Auli Gellii Noctes atticae

551쪽

Hoc distichon amicus metis AP ater adolescens in pluris versculos licentilis liberiusque vertit qui quoniam mihi quidem visi sunt, non esse memoratu indi

gni , subdidi.

Dum semibula savis Ideum puelliιm sapior; Dulcemque florem stiritus

Duco ex aperto tramite:

Animula aegra saucia Cucurrit ad labias mihi, Rictumque in oris pervium , Et labra pueri mollia, Rimata itiner transitus, Ut transiliret nititur.

Tum si mora quid pluscula Fuisset in catu osculi:

Amoris igni percita Transisset, ct me linqueret: Et mira prorsum res foret,

Ut ad me ferem mortuus, Ad pueram a intus irerem.

C A P. II LDissertati Herodis Attici super vir natura doloris, s que opinionis Urmati per exemplum indocii rustici, qui cum rubis rutiliferas arbores praecidit. HErodem Atticum consularem virum Athenis disi

rentem audivi Graeca oratione in qua sere omnis memoria nostra universos gravitate atque copia mel gantia vocum longe praelliti t. disseruit autem contra se, θειαν Stoicorum, lacessitus a quodam Stoico , tam . quam minus sedenteris parum viriliter dolorem serret ex morte pueri , quem amaverat. In ea disertione, quan-

552쪽

NOCT. ATTICAE. Lib. 9.quantulum memini, hujuscemodi sensus es, quod nullus usquam homo, qui secundum naturam sentiret & saperet, affectionibus istis animi quas mi , appellabat, aegritudinis, cupiditatis timoris, irae, voluptatis, carere; vacare totus posset; atque,si posset etiam obniti ut totis

careret; non ex re id mellius, quoniam langueret animus& torperet affectionum quarumdam adminiculis, ut necessario plurimum imperio , privatus dicebat enim sensus istos motusque animi, qui quum immoderatiores sunt vitia fiunt , innexos implicatosque esse vigoribus

quibusdam mentium ci lacritatibus ac propterea, si omnino omnis eos imperitius convellamus, periculum esse ne eis adhaerentes bonas quoque mutiles animi indoles amittamus moderandos esse igitur & scite considerateque purgandos censebat, ut ea tantum, quae ascna sunt, contraque naturam videntur, S cum pernicie agnata sunt, detrahantur ne profectb id accidat, quod cuipiam Thraco inspienti Drudi in agro, quem eme rat, procurando venis usu fabula est. Homo Thracus, inquit, ex ultima Barbaria, ruris colendi insolens ,

quum in terras cultioris , humanioris vitae cupidine, commigrasset landum mercatus est, oleo atque vino constitutum qui nihil admodum super vite aut arbore colenda sciret, videt sorte vicinum rubos late atque aut obortas excidentem, fraxinos ad summum prope veristicem deputantem suboles vitium e radicibus audicum super terram fusas revellentem, stolones in pomis

aut in oleis proceros, atque decretos amputantem acceditque prope, cur tantam ligni atque frondium caedem faceret percunctatus est xvicinus ita respondit; Ut ager, inquit, mundus purusque fiat, ejus arbor atque vitis secundior. Discedit ille a vicino gratias agens,& Laetus tamquam adeptus rei rustica disciplinam, tum falcem ibi ac securim capit atque ibi homo miser imperitus vites suas sibi omnes moleas detrunca comasque

553쪽

arborum laetissimas uberrimosque vitium palmites decidit. & frutecta atque virgulta limul omnia , pomis seu-gibusque gignendis felicia, cum sentibus4 rubis purii candi agri gratia convellit mala mercede doctus audaeiam , fiduciamque peccandi imitatione falsa eruditus. Sic , inquit, isti apathiae sectatores, qui videri se disse tranquillos intrepidos .immobiles volunt, dum nihil cupiunt, nihil dolent, nihil irascuntur 1 nihil audent , omnibus vehementioris animi ossiciis amputatis, in corpore ignavae quasi enervatae vitae conse

nescunt.

A P. XIII. mos pumiliones dicinius Graec νίνους appellari tabant sorte una in vestibulo palatii fabulantes Fronto Cornelius uestus Postumius rapta linaris Sulpicius atque ego ibi assistens, cum quibusdam aliis

sermones eorum quos de literarum disciplinis habebant, curiosius captabam tum Fronto Apollinari, Fac me, inquit, oro, magister, ut sim certus, an recte supersederim navos dicere parva nimis latura homines , a luerimque eos i iliones appellare quoniam hoc scriptum esse in libris veterum memineram: autem sordidum esse verbum barbarum credebam. Est quidem hoc , inquit Apollinaris in consuetudine imperiti vulgi frequens, sed barbarum non est, censeturque linguae Graecae origine: νανους enim Graeci vocaverunt brevi atque humili corpore homines paulum supra terram x- stantes Lique ita dixerunt, adhibita quadam ratione etymologiae cum sententia vocabuli competente. si memoria, inquit, mihi non labat, scriptum hoc est in comoedia Aristophanis, cui nonem est. A κλαης. uinset autem verbum hoc a te civitate donatum aut in Latinam coloniam deductum, si tu eo uti dignatus ores,

554쪽

Noc T. AT HIC E. Lib. I9. 8 ressetque id impendio probabilius, quam quae a Laberio ignobilia nimis & sordentia in usum linguae Latinae intromisa sunt. Tum Festus Postumius grammatico cuipiam Latino , Frontonis familiari, Docuit, inquit, nos Apollinaris nanos verbum Graecum esse tu nos doce, in quo de mulis aut equuleis humilioribus vulgo dicitur, anne Latinum sit: apud quem scriptum reperiatur. Atque ille grammaticus, homo sane perquam in noscendis veteribus scriptis exercitus, si piaculum, inq iit, non committitur praesente Apollinari quid de voce illa Graeca Latinave sentiam dicere; audeo tibi, Feste, quaerenti respondere: esse hoc verbum Latinum scriptumque inveniri in poematas Helvi Cinnae non

ignobilis neque indocti poetae Versusque ejus ipsos aixit, quos, quoniam memoriar mihi forte aderant , adscripsi:

At nunc me geniana per salicta Binis heda rapit citata nanis. A P. XIV. Contemporaneos fuisse Casarii Ciceroni M. Varronemo P. Nigidium aetatis sua doctis imos Romanos, ct quod

Nigidii commentationes propter earum obscuritatem subtilitatemque in vulgus non exeunt.

I tas M. Ciceronis M. Caesaris praestanti se, eundia viros paucos habuit doctrinarum autem multiformium variarumque artium, quibus humanitas erudita est, columina habuit M. Varronem 3 P. Nigidium. Sed Varronis quidem monumenta rerum ac disciplinarum, quae per litteras condidit, in propatulo frequentique usu feruntur. Nigidianae autem commentationes non proinde in vulgus exeunt mobscuritas subtilitasque earum tamquam parum utilis derelicta est.

scuti sunt quae paulo ante legimus in commentariis ejus

555쪽

AuLI GELLII quos grammaticos inscripsit ex quibus quaedam ad de monitrandum scripturae genus exempli gratia sumst.

nam quum de natura atque ordine litterarum dissereret, quas grammatici vocales appellant , verba haec scripsit, quae reliquimus inenarrata ad exercendam legentium intencionem Aor semper principe sunt Ictusem

per subdita. Eis subito praeit in Euripo prati subit in

Emilio si quis putat praeire V, in his verbu , alariis, Vennonius, olom aura in his, jampridem jecur, cum jucundum; errabit: quod hae littera quum praeeuntri vocales quidem sunt. Item ex codem libro verba haec sunt Inter litteram Nisi es alia vis r ut in nomine anguisis angaria ct ancora o increpati incurritis iv nuus in omnibus enim his non erum N , sed adulterinuru penituT. Nam , non esse lingua indicio est. nam si ea littera esset lingua palatum tangeret. Alio deinde in I co ita scriptum Graecos non tanta inscitia arcesso , qui ex Oct I scripserunt, quanta , qui Et, exacta. Illadenim inopiafecerunt, hoc nulla re subacti. LIBER VIGESIMUL A T . Disceptatio Sex. Caecilii jureconsultio Favorini philosophide legibia duodecim tabularum. x rari Caecilius, in disciplina iuris atque legibus populi Romani noscendis interpretandisque , scientia, usu, auctoritateque illustri fuit ad eum forte in area Palatina, quum salutationem Caesaris opperiremur philosophus Favorinus accessit; colloquutusque est, nobis multisque aliis praesentibus. In illis tunc eorum sermonibus ortamentio est legum decemviralium: quas decemviri eius rei

556쪽

rei gratia a populo creati composuerunt, inque duode cina tabulas conscripserunt. Eas leges quum Sex. Caeci lius, inquisitis exploratisque multarum urbium legibus, Eleganti atque absoluta brevitate verborum scriptas diceret Sit hoc, inquit Favorinus , in pleraque earum lenum parte , ita uti dicis non enim minus lupidestabulas vias II legi , quam illos decem libros Platonis de leonibus, sed quaedam istic esse animadvertuntur aut obscurillima, aut dura Laut lenia contra nimis remissa; aut nequaquam ita , ut scriptum est, consistentia. O scuritates, inquit Sex. Caecilius, non assagnemus culpae scribentium , sed inscientia non asseqllentium. tiam-

quam hi quoque ipsi, qui Ua scripta sunt minus perci

piunt, culpa vacant iram longa aetas verba atque mores veteres obli iteravit , quibus verbis moribusque se

tentia leo um comprehensa est. Trecentesimo quoque anno poli Romam conditam tabulae composita scriptaeque sunt a quo tempore , ad hunc diem , anni esse nocilonge minus septingenti videntur. Dure autem scriptum esse in istis legibus Fid existimari potest piis duram esse legem putas, quae judicem arbitrumve jure datum, qui ob rem dicendam pecuniam accepisse convictus est capite poenitur: aut quae furem manifestum, ei cui furtum factum est, in servitutem tradit noctu num autem furem jus occidendi tribuit dic enim, qua

se, dic, vir sapientia studiosissime, an aut iudicis illius

perfidiam contra omnia jura divina atque humana jusjurandum suum pecunia vendentis , aut furis manifesti intolerandam audaciam, aut nocturni grassatoris insidiosam violentiam non dignam esse capitis poena existi- mcc Noli, inquit Favorinus, ex me quaerere, quid ego existimem scis enim solitum este me pro disciplina lectae , quam colo, inquirere potius quam decernere sed non levis existimator, neque aspernabilis est populus Romanus; cui delicta ciuidem isthaec vindicanda, pos

557쪽

nae tamen huiuscemodi nimis durae esse visae sunt passus enim est leges istas de tam immodico supplicio situ atque senio emori sicut illud quoveri non humaniter scriptum, improbavit quod si homo in jus vocatus morbo aut aetate aeger ad ingrediendum invalidus est , arceta non sternitur sed ipse aufertur xjumento imponitis, atque ex domo sua ad praetorem in comitium nova sinoe ris facie retitur quam enim ob causam morbo actetus, &ad respondendum pro sese non idoneus, jumento aue haerens in ius adversario deportatur' Quod vero dixi, deri quaedam esse impendio mollioraci nonne tibi qumque videtur nimis esse dilutum , quod ita de injuriaice nienda scriptum est sI INjuRIAM. AxIT ALTE

quis enim erit tam inops , quem ab injuriariciendarum bidine vigintiquinque asses deterreanta itaque quum eam lege Labeo quoque vester in libris, quos ad dum decim tabulas conscripsi, non probaret, Quidam , in quit Lucius Veratius fuit, egregie homo improbus

at ue immani vecordia is pro delectamento habebat, nominis liberi manus sua palma verberare eum semis sequebatur crumenam plenam assium portitans uemcumque depalmaverat, numerari statim secundum

uodecim tabulas , quinque, viginti asti iubebat propterea, inquit, praetores postea hanc abolescere relinqui censuerunt Linjuriisque aestimandis recuperat res sedaturos edixerunt. Nonnulla autem in istis c. nec consistere quidem, sicuti dixi , visa sunt, velut illa lex talionis cujus verbi, nisi memoria me fallit, haec

tem, ne procedere quoque exsectuutio justa talionis, test nam cui membrum ab alio ruptum est, s ipsi itidem rumpere per talionem velit, quaero an essicere possit,impendi pariter membri aequiliurium in qua re pri-

558쪽

inum ea dissicultas est inexplicabilis. Quid si quis membrum, inquit, alteri imprudens ruperies quod enim per imprudentiam fictum est, retaliari per imprudentiam debet letiis quippe sonuit consultus non cadunt sub ejusdem talionis similitudinem quonam igitur m do imprudentem poterit imitari, qui in exsequendat Iione non licentiae jus habet, sed imprudentiae Iedri siprildens ruperit: nequaquam patietur aut altius se laedi, aut latius quod cujusmodi libra atque mensura caveri possit, non reperio quin etiam si quid plus erit aliterve

commistum; res sic ridicular atrocitatis ut contraria aetio mutuae talionis oriatur, Madolescat infinita qua dam reciprocatio talionum nam de immanitate illa s

candi partiendique humani corporis, si unus obiceuianiam debitam judicatus addictusque sit pilaribus, non libet meminisse; piget dicere quid enim videri potest esseratius' quid ab nominis ingenio diversus , quam

quod membra artus inopis debitoris brevistimo latitatu distrahebantur, sicut nunc bona venum distrahuntur Tum Sex. Caecilius amplexus utraque manu Favorinum, Tu es, inquit, unus profecto in nostra mem otia non Grajae modo, sed .Romanae rei peritissimus.

quis enim philosophorum disciplinae suae t es tam scite

atqii docte callet , quam leges tu nostras decemvirales percalluisti Sed quaeso tecum tamen, degrediare paulisper e curriculis istis disputationum vestrarum Academicis, omissoque studio, quicquid lubitum est, arguendi tuendique consideres gravius cuimodi sine ea , quae reprehendisti nee ideo contemnas legum ista

rum antiquitates , quod plerisque ipsis jam populus Rommanus uti des verit non enim prosea ignoras legum opportunitates medelas , pro temporum moribus&pro rerum publicarum generibus ac pro utilitatum prae- lentium rationibus, proqne vitiomm quibus medendum est , fervoribus mutati at e flecti: neque uac statu

559쪽

consistere, quin, ut facies coeliri maris, ita rerum atque fortunae tempestatibus varientur quid salubrius visum est rogatione illa Stolonis iugerum de numero praefinito quid utilius plebiscito Voconio, de coercendis mulicitum haeseditatibus quid tam necessarium existimatum est propulsanda civium luxuriae, quam te Licinia&Fannia, aliaeque item leges sumtuariat omnia armhaee oblitteratavi operta sunt civitatis opulentia quasi quibusdam fluctibus exaestuantis. Sed cur tibi esse visaeit inhumana lex omnium , mea quidem sententia, humanissima , quae jumentum dari jubet aegro aut seni inius vocato verba sunt haec de lege: SI IN. us. VOCAT.

appellari hic putas aegrotationem gravem cum febri, pia & quercera , jumentumque dici pecus aliquod unicum tergo vehens' ac propterea minus bisse humanum existimas aegrotum domi suae cubantem iumento impositum in jus rapi λ hoc, mi Favorine, nequaquam ita est. nam morbus in lege ista non febriculosus neque nimis fravis; sed vitium aliquod imbecillitatis atque in

talentiae demonstratur: non periculum vita ostenditur. caeteroqui morbum vehementiorem vim graviteris

cendi habentem legum istarum scriptores alio in loco, non per se morbum, sed morbum sonticum appellant. iumentum quoque non id solum signiscat quod nunc dicitur; sed vectabulum etiam, quod adiunctis pecoribus

trahebatur, veteres nostri jumentum a jungendo dixerunt Arcera autem vocabatur plostrum tectum undique moenitum quasi arca quaedam masna vestimentis instrata, qua nimis a fri aut senes portari cubantes solebant. Quaenam tibi igitur acerbitas esse visa est, quod inius vocato pauperrimo homini vel inopi, qui aut pes, bus sortes ris esset , aut quo alio casu ingredi non quia

560쪽

Nix T. 4 a C E. Lib. 2 o. VI.ret , plostrum esse dandum censuerunt λ neque insterni tamen delicate arceram jusseriint, quoniam satis esset invalido cuicuimodi vectabulum atque id fecerimi, ne causatio ista aegri corporis perpetuam vacationem daret

fidem detrectantibus , iurisque actiones declinantibus. Sed enim ipsum vide injurias factas quinque viginti

assibus sanxerunt non omnino omnes, mi Favorini,

injurias aere isto pauco diluerunt tametsi de haec ipsa paucitas assum grave pondus aeris fuit nam librariis assibus in ea tempestate populus usus est sed injurias

atrociores, ut de osse seacto, non liberis modo , verum

etiam servis factas impcnsiore damno vindicaverunt , quibusdam autem injuriis talionem quoque opposuerunt.' quam quidem tu talionem , vir optime, iniquius paulo insectatus es t ac ne consistere quidem dixisti, lepida quadam sollertia verborum; quoniam talioni par non sit ratioci neque rumpi membrum facile possit ad alterius rupturae ut ais tu aequilibrium. Verum est, mi Favorine, talionem rari stimum fieri difficillime sed decemviri minuere atque exstinguere volentes hujuscemodi violentiam pulsandi atque laedendi , eo quoque metu coercendos esse homines putaverunt neque ejus, qui membrum alteri rupisivi pacisci tamen de talione redimenda nollet, tantam esse habcndam rationem arbitrati sunt, ut, an prudens imprudensve rupisset, spectandum putarent aut talionem in o vel ad amussima qui pararent, vel in librili perpendorent sed potius eumdem animum eumdemque impetum in eadem parte corporis rumpendi, non eumdem quoque casum exigi volueruvi, quoniam modus voluntatis praestari posset, casus ictus non posset quod si ita est, ut dico, ut ipse aequitatis habitus demonstrat; taliones illae tuae reciprocae argutiores profecto quam veriores fuerunt. Sed quoniam acerbum quoque esse hoc genus poenae putas rotu, obsecro te, ista actabitas est, si idem sat in te quod rib tute