Cura tranquillita- ro ad arma concurritur, & eκ- iis publicae moenia civitatum citato belli civilis incendio, fa- supra staturam hominum ere- cile ruit Reipublicae ordo, quixit, ea altitudine, ne subire illa in unitate consistit. Simulae possent; & multi tamen simul apiculae discordes inter se eci milites, consertis invicem scu- incipiunt, dissolvitur i Aa Resiis , alios unione reciproca, & publica. Antiqui,ut discordiam concordia in altum tollem exprimerent, foeminam depi res, eorum superabant cacumi- gebant vestes sua, lacerantem. na ,& expugnabant. Omnia d Et sigi Iandem vadit dis Naturae opera amicitia & eon- rardia palla. cordia conservantur; & contra Quod si idem illud inter cives hac deficiente, illa quoque ex- emcit, quomodo ad desensio- tinguuntur, & pereunt: siqui- nem utilitatemque comm dem causa mortis alia hon est, nem ii unire se poteruntῖ quoquam dissonantia di discordia modo Deum habebunt m partium, a qua vitς conservatio pitium , qui ipsa est eoncoris dependet. Idem prorsus in Rein dia, eamque tantopere diligit,huspubl. aegidit; uti eas consen- ut sycommunis in unum coogit, e gu-lum is oti Funicium ιriplex difficile να- sis suerunt. Sap. I s. itur. Esci. . o. Virgiliva.