장음표시 사용
51쪽
tiuionis , in qua refutantur, qua contra aequitatemfiptas leges im
tevretantem dici possem. De contractu inmerae,
spicuum exl. g. vel id faciundum est in
rebus dubiis , ut sentit Glolsa, nec non D. Thom. Sc D. Antoninus, qui huius explanationis approbatores a nobis nominati sunt in i . pane hunμ disputa
Tertium argumentum: Illud passim s. t. Cntra aequitate, cuius proprium iactari solet ,eiusdem et se condere le- munus est seueritatem logis miti- gem, dc interpretari: sed solus legis gare,&,quae ab ea caueri non potui tor, vel Princeps condit legem; ergo Tunt, supplere, noniiulla comparari pos sent argumeta , quibus singillatim propositis actutum occurremus. Primum argumentum: quae a maloribus constuuta sunt, ratio reddSpotem alioqui multa ex iis, qua certa sunt, . fibrienerentur, inquit L non omnium,f.de
tuom. Verum,qui refert se ad sententia legiss.itoris rocedens a verbis legis, hunc necesib cst rationem, qua in scii-benda lege secutus est scriptor, δiuinare : ergo id facere non licet. Respondeo chiplex existere genus rationum, quibus ad constituendam legem impelli potest legissator: alterum earum est, quae sunt extra lage & eius condendae occasiones fuerunt; has diuin tione inuenire saepe nec postumus, nec debemus: de quibus rationibus loquitur lex. Alterum genus earum est ra- tionum,quae legi sunt intimae, nec possunt ab ea diuelli ; quae sunt rationes publicae utilitatis, S aequitatis: quae in- telligentiam & voluntatem legislatoris deserere numquam possitnt. Atque ad
hoc secundum rationum genus consu-gimus,cum legem non ex verbis,se8 ex
sententia scriptoris legistatorisve in
Secundum argumentum : Cum ius discrepat ab aequitate, Vult Imperator se consuli. C. , i. I. ct 8. Respondeo,quod iubet Imperator, locum habere in controuersiti publicis,& quae
apud iudicem disieeprantur: id est peris dumtaxat explanabit. Dupliciter redargui potest argumentum. Vel enim seciuidet rationis reprehensio huc etiam transferri potest: vel dicere possumus interpretatione generali, Sc cogente, quae pro lege habenda est, ad Principem legissatoremve explanationem legis spectare; interpretatione verb priauata, & priuatim consulente, eos item, quibus est lex imposita, exponere legem poste. Quartum argumentum: Si iudex ex 4. lege semper iudicare debet; ergo multo magis is , qui personam priuatanigerit, nec ulla publica ac legitima potestate pollet, nec iudici sapientia ante cellit. CVortere autem iudicem ex legum p nescripto iudicia exercere, docet
Arist. mi. Rhetoric. cap. I. ct in a. Politici cap. 7. ct cv. 8. nam cap. 7. Magia stratum Lacedaemoniorum, qui Ephori appellabantur, exagitans, Metιivis, inquit , foret eos honβcunaism propria mentem iudicare ,sidsecundum litteraι. ct leges.&ωρ. 8. Remp. vellicans Cretensium, qui in iudicando Ephoros imit bantur ; Mnsecundum inquit, si tam legem iudicare ,sed secundum quodsibi ει- detur , ριriculosium est. Itaque in I. deam te Rhetorica, ορ. i haec a legislatoribus iudicibus relinqui vult Arist. vi cognoscant saetamne sit, an non fictum; so-re,an non fore; esse,aut non esie. Haec
Omnia, inquit Arist. cum non possit legislator prouidere , iudicibus relinquenda orate
52쪽
Melida taeeessui, sunt. In aude iudicibus, s. sportet, negat iudicem Imperator lege videri Elementio. rem. Vbi Glolta Alata , uiquit, mirabile verbum pra at amibm: nam sempeνkx mitior est, quam iudex, ut bli,ctis de arbitris, Celse. Quare Panorm. in ca'.
extremum, de transact. admonet ad se
stim Glossae , ius semper aequitati prae serendum esse, S propter aequitatem . non scriptam non debere a iure scripto
s. Reipondeo tum iudicem, tum p Guatam personam scripto iuri obsequi
debere, quoties non aperte cum arquitate confligit. Magistratum verb Lacedaemoniorum , de Cretensium accusat
meritb Arist. qudd ordinaria iudicia ad
suum sensum,non ad legem, quae priuata sententia potior elle debet, ac m-modabat ; qtiae vel inscitia, vel cupiditate, vel ira es lave caeca perturbatione. corrumpi atque peruerti oportebat. Praecipuae vero iudicis partes esse debent , ut cum salutis utilitatisqire communis minister sit, nullo modo bonum publicum priuato commodo expugnari patiatur. At iam bono publico conserv.ito priuatum siugulorum interire deberet, ad rectum officium pertinet, ut priuatum non deserat. Est illud quoque Innocent ij in car. l. de conli. mem ria dignum, quod Bart. in l. I. C. de te . arripuit: quando aliquid iudicis arbitrio permittitur, semper euab aequiatate stare debere. Quintum argumentum:Probat Arist. in 6. Metaph. a textu . ad 7. V in II. Asel. cap. 2. quamlibct scientiam, siue quae in speculatione, siue quae in actione, siue quae inefectione versatur, abolicere ea,quae sunt per accidens:quoniaars & scientia ea . quae . aut semper, aut plerumque eueniunt,amplectitur quarum rerum ceriae di notae caussae esse
possunt. Aecidens vetδ id est, inquiti Arist. quod nec semper,nec plerum quo
contingit, cuius solent esse causi, incertae dc occultae r cum igitur lex artis moralis, Sc quae in actione c5sistit,norma sit, contemnere ea debet, quae inibaecidunt; neque debat aequitas a norma 'sapientis legissatoris recedere. Respondeo, quamlibet scientiam, quae pera cidetis a Philo his dicuntur, ea comtemnere, S ab se abiudicare, non ideo, quδd cum accidunt,vere a nobis sperni debeant : sed quia cum scientia & arseonstituitur,cogitatione comprehendi minime queant. Quis neget hominem sex digitis instarctum,aut utroque sexu praeditum, mostrum esse,& ens per a cidens:ideone proiici solet ae non senealendi,& educandi cura suscipia Legislatoris, inquit Arist. in I. de arae dicendi. c p. r. iudicium non desingulis. neque de 'aesentibiu, sed de uniuersalibus,rides mris M.At aequitas quae instant,&quae honesta sunt, ficere iubet. Periclite mur exemplo in re minime dubia. Lex portas noctu aperiri vetat: aliquis ne ciues extra muros ab hostibus oppriamantur, portas iis patesecit, sociorumque intrae urbe auxilia recipit; in hun ne Llutarem ciuem ex lege iudiciunudabit iudex nihil minus. neque aliter extra iudicium secludum est cum tempora, aut secta nonnulla incidunt iam cestitia,ad quae verba legis accommodari non postulat, quibus tamen ipsis mens, dc sententia legis de legissatoris
fauet. Sextum argumentum:Causia contra 'scriptum verbaque legis ideo accipienda non est, qudd sipiens legislator excipit ea, quae sibi excipienda videntur: dc, id,ut praestet, suadet ei Aristot. in Artoris. cap./. Respondeo ea solitum cste Iegislatorem apertis verbis excipere interdum, quae crebri s eueniunt:
53쪽
reliqtra, quae eius intelligentiam necenserib praeteritot viri, tacite exciper , Ut ire ius aequitatis honeliaeque rationis ita auletur.
8. Septim tirn argumentum: periclitabuit lar omnia iitra , si hoc institum iri . sit,ut praeterna illi, scris to, sui commodidc emolume .di caulla quis ad sententiam Is siri sponte velit accedere. Respo ideo , nec bilii iamri lcgem, nec citis vim labeficiari, nec ullum ei periculi im O cari . qu. ido ea tempora &genera incidunt, qu e perspicti a ratio hora statis aeqiaitatis proponit:& si legiIlator ad ei let , h. vldqu.iquam i probatat, sed prorsus vellet cxcipere. 9. Octauum argumentum: Nota vide
tur inuri impnidentiae , atque inscitiae legis auctori,cum quis clypeo techus aequitatis interpretatione verba legis eludit.Respodeo in nulla aut imprudentiae labe, aut inscitiae infamia legislato cem haerere, quia de iis singulis non cauet, ad quae lex,quae uniuerse loquitur,
pertinere non potest, & si posset non
deberet , ut Aristot. iv I. Rhetoric. cap. I. cITI. Eibi . c. Io. SI D. Thomas in I. a. quaesi. ρα art. s. ad 3. affirmant: nec qui
ad aequitatem benigilamque legissatoris sententiam verba legis inflectit, ulla utitur Judificatione.
22. Nonum argumentia : Multo propius
ad scriptoris legissatoi Isque voluntatem is accedit, qui ex ipsius eam litteris& verbis interpretatur, quam ille, qui non ex scriptoris e licit scripto, quod hic ipse sitae voluntatis quasi imaginem
reliquit. non igitur de eius voluntate argumentari fas est,qui, ne id faceremtis, indicium nobis suae mentis voluntatisque dedit minime obscurum. Argu mentum est Ciceronis in posteriore lib. de muentione, ubi de genere iudiciali accurate praecipit. quod argumetum aliis
Yoebis D.Thom. transtulit in . a. quod a s. Doctore diluitur ἰηri . ad 3. sed nobis haec item percomismoda rationis videtur cile rcprehensio. Duplex est voluntas legislatoris: altera praecipiens perspicua, icripto, seu verbo, alitive modo enunciata;quς vim dc formam continet legis,eidem legi intima , sitaque est in rc, quae praecipitur: altera est voluntax, seuerit item legis de praecepti relaxans, leg;tque moderatrix. priori voluntati obtemperan- dum cst extra tempora necessitatis, magniqtie mali, aut damni impendentis: posteriorem voluntatem sequimur iis temporibus,quet sunt ex aequitatas praescription .
Decimum ac postremum argrimen- I I. tum: Unicuique sita catast .id Vl .in
dum quodpiam malum, interpretandae legis potestatem facere, tum interpreti periculosum, tum ceteris ad petraiciosam imitatione rocliue,ttim lesi nimium videtur elle iniurium. Rei pondemus,aequitatis normam,cui verba legis conce)ere debelli,non aequum este cupedinaxiis, cauponibus, cetariis, laniis, reliquisque vilis ac serdidi artificij imperitis hominibus tradi: est enim illud Terentij contritum in is lilphis,
Gu ι .scena a. Homine imperito numquaquidquam imu Itui : qui, nisi, quod ipse
scit, nihil rectum putat. Verum multo maxime regulam aequitatis permitti
convciait aequo cum primis Viro , prudenti, ac sapienti: qui sine cupiditatis vitio, absque inscitiae dedecore , quo tempore Verba lcgis praeponderari aequitate debeant,rcmoto tem ritatis errore statuere possit. Sequitur, vi de diuisione iuris consi- decemus: cuius quadripartitam distributionem explicabimus. Prima legalis,& Iustinianea erit: secunda Aristotelea: tertia Tulliana:quarta Theorogica. Pri-niam in caput undecimum: secundam in Di tiroc by Coos le
54쪽
in duodecimum: tertiam in decimum-
tertium : quartam in quartu indecimum includcinus.
C A Pu T XI. De letali, Iustinianea iuris diuisione. i. D Artitionem iuris in certas partes ac L membra antiqui Iurii conuitii duo dceim legibus persecuti sunt f. de institia es iure. eamdem Iustinuantis Imperator in suis Invitutionibu4 lib. I. Iit. I. sexd c cim f3.exequitur. Princeps eqrum
ditiisio est in itis plublicum, de priuatiatum. l. I. I. hu su)tudi'. f. Le iustit. iur. σ Inmit. g. eod Publicum definitit, quod ad statum rei Romanae spectat: priuatum, quod ad singulorum utili ta-tein pertinet. Ius publicum Ulpianus in faciis sacerdotibus,& magistratibus Consistere scribit. Ius priuatum ille &Itistinianus in naturalibus praeceptis,
aut gentium, aut ciuilibris constituunt. Haec prima diuisio a vero abesse videtur quam l5gissime, ideo quod ita quores Romana continetur, publicum appellat, quod ipsu in extra cancellos Imper.j Romani non egoeditur, clim naturale Jc gentium ad omnia regna atque impcria,ad omnes gentes & popii-los,ad omnes aetates ac tempora, postquam genitum est , pervagetur. nisi si sorte dicamus Romanum ius publicum dici vel propter promulgationem , Vel propter rectricem & vindicem potestatem ; quoniam & innumeros populos deuinciebat: & nationes prope infinitas ad parendum minis panisque impelleb M. nam licet suis quaeque gens
lagibus regeretur, Romanas tamen leges compluscS recusere non poterat. a. Porro autem ius naturae SP gentium
iu sentibus Ilaerct uniuscuiusque,atque eius sibi qlii 'ile est praeco, praesertim
si de naturali loquamur. Quod ius naturale Imperator & Iutisconsultus definientes inquiunt: naturiae est quo)d .
natura omnnaan rarassia docuit. Nam susis iud non solum tamanigeneris proprium
est,sed or omnium animabu , qua In cae is, qua in terra , qua in mari nascuntur. Hinc descendu maris, atque femina coniugatio, quam nos matrimonium appestamin hinc liberorum praereatio, Ur educa/is. v dem memm cetera quoque animalia 1 litusuris peritia cesseri. Qua in oratione hix videtur este erratum . nam Sc animalibus rationis & consili, expertibus histribuunt;quod non iis magis conuenit, quam iustitia, aut iniustum,uirtus, aut vitium. Deinde, quia coniunctio maris feminae, procreatio filiorum δc educatio multis est animantibus denegata, quod experientia didicimus, & Aristoti in 1. de plantas, cap. r. ct in s. de historianim. cap. II. luculentis verbis ostendit. Sic enim in I. de plantis: Sum animalia, qua sexu semifieo carent. alia item qua non
generant: alta rusum, qua nultam motum habent. 3c in s. de histor. anim. totum
furo genus animalium, quae s licea durioreve testa conteguntur scimancupatur a Graeci S) coitu carcre confirmat. Vertim enim post criore irrore liber.itur tam Imperator, quam Iurisconsultus, si dixerim us eos de persectis animalibus locutos esse. Α priore lapsu,
55쪽
mnes homines ab inhio libera nascebantur. Qii in sibi hic constet Iuttiniatius viderint eius discipuli. nam si libertas iure naturae conuenit homini; ergo hocitus non dandum est mutis animalibus, quae natura seruiunt homini.
Pergens in diuisione iuris Ulpianus, de iure ciuili ad hunc modum scribit:
Ius ciuile est,quod neque in totum a naturati iure,vel genuu recedit, neque per omnia ei seruit. Itaque iam ali suid ad imus, vel detrabimus turi communi us proprium,id est, ciuile e mi . Mira h. ec videnr popsunt, & paradoxa, ut ius ciuile aut recedere possit a naturali, aut ei detrahe re ,neque id est diuidere ius,sed fraugere. Dico tamen pro Vlpiano non de iure natur. e aut iubente, aut prohibente locutum esse, sed de permittente dumtaxat ,& concedente iuris diuini nat ratisque. scientia praestans D. Thomas
in I. a. quati. sty. art c. a quaerens utrum
lex omnas humanitus polita a naturali lege derivetur,his verbis concludit:&stum in rebus humanis, aliquid dicitur ex eo, quod est rectum sisundi regulam ra-eionis: rationis autem mma regula est lex magura,vi ex μ'agelu patet. Vnde omnis sex humanitus posita in tantum habet de ratione legis,in quantum a lepe nazura de Duatur: si autem in aliquo a lege naturali discordet, iam non erit lex ,sed legis eo mu-ptio. Sane quidem Imperator Vlpiani sententiam correxisse existimari potest f. sidiim , ct f. naturalia quidem iura. Nam in priore g.dixit ius ciuile ex unaquaque ciuitate appellari. Postetiolis verb paragraphi verba sunt haec : Sed
Iuralia qui Ie iura quae Apud omnes gen- res sium peraque obseruatur,diuina quada providentia coni tituta:semper sima atque is mutabιlia Perma ent. E.ε vero qua ipsa
Issit quaque ouisas coumtuit ,saepe mutari silent, vel tacito eassensu populi, v/Ialia postea lege lata. Sed tamen hac iuris na- tunalis adhibita distinctione Ulpiano quis praesto este pollet. Placet magnis
magistris triplexius esse naturale,unum iubens,alterum prohibus, tertium concedens. 1itire naturiae vetante, seu iubente nulla lex iusta humana discedere potest: a concedente honestis de caussis potest. de postremo sorta IIe est Vlpia-ivis locutus. Gaius i. omnes populi, di . de iust. 9 uir. cautius quam Vlpianus, meo quidem animo, postquam docuit ius ciuile esse, quod uniuscuiusqtie ciuitatis proprium est, continub subiunxit:
Buod vero naturalis ratio inter omnes h mines constitati d Apud omnes gentes pereque cuAoditur , vocatuique ius gentrAm, quasi qua iure omnes gentes utuntur. Ciuilis aute iuris,quo Romana ciui- S tas gubernabatur, PaItes enumerat, δύconcinnis breuibusquedesci iptionibus
enucleat Imperator tib. I. tit. de iure nat. gen. ct ei uil. Di In litui. sunt enim eius
modi iuris genera prima duo, non scriptum, & scriptum. non scriptum in more & consuetudine ciuium posituria est: nam diuturni mores, inquit Imperator , consensu Vtentium comyrobati legem imitant utaad ius ciuile scii-ptum reuocat legem, plebiscitum,Sc-I .atusconsultum, ea quae per epistolam Imperator constituit, vel cognoscens decreuit, vel edicto praecepit: Praetorum edicta, responsa prudentum , qtiae sunt sententiae, suerba sunt Imperatoris & opiniones eorum , quibu3 per- millium erat iura condore. nam antiquitus constitutum crat, ut e illant,qui iura publice interpretarentur,quibus a Caesare ius respondendi datum est,qui Iurisconsulti appellabantur: quorum Omnium sententiae & opiniones eam auctoritatem tenebant,ut iudici recederea response eorum no liceret. Hactentas Imper ,
56쪽
Imperator. Velum Iuliicina sultos ante C et ares & Imperatores extitille nemo vel leuiter in Romana historia exercitatus addi ibitarit: sed fieri poteti, ut, quid traper.itoribus antecellertini Iurio conlii lii, non cam inconstituendo interpretandi que iure auctoritatem haberent tua valebant ii qui a Caesaribus ad eam rem constituti crant.
6. Ad calcem perducta crit haec Iustinianea iuris diuisio , ubi Lectorem de pernicioso GlosJh errore admonuero, in quem prolapsa est legem primam e planans st de iust. Ur ivr.namque multiplicem iuris naturalis notionem confingens, scripsit primum pro lege Mo
Dica sumi:cx quo necessario conficeretur,eiusmodi legem etiam nunc vigere, nec a Christo Domino antiquatam cite: quod asseuerare,vel credere nefaria est haeretis. neque enim Cluistus naturae legem abrogauit: sed eam confirmauit, aeternoque pMmio decorauite Uatth.ωρ. ιρ. illis verbis, Si vis ad vitam ingredi, serua mandata.
De Aristotelea iuris diuisione. 1. Ristoteles in I. Rhet. e. . ius distria A buit in commune, & scriptum:&ad commune sine dubio resertius naturae,& gentium, in F. ad icomachum,
cap. . & inprimo magnorum mor. ωρ. 3I.
diuidit in naturale, Sc legale. diuidens enim ius politicum, id est, illud, quod in ciuitatibus viget, ad hunc modum loquitur Philo phus in s. Eliae. του I
εινῶς quorum verborum laaec vera est explanatio : Politici autem sustialiud quidem naturale est,aliud legale. turale est, quod obiaque gentium eamdem vim habet: cr non quia ita videtur, munon; legale vero, quod quidem a primo nihil interest sic, vel aliter : ubi varo istud
constituerunt,interest,ut mina redimi. Pa
ticula vero illa in verbis Aristotelis, aliquod esse iustum non politicum d clarat , & re ipsit d. itur oeconomicum iustum a politico diuersum ; quod tripartitum est. Uniam cst paternum,alterum herile, seu despoticum, tertium coniuges . Graeci cum Aristot. tria liaec
oeconomica iura appellant , πατροκόν, δεσποτικον, γωμνικον. Cum cnim domus
ex his partibus minutissimis constet, ex domino & seruo, ex viro dc uxore , CLpatre & filio, ut scribit Philosophus in I. Politici cap.3. plana ratio persuadet Ceconomicum , seu domesticum ius cile iii partes illas tres distributum. In hac Aristotelica iuris diuisione, 2 qua ius politicum secat in naturale, dc legitimum, obseruandum est, illud legitimum,humanum appellari,no quod humanum non sit ius naturale, quod in natura cuiusque hominis penitus est insitum ed quia nec opinione, nec instituto, nec humano arbitrio procreatum est;neque vel consensu popuE, seu auctoritate Principis, seu magistratus eget:vt a cunctis mos sibi geratur.
D. Tulliana iuris diuisiom. IVris Tulliana diuisione ad iseolO-I.
gicam nulla, mea quidem sententia, propius accedit. Partitionem igitur iuris hicientis Ciceronis haec sunt in ora
57쪽
ratis uobis explieand quod dividitur indκm partes primas naturam, atque legem. est utriusiuegeneris vis in diuini or humanum tus est Haributa, quorum equitatis est unum alterum religionis. GEquitatis autem vis est duplex: cuim altera diresti, s vera, cr ium,st,ut dicitur, aqui ct bonι rattane defenditur: altera ad vic sitim dinem referendae gratia pertinet i, quod in
beneficiagratia,in iniuria vitio nominatur. . si qm hac communia sunt naturae, atqueleg s. Sed propria legis est ea, qua scripta sint , ct ea, qua fine litteris, aut gentium
lare,aut maiorum more reti entur. Scripto-
rI m autem priuatum aliud eli, publicum aliud. publici m lex, Senatusiconsultum a priuatum tabulae,pactum, conuentum,
fgμιitio. Dia autem scripta non fiunt, ea
aut cσnsuetisdine, aut cereuentis hominum,
2 quasi consenseu Obtinentur. Quae partitio tametsi paullo videatur Obscurior, quod admodum coirui est, tamen est lucci plena atque doctrinae. 2. In tertio de ustiis distinguit non dissi mulanter in naturale, dc ciuium; sed ciuili subiicit ius gentium. laisce enim verbis eloquenti. e & sapientiae Romanae Magister scribit: itaque maiores aliuditu gentium, aliud isti civile esse volu rum. quod enim civile, non idem continuo gen- .ritim: quail autem gentium, idem civile esse debet. Ius autem naturae suo nomine paullo ante suoqtie vocabulo design rat: nomine vero ciuilis iuris, notauit Cicero ius gentium, non qiria seu instituto,seu auctoritate sit ciuium, sed vis. quo Etiam modo ius naturae ius ciuium nominare potuisset, cum inter omnia iitra, quibus ciues in se a regenda ciuitare utuntur obtineat principatum. Ad hanc naturae legem remm bonarumhilla, de malarum vetita Cicero retice re saeptim mero solet: Vt i, r. de legibiis, cum his verbis praecipit: Hone Ia, O turpia natura , non opinione iud canda sunt. & in eod. lib. Legem bonam a malanugi alia nisi naturali norma diuidere ρορ sumus .dc in primo Ofiorum: Nobu a na
tura conflantiae,moderat itinis, temperantiae
partes data sunt. Praeceptinatem hanc eae definitiones confirmant, quibus vim
naturalis legis explicauit idem Cicero tu ι. de legib. qualis illa est : Lex est ratiosiιmma insit.t in natur.t; qua ι uber ea, qua fιcienda unt,prohibetque contraria. δc itala altera: Lex est recta ratio im erandi,
uent. Naturet quidem ius est quod nobis noopiniosed quaedam innata vM a fert,vI religione, pietatem gratiam,vindicatιonem, obseruatitiam, veritatem citras virtutes singulas singulis illii strat definitionibus. Sed nimirum de lege naturali prae- ,
clarus est locus in 3. de Republ. apud 'Lactantium in s. Δ vero cultu , ωρ ν quem totidem Ciceronis verbis exscripsit. Si cipienda igitur sinquit Lachantius) Dei lex est, quam Marem Tullius in libro de Republ. tertio,pene diuina vore δε-
pin xit , cuius ego, ne plura dicerem, verba subieci. CR qMi m vera lex, recta ratis,na tura congruens, dissa in omnes, constans, sempiterna; qua vocet ad nscium iubιndo, metando a fraude deterreat. qua tamen neque probos frustra tu bet,aut vetat: n c ιmprobos iubendo, aut vetando mouet. Huis
legi nec obregara μου est; neque derogari eae hae aliquid licet; neque tota abrogari P test. Nee vero Per Senatμm,nec perpopulum silui hae lege possumus: neque est quae
renatia explanator, aut interpy es et M alim.
Nec erit alia lex Romae, asia Athenis, ali enunc, alia posthae Jedst omnes gentes, omni tempore una lex, s siempiterna, crimmurabilis continebit: inusique erit communis quasi Magi ter, cy Imperator mnium Dem. illi legis huius inuentoν ,δρce'ator, lator; Gu qui non parebit, ipse se fugiet, ac naturam hominis alternabitur, Meipso Dei maximad poenas,etiamsi celera
58쪽
μπΓria, qtra putaηtur, emgerit. subiungit Lactantius: Aquis sa amentum Dei
stiens tirm stirnsi. anter enarrare legem Dei
posu , quam illim homo longe a veritatis notitia remotiu expressu '
De theologica hiris Gisione. t. Α D canones doctrinae theologicae L L haud inconcinna haec videri pos sit tutis distributio. Instituitur autem diuitio de lege, quae in hominum coetibus commoratur, de quam Deus aut per seipsum, aut per alios in ii ostris mentibus proseminare consueuit. Interim de ea lege silebitur , quae in Dei
Opi Max. . nente residet ex aeternitate.
Disperti ut igitur ius rheologi in naturale , 3c positivum. naturale est illud,
quod cum nostra natura natum Sc cducatum est: positiuum id est,quod vela Deo vel ab homine est naturali additum.Sed in iure naturali duo spectanda
sunt, alterum est praeceptum ipsum: alterum est fundamentum & origo praecepti.Praeceptum est lex,seu propositioqi taedam 1 recta ratione practica conformata,quovis tempore & loco ostendens quid hominibus agendum , vel non agendum sit. Praecepta autem n turalia duplicia sunt : quaedam maxime communia,& generalia,quibus humanus intellectias ex nuda verborum Ggnificatione necessarid allentitur. haec duo sunt Primum est: bonum ustum, rectum, honestum agendum. Secundum : malum, turpe, iniustum praete mittendum. siue, recta ratio sequenda: praua ratio fugienda.
a. Illa duo: Quod tibi vis fieri, alteri seceris: &,quod tibi non vis fieri, alterine feceris , ideo non crediderim esse prima principia , seu prima naturalia
praecepta, quod multi non sine errore ipsis illis assentirentur. Itaque,ut ab errore minus cauti & periti vindicentur, addendum est: quod cum aequitate δίtultitia vis tibi fieri, aut non fieri. Secunda quaedam praecepta naturalia existunt illis duobus primis tam propinqua, ut cuiusuis hominis non vitioso more corrupta mens ex illis ea elicere& cognoscere haud maiore negocio possit: vi, Deum elle colendum : pietatem patriae, parentibus ,& consanguineis praestandam elle : clictorum factorsimque veritatem tuendam alic ni thori ius minime violandum: numqllam
mentiendum : impudentiam fugicndam. Ex hoc genere secundorum praeceptorum sunt decem illae conclusones naturales, in Decalogum inclusae; quae non ita hominum alliciunt allcnsum, ut prima illa duo praecepta: nam
furtum, tamquam rem,qti die liceret, extitisse apud Germanos Caesar testatur in suis Commentariis. Tradit genera haec praeceptorum duo D.Thoman
Sequitur alterum:Vt videamus,qIIae- 3.
nam sundamenta sint huius naturalis iuris, quo de quaerimus. Atque hoc ipsum an eodem pristantissimo sanctis,
simoque Doctore sumamus in ead. q. an. a. Constituitur a D. Thoma iuris naturalis fundamentum inclinatio ri turalis: adderem ipse: qu ae naturae integrae sit, vel Christi Opt. Max. gratia si
natae conueniens: nam post scelus priamo parete admisium prauas mortalium esse inclinationes ac propensi oties, ta tioni diuinaeque legi repugnantes clamat sacrorum librorum Concili rum, & orthodoxorum Patrum auctoritas: ius autem iuri adirersari r.equit. Die ergo inclinatione: i i naturalem a recta ratione castigatam, vel cum recta F a ratione
59쪽
ratione congruentem elle naturalis iu-
iis fundamentum. Porro autum triplex est in homine inclinatio a recta ratione minime dissidens. Vira maximc generalis, nobis cum bdilhiis celetisque natu-xis communis: altera magis contracta,
II .inusque communis: icitia angustii sima, nostiaeque naturae propria. Primalios impellit ad bonum nostrum quaerendum , lalutemque conseruandam: secunda ad communis litaturae de speciei,quando necessiitas cogcret, prOP gationem tertia ad rectum ossicium, ad rationis bonum,quod in morum lionc
state vel que inueitigatione consistit, adipi cndum. . Hinc itiplex genus naturalium praec torum profluxit. Primum est corum , quae imperant media ad primum
finem, leu bonum alterum eorum,quae
media sunt ad secundum : tertium demum illorum, quae media ad illud bonum piae stantissimum, quod nostrae naturar proprium est; si quidem retia quarumdam cognitio & actio cunctis est mortalibus necessaria.Vides igitur graduin cile quemdam & processium in naturalibus praeceptis; qui praeceptorum rachas nati sunt ex iis gradibus naturalibus, c X quibus constat, coagmentata nostra natura existit.
s. Dicendum nunc est de positiva lege. Haec igitur vel hominum, vel Dei arbitrio ponitur,additurque naturali.Si Dei arbitrio S auctoritate, fit postiua diuina: quae apud Christianos est lex fidei , & sacramentorum; nullam enim aliam Christus ad nos detulit, quam ad
naturalem adiungeret. Si verb homianum ponitur arbitrio atque instituto,au: omnium, vel paene omnium homi-ivam seu gentium arbitrio, saltem tacito, ponitur. S ira: clex, se ii ius est gentium vel non omnium,sed quorumdam tiarium,ut Romanocum, ut Athenien- sum, de haec est ciuium ; quae partim scripto, partim consuetii dira , partim moribus continetur. D. Augustinus lib. δῖ.qq. quaest. 3 . ius di tristin ius natura, consuetudine, & lege. Natura, inquit Augustinus, im est,quod aut leuiter natura ιraesum afuit, maiiufecit Uin,vireligionem , cts quid eorum, quae ante diximus a natura profectum . maiiu factum Propter consuetudorem et ιdemus: aut quod ιn merem vetustas et u ι aTrobatione per-Δxit. L ege lici est , quod in eoscripto, quod
populo expositum qi,ut obseraιes,continetur.
In qua diuisione si locus est ullus iurigentium, puto esse in altero membro diuisionis. Iurii vcro naturae, δί gentium; gentium,& ciuium, quae sint di L.
crimina , in cap. 11. quod nunc paramus, paucis aperiemus.
Iuru nasura, ct gentium diseriminaedisuntur. Empe igitur animo mihi comple- I.
stenti decem occurrunt discrimina, quae inter naturae itura, & gentium constituta sunt. namque disserunt origine, vetustate , auctoritate, firmitate, numero, notitia, necessitate, aequitate,
utilitate, dignitate. Origine, quoniam
naturale ius attulit primus, maXime naturalis appetitus,seu conatus naturae nostrae statim atque rationalis coepitcsse, integra, & incorrupta : ius Vcio gentium attulit eadem natura nostra
iam labefactata, & parentali labe contaminata,& necessitudine victa. Vetustate, quoniam ius naturae numquam deseruit, nec deserit, nec deserere poterit hominum naturam: at sine gentium iure fuit aliquo tempore humana natura, Auchstitate; Deus enim i*ris naturalis Diuitiam by GOoste
60쪽
ruralis verus sitor certusque auctor extitit illos naturales conatus in hominu natura infigens. Quare merito quis dixerit ius naturale ius primum esse diuinum, qhiod in rationali natura, cum orta est, Deus insculpsit: ius autem sciatium, ex firmo populorum conicia se manavit.Firmitate iam ius naturet nullo umquam tempore,a nemine, nullam ob caullam abrogari potuit, aut poterit. Ius omne gentium , quia totum ex hominum pendet voluntate, mutari potest, si aliter inter se nationes conspi-rcnt, atque consentiant. Discrimen hoc
tollebant ij. qui negabant esse ius aliquod,quod natura constaret. quod dissi crimen, quia dubium & controuersum nonnullis videri pollet, non absurdum ratus sum,in eo,quod consequetur, capite,proprie appositetque disicrere. nitereliqua, quibus utraque lex populoru,
. naturae disserat videamus. Numcro discrepant; iura enim naturae certa sunt,
ac definita: nam quod incertum est, &no definitum,respuit natura, sicut Philosophi persuadent. Ius autem g imitum, quia ex hominum consiliis & voluntatibus fluxit, varium est, ac multiplex : augeri enim miradum in modum pollet, si de pluribus rebus inter omnes sciates dc populos conueniret. Notitia: nam omnibus,quorum non est deprauata & insecta natura, naturale ius lucet,non item gentium. Necessitate;ad salutem enim aeternam, ac beatitudinem, item ad naturalem iustitiam, qua Deo nos deuincit,ac parentibus, nec Diarium est ius naturae. ad utrumque bonum non est ius gentium absolute necessarium; possent enim se eo consentientes gentes exsolvere. Pollent item si vellent homines, unum aliquem Imperatorem, cui parerent uniuersi, deli
num haberet, aut prope paternum. AEquitate : quia ius naturae cst ipsum aequum, ad quod tamquam ad normam reliqua omnia itira dirigenda sunt: line quo colera iura nequaquam iura eslent,
sed iniuriae. Vtilitate: propterea qubdius naturae non tantum communitatis,
sed uniuscuiusquc etiam bonoae saluti consulit: SI tam ad felicitatem politicam,quam ad eam, quae aeterna est, de
vera felicitas, maximam partem obtinet nam vita moralis 3 honesta ex hoc naturae iure paene tota apta est. Etenimius ciuile, aut entium hominem fortassise reddet eiusmodi, ut si vel bonus cLtris , vel omnium amicus : ut autem sit vere & ex animo bonus, sine naturali neutiquam cssiciet. Hoc enim naturae ius praecipit non cam bonitatem tantum , qu ae potest hominum iudicia fil-lere,sed illam quoque,quq animo cola cepta est, iii Dei viaius oculos incurres. Postremd dignitate. Primum, quia ius naturae hominum arbitrio ac voluntate superius est: ius vero gentium est itiserius;cum humaniae voluntatis sit propago,&germen. Deinde ius naturae, in Deo tamquam in eius cfictore dc p rente reperitur ἱ nec ullo pacto potest ab intima eius natura set imgi, quale est iustion mentiendi, non peccandi, nec non inest. in Angelis: ius vero gentium cst tantum hominum. Posica naturae ius est caussa S fons c terorii omnium
iurium humanorum, tum coi tu , qua biis gentes, tum illorum a quibus ciues ut utitur: iura alltcingentium,S cui itatum , naturalis iuris sunt enectus, &proles. Pbit : ius naturae non id nilum, quod cum primis principiis rerii a rendaru, vel no agendaru collaei et,verum etiam quod in decem illis conclusionibus, eqtiibus Decalogu Sconstat, i pe