장음표시 사용
41쪽
Sed mishmsuim quae, Lycei Princi- 'pe de iquitate memoriae tradita simi, atque in cunetis Philosopliorum &Theologorum gymiratiis celebrata. Is
ergo 3n I. aὰ Nicomachura , cap. Ist. ita aequitatem, set I aequum & bonum definiuit, το Amieu δελ- ιον μεν τοτον νόμον δε, ἀλλ' ἐπανόρθωμιs νομίμου
a M. AEquum,iiaquii Arist. ullum qu dem est, non quod lege constat: sed tamen illius, quod lege constitutum ess, emendatio. Αkeramque in eodem cat . dc lib. aequi boni attulit definitionem. ε ιν αὐτη ά
u i otare δώ του καθολου. Haec est , inquit, equi or boni milura , ut legue mendatio sit hacteniιs, ut propter generalem sermonem de=icit. dc in a. ma uorum moria . cap. t. aeqinim definiuit cile illud,
quod ea iusta,quae legibus definita sunt,
moderatur, ac minuit: qtiae enim generali sermone complecti non potuit legi sator, nec definire, haec decernit
Vir aequus, bonusque arbiter: ut in coipl. loco testatur Arist. Etenim clim lex omnis, ut idem scribit Philosophus
in 1. Ethic. cap. 1ο. generalis sit, & vniuersu loquatur, fieri non potest, ut de quibusdam aut dicatur,aut praecipiatur uniuerse. quod peccatum reine ad ira
not illic Arist. non esse in lege, sed inrcrum natura quae miram habent calatim , temporum, locortura, personarumque varietatem. Quod igitur legislator milit uniuerse locutus, & in quo IV ccauit, emendat & corrigit homo bonus, & aequus; quod idem logistato , si adesset, fico et, ac diceret: vel certe, si clim legem meditabatur,animo vidisset, lege cauis Ict. Quocirca hic ipse magnus intellige di Magister in ρ. Poli-Πc. cap. a scribit; Sta lex statuere n/quit, si ab hominιbus cognosci posunt, iudicipem mittere e vi in hac parte legem corrigat, armetius luruat. Res igitur, in quibus lium anae ver- 4. santur actiones, cum prope infinitet sint, nec in unam aliquam Ccrtam legem queant includi; illius infinitatis normam quamdam & canonem esse oportuit: quod arbitrium de decretum est aequi bonique viri. & quem a d modum lex , ut est apud Aristotelem in I. Politic. cap. a. mens est sine appetitia; ita dici potest aeqilitas esse interpretatio legis cum ratione , seu moderatio legis cum ratione. Duo etiam quaedam ab Aristotele de aequitate accipienda sunt. Unum est,quod iustum ex aequo & bo. no , illo iusto praestatilius est, quod ex constitutione legum cst hoc in I. ad N
comachum,c Io. Alterum est,hoc aequum& bonum , quod praeter scriptam legem iustum existit, partim libentibus, partim inuitis legislatoribus accidere. inuitis qui lcm, quδd eos scribentes legem praeterit ; libentibus verb , quia non possiunt definire ad quae ius aequitatis descendit: sed eos necesse est uniuerse loqui ; neque id, quod ita, sed quod fere de plerumque: hoc in I. Rhetori . cap. I. non longὸ ab emeneto. illud quoque est ab Arist. eodem Rhetorie. lib. cap. 1F. pronunciatum; aequum Abonum idem permanere semper, nec
Venio ad Tulliana dicta, atque sen- 1. tentias, quibus M. Cicero in oratione pro Aulo Cecinna, quibus aequitatem exit Ait, eamque iudicum animis summo studio commendauit. in quibus magni Oratoris sententiis haec prima Occurrit : Ex aequo γ' bono, non ex callida versutoque rure rem iudicari orael. scriptηm sequi calumniatoris est: bonι iuditis
voluntatem scriptoris auctoritatemqi e δε- fendere. Secunda sententia: et oluntas tacitis nebis intelligi posset , verbis omnino non uteremur: qiua non potest, verba reperta sunt, non qua impedirent , sid qua
42쪽
ena, .srent voluntatem. Tertia sententia I ax 1CCund e : Non ex De bis totum Pen eiet ius , sed verba seeruium hominum consiliis, st auctoritatibuι. Quarta sente latia: Impere tam dυmesticum nullum erat , sisere. σι utis hoc nostris concesserimns, ut ad verba nobis obediant. non ad id , quod ex verbuintelligi pose: . obtemperem. Quinta se ii- teritia: Non quibuέ verbis quiasque dicatur , quaerat Wrsed quae res agatur. Sexta: C Assae ratione, non verbis ponder intur. Septima: Heri non potest, ut aliud iudi- e. iri AH rure, aliud re, fonderi oporteat.
de aequi ite cnodata pneclara,in duos a
ticulos festa. In priore articulo illud est memoria dignum bonum elle prae- tei millis legis verbis sequi id , quod poscit iustitiae ratio,& communis utilitas: neque consentaneum esse, ut seruetur lex,cum est vel contra aequalitatem,vel commune bonum, quod lex maxime spectat. In altero articulo sentit iustitiae nomen primum conuenire aequitati,
deinde legali iustitiae. Nam iustitia, inquit . legalis dirigitur fecundum viiciam: unde est quasissuperior regula humanorum actuum. Finitima his antea scripserat sanistus Doctor in .sent. dist. /1. quast.
3. art. . q. q. ad tertium argumentum. his
verbis locutus: Ad tertium ditendum, quὸdpraecepta iurispositivi magis obligant ex intentione legi roris,quam eae Usis verabis ct ideo trans effortatis praecepti magisol reputandi s qui Obulat intensimi legislatoris , quam qui deuiat in aliquo a legis
dinatione. inlentioni aure legislatoreis obuiaι, qui vel ex contemptu, velsine aliqua rationabili ea sa ordinationem non se .at,
in quaprobabiliter ereaei potest ,si legi lauriasset,eum obligare non vellet:tatis non egi
rapinandus pracepti transgressori Docuina haec D. Thomae eum scientia iuris ciuilis eiusque praecipuis Interpretibus congruit. Est enim in L non dubium, C. de legibus or rennuiuia ι Frine pium I Non dubi Am peccare eum, rui verba
legis amplexus contra legis nitιtur volanis .
talem. quam legem nouit & transtulit sanctus Doctor in primum articulum illius quaestionis dc aequitate. Glota eluilis in Liale patium,st. δε- . pactis, in extremo Commentario scribit, pro lege sentandum elle id, quod intcrrogatus legissator respodii let. Additio autem ad eam legem coniecta in marginem est huuismodi: Idem Baldus, ct iasin,'s de mente iaciorum. Naua in rus huius Glossae meminitilib. seuorum ransiliorum is rest, rivsone mi F ct d. 7. num. I. illamque ait elic singularem ,&receptam. Idem Nauarr. in Commenta ris quem in rubricam de iudiciis elucubratus est , num. ι .er ' . Dyni auctoritate in ultimam regulam iuris, probat ab eo impleri legem', qui sententiae obtemperat i egislatori s; qua m uis non sequatur verb. ab eossem violari, si contra sententiam 8c mentem legis sequatur verba.quod ipsum D.Thomas multo antea assirmarat. Cuius Docto iis duae quaedam peries ines enunciationes praeteriri non 'ossunt, quae in priore artae. q. Io. de aquitate reperiuntur. Altera enunciatio haec est: Nonsut ps bile aliquam regulam legis mytui, quam nullo casu deficeret. Altera in resp.adyrimum: Sequi verba legis in quibus non opor
Nonnulla quisque Ulata huius cla- 8rissimi Theolosti in hane disputationem de aequitur sumenda sunt, quae is Vsiarpauit m r. a. . ρ6.art. 6.in quo quaerit utrum ei, qui subditur legi, liceat praeter verba legis agere
In primo effato probat illi id Hilarii iis .. is Trinit. μὲν gotia dictorum ex causi est assumex da dicendi: quia non ser-' hinii res .sed rei debet esse ἐλῶο subum ;erga.subiicitD.Thomas, Magis est aven-D a dendum
43쪽
rem, quam ad Wμ verba legis. . Secundum essatum: Omnis lex ordι- gratur ad communem hominum salm .es in tantum obri me vim er rarionem legis: secundum ιero quod as hoc deficit virtu- . - Iem ob aniu non habet. Vnda uriteritim dicit, quod nulla ratio iuris , aut aquis aras
benignitas patitur in qua salubriter pro μ-
lute hominum intriaueuntur. ea nos duriore snterpretatione contra ipsorum comm
Gm perducamus adseueritate. QNa e ba sumpta sunt e t e,nulla iuris ,st de legibus cr senatusconsuliis.
Tertium efflatum inres'. ad 3. AEVum. ei dim articuli. NuISM hominis sapientia tanta est, ut posι omnessivgulares ca- .sus excipere e ct ideo non potes si Puni r er verba sua exprimere quη conueniunt ias em intentum. rQuattum effaturri in eis. rest Si posset
fiator omnes eas considerare,non interet,ut omnes exprimeret Propter confusionem vitantam e sed legem serra riberet δε-
o. Quod est um tertiae, quartae, qui tae , ἐκ nonae legi Digest. de legibus
conueniens est. Sic nim eli ιn tertia lege : Iura constit ut oportet , ut dixit Theophrastus, in iis, qua frequenter accidunt..In . Ex iis, qua fori. νm aliquo casu a ridere possunt iura non constituuntur. In I. Nam ad ea potius debet aptari ius, qua crfrequenter,is facili,qua ad ea,qua flerraro euenisit:quia, quasi Gut bis i ait Theophrasiti , accidunt' contemnum legi ro- rei. In ρ. Neque leges , neque Senatuscon-Fulta ira scribi pessunt, Es omnes casus, qui
quandoque acciderant, comprehendamur: Iedsest cit e.ι,θιι a plerumque accidunt,con-
ιδ m.Et quoniam naturalis iuris proles estis tima aequitas.iccirco perscien ra b.Th ma in ι ,.q.ρ3.ara .a. scriptu est: φῶ omnis sex humanuus posita in tam habet de ramni legis quamum a lege na
tura derivatur; si vero in aliqua a lege n turati discordet, tam non eri ι lex dea legis
Post D. Thomam scripsit D. Anio II. ninus doctum caput de aequitate, quod est i ρ.in . far. sua summa,tit.1. ubi illud admonet,uti aequitate posse omnes,ne que obstare illud ,quod adserri solet, interpretatione naentis,qua perscripta est lex,pertinere vel ad legissatorem,vel ad Principem: id enim verum est in rebus dubiis. tunc enim non consulto legi latore , aut Principe, non licet a verbis scriptae legis recederc. In prima velo
cumenta & remedia indicat ad eximendos scrupulos, inanesque conscientiae terrores, scribit his vcrbis: Septima regula est pro scrupulorum depositione praeceptorum discret ept et otio, id est. interpre
Philosephus nominat eps am praeponderat iuris rigori ,secundum Iura tentos. Est au- te aequitas iustia penotis omnibus circum- flamiis particularitus hore misericordia temperata .dc paullo pdst: Vnde Philosophus 1. Et hic.δcit', quod Fricia interpretatiua legum est melius, quam iustitia legatis . or secuniam hanc virtutem epit tia possimus praevia Dei, Ecclesia, Praelin um, seu tua, cum benigne interpretari; or infν o quidem contentioso eius est interpretari, cuius est tan ere, velf mentiare: ed insis Ucuntia circa pracUta est humana e druina duo quod perimet ad que bet profatiosuo, si tamen rationabiliter interpretrarer. Haec in eo Io. cap. 9 3. Archiepisco
Huc addimus ipf,aequitatem sebiici iquodammodo iustitiae legali, quodammodo non subiici. subiicitur, si iustitia
legalis sumatur pro ea , quae inseruit non selum verbis, sed etiam menti l gis: non subiicitur,quum usurpatur pro Gλ, quae haeret tantum in verbis, qualia
44쪽
eerte esse non potest , eum nulla lex
aequitatem voluntatetmque legissatoris aeqtiam repudiet. E diuisione tripartita pii matri partem absoluimus. Secunda sirit,ut regulas quasdant,quq continemtia certaque sunt aequitatis firmamenta,colligeremus ;quastantum expon re statui , non explicare,ne sorte productior & nimium exeurrens videatur di
putatio. Ac primo loeo, quae in Ponti fieum libris spatia sunt, eas persequemn r: deinde quas e iuris ciuilis voluminibus deprompfimus. Postea qu aese nonnullis Ciceronis seripsis hausit
PARS ALTERA DIS P nrationis complures aequi s regulas complactens,ὰ iure Lusus Porificio. HArum regularum princeps, sons,& origo est, quam Christus D
minus,& veritatis Magister Luca cap. iii dicauit: -υuisti . ut faciam vobis homines, ct ses facitellus similiter. Ad quam regulam aequum est, has quae Erure sunt Pontificio annectere. i. Quod quisque iuris in alterum statuit , ipse debet uti eo. cap. cognossiemes, de constitutismb. a. Patere legem, quam ni ipse tuleris.
3. Constitutio Apostolicie Sedit omnes adstringit; de nihil debet vel ambiguum, vel obscurum conciniere. U.quo-πιam,de constu. 4. Rem, quae culpa caret, in damnum vocari non conuenit. ωρ. cognoscentas,
s. Lalais stiper Ecclesiisis, 5 persenis ecclesiasticis nulla est attributa facultas, quosobsequendi manet iacccssitas, non auctoritas imperandi. ev. Acinia S. Asaria, de constuur. In rescripto Apostolim ut valeat. - c. telligitur haec clausula: Si preces veritate nitantur, quamuis non apponatur. ωρ.ex parietas rescriptu.
Papa pa&nter sistinet si non fias, . quod praua suerit ei liasiuiuatione suggestum. capsi quaπλώωέ.tit. Exprimens falsum. vel tacens veri- 8.tatem per fraudem, ex rescripto Pontificio nullum coninuitur emolumentiam .capsuper litteris,de resin Cohsuetudo, vae canonicis obuiat '. inititutis, nullius debet esse momenti. captaid nostram,ri consuetudine. Iuri naturali quacumque consuetu-I O dine aliquatenus derogari non potest.
Romanus Pontifex iura omnia in I r. scrinio pectoris sui censetur habere. e. . sae constuutiombus tib. s. Propter ossicium ecclesiasti na be- ra.' neficium datur. cap. vltimo, de re' piis, tib s. Quae dubium est,quo animo fiant, in I s.
meliorem partcm interpretemur. de re- guti iuris, V. a.
Vtilius scandalum nasci permittitur, t
Quod non est licitum in lege, neces r s.
sitas facit licitum. ωρ. . .est Iit.
Qiiod latenter,aut per vim, vcl alias I C. illicite introductum est, nulla debet stabilitate subsistere. ωρ s de regul iuras. Cum sum partium iura obscura,reo I fauendum est potius, quam actori. 4 r
Cum quis in ius succedit alterius, iu- Ι 8.stam ignorantiae caussam censetur ha
45쪽
io. Non debet aliquis alterius odio praegrauari. regul. 22.2I. Mutare conlilium quis non potest in alterius detrimentum. 3. ex uti nemo potest mutare . de regu tur.
Σ1. Vtile non debet per inutile vitiari. N-gπL 3 . . 23. Ex eo non debet quis seuchum consequi , quod nisus extitit impugnare.
a . Cum quid prohibetur, prohibentur
omnia, quae sequuntur ex illo.reg.3st.2 3. Impatari non debetet,per quem non stat, ii non facit, quod per eum fuerat
a 6. Inspicimus in obscuris,quod est verisimilius , vel qu.d plerumque fieri
27. Locupletari non debet aliquis cumo alterius iniuria, vel iactura. g. δ um- pta ex j eod. t. t. I.iure natura. verum in lege ciuili legitur coniunchc, detrimento,& iactura. nisi si dicamus,er,usurpatum esse, pro ves. 1 8. In poenis benignior est interpretatio facienda. rex. st.2 9. Semel Deo dicatum non est ad usus
humanos ulterius transferendum. π-gul. II.
3 c. Cui licet, quod est plus,licet utique
quod minus. reg. 33. ex lege eod. tu. non debet.
3r. Qui prior est tempore, potior est iu -r . regul. 1 . ex I. vmussae,j eod. titui. 3 1. Qui sentit onus, sentire debet commodum ἱ & c contra. reg. 11.ex lege secundum naturam,st. eod. tιι.33. . Non est obligatorium , quod contra bonos mores est praestitum tur
3 . Non est in mora, qui potest exceptione legitima se tueri. reg. 6ο. ex lege, nulla intelliriuιrd .eod tit. 31. Nullus ex conssio, nisi fraudulentum non sit, obligatur. reg. da ex L eoninsit, , f. eod. Quae contra ius fiunt, debent utique 3 c. pro iiisectis haberi. reg. O . ex L non δελ-,C. de legib. In pari delicto uci caulla potior est 37. conditio possidentis. reg. O . ex l. cum par delictumst.de reg. iur .
Potest quis per alium, quod potest 38.
facere per seipsu in. reg. 7 a. ex l. quod infisua terim. f.eod.tu. Factum legitime retractari non de- 3 9.bet. reg. n. ex lege, in ambiguis, ι.f.
Quod alicui gratiose conceditur, trahi non debet ab aliis in exemplum.
Frustra sibi fidem postulat ab eo ser- I. uari, cui fidem a se praestitam seruare
In malis promissis fidem non expedit 42. obseruari. reg. 6ρ. Delictum personae non debet in du- 43. trimentum Ecclesiae redundare. re s. Rationi congruit,ut succedat in One- η .re,qui sebstituitur in honore. reg.77. In argumentum trahi nequeunt,quae εἴ- propter necessitatem aliquando concessa sunt. reg. γδ.
Nemo potest plus iuris transferre in As. alium, quam sibi competere dignosca
. contra iura mercatur, bonam ετ.sdem praesumitur non habere. e.32. Clim quid una via prohibetur alicui, 48. ad id alia non debet admitti. reg. δ . Contractus ex conuentione legem 4 9. accipere dignoscuntur. regul. D. ex lege, contraZlm,oeod. tit. Damnum, quod quis sua culpa sen- 3 . tit, sibi debet, non aliis imputar . reg. o. ex I.quod qui ,f. d.tit. Certum est, quod is committit in s i. legem , qui legis verba complectens, contra legis sua culpa nititur volunta
46쪽
tem. reg. ιι. ex is , mn dabimn, Coae detegibus. 11. Frustra legis anxilium indoeat, qui committit in legem. cap. quia fustra, de
s s. Quae metu & vi sunt,de iure debent
in irrit tim reuocari. ex cap. Abb.ω, de iis que vr metusue.'ex L .f. eod. tis. in
qua lege est his verD: Quod metu faelum e ratum non Loebo,dicit Prator. V AE SE WVNTVR R E-guiasunte iure ciuilissectae. N omnibus quidem, maximὶ tamen lin iure aequitas spectanda est. A. de
,. Qui iurisdictioni praeost, ad similia
procedere atque ita ius dicere debet. f. de legibus. le te 25. In iis quae c6tra rationem iuris con- ' stituta sunt, non possumus sequi regu- . Iam iuris. l. l . eoduit. 14. Scire leges non est earum verba tenere, sed vim ac potestatem habere. t.
Benignius leges interpretand ae sunt,
quo voluntas earum conscTu tur. LII. eod. tit.
In ambigua voce legis ea potius accipienda est lignificatio, quae vitio caret; praesertim cum etiam voluntas legis ex noc colligi possit. l. t 8.eod.Dt. 7. Cum lex in praeteritum quid indulget,in suturum vetat. l. r. Inciuile est, nisi tota lege perspecta, Una aliqua citis particula proposita iudicare,vel respondere. t. 23. eodAIt. s. Nulla iuris ratio, aut aequitatis benignitas patitur, ut quae si lubriter pro v-tilitate hominum introducuntur , ea nos duriore interpretatione contra commodum ipsorum perducamus adstiteritatem. 24. d.
Contra legem facitiqui id facitiquod st. lex prohibet: in fraudem vero legis *cie, qui sali iis verbis legis, sententiam
eius circumuenit. l. r . eod. tit. est Pauli
Iurisconsultissimi. Fraus legi fit, ubi id fit,quod fieri no- i o. luit, fieri autem non vetuit. & quod distat verbum ab intellectu , hoc distat fraus ab eo,quod contra legem fit. Lap.
Rectissime illud receptum est,ut le- G. ges non sollim sessi apio legislatoris, sed
etiam tacito consentu omnium abrogentur. l.3 . eod. Optima legum interpres consuetu- s 2. do. l.36. eod.tιt.
In ambiguitatibus, quae ex legibus r s. proficiscuntur, consuetudo , aut rerum perpetuo simillier iudicatarum auctoritas vim legis obtinere debet. l. 37.
Beneficium Imperatoris , quod ab I . eius indulgentia proficiscitur , quam plenissime interpretari debemus. l. vlt. Is de constit. princφΜm. Actionem ex improbitate sua nemo I s.consecti litur. Is de furtu.Litaque fullo. Si vi maleficium fiat promissum sit, I c. nulla est obligatio ex hac conuentione. F. de paciis. l. Iurissentium, S. si vi maυ
Quoties pactum a iure communi IT. remotum est, seruari hoc non oportet. in ea d. l. 3. si paciscar.
Si stipulatio sit interposita de his,pro ἔ8.
quibus pacisci non licet, seruanda non es ,sed omnino rescindet a. in ead. l. st eod. g. P usta quae turpem caussam conti- I P. neutinon Irunt Obicruanda. l.si unus, S.
pacta, st. de pactis. Illud nulla pactione essici potest, ne a C. dolus praestetur.Υ depadi . ιβι νη-, g. illud. Ur l. i. 3 illa f. depositi. Cui iurisdictio data cit, ea. quoque 2 I. concella Duilirco by Corale
47쪽
coiicesia esse videntur, sine quibus iurisdictio expficati non potiuL de iuras
diimone omnium ivduum. I. a. hi. Quid enim tam contrariun est consensui,quam error , qui imperitiam detegit f. od tit. Lsipererran λεcini Mistr balinie.C. de tie. 2 eoui dicitur,insciemtiam errantis non habere consciisum. de in i cum restam ritum, C. de tur Ws' facti . dicitur, errantis millam
habetur .eristis nulla cile voluntatem. a Ncmo in neccist. Itibus libenilis existit. f. de Aa menta luauia Er mei m. l.
Σή' Non donat,qui necessariis oneribus succinit .st. de do λειωσιμ mIer virum cst υκ rem I eis pro uxore. 11. Digna vox est maiestate regnantis
Iegibus alligatum se Principem profiteri. C. dele buxis iailiariismλιι Principum. t. .as. De auctoritate iuris nostra pendet auctoritas. in ead. . 8c reuera maior imperio est submittere legibus principatum.
a . Non quidquid iudicis potestati permittitur, id subiicitur iuris necessitatL
rg. Si delictum non ex animo, sed extra venit, noxia non committitur. C.siais uersiai doliolum .l. .
ast. Id demu, quod maior pars omnium iuditauit,ratum est: eum &omnes iudieasse palam est. 3 P. Si ex tribus arbitris unus in quindecim, alius in decem,tertius in quinque condemnet, qutaque praestari debent: quia in hanc luminam omnes consem serunt. ex L diem proferne, 6 si prures adibitra, de arbitris. eadcm sententia repetitur in Linter pares, 1 . de re iussi a-ta. ubi sic: si diuersis summis conrimnent
iudi res , summam sye landam Οι Abom scrikil. In re dubH benigniorem interpretationem sequi non minus iustius est,
Omnia,quae animi destinatione agen- 3 I. da sunt, non nisi velaa: certa scientia perfici possint.J. O .reg. 7Non debeo melioris conditionis es se, quam auctor meus, a quo in me itis, transit. f. end.l in omnibus ηὐιν s. Is natura debet, quem iure gentium 3 3 dare oportet:cuius fidem secuti sumus.
Nemo ex suo delicto eonditionem 3 4. mcliorem sicere potest. Τ ωέ. re f. O. Nemo damnum facit, nisi qui id fa 3 s.cit, quod facere ius non habet. feod.I.
Non videtur vim facere, qui iure suo ues.
In pari eausta possesser potiac habe- 37.
ri debet. g. eod. re . ἐπιωBona fides tantum possidendi prae- 38. stat,quantaim veritas quoties lex impedimento non est.F. eod. l. bona sides.re-gul. III. Minus est actionem habere , quam φ9.
Cum de lucro qiueritur, melior est 4o. eonditio possidentis. ab
. AEquiissimum viam est, creditorem I. ita agere rem debitoris, ut suam ageret. Τ. δε siturumibus. . Libertas omnibus rebus fauorabi-ΑΣ-
Infinita est aestimatio libertatis, &
necessitudinis reg. 3 . f. eod. Servitutem mortalitati compara - .mus.f. eod. siruitutemst L. aost.
48쪽
s. omnis definitio in iure ciuili periacii loci est: parum est enim ut subueni
MARCI TVLLII NVNc sunt adnectendae sententia, quas e diuersis eius detinuimus libris, quoi mn et peruoluimus.
T Ex est ratio summa,insita innatu. I ra, quae iubet ea , quae facienda sunt,prolaibaque contraria. /. de lego. a. Lex est recta ratio imperandi,& prohibendi. in eod. lib. 3. Legem bonam a mala nulla ali are, nisi naturali norma diuidere possamus. in eod.sili. r.deIegib. 4. . HOnvia, dc turpia,natura, non optinione iudicanda sunt.1n eod.tib. s. Ipsum bonum non est in opinione, sed in natura. rbid. s. Omnes viri boni ipsam aeqilitatem& ius amantmec est viri boni errare, de
diligere, quod per se non sit diligendum. 1. de leg.
. Nihil est profecto praestabilius, quam
plane intelligere, nos ad iustitiam esse natos, neque Opinionc sed natura constitutum este ius.1neod.lib. 8. Iniustam legem non esse legem, probat in a.de legib. 9. Natura norma legis est. in ead lib. a. ro. Opinionibus vulgi rapimur in erro
rem, nec vera cemimus. an eod.
ra. Ad diuos adeunto caste: pietatem adhibento:opes amouento. si qui secus faxit, Deus ipse vindex erit. in end . a.de . siniste vota reddunto. amba ha
semem a in Deibus eram Romanorum.
1 3. Magistratus haec est vis , ut praesit, Praescribatque reeta,& villat, & con- P. Comito iacem I.
iuncta cum legibus.in M. Vt enim magistratibus leges, ita po- ΙΑ. pulo praesent magistratus: vereque diaci potest, Magistratum legem elle loquentem, legem autem mutum magistratum. O Qui bene imperat,pa erit aliquan-I r. do necesse est. in Od. 'Non sollim ut obediant magistrati- I 6.bus, sed etiam ut eos colant , & dilia gant praescribimus. eod. Iusta impetia sento: usque ciues mΟ- I 74 deste de sine reculatione parcnto. sex erat haec Romanorum.1n 3.deleg.
Salus populi suprema lox esto. kxI8. .
Intercesser rei malae salutaris ciuis I st. est. ex eod. lib. - R mana. Est iniqua in omni re accusandaprie. 2 termissis bonis malorum enumchatio. vitiorumque selectio.bb.-Dr. Vt enim cupiditatibus Principuma I. infici solet tota ciuitas, sic emendari& corrigi continentia. in eod. lib.
Nobilita vita victuque mutato mo-22. res mutari ciuitatum puto. eod. Principes vitiosi plus exemplo,quam a y. peccato nocent.bb. 3. desee. vi opprimi in bona caussa est me- 24. lius,quam male cedere. Π .. Impediti bonam rem melius, quam a I. concedi malae. eod.
Nihil tam contrarium iuri &Ie6- 26. bus, nihil minus eluile & humanum, quam composita & constituta Rep. quidquam agi per vim. in eodias. Noxiae pama par esto:ut iris io vitio a quisque plectatur, vis capite ς auaritia multa , honoris cupiditas ignominia sanciatur. in eod. 3. lib. de MicFundamenta iustitiae sunt: ut ne cui 28. noceatur: ut communi utilitati seruiatur e de cum tempora commutantur,
Commutare ossicium;yt non semper se idem in I. de oesicilia E Funda, Diuitiaco by Corale
49쪽
ast. Fundamentum iustitiae est fides, id
est, dichorum convcntoIulnque constantia,de veritas. in eod. bb.
3o. Fides appellata est,quia fiat, quod di-
I. PromisIa seruanda non sitiat, qui aesimi iis, quibus promiseris, iii utilia. in I. Tin 3. in litorum. nec si tibi plus noceant , quam illi prosint cui proinis cris. i. in c.
3. Illis pio missis standum non est, quy
coactus quis metu, aut deceptus dolo, promiserit. 1. Osc.
3 3. Qilod verum est,simplex, sincerumque, id est natulae hominis aptissimum.
3 . Duobus modis fit iniuria,vi, Si fraude. stius uasi vulpeculae:vis leonis vi- dotiar. utrumque ali cnissimum ab ho mine,sed fraus odio digna maiore., Totius iniustitiae nulla capitalior est,
quiun comm , qui tum, cum maxime, filiunt, id tamen agunt;vt viri boni elle videant v r. in I. de osc. 36. Nullum ossicium reserenda gratia magis necestarium cst. tu eod. hb. 37. Dare beneficium in nostra potestate estuati reddere viro bono no licet in eod.
38. Quidquid sine detrimento potest
commodari,id cuique ii ibuendum est, vel ignoto. in 3 ρ. Vinculum humanae societatis cst ratio,atque oratio. in eod. i. Ossis. o. Osterre se periculis sine caussa nihil stultius. in eod. lib. . i. Quae parua videntur esse delicta,ne que a multis intelligi possunt, ab iis est diligentius declinandum. rn . Ossi c. Non attinet quidquam sequi, quod
assequi nequcas. in eod. hb. Studia nostra naturae regula metia
Uictus cultusque corporis ad valetuditaem reserantur, dc ad vires, non ad voluptatcm, Omnis actio vacare debet temerha-q;. te,dc negligentia: nec vero agere quidquam, cuius non possis iustam probabilem reddere ; haec est enim sere descriptio ossicit. in ta de osticus.
Cauendum ne maior poena, quam 4ς. culpa sita in eod. lib. ct in s. de te ib. Nobis an .atura constantiae, modera-47. tionis,temperanti. x, vcrecundiae paries datae sunt. in i . O P.
Sine verecundia nihil rectum elIe 8. potuit, nihil honestum. i O c. Opificcs omnes in sordida alte ver-49. saptur : nec vero quidquam ingenuum potest h. abere ossicina. in eod. hbNihil est agricultura melius,nil ube-s C. rius, nil dulcius, nihil libero homine dignius . in eod libNihil laud.ibilius, nihil magno
praecl.iro viro dignius placabilitate, at que clementia. in eod. lib. Vt enim tu illa, sic procuratio Rcip. Ia, ad utilitatem corum,qui commissi sunt, . non ad eorum, quibus commisi. ,gerenda est. in i . Oscs
Negligere cle id de se clii que sentiat,non solum arrogantis est, sed etiam omni laodisio luti. De l. de Con temnuntur ij, qui nec sbi, nec F q. alteri prosunt, ut dicitur in quibus nullus labor, ii una industria,nulla cura est. in 1. Osis. Ius non esset, nisi esset aequabile. in s d. lib. Fundamentum perpetuae commen- Ss. dationis, dc famae, est i istitia. in eod. Rem familiarem c abi linere flagi- s . tiosum est. in a. O c. Habere quaestiti Rem p. non modo Iri. turpe cst, sed sceleratum etiam, & ne
Omnes immemores beneficij ode- 3 P.
50쪽
3.74. L. Vir bonus nihil cuiquam,quod in se transserat,detrahet. s. in c. . blainine hominis incommodo sui imaustere commodum maeis cst contranat hiram,quam mors. i Od. lib. ubi id praecluis coniicit argumentis. Homo rivi irae obediens homini nocere non potest. in eod. ob. suae cuique utilitati, quod sine ulterius iniuria hM, seruiendi i m cst. in eod.bb.
Hoc ipsum utile putare, quod turpe sit,calamitosum est. ln3. OI P. E. adcin quae utilitatis, honestatis est
Dolus malus est, clim aliud est simulati im,aliud .ictum .ex desinitione Aquili in eod. 3. de Uirc. Vir bonus est is, qui prodest,quibus potest , nocet nemini. an eod. hb. sed post aliquanto addit, nisi lacessitus iniuria. Nihil, quod crudele, utile: est enim hominum naturae, quam sequi debemus, minimc inimica crudelitas. in eod. lib. 3. de ossis. Qui non propulsat iniuriam a suis, iniuste facit. in eod. lib. Vir bonus ne cogitare quidem quidquam audebit, quod non audeat praedicare. in eod 3. Os ita Cato ad fidem bonam statuit pertinere notum este emptori vitium, quod nosset venditor .in 3. O c.
Ratio postulat, ne quid insidios , ne quid simulate, ne quid Hilaciter. in 3.
Quoniam iuris, natur sons est;hoc intelligitur secundum natur.un esse,neminem id agere,ut ex alterius praedetur inscitia: nec ulla pernicies vitae maior inueniri potest, quam in malitia simulatio intelligentiae. iv 3. Os c.
Nihil quilqitam debet, nisi quod est
turpe . non reddere. m eo paradoxo,
quod sapieutes liberi,& stulti sciui.
Id, quoil imperatur, necessarium, T s. illud, quod permittitur, voluntarium
Leges in consilio scriptoris, &utili- 76.
tate communi consiliunt. ιnrad. tib.
Indisnum ci aequitatem litteris legis 77. urgeri y quae voluntate eius,qui scripIit, defenditur. in eod. ut . Velle quod non deceat, idipsum mi- 78. serrimum est:nec tam miserum est,non adipisci quod vel , quam adipisci velle quod non oporteat. exub. de Philosophia. siue Hortensio, apud , Mustinum
perdissicilia sunt, perinde habenda 1 Ppe sunt, ac si offici non possint.
in partitionibu orat. ubi degenere deliber indi.
Quod permagni interest, pro neces- 8 c. sitate saepe habetur. ibid. Infelices,qui omnia sibi licere existi
Ex Aristotelis & Platonis libris agglutinare nihilo pauciores potuissemus: sed a capite decimo disput. itionis
ad volumen prolapsi eilemus. Sed ta- 'men placuit secundam hanc partu dii putationis,tribus Aristotelis documentis, seu admonitis claudere. Primum documentum edidit ιn O. Eι hic. c. I P. F. ubi assirmat, id in omnibus similibi is esse, quod viro bono videtur;vimite m-que& Virum probum esse uniuscuius sue rei melisuta. Secundum, ν π 3. Adera-phys non longe a p incis' o ubi scribit. ne ceste es le eum melius se habere ad iudicandum , qui tamquam aduersarios
omnes utrinque rationes oppositas audit. Tertium reliquit in lib. de diuinatione per Iomnium de lib. Et hic. IO. fas'. a. in lib.de diuinat .ad lumc modum scripsit: Euod omnes, aut complures senuant,