Auli Gellii Noctes atticae

151쪽

luna produccndos ara quaestu atque compendio gloa

riarum. .

A P. XXVIII Non esseco::ipertim si de rem divinam feri oporteat ἐ

Quaenam esse causa videatur , quamobrem terra tremores fiant, non modo his communibus minum sensibus opinionibusque compertum non in . sed ne inter physica quidem philosophia satis constitit, ventorumne vi accidant specus hiatusque terrae subeuntium, an aquarum subter in terrarum cavis undantium fluctibus pulsibusque, ita uti videntur existimasse antr- quissimi Graecorum, qui Neptunum /νomγουον appellaverim , an cujus alia rei causa, ait riusve dei vi ac numine, nondum etiam, sicut diximus, pro certo creditum propterea veteres Romani, quum in omnibus aliis vitae officiis, tum in constituendis religionibus , atque in diis immortalibus animadvertendis , eastissimi cautissimique, ubi terram moviste senserant, nunciatumve erat, serias ejus rei gula edicto imper bant; sed de nomen, ita uti solet, cui servari serias Oporteret, statuere edicere quiescebant; ne alium pro alio nominando , falsa religione populum alligarent. eas serias si quis polluisset, piaculoque ob hanc rem

pus esset 'ostiam, SI DEO SI DEAE. Imm .iabat idque ita ex decreto pontificum observatum esse M. Varro dicit quoniam 'ua vi ter quem --nim dearumve terra tremeret incertum estet sed de Limmae motibus solisque desectibus, non minus in ejus rei causa reperienda sese exercuerunt quippe M. Cato , vici coonoscendis rebus multi studii, certa tamen Se incuriosa super ea re opinatus est Verba Catonis ex Originum quarto haec sunt: Non Γbetscribere quod in tabulis

152쪽

. pomi cem maximum est, quotiens annona rara, qu rura Lunae aut Solis lumini caligo aut quid obstiterit uiaque adeo parvisecit rationes veras Solis de Lunae dei Gentium vel scire vel dicere.

A P. XXIX. pologus Esopi Phrygis memoratu non inutilis.

m septa ille e Phrygia fabulator haud immerito DLupiens existimatus est quum quae utilia monitus laque erant, non severὸ non imperiose praecepit S censuit, o philosophis mos est, sed festivos delectabilesque apologos commentus, res salubriter ac prospi-c ter animadversas, in mentes animosque hominum ham diendi quadam illecebra induit velut haec ejus f bula de avicula nidulo lepide atque jucunde praemonet, spem fiduciamque rerum, quasissicere quis possit, haudi minatio, sed in semetipso habendam. vicula, inquit, est parva nomen est cassita habitat nidulaturiaque in segetibus, id serme temporis, ut appetit messis, pallasn jam plumantibus. Ea cassita in ementes sorte congesserat tempestiviores propterea frumentis flavescentibus pulli etiam tunc involucres erant Quum igiturii saltet cibum pullis quaesitum, monet eos, ut, siquid uri rei novae fieret dicereturves, animadverterent idque ut sibi ubi redisset, nunciarent Dominus postea se-petum illarum filium adolescentem vocat: Videsne, ematuruisse, Manus iam postulare iccirco eiectastini, ubi primum diluculabit, fac amicos adeas, Eroges veniant, operamque mutuam dent, messem hanc nobis adjuvent. Haec ubi ille dixit, discessit atque, ubi rediit cassita, pulli trepiduli circumstrepere, inreque matrem ut statim jam properet, atque alium in im sese adsportet: nam dominus, inquiunt, misits amicos rogaret, uti luce oriente veniant Metantis

mater

153쪽

mater iubet eos a metu otiosos esse senim dominus. inquit, messem ad amicos rejicit, crastino seges non mactetur neque necesse est , hodie uti vos aufeiam diuiditur postero mater in pabulum volat dominus, quos ro 'averat, operitur sol servit, fit nihil: amicinusi erant tum ille rursio ad filium, Amici isti , inquit, magnam partem cessatores sunt quam potius imus, de cognatos amnesquevi vicinos nostros oramus , ut se sint cras tempori ad metendum itidem hoc pulli pavefacti matri nunciant mater hortatur ut tum quo uesne metu ac sine cura sint cognatos affinesque nullos .serme tam esse obsequibiles, ut ad laborem capessendum nihil contentur, o statim dicto obediant vos mod

inquit, advertite si modo quid denuo dicetur lia duce orta avis in pastum profecta est cognati a m

operam quam dare rogati sunt supersederunt ad postr anum igitur dominus filio, Valeant, inquit, amici cum .propinquis afferes prima luce falces dua , unam egomet mihi & tu tibi capies alteram; fumentum nosmetipsi manibus nostris cras metemus. Id ubi ex pulli dixisse minum mater audivit Tipmpus, inquit, est cedendi Labeundi sic nunc dubio procul , quod futurum dixit in ipso enim jam vertitur, vj est res non in alio, unde petitur atque ita cassia nidum migravit seces a domino demessa est. Haec quidem est Asopi fabula de amicorum .propinquorum levi plerumque de inani fiducia sed quid aliud sanctiores libri philosophorum monent , quam ut in nobis tantum ipsis ni

tamur alia autem omnia, quae extra nos , extraquci

nostrum animum sunt , neque pro nostris neque pro nobis ducamus. Hunc assopi apologum Ennius in satiris scite admodum venuste versibus quadrasis composuit quoruna duo postremi isti sunt. quos habere cordivi memoriae operae pretium esse heris cle puto

154쪽

NOCT AT 'ICA Lib. a. a Hoc erit tibi argumentum semper in promtustum; Neqnid exspectes amicos, quod tute agere posset. A P. XXX. Uid obsereatum fit in undarum motibus , qui in mari alio atque alio modo sunt, austris santibus aquilonibusque'. Hoc saepenumero in undarum motu observatum est. quas Aquilones venti, quique ex eadem coeli reissione aer fluit, quasve faciunt in mari Austri atque Α-nici nam fluctus qui flante Aquilone maximi Merebris

simi excitantur. simul ac ventus posuit sternuntur&consaccescunt; Mox fluctus esse delinunt at non idem fit flante Austro vel Aseicor quibus jam nihil spirantibus unda tamen ficta diutius tument, a vento

quidem jamdudum tranquilla sunt; sed mare est etiam atque etiam undabundum Ejus rei causa esse conjectatur, quod venti a septemtrionibus ex altiore caeli parte in mare incidentes deorsum in aquarum profunda quasi praespites deseruntur , undasque faciunt non prorsus impulsis, sed vi intus commotas, quae tantisper erutae volvuntur, dum illius infusi desuper spiritus vis manet. Austri vero Ἀkici ad meridianum orbis circulum ataque ad partem axis infimam depressi, inseriores &Jumiles, per suprema aequoris euntes protrudunt magis fuctus quam emimi: idcirco non desuper laesae, sed propulsa in adversum aqua etiam desistente flatu retinent aliquantisper de pristino pulsu impetum id autem ipsum, quod dicimus, ex illis quoque Homericis e .sibus, si quis non incuriose legat, adminiculari potest:

nam de Austri flatibus ita scripsit ;

Contra autem de Borea, quem Aquilonem appellamuri alio dicit modo;

155쪽

Au Iaab Aouilonibus enim , qui alii supernique sunt, fluctus excitatos quasi per prona volvi dicit ab Austris autem iis, qui humiliores sunt , majore vi quadam propelli rursum atque subjici id enim significat verbum .d A sicut in alio loco ανω Θει. Id quoque aperitissimis rerum philosophis observatum est, Austris

spirantibus mare fieri glaucum caeruleum, quilonibus obscurius atriusque cujus rei causam, quum Aristotelis libros problematum percerpsimus, notavi. Cur Au-yr spirante mare caeruleum flat ε, Aquilone obscurim atris que ' An propterea quod Aquilo minin mare perturbat ; ne autem, quod tranquillius est, atrum esse videtur e LIBER TERTIUS. A I. snasitum ac tractatimi, quam ob causam Sallustii avoritiam dixerit non animum modo virilem, sed corpia quoque ipsum esseminare. Ieme iam discedente apud balneas Sitias in area subcalido sole cum Favorino philosopho ambulabamus atque ibi inter ambu- -landum ieetebathir Catilina Sallustii, quem in manu amici conspectiam legi jusserat quumque haec verba ex eo libro lecti essent avaritia pecuniae studium

habet, quam nemo sapiens concupivit ea quasi venenis malis imbuta corpus animumqtι virilem seminat semperisfinita ct insatiabilis est neque copia neque inopia minuitur. Tum Favorinus me adspiciens, Quo, inquit, pacto corpus hominis avaritia esseminat quid enim istuc sit quod animum virilem ab ea effeminari dixit, videor serme assequi sed , quonam modo corpus quoque' minis effeminet, nondum repperio. Et ego, inquam, longe

156쪽

Noe T ATTICAE. Lib. Ionge jamdiu in eo ipso quaerendo fili, ac, nisi tu occupasses, ultro te hoc rogastam. Vix ego haec dixeram cunctabundus atque inibi quispiam de sectatoribiis Favorini, qui videbatur esse in litteris veterator, at rium , inquit, Probum audivi hoc diceres usum esse Sallustium circumloquutione quadam poetica, , quum

dicere vellet hominem avaritia corrumpi, corpus Ἀ-nimum dixisse, quae duae res hominem demonstrarent rnamque homo exanima& corpore est. Nunquam, inquit Favorinus, quod equidem scio, tam importunatamque audaci arguti fait noster Probus, ut Sallustium vel subtilillimum brevitatis artificem periphrasin poetarum facere diceret. Erat tum nobiscum in eodem ambulacro homo quispiam sane doctus Is quoque a Favorino rogatus, quid haberet super ea re dicere, hujus.cemodi verbis usus est. Quos , inquit, avaritia minuit corrumpit, quique sese in quaerenda undique pecunia dediderunt, eos plerosque tali genere vitae occupatos videmiis ut, sicuti alia in his omnia prae pecunia, ita labor quoque virilis, cxercendique corporis studium relictui si negotiis se plerumque umbraticis sellulariis quaestibus intentos habent in quibus omnis eorum μgor animi corporisque elanguescit, , quod Sallustius

ait esteminatur. Tum Favorinus legi denuo verba eadem Sallustii jubet atque, ubi lecta sunt, Quid igitur

dicemus , inquit, quod multos videre est pecuniae cupidos, Meosdem tamen corpore esse vepeto valenti ptum ille ita respondit, non hercle inscite, Quisquis est, inquit, pecunia cupiens, corpore tamen est bene habito ac strenuo, aliarum quoque rerum vel studio vel exercitio eum teneri necessarium est; atque in sese colendo non aequὰ esse parcum nam si avaritia sola summa omnes hominis partes flectionesque occupet, si ad incuriam usque corporis grassetur, ut per illam unam neque Virtutis, neque virium, neque corporis, neque animi curae

157쪽

'nimo χzrpore, qui neque sese, neque alluc urct, nisi pecuniam. Tum Favorinus, Aut hoc , inquit, quod diYisti probabile est, aut Sali histius odio avaritiae plus, quam potuit, eam criminatus est. CAP. ILQuemnam esse natalem diem M. Varro Eicat eorum , quἰ ante noctis horam sextam, postve eam nati sunt atque inibi de temporibus terminisque dierum qui civiles nominantur, ct usquequaque gentium varie observantur: praeterea quid Muci in scripserit super ea milliere quam maritus non jure usurpavisset , quia rationem ci-xilis anni non habuerit. O Uaeri solitum est, qui noctis hora tertia , quartare, sive qua alia nati sunt, uter dies natalis haberi appellarique debeat, isne quem nox ea consequuta est, an qui dies noctem consequutus est M. Varro in libro, Tum humanarum, quem de dicbus scripsit, omines anquit , qui ex media nocte ad proximam mediam noctem in his horis vigintiquatuor nati sunt, una die nati dicuntur. Quibus verbis ita videtur dierum observationem divisse se, ut, qui post solem occasum ante mediam noctemnatus sit, is ei dies natalis sit, a quo die ea nox coeperit contra vero, qui in sex noctis horis posterioribus nascatur, eo die videri natum qui post eam noctem diluxerit Athenienses autem aliter observare idem Varro in codem libro scripsit eosque a sole oceas ad solent iterum occidentem omne id medium tempus unum diem esse dicere Babylonios porro aliter ; adole enim exorto ad exortum ejusdem incipientem totum id spatium mnius diei nomine appellare multos vero in terra Umbria unum Meumdem diem esse dicere a meridie ad insequentem meridiem sus quidem, inquit, niinuab-

si cui est nam qui halandis hora sexta nata es sat

Umbres a

158쪽

dimidiatus, ct qui est post Olendas dies ante horam dissedem diei sextam. Populum autem Romanum ita, uti Varro dixit , dies singulos annumerare a media nocteosquead mediam proximam multis argumentis ostenditur sacra sunt Romana partim diurna , partim noctu ita sed ea, quae inter noctem fiunt, diebus addicuntur, non noctibus quae igitur sex posterioribus noctis horis sunt, eo die heri dicuntur, qui proximus eam noctem illucescit ad hoc ritus quoque&mos auspicandi eandem esse observationem docet. nam magistrariis, quando una die eis auspicandum est, ct id super quo auspicaverunt agendum, post mediam noctem auspicantur, postmeridiem te magno auspicatique esse Megisse ex eodem die dicuntur. Praeterea tribuni plebei, quos nullum d:em abesse Roma licet, utriri post mediam noctem proficiscuntur, post primam

Dcem ante mediam sequentem revertuntur, non dicuntur afuisse unum diem quando ante horam noctis sextam regressi parte aliqua illius in urbe Roma sunt. Quintum quoque Mucium juristonsultum dicere solitum levi, non esse usurpatam mulierem, quae kalendis Ianuariis apud virum causa matrimonii est coepisthi, Mante diem quartum kalendasIanuarias sequentis usurpatum isset. non enim posse impleri trinoctium, quod abesse a viro usurpandi causa ex duodecim tabulis deberet quoniam tertia noctis posteriores sex hora alterius anni essent, qui inciperet ex kalendis Isthaec autem omnia de dierum

temporibus &finibus ad observationem disciplinamque juris antiqui pertinentia quum in libris veterum inveniremus , non dubitabamus, quin Virgilius quoque id ipsum ostenderit, non exposite atque aperte, ted , ut hominem decuit poeticas res agentem, reconditari quasi operta veteris ritus significatione.

Torquet, inquit, medios nox humida cursis:

159쪽

8s u LIGELLII Et me sapis equulariens assavit anhelis. his enim versibus oblique sicut dixi, admonere voluit diem, quem Romani civilem appellaverint, a sexta. noctis hora oriri.

A P. III. 4 ii De noscendis explorandisque Plauti comoediis , quoηim promisce vera atque falsa nomine ejus inscripta seruη-tur atque inibi quod Plautus in pistrino, ct Nariu is cincere fabulas scriptitarint. Exum esse comperior, quod quosdam bene litteratos homines dicere audivi, qui plerasque Plauti

comoedias curiose atque contente edtitaverunt, non

indicibus Elii nec Sedigiti nec Claudii nec Aurelii nec Accii nec Manili super nis fabulis, quae dicuntur ambi- uae, credituros, sed ipsi Plauto moribusque ingenii atque

singila ejus hac enim indicii norma Varronem quoque esse usum videmus. nam praeter illas unam de viginti quRVarronianae vocantur, quas iccirco a ceteris segregavit. quoniam dubiosae non erant , sed consensu omnium Plauti esse censebantur; quasdam item allias probavit abductus stylo atque faceti sermonis Plauto congruentis: easque jam nominibus aliorum occupatas Plauto vindicavit; sicuti istam quam nuperrime legebamus, cui est nomen Boeotia nam quum in illis uni viginti non sit, isse Aquilii dicatur nihil tamen Varro dubitavit quin Plauti foret; neque alius quisquam non infrequeBs Plauti lector dubitaverit, si vel hos solos versus ex ea fabula cognoverit: qui quoniam sunt, ut de illius more dicam, Plautinissimi, propterea& meminimus eosadscripsimus parastus ibi esuriens haec dicit: Ut illum di perdant, primus qui horas repperit, uetque adeo primus statuit hic solarium.

Si mihi comminuit misero articulatim diem,

160쪽

NOCT ATTICAE. Lib. I. DNam me puero uterus erat solarimm Multo omnium istorum optiunum ieri num.

Ubi ubi iste monebat esse nis quum nihil erat. Nunc etiam quod est, non est , nisi Soli lubet. Itaqae adeo jam oppletum est oppidum solariis. Major pars populi aridi reptant fame.

Favorinus quoque noster , quum Nervolariam Plauti legerem, quae inter incertas est habita audisset ex ea comoedia versum hunc. Srateae, scrupede, strativola, sordida: delectatus faceta verborum antiquitate meretricum vitia atque deformitates significantium Velinus hercle, inquit, hic versus Plauti esse hanc fabulam satis potest fidei fecisse Nos quoque ipsi nuperrime quum leger

Inus Fretum nomen id est comoediae , quam Plauti esse quidam non putant haud quicquam dubitavimus quila Plauti seret, omnium maxime genuina ex qua dum hos versus exscripsimus, ut liistoriam quaereremus Oraculi arietini. nunc illud est Eod arietinum restonsum magnis ludis dicitura Peribo, si non fecero si faxo, apulabo. Marcus autem Varro in libro de comoediis Plautinis primo Accii verba haec ponit Nam nec Gemini, nec

LeoIes, nec Condalium, nec Anus Plauti, nec Bis compressa, nec Boeotia unquam fuit , neque adeo αγροικ' , neque Commorientes , sed M. Aquilii. In eodem libit Varronis id quoque scriptumest, Plautium fuisse quem piam poetam comoediarum, cujus quoniam fabula Plauti inscripta forent, acceptas esse quasi Plautinas, quum essent non a Plauto Plautinae, sed a Plautio Plautianae. Feruntur autem sub Plauti nomine comoediae circiter centum atque triginta sed homo eruditissimus L. Alius quinque xviginti esse ejus solas existimavit non tamen

dubium est, quin istaeis quae scripta a Plauto non vi- dentur,