장음표시 사용
31쪽
emptoris est, praestare. Seeundum sivi. damentum, traditione non largiri do. minium. Primum fundamentum his omnibus argumetis euertitur. Primum argumentum:Coia istis venditionis tabulis,aut in iure probato contractu, iudex venditorcm cogit rem emptori tradere ; ergo eius tradendae obligationem
simpliciter venditor subit. Secundum argumentum: Uenditoris obligatio ex aequo respondere debet obligationi emptoris: sed hic necessario soluere debet conuentum pretiumsergo & ille d re mercem. Tertium,illud per se debet venditor, quod per saemitur: sed e ptor non emit nisi mercem; hanc ergo per se debet venditor. Qirarium illa est ellentialis obligatio venditoris, quae s cit illum ella venditorem: sed obligatio rei tradendae pro numismate facit illum elle venditorem: quandoquidem venditor propter obligationem ibi uendi damnum, & interest e,emptori euadit
empto non venditor ; nec enim venditor est,aut dicitur venditor,quia solliit, sed quia emptori seluenti rem tradit,
aut tradere vult. Quintum, ex contractu venditionis & emptionis ea tradenda sunt neces Iarib, quae ad contractus substantiam pertinericled merx Ac pretium spe stant ad huius contractus tu
stantiam, ex omnium sententia , dc eae l. 3. de contrahenda emptione; ergo,5 c. sed pretium tradit emptor; ergo mercem ac rem venalem venditor. Sextum, illud per se debet emptori venditor, de
quo cum eo honuenit: sed conuenit de re danda,non de soluendo interesse; ergo rem per se primo debeta Id totum
confirmat leκ ex empto. f. de actionibus empti venditi. Nihil, inquit lex, magis bona fidei comeruit, quium praestari quod anter contrahentes alia est. Et in primis Utam
rem venditorem strariare oportet,id est.tra
dere. Septimum argumentumErgo nuda & imaginaria venditio no esset nuLla,nec habenda elici pro non fiet. ,contra legem, nuda cr 3maριnarti/.f. de contrahenda emptione. Consequentia, siue
sequela patet. Qitia remanet obligati soluendi id,quod interest,quamuis nutila materia vendibilis sit subiecta contractui. Octauum, sequeretur contractum este sine suo formali effectu, que diximus esse obligationem. Probatur sequela: quia fieri potest,utisb rem non habitam nullum emptor patiatur di trimentum emo venditor nec pro Ie, ne
pro interesse tunc debebit emptori. N num argumentum:Potest emptor,dii minitur contractus,id, quod sua interest, venditori condonare, & illud a contractu remoueremon potest autem obligationem rei dandae remittere in ipse contractu; sed post contractum id posset:
ceteroqui eodem tempore gigneretur contractus venditionis,& perimeretur: estet,& non esset. Decimum & postremum argumentum : Dogma est ante hos duos Theologos inauditum , non teneri venditorem ad rem emptori absolute praestandam, de cuius rei pretio
Secundum fundamentum his proba- σ..tionibus penitus conuelli potest. Prima probatio: Discrimen illud, inter dare fleuadere, arbitrarium est, salsum, milloque iure subnixum: cum unum pro altero idem idem usurpetur. Sccunda, contractus venditionis & emptionis ad illam in nominatum reuocatilr, Do, ut des: ergo in eo agitur de dando; ergo de transserendo dominio. Tertia,ape tis verbis lex docet traditione transferri
transfruntur dominia. inquit lex. Quid ergo contra legem aded perspicuam eommenti sint hi duo Do storesὶ uarta, probauimus antea, interdum se avenditionet
32쪽
venditione absque traditione transferri domi ilium: nccnon pleraque allata sunt ad lioc idem disti irbandum fundamen-taim valde accommodara. Rcitat,ut legibus,quoad heri potest, satisfaciamus. . Nos igitur hac distinctione occinia polle cdedimus omnibus iis legibus, . quae in re vel furtiua, vel alietra,vel cuius nullum, aut solet, aut potest cliecommercium , cmptionem & vendicionem agnoscunt. Ergo in eo rerum
Selacre aut contractiis spectatur intrin-icco, per se,& ex natura rei; aut exti inscce, per accidens , & ex vi bonae fidei. Primo modo est illicitus, iniquus, irritus, ac nullus: secundo modo, quamdiu bona fides manet,toleratus,& non improbatus. Et fine rei alitaue posse sibi , qui cana aut curto, aut valde probabiliter suam ei te credit, non secus quam de sua, de ca potest dccerncre; non enim
solum si uetus ex ca legitime capit: scd
etiam eamdem Venditione , pcrmnlatione, donatione alienare potest. Ve-1um bona si leabe inate, res, si non pcriit, vero domino restitaienda est: si periit, neque illius pretium, nisi si co fictus
csset locupletior. Friictus, si extent,restituuntur: si non cxtcnt,minimc; nisi ex Corum perceptione fictus stilitior, S rem suam amplificarit. Hoc de genere emptionis, & quid oncris contrairentihus imponat,videto Sylvestrum rar verbo Restituito,ut.3.ctu f. . Urq st. ρ. Illud omnino ten cndum est, cum bona fides in contra hedo ab eorum, qui rem non sitam vendunt, dc emund, animo exularit, nulla inter eos obligationcm
aliam creat,nis ex maleficio , id est, in laqueum colli infercndi, ac sempitemnas apud in seros poenas sustinendi. 8. Pollut item duobus aliis modis, contrariis legibus occurri, elicique modus dicendi tecundiis,cas leges,quod natu tali repugnent aequitati,audi cndas non
quae aetate antecesIcrunt,polterioribus Ciulicis legibus correctas elle.ut ex lege po DemaA..dc pactis, ex lege ι eraIo-rι.ι ιn Instit ιιtio 1. de usucap f qui sciem rem abeu. νι, perspicuum cst. Legatum autem rei alienae, quam testator scitello alienam, ex legi inis & communi Doctorum sententia iccirco Valet,quia planam & aequa eius interpictatione inlex ipsa adllibet, ut heres aut te ipsam cmere debeat, aut illius aestimationem praestarc. Id quoque legati auctor volui lic potuit, ut res illa alicia a legato Ic-licta, eius sit lio minis , qui vel libenter distractivus sit,uel cmptorcs cxspcdici, dc quaerat. De eo,qui pecuniam aut fu to sublatam, aut coiitra domini voluntatem distrahit, non milii videtur lectis sentienduna quam de iis, qui bona
malave fide rem alienam conti celantc.lm Uzndcntes,seu omentes: de quibus
modo est nostra explicata scinentia. Iam vero de lege lata ab illo commutude re surtilia post certum dierum interuallum distrahe da iampridem ipti sen
qua . I. . ubi perquam iniustam elle demonstrauinu .Qsod si contrariae opinionis diruto 2- aedificio,ctus,qtiae vera putanda cst, extruere vellet; laisce machinis de firmamentis uti pollet. Primum : quia iure naturali , diuino,& lium ano res alienaeli suo domino restituenda ; ergo non tradenda, ncc obliganda alteri per contractum. Dcinde, dolus, qui caullam dat contractui,illum cssicit ni illum sed,
qui scisci rem, quae vcnditur, non et Ic . in mancipio venditoIis, non emeret: neque enim odia, ites, merim ine iniit
33쪽
secus sentire non sinit. Extaemo' isthaec ratio contrahendi re aliena vendenda, atque emenda seminarium est simultatum, discordiarum, intersectionii , qtiae
inter veros dominos rerum,& venditores emptoresque existerent; ergo tam
quam pemiciosissima & pestilentissima
eli ex orbe terrarum exterminanda. In
quintam difficultatem,quae ad caussim conficiciatem contra stus actista est,h cnos tractatio impulit: An num pupillus , qui rationis & rerum suarum dominio pollet, legitime contrahere possit: de quo in hoc altero capite di ip
Numquid pupilli, qui rerum suarum δε-
i. Mon desiint,qui pupillis ius negent
i esse commerciorum,atque cottactuum. Ita Dominicus Solus in lib. datust. or iur. quast .f. an. I. sentit, si pupillus ante legitimam aetatem legibus d finitam alienet, alienationem iure conscientiae esse nullam ; quamuis secta sita puero prudente, scito, non circumuento,omni remota fraude,ac dolo nominatque suae quaestionis principio Innocentium huius opinionis principem in castut,quia plerique, de immunitate Eeclesia rum. stio vero a Soto disputata haec est in eo artie. 3. Urium percontractum qui est nullus iure ciuili, tran .seratur dominium. Is negat,fatetur ta- . men communem esse opinionem sentium , ubi a contractu seinota est fiaus, omnis dolus. Huic quintae dubitationi duplex potest adhibeti responsio. Altera est, nos in explicanda caussa conficiente contractus, non docuisse quamlibet & cuiustibet voluntatesn dominis
rei de rationis instructam caussam else contractuum , sed caussam qtiae contractum efficit,requirere duo illa dominia , quod ipsum addubitari non debet. Altera responsio: Nobis amplius qua- 2.draginta abhinc annos visum est, atque
etiam nunc videtur , contractus cum
pupillis initos non elle ipso iure irritos,
huc ius naturale, siue gentium, siue iura
ciuium spectemus: id quod ex i ubiectis probationib. quiuis intelligere poterita Prima probatio: Si pupillus negoci,
sui bene gerens cum viro contrahendo augeat patrimonium, non tenetur aliquo iure quidquam ei, cum quo contraxit, restituere; ergo iure conscientis valebat contractus : Sc quia iustitiam commutatiuam continet contractim. sciit ex eo non tenetur restituere pupillus : ita nec alter contrahens quid quam restituere tenetur pupillo.
Secunda probatio: Quicumque est capax consensus,capax est obligationis naturalis, quae conscientiam deuincit. utramque partem huius propositionis persuaὸent Sylvester in ve bo obligatio, quest. I de Angelus in verbo obligatio, g. a. de Tabiena eod rit. f. r. si ergo consentire potest pupillus,potest etiam naturaliter se obligare. Tertia:Si pupillus obligare se potest Deo in iis, quae non fraudi sunt tutori,
aut curatori: ut aperte docet Innocentius in cap. scripturae, devoto. si sese obiugare potest diabolo,cur non homini Quarta probatio: Restitutio actus s. est iustitiae commutatili ,ut D.Thomas docet in a. a. quast. Oa. art. t. st a. de alij Doctores; ergo ubi non est violata iustitia commutativa, quae in rerum ae qualitate eosistit: ubi nullum damnum rei domino alluum est; nec irritandus videtur cise contractus , nec restitutionecessaria, sed potius quod inter contrahenDiuitiaco by Coral
34쪽
trahentes aebam est,qtramuis alter contrahentium aut pupillus , aut minor fuerit,appIobandum. Quinta probatio: Lex non dat tutori rem papilliS, nec curatorem minoribus, nisi quia credit eos non polle per se recte res suas administrare : ubi ergo recte, prudenter,& iuste negocium aliquod administrarunt; nihil est,qubd iulud aut rescindat, aut improbet iudex, tutor, vel curator: quod si secus fiat al, iudice, obdoli fraudisve suspicionem
Sexta probatio quintae haud absimilis: Non violatur lex,clim eius menti ac voluntati obtemperatur ergo cum
lex nobi noceri pupillo dolosa aut detrimentosa rAtione contrahendi: cum ei non modo non nocetur, sed eiusdem commoda & peculium augeatur, contractum cum pupillo initum lex &legislator sine dubio ratum habebit. Septima probatio: Rullicus quidam indoctus iura ignorans imperatoria pupillo Emilio vendit equum pecunia credita intra annum seluenda:postridie pupilli culpa, aut c.isu soletuito interit equus; quaero num rustico,qui bona fide contraxit cum pupillo, Loluendum sit pretium 3 nemo bonae fidei patronus id infitiatus fuerit. q. Octava probatio : Contrahit pupillus cum Indo, qui merces in has regiones exportauit, & iure gentium est in . ter cos perfectus contractus , qui aut venditionis, aut emptionis,aut permitationis elle potuit: eritiae ius aut circumueniendi,aut fallendi Indumὶ nullo modo, sed cogetur iure naturae, &gentium, atque adeo ciuium praestare
Indo homini & peregrino quidquid est
inter eos bona fide gelium. Nona probatio: Fi ius qui est in potestatc patris,iaec p .iterni peculi j est dominus , nec adminutiator, si insciente patre contrahendo adiumenta & common sibi comparat, quae sibi a patre denegari non debent, legitime contrahit, & contractibus fit j stare cogitur pater, pro filio creditoribus satisfacere, ex communi decreto Doctorum firmaque legis auctoritate , st. de in rem verso, ι.quod siserum, β.proinde ad hunc enim modum loquitur lex : Proinde siserum Amnis peιumam,vise vestirersecuisum consuetudinem domini: idqt, Urue ad eum modum, Pem dominiueipraestare consseuera , in rem videνι δε--m verti se Labeo serabit. Ergo idem eritor in filis. dc l. sili iam bis eod. decernitur; togam emente filio, quam ei pater emere debuistet, in rem patris versam esse. dc l. pater pro βιa, eod. tit.
statuitur, si pater alimenta filiae debebat , eo non praestante mutua pecunia
opitulati sibi posse filiam, aeris alieni
dissoluendi onere in patrem translato. Quanto igitur Verius patre demortuo, cum paternorum bonorum seu pupillus, seu minor sit dominus, poterit sibi suisque rebus honestis utilibusque
commerciis consulere Decima probatio et Leges humanae excogitatae sunt, tamquam auxiliariae, defensatrices, & interpretes naturaliv. Atque, ut verbis utar D.Thomae in ι. a. quast. ρJ.amc. a. lex humanitus posita in tantum habet de ratione legis,in quantum a lege naturae derivatur: si vero in aliquo a lege naturae discordat,iam non erit lex, sed legis corruptio. Itaquc exi mi, legum explanatores tradunt, rationem eIle animam legis. Cum ergo tot expositae rationes aequitate legis naturalis nitantur, ab humana lege reprehcndi nequaquam pollunt. Quocirca, s. quae hoc de genere a nobis adolescentibus olim dii putata sunt,a legibus cilii-libus nequaquam abhorrere intelliget, qui cogitate hasce leges perpenderit, C a. legem Diuitia sed by GO Ie
35쪽
tionib--fιrissum. or ex j. pustiures, de intutisibin βιpitiationibus . ιρι iniit Irti. exediisto vero, quod per restitutioire in in integrum minoribus succurrit, st. demum bin, placuit non nul l .is leges subiicere. In lege, quodsi minor,g. non semper,
est: non oInnia, quae cum minoribus
geruntur, rescindenda cile, sed ad bonum dc aequum rediscnda. dc lex, non omnia, decernit non lingula quaecumque minores annis vigintiquinque gerunt, irrita else, sed ea inlitum, in qui-ous vel ab aliis circumuenti, vel sua facilitate decepti sunt. Sunt item apertar' leges, quae non concedunt restitutio- irem in integrum minoribus, nisi iis petentibus , dc nisi vel circii nascriptis, vel deceptis a b aliis,vel errorem inscitiamve sitiam agnoscentibus. vidcto I. I. Chl. verum , 3. siciendiim, π lsi praefecti. Eorumdem fraudibus, dolis, seu delictis nullo modo a praetore & lege lubuenitur. si ex caussis, β. nunc videndum. Lauvitam in integrum. ne rue in delistris verba sunt huius legi)neque calumnia toribm praetorem succurrere oportere certi .uris est. de in eadem lege additunc ' non sit aetatis excusetia aduersus precepta legum ei, qui cum leges inuocat, cIntra Lis C. committit. Nempe Nauarrus lib. .suo--m consiliorum is ponsi lib. cons. 3st. n. I t.
probat pupillum proximum pubertati,
qualis est semina post nonum annum dimidiatum , t marem post decimum dimidiatum, contrahere posse,&cΟΠ-traliendo obligari naturaliter, ex L . de a Plion. ς' obligation. est ex j. pupillus, de inutilikiustipulationibuι, in Institui. ci eae atiis, quae citat Dccius in I. negoriis, f. de re r. in . Pusilla Glolsa legis pupillus,=. de re enitis iuris, latcri adiecta, quod ipsi contendimus. his verbis confirmat: Pu-
Doet. in g. supi2m, Inpunt. de innutibiustipulat. Sc notaui in I.ιdud,supr. de noua attonibus. Adde quod nos nolitam de coiitractu cunctis tradimus, iis etiam,
qui non ciuilibus Christiani imperii
legibus vivunt. Uerba autem Innocentit,in Iue,de Ecclesia1. um luem. suς sententiae fautorem profert Dominicus Sotus,nequicquam ei sust agantur. Sic enim Innocentius:
Si autem ex donatione minoris, vel eae com
tractu ιnito, qui tenti Uso iure, aliquid habet,ut si in alienatione minerti absisit auΠΟ- ΥΠ M tutoris, vel decretum plasidis restitue-νe tenetur. Haec, inquam , verba, Soti opinionem haudquaquam adiuuant. Primum, quia cum ea, quae cum minoribus sine dolo & damno corum g Iuttir, non fiat ipso iure nulla, non probant ante decretu iudicis restitui oportere. Dcinde, tuta Innoceiiiij verba ad verba legum,quae a nobis fideliter allata sunt, accommodari conuenit. Leges autem tunc minoribus succurrunt,cum vel circumitenti sunt, vel iam inscitiam fatentur, vel iii iudicio Iepetunt. Quocirca, quae in forma contractus 1 nobis exposita ambigua videri possunt,
Disscultates nonnulla contractvi sor
Ictiim est contrahentium consen- rsionem debere cilc legitimam, id est, legibus consentaneam. Quid si sit dissentanea legibus, iccirc6ne milia ex
ea consensione manabit obligatio λ Videtur manarc dcberc. Primum,nuia il
36쪽
geri vetantur legibus,si fiant, irrita nec
Cilic, iwc censeri. Deinde, e turpi stipulatio ric,qirae ipsa a legibus improbatur,
obligationem praestandi pictii , quod
celtipulanti socio promissum est,auctores DC obscuri, nec flocci faciendi defendunt. Pbst cuncti prope fitcntur,pactione mercedis, qua scortatio emitur, cogi paci lccnte scorto mercedem peI- folia re.at eiusmodi pactum atque conuentum foedum csie,legique Dei ac naturae maxime contrarium , nemo infitiatus fuerit: quandoquidem in eo paciscendi genere culpam contrahi letii lem omnibus , praesertim Christianis, debet esse exploratum.
Verumenim hisce difficultatibus
minime conuelli ea, quae a nobis de Contractus forma constituta sunt, citi-liis poterit elle perceptirm,qui quartam
strorum re 'Moirum moralium perlegerit. namque in illa quarta quaestione contra legem luimana initum contractiam ipso tute esse nullum, multis & luculent s legibus, pontificiis salictionibus,& pereruditorum magi lirorum alictoritate est a nobis denion liratum. Quanto igitur magis illitus erit, si in eo iura seu diuina, seu nAturalia violentur 3 illieitem d sputantes eorum Doctorum expulit.i sententia,qui quattuor excipitini tempora,cum id,quod contra legem fit, inane non redditur, in Ioannis Andreae diiudicacione ipsi acquievimus. Is enim in caput,ad Apostilicamide regular. cuncta, quae contra legem fiunt, nulla atque inutilia esse dccernit, nisi qua piam Pia lege sustineantur. cum quo alij iuris disciplina praestantes viri sentiunt. 3. Est illud quoque Barioli admonitu, si em,non dubium, Cod. de legim expla
nio dignum : tunc, quod contra legcrri fit, haberi proiiuecto, quando suaderaequitas pro insccto habedum esse:tum
non esse habendum, cum secus c.idemstiadet aequitas. Baldus in eamdem legemnum. t. ait, quod fit contra legem, aut in fraudem legis, ipso iure non valere, addens mentem legis, S rationem lcgiet idem esse. Poterit etiani sapienς Lector animaduertere in constituenda forma contractus a nobis dictum csse,consenasonem contrahentium debcre osse legitimam; id quod necessiit id custodiendum cst, ut crimen vitctur: sed non seni per esse necessarium , ut contractuS valeat ; quamquam a vero non aberraret, qui valem e.im contrahentium consensionem negaret, in qua peccatur: curritus peccandi nullus habere queat aliquando. In cra ilione autem qwnta eiusdem freti libri latissima dasput.itione omnique argumentationu genere a nobis conclusum est, e turpi stipulatione
nullam oriri obligationem efficiendi promissi, nullumque ex ea ius illi tribui,
qui operam suam alteri aiauauit ad maleficium ; quo id tantiam est meritus, ut Dei amicitia ac ciuitate priuctur, silῖ-plicitique addicatur sempiternis. Nec non in hac ipsa q-ssunt ostendimus, meretrici ob nefarium concubitum pactione pictij elicitum nullam de heri mercedem, si vis promissi&pactionis spectetur: sed ob eam so
talle cauilam solam, qiidd, cum scori tor humani generis propagationi inivr-riam faciat, ea Poena iusta S tacita populorsi consensione plecticiar; ut, quodico reto spopondit, dependat: & ne meretrkio sublato quaestu atque commercio grauiora scelera ac libidinum monstra in ciuiuites atque in hominum coetus infundantur. vii eas, quas indicauimus modδ,consulet quit stioncs, animum sibi credo explebit, neque in lia- Ium rerum generibus plura forsitae desiderabit. nobis enim ineptu videtur
37쪽
repetitis luestionibus voluminum paginas refercire.Vim dubitationum maiorem haud mihi propositum fuit coaceruare; vel quod praeciniendi delectat breuitas ; vel quod ex allatis responsis cetera, quae dubitari pollunt, haud maiore negocio vanescunt. . Contra materiam contramis noro
nullas,quae fabricari poterant,captiunculas contemnendas mihi fore existimatii ; ideo, quia levicularum rerum quaestiunculas doctrinae grauitas & dignitas respuit. Sed quoniam commentatio iuris, quo sunt introdum contractus, cognatione comuncta est cum ea, quae caullarum habet disquisitionem; idcirco faciundum mihi putaui,ut halic partem,quae nec ieiuna,nec exilis est,ilip teritis ne relinquerem. Quocircanonum caput subiiciamus , in quo de iure, quo reperti 1 unt contractus, & in hominum societates introducti, paullo erit accuratius dilicrendum. Sed ne disputatio longitudine reriimque sylva molesta sit, placuit sic eam partiri, ut in
nono capite multiplex iuris notio enode tun in decimo de aequitate agatur: in undecimo iuris diuisio tradaturitia duo-- decimo discrimina inter ius naturale de ius gentium enucleenturna decimo tertio, quibus rebus ius gentium & ciuium intersint, aperiamus: in dccimo- quarto, quae iuri naturali, gentium, de ciuium assignari soleant, ostendamus. Quae omnia , etii quadraginta abhinc annos ii nobis adolescentibus, meditata, scriptis mandata, nost isque auditoribus praecepta sint, recognita tamen,& cum eorum libris, qui post nostros hisce de rebus conscripti sunt, collata,
maturiorem aetatem, qu1m nunc agimus, minimc dedecere visa sunt, neque iis,quibus haec ipsa scribimus, inutilia, aut iniucunda soro
I plix iuris notio enodaturi Sse iuris nomen ambiguum , & r. multiplex, tum ex iis,quae D.Th
mas scribit in a. a. FI. A Uc. . tum
etiam ex iis, quae Paulus Iurisconsultu ponit in .sus. . de iust. π iur. tum deni que ex Latinorum Graecorumqtic Scri torum consi tudine,significatione il- m cum pro liquore usurpatur exescti
lentis vi ignis in olla exprestis, coquis misiam faciamus : qu.i significatione peracute 5e admodum sestiue M. Cicero aὶ iones. in Menem usus est, cum de
legibus ac iure , quo Verres Siciliam prouinciam administrabat, verba faceret. Iocans enim ex ambiguo dixit: Ne
gabant mirandum est. , ius tam n ouam se verrinum. Nam comparauit ius,
quod Siculis Verres Praetor diccbat, culiquore qui e carnibus verris,id est,porci non execti colligi solet. Opinio D.Thomae est hanc primam L. sit ille iuris notionem, ut materiam Obiectit inque iustitiae significaret,rem, inquam, iustam. Ius enim dicitur, quod
iustum est, auctore D. Augustitio, t-.. R in Psal. δ. 1. quae verba paene ad eumdem numerum usurpantur ab Isido in lib. et)mol. tcstimonium veris Isidori extat in Decreto HII. . e. im generale:
nec aliter in definitione Iustitiae hoe vocabulo usus est Iurisconsultus: Iustiana es constans ct perpetua voluntvi imsiuum unicuique tribuens. l. iustitia, j. do iugo iur. mod autem Iurisconsilliustias nuncupauit, Arist. Da 1.Ethic. ad Ni
comachum. c. a. 3. . G Eurimum,
identidem iustum appelliat. D. verb Augustinus tom. ian lib. r3 nominat dignitatem. Haec enim ab E
Osiae Doctore nobilissimo Iustitiae est
38쪽
riplicata definitio : Iunisia est habituι
cuique tribuens dignitatem : dignitatem
dixit ius habendi la, quo qui 'ile di-
griris est. id, inquam, quod iustum est: nam quidquid p ter contrive dignitatem est, iniussum esse iampridem ab Aristoti dictum est, in auib.iue arae Rhetor, re, e . q. sic enim ille: ἄδιχ, ν Γ' P ἀξων γινό eν. iusti verb formaec ratio quae nam sit alibi a nobis euol
3. Praeter hanc primam de natiuam fiagnificationem, aliam quamdam apud posteros nomen iuris inuenit: namque Pro arte boni dc aequi si imitur. Ita Iu-xisconsultus his verbis scripsit t. .Τ. de
iust O iur. Hars bonι , aequi, em umerito quis nos sacerdoses appellat. Quemadmodum enim medicinae nome a pIimo impositum est rei salubri ad sanandum aptae, deinde translatum est ad artem salubrium, de non salubrium ; sic iuris vocabulum primum fabricatum est ad significandam rem iustam,quae inaequalitate consistit, deinde traductum est ad scientiam rerum iustaru, dc iniustarum. ita in L iustitia Cis iust. oe iuridicitur Iurisprudentia esse scientia iusti,&iniusti. Pro lege quoque,sive natura, siue arbitrio, siue scripto, siue consuetudine conitet, sumitur quam creberrime. ita dicimus, ius naturale, ius min-ctarum gentium, ius Italicum, Gallieum , Germanicum, Hispanicum. quae iura non solum ad res subiectas iustitiae, quae vinus est ab aliis seiuncta moralibus,verum etiam ad materiam reliquarum virtutum omnium, atque etiam vitiorum porrigitur, virtutu materiam iubendo Sc conseruando, vitiorum. Pr
hibendo,& execando. . Iuris item nomine sententia, quam iudex pronuntiat, designatur, quamuisi uti decertiat, relatione scilicet facta non ad id, quod ita Praetor secit ,sed ad
illud, quod Praetorem facere conueIut, quam notionem & verba Paulus Iuris. consultus attulit in l. im plurib- 1niau, ff. de iuΗιι. ct iur. hinc nuxerunt genera illa loquendi apud Latinos au res perquam usitata, ius reddere, ius dicere, ius respondere, respondere de iure. Diuus autem Thomas m sentem. dist.
modum sententiam definiuit: Sententia es applicatio iuris communis ad particulare fit lum 3 cademque definitione usus
est in I. a.qua Lys. artis. r. ad ι. ct in a. a. quast. O . art. . in corpore.
Sumi ius quoque pro ratione testa- setur Glossa principso regularum suris in o. quam signifieationem approbat canon, consuetudo. dist./.ct can.sana, disi.9. nec non hae Latine loquendi formulae : ius postulas,itas petis; id est,id,quod rationem habet: quod est rationi consent
neum. Item pro re usurpatur, quae iure possidetur,Glossa interprete an c. ius dicitum est, is verborems σωι. quodcaput sumptum est ab Isidoro lib.I. etWσ-log. c. F. Is , quit ille, di Elum est a iure c. possidendo. hoc ehim iure possidetur , quod iuste: hoc inst .quod bene.quod autem ma leposdetur,alienum est: mile autem ροσι-det,qui vel suis malὸ utitκr,vel aliena pra- sumit. mae sententia extat apud D.Augustiirum rpist. s. . ad Maccdonmm ad nunc modum selibentem et δε onne omnes, qui sius videntur gaudere licite eomquisitis, e que vri nscium, aliena possidere conuincimm Hoc certe alienum non est, quod iure possideturia hoc autem fure, quod iuster Ur hoc iuste, quod bene. omne i tu
quod male possidetur, alienum est έ male
autem possi At, qui male utitur. Totam hanc D. Augustini sententiam transtulit Gratianus in decret ι . quast. .eano quιd dicam. Mire autem cum Isidori
Augustiiii dictis congruiit illa Ambrosi,
39쪽
to: enim tam imulam, tam auιdus saanarus, qtiam qui multori; alimenta suum non Uum,sed abunae inti. tm delicias fa-eu ' neque enim minus est criminis hiabenti totire, quSm con possis, est abundes, indι- gentibus denegare. Esurientium panis est, quem tu detines nudorum indumentum est, . quod tu recludis: miserariis redemptio eji,cta Ualutio, pecunia, tuam tu in terram defodis. Tot te ergosciita iniuadere bona, quot
possis prae Lire, qnodet elu. Sed ab hoc argumento, quod egentibus mirifice fauet, ad alias iuris notitias abeamus. 3. PοΗrema lex de iii tit. 9ιi r. est his vel his pciscripta : Nonnumquam tres
.et tam pro necessπιιdine dichnus : velati, mihi itu cognationis, vel ast initatis. Huiceit illa notitia finitima, clim ius ad id,
quod nobis cum aliis commune est,accommodatur.& ad hunc modum Ciceronem imitantes loquimur:Nihil milii iuris cum illo est . Declaratur hoc ipso nomine legitima facultas, seu potestas
quidpiam aut agendi, aut non agendi. Indicari etiam iuris vocabulo solet liberum alicuius arbitrium , quod alternis no seruit arbitrio.ita dicimus: Non sum mei iuris ille cli sui iuris, quia alterius in arbitrio & potestate Voriatur.' E. iusdem vis verbi diicitur ad locum, ubi ius redditur, significandum,ut amr
rum lim dicere constituit, is locus recte ius
pesietur. Quam significationc ni consuetudo Latini sermonis retinuit. dicimus enim vocare in ius, deducere, ire, rapere in ius: ut mirum sit significationem hanc iuris a Soto in s. de iustit. Tiur. quaesi. .arisc. . repudiatam es le tam
Iurisconsultorum , quam Latincnum Scriptorum auctoritate conicmpta. Nonnumquam ius opponitur qquitati, L proque iuris seueritate usurpatur; quurigorem iuris appellant. Marcus Tullius, S veteres Romani ius summum
nominant ; dicuntque summo iure agere , contendere, experiri. prouerbium hinc es ecerunt: Stimmum titissmma In iuria. Terentius in Heautontimorumenorm rim itad Chreme dicunt, ius summum sepe siumma malitia est. de Cicero h b. I.
osciorum: Exιliunt etiam sepe insuris, a lumnia qua tm, or nimis caltida, sed mali si si iuris interpretatione : ex quo ιllud, Stimmum ius summa init .et, frictum csti.im tritumsermone prone; brum. Inter tuser AEqrtis scin hoc interest, inquit Donatus : tus est,quod omni.ι recla cς inlexibilia exigit: aeqnit.υ eff. que de iure multum remittιt. Quemadmodum autem pro aequitate contraitis orandum sit, in si iis
Rhetoricis libris crudite docet M.Ttillius. Sylvcster tu sitimm ite, bo tus, afii mat ius quiddam esse medium inter rigorem, ut is loquitur , & aequitatem, mi autem rigor, inquit ille, excrsus, siue
40쪽
ptina ora. yο.pondere r. quia melius est de risconsultus ImrA . IH mi .ricordia , qu im de seueritate redisra est ars boni γ' aquι , cuiso merito. i1 os rationem. I. ast gam Haec Sylue - sacerdotes My Dei, haud obscure signifi-ster. Plato in Cratylo pro aeqtio bono cauit nullum ius hoc dignandum nomia ius lumpsille videtur, clari scripsit, iu- ne, ii aequitatem repellaciquo collimasistum,quod cstio/αι,,dictum elle quasi se etiam D.Augustinus videtur
cerdotes , adequitatu πονmam indicta es
De equitate dilreptatio. sententi, dirigusuas. sunt enim iliain d
Tomen aequi & boni viri, quem a uitatμ irga regni eius umbr. δ.empsi Graeci ζ ἐκην appellant, aequi axeduione LXX. θροι .ro. AEqu/tisque vocabulum tam in Graeci, quam talem υιδι vutius eius.θ Val. s. Oculi ui Latini sermonis consactudine Perla- tui υι eam.aquilaumst mal. ι . . Equite patet. Siquidem nomen ab rastes .mma tua ,s omnia mandata tu.
hoc dii hu est, qudd, qui eo appellatur, aquilas . ct Pν ou. cap. t. Meum est consino solli ri sit aequus,sed etia probus, co- lium, est aquilin. ita Esium iusprιmum ἀ-mis, suauis , humanus ipsaque μεο α Minum ransiendas aquisas. Est autem di- complectitur non tantum aequitat ε,sed ehum illud D. Gregorii N itiaineni di-
etiam probitatem, comitatem, straui- ctum , in oratione ad ciues m ianzetatem, hum uiatatem: ex quo potcst in- nos, qui apud eorum Principem offintelligi, vim naturam lite epticiae , seu derant , aerema memoria sepiendum: aeqiritatis, esse natulae nostrae maxime Clementia Deum plus quam cunetis propriam. Hac multiplici vocabuli po- rebus alus in unum collatis delecta-teitate euoluta tria in nac disceptatione ri. Ncque vect Iurisconsultus aequita- semio mihi esse praestanda. Primum, W:m tantum definiercio commendat iit, quid de aequitate tum Iurisconsulti in &non eamdem praecepit na lexae ite i, in legum volumine, dismath maiorum β. de eoquod certa loco dιrs oportet sentium auctores in suis lucubration, Vlphino lus verbis perscriptae Insum reliqueritit,patefacta: deinde, quae ma apu/atem quoque ante oculos habere praescrioit aeqv tas, in nonnullas coim debetindex. M in Lat si quis, f. de rebσιο- tractiores regulas conseram: extremo, sis est liis vcrbis: Et scrupulos , qui legervium mentibus generaliter puto iniucem iustum vome iniici pollent,conabor euellere. negotiorumgestemmam ram imitara ,sed