장음표시 사용
21쪽
IusTA ANNIVERsARIA. stos est,quata vesa sene poterat exspectari, maiori etia tranquillitate,quam calamitosi temporis procellς ferebant ised minori selicitate, qua aut eius masuetudo aut lapictia postulabat. Quata vero prouidentia florentissimu Galliae regnum vindicauit ab intentu i Dissicile dictu est utrum sonius quaesierit,an quaesitu sapientius administrarit, an administratum felicius propagarit. Illum sexaginta duo Reges antecesserant, qui sanguinis iure &continua quadam serie rerum potiti fuerant;quorum succellor Henricus, hoc maiorum titulis addidit, ut regnum toties virtute compararet, quot in eo erant reguli, cum Henrici Terti j morte in partam inuaderet haereditatem. Tot verὰ regibus diuisum erat Imperium, quot in Gallia munitissimaevrbes,
in quibus quisque pro sua libidine dominabatur, & legitimum dominum, non modo Imperio, sed tecto & penatibus
s. Q od si Iosuae summum illum Hebraeorum ducem perennis fama excepit, qui,cum io regionem sibi a Deo destinatam proficisceretur, urbes quam plurimas obsidione cepit, &vno supra triginta regibus debellatis,totam Pal stinam rede tin ditionem, magna protecto HenriciQuarti laus, qai treanta loca, situ & praesidi js circumuallata, expugnauit, & in pacada Francia reges plusquam sexaginta debellauit. si Dauid milit ri gloria praestitit, quod a puero multis & ingentibus pugnis
esset exercitus,quantum Regi nostro tribuendum arbitramur, qui prius in castris versatus est, qua arma posset induere, & ea ipsa aetate qua careeri sub campi doctore discunt, aut rudibus batuere, aut palum ferire, aut in Hippodromo equos agitare, ipse nullis usus Magistris, summus erat totius exercitu S imperator, in cuius humeros dissicillimoru bellorum onus incum- p. mi; bebat. Et si militarium rexum penes summos duces est indicium,oraculo plane similem illustrissimus equitum magister Mare- Montelucus de Rege tulit sent etiam,quem cum paene puerum
vidissut in castris, praedixit fore, ut ad summum bellicae laudis
Io. Sunt in prudentiae comitatu dilaevirtutes eximiae,quarum
non modo in rebus ciuilibus, sed & bellicis splendor climaxia
22쪽
tb HENRico MAC uomus, cautio & vigilantia. illa rei gerendae occasionem sedulo
aucupatur, haec senses oblatam arripit, ut susceptum negotiuexpenitissIme conficiat. erat in utroque regis prudenssa singulatis,quem futura cernere, non praeuidere dixisses. atque, ut rat ardentibus & aquilinis oculis, acutisiim aquoque mentis acie vigebat, qua omnia accuratius collustraret . quamobrem si quid ab eo vehementius urgeretur quod nondum maturum esset, expediendum quidem,sed suo tempore respondebat. P. Laurentius Magius anno M. D. xcvII. a Generali Societatis Pntposito ad eun inorna missus venerat,vi de nostra restitatione ageret; qui, Sm res longius protraheretur, abstinere non potuit quin diceres,Patiunt Rex invictissime)mulieres nono mense. at iam vigesimus quartus est, ex quo conceptum tuae clemetiae beneficium exspectamus: Ita plane inquit mulieres ac viri Irni Pater serius pariunt: exspectate commo-gumrempus: aderit quidem paullo tardius, sed opportunius. Nec sanὸ promissis defuit. rem enim, ubi primum ansa obi cta qst, accelsis ad se Ρ Petro Cotrono, & P. Ignatio Armando, praciae Pi ouinciali, mature cosecit,eo tempore quo P. Maiagius A uenione in Italiam cogitabat. H. Tanta autem erat vigilantia, & ita statis quibusdam horis addictus,ut, siqua res militaris noctu gerenda esset eodem temporis momεto,quod sibi,curri cubitum discederet, proposuerat, e somno excitaretur, quod saepe in eo,tum in urbium obsidionibus, tum in armorum conglegionibuscum admirationafuit obseruatum. In rebus ciuilibus nusquam segnior fuit . ita ubique euigilata eius consilia cernebantur. Praeclaraverὰ non
modo artis bellicae,sed etiam politicae, sibi longo usu finxerat axiomata, quae semper haberet in promptu. Inci/erat semel in coena,vtupud bellicoses fieri silet,de re militari sermo: ille paucis,tum militum , tum imperatorum vitia 57virtutes complexus est. Qu9sdam enim Mia prudentia
praeditos aiebat, qua utrarumque partium vires explorarenti
citii sipaullo debilinresessor, nunquam se periculost bellorum aueae. crederent..& hos quidem sapientes, ignavos appellabat i
23쪽
nimisconsideratosec languidos, qui nunquam dimicandum censerent, nisi partam haberent pene in manibus victoriam.ita nihil in sua virtute praesidij, collocabant. Alios,qui nullo consilio se in conserta hostium tela,eiacularentur,& quasi Mariani muli pondus ictuum sustinerent, cum ipsi repugnare non po-sent, istes stultos dictitabat. Eos pariter dainnabat, qui bellu
rum more, sine ullo delectu in hostem insilirent. caeteros coistra vehementer laudabat, qui feriendi prudenter captarent Occasionem, & dextro Marte caederent. Denique cum de prudentia, caeterisque virtutibus,quae eam comitari solant ageret, tam acuta, tam recondita pronunciabazessala,quae ipse esset expertus, ut inustam menti prudentiae idem gerere, & quasi bellandi regendique typum in manu habere videretur. Itaque & leges &arma quae duo ornamenta in regz regnoq, omnia pocluntὶ unus & idem suggerebat ut in toga, ut in sago, ut domi, ut militiae apud amicos sui amorem; apud hostes terrorem ex
Ja. His ego una cum viriutibus clementiam, Reguln atque Imperatorum gemmam,adnumero,qua inter Graecos Alexan 2 der Rex magnus & fortis imperator claruita inter Romanosvero Caesar ille Iulius animi lenitate laudem consequutus est ampliorem, quam armis & victorijs,quibus omnes pene terrarum ali, oras illustrauit. Fecit eadem mansuetudo,ut Titus Vespasianus, qui de Iudaea ultimus triumphauit, vocaretun rex ebus mA-
apum aut nullum habet aculeum,aut si habet nuquam distrinia α' ' git; ita Deus in muta quadam & naturali regni specie, eximi ciuilis principis praetulit imaginem. Et certe, si quod sapientiL ehu, iissimi homines praedicanti rex est viva quaedam & spiras imago Diuinae Maiestatis, eius sine dubio virtutis impressam pestori ' μμ
gestabit efigiem,quam Hericus noster,si quisquam Rex alius, Tuui 'clarissimam prae se tulit. Fuit enim toto vitae curriculo huma ' nissimus et eo ipso tempore quo nodum se verae religioni addixerat, cum non modo Catholicos non oderat,neque prout
fert Caluinistarum ingenium) insectabatur,sed quibuscumque poterat beneficijs,deuinctos tenere studebat, quod vel hoc
num indicarit eXemplum. Erat Mutati anno M. D. LXXIX. B α cum
24쪽
11 HEN Rico MAGNO cum Regina matre, cum illustrissimo Caminali Borbonio de frequenti primae nobilitatis coetu; hic Patrum Fuliens1-um Abbas ut fieri soletin conciones habebat, quem Rex lubentiis me vidit, &diu cum eo, aperto capite singulari humanitate & modestia est colloquutus . tum quicquid gratia& auctoritate essicere posset, non semel obruti t. ex o vix sanctus non minori gaudio quam admiratione afficiebatur. Ad summum, cum tantam videret principis facilitatem, neq; aliud haberet in votis quod postularet, publicae fidei litteras petit, quibus in Bearniarn profectus,non nulla ex mandato Cistersiensi; Abbatis coenobia visitarer satisfecit Rex petitioni Millico diploma quod requirebat dari iussit,tam exquisitis verbis
ut religioso viro omnia amoris & obseruantiae caderent officia ab ijs ipsis quorum antea aspectum ferre minime potuisset. Quod quidem benefici,in ea praesertim reIigione, tam prompto, tam candido, tam liberali denique animo concessum, re
gi j psoris & prosus mansuetudinis indicium erat nonvulga-gare. Sed quid mirum si talis fuerit erga innocentes viros,qui infensissimis etiam hostibus fuit aequior quam causa postularet . nemo illum adeo capitali odio est prosequutus, nemo tantis lacessuit contumelijs,cui non modo non parceret, sed etiam in fidem & amicitiam,qua minime indigere videbatur, reciperet . quod si qui iustitiae telum senserim, ex eo opinor factum est, quod misericordiam sua ipCnte satis incitatam,e
cluserint. quanquam eius animaduersio nunquam a miserico
dia fuerit seiuncta. de iustitiae enim statera nonnihil semper detrahebat,& vindicem gladium suo nutu in consteteratorii meeruices ruentem comprimebati remittebat quicquid poterat,& multos in quos ferrum exercere, diuina & humana iura permittebant, seruabat incolumes, ea spe inductus, fore ut resipi-kerenr Sed &eo prouecta est animilenitas,quo enim non proueheretur 3 ut multos in flagranti adhuc scelere deprehensos non modo miseratione dignos putaret,si facti conscientia toria querentur, immo etiam venia & vitam,quod multis contigi se certum est, impetraret. Hax est plane illustris diuinae naan suetudinis mutatio , quae ultro te delinquentibus offert, nullis
25쪽
IusTA ANNIVERSARIA. Is precibus euocata; hoc dignum Christo facinus,qui in medio cruciatu pro carnificibus orabat; haec magnanimi principis ;hzaec Christianisiimi Regis nota, quam omnes anm excipient
Philippus Rex Macedonum clementiae laudibus fertur in Acoelum, qui cum milites de sua existimatione detrahentes avia R , diuisset e tentorio, dimisit integros,tantum monuisse conten- ἡ Πώ tus,vt,aut longius secederent,aut summissa lenius voce loque- 'rentur. At Henricus Magnus non tantum priuatis hominibus, in I. quorum infinita fuit multitudo, sed uniuersis urbibus quotquot eum aut facto aut dicto laeserant, humanissime pepersit. Atque ut eam virtutem crebris factis Vsurpare, ita etiam dictis eius pulchritudinem ostentare, a fonte arcescere,& contrariorum vitiorum dissimilitudinem illustrare solitus erat. Dictitabat enim ispὸ, misericordiam magni & generosi pectoris germen; contra,vindicandi libidinem angusti humilis & depressi animi sobolem esse non obscuram. i3. Aliam praetere irtutem habuit, quae parua quidem non- mis si nullis videtur, quorum prominentes oculi, & acies hebetion sed tamen aeternae sapientiae iudicio magna cst & plane regia: neque solum Christianis, qui ad caesum affectant viam, sed ipsis terrarum dominis ad bene beateque mendum perneces tia Haec est sensus modestia & humilitas magi arum mentium illustrissimorumque factorum comes perpetua, necnon egregiarum virtutum seminarium,quam partim in cognitione sui, partim etiam in quotidiani congressus moderatione, & summa affabilitate sermonis palam ferebat. Suam enim imbecillitatem & humanos errores non modo agnoscebat, sed ubi ferebat occasio magno cum doloris sensu satebatur, tum sibi suorum delictorum conscius, non modo in ipsis pietatis ossi-ptior, sed in familiari in eius consuetudine c-- moderatio, ut se non minus hominem,quam hominibus prς- tia esse meminisset ita sibi quemque parem ducere videbatur.
Et si Caius Cauat tantam comitatis laudem est adeptus, qVOau , nul cijs quibus mentis ardor lolet esse promi colloquio infra nihilum se demittebat.
I . Tanta autem & tam suauis erat
26쪽
milites socios salutaret; quanta debetur Henrico, qui popula- . res suos vel sellularios artifices tam iucunde, tam comiter e cipiebat & alloquebatur, ut quasi suae conditionis consortes haberet. non quod humili esset, & rusticula morum simplici tate, quae se ad grauitatem attollere non posset, sed data opera Rex sapienti uimus imperatoriae Maiestatis decus,quo illu strius fieret,singulari vitae modestia temperabat. Vestitus cultusque corporis adeo simplexerat, Vt inter aulicos non gemmis aut purpura, sed solo Maiestatis nomine aut regali aliquo munere dignosceretur. Atque haec quidem virtus in eo fuit ilia lustrior: quod a puero in ijs educatus fuerat scholis, quae, cum omni virtuti, tum modestiae & humilitati sunt inimicissimae nis V, Haeresin dico parentem& prolem superbiae,sentina omnium scelerum: Si militiam licentiae plenam & vanitatis caeteroru-que flagitiorum, quae non exArtis disciplina, sed ex deprauata ριε . quadam libertate, infinitisque vitiorum periculis proscistuntur. Quare cum ex ijs impudentiae nequitiaeque gymnasijs non modo nihil contagionis suis moriboes illini passus fuerit,
sed contrarias etiam excolueritvirtutes,plane animam bonam sortitus erat, qualem diuina Sapientia commendat, tanquam caeterarum virtutum Lindamentum,& futurae beatitudinis indicium, modo dilig uti cultus promoueatur. 11. Dictorum factorumque constantia & veritas Regesammoque Imperatore dignissima est, cuius nuda & simplex
oratio arque sancta esse debet ac caeterorum hominum sacramentum . Haec vero in Henrico Magno prccipua laus claruit,
cuius promissa vel suspiciosi hostes, non tamquam certa fidei pignora, sed quasi praesentem numeratamque pecuniam habere solerent.16. Maximorum operum, nobilissimorumque facto- i 'rum comes dicendi facultas,regia plane res est,& inuicti principis ornamcntum singulare. eiusdem est enim gladio hostes concidere, & eloquentia sucis animare milites. in utroque ma- 'gnus Iulius Caesiar, in utroque Caesarem Henricus adaequauit. Res bellicas attigisse perius. Hic mihi commemoranda est eloquentia. non erat jlla mellitis sparsa verborum globulis, aut Rheis
27쪽
Rhetorum texta flosculis: sed grandis & nervosa oratio, sententiosis vibrata laconismis, quae ex recondita sapientia, & in- a,A, a geni, subtilitate oriebatur, & quibusdam quasi gradibus exta 1 - aggerata surgebat . quod multae quidem sententiae, quas non δ' 'abstrusa quaedam eruditio, sed felicissimi ingenij sagacitas expromebat, tum dictorum acumina S responsa extemporanea satis declarant. im Ecclesiam Catholicam singulari doctrina his tempo- Eia, ribus eminere pronunciabat, quod crebris disputationum adouelitationibus cum haereticis hostibus congressa ,generoses, imitaretur milites, qui in campi puluere cortando, equitando,
digladiando,corporis vires continuis exercitationibus acuunt. Concionatoris notus in exordio artificiosos;in peroratione naturales;& quid quisque dicendo posset, ex sine conijciendum. esse. Praeclai e sibi consulturos Reges aiebat, si in desicijs habe- L, rent, qui omnium essent optimi,fortes illos esse pariter & m Rugnanimos qui principum vitia libere arguerent. R gis non ' esse dicere, sed regere. Nihil vetare quo minus regiun liberi
Musicorum audirent acroamata: Musicam autem discere aut
fidibus eanere nolebat, cum praesertim haec ars nisil illis praeter quam ad amatorias illecebras sit prosutura. Quod quidem
pessimum documentum peruersae naturae contagione celerius
irrepit animo quam magistri praeceptis e Seat. Regum quidem propria in pace instrumenta sceptrum esse, & manum iustitit in bello, gladium. hic isdem regie tractanda, b c utroque to-pore usurpanda pretdicabat. Prudentiς, iustiti , fortitudinis, χ'
temperantiae, caeterarumque Virtutum rem periem , regiam
plane cantilenam esse, saluberrimarum legum numeris adstri ' rum,quam quisque quaternis vocu modulis solus canere pos.set. Musicas vero artes plebeiorum esse hominum, non regu .
ex quo Philippus Rex Macedonum,cum Alexandrum vidc- rex inter Musicos magna ingeni, artisque gloria cantillantem, Num te pudet inquit) tam scite canere Pertinaciam optimis imporis ς inimicam, eamdemque vecordiae & ignauigibbolem,quantumcunque prudentis hominis & animosi per . Σ'' isnam 3stumeret. Eum qui aequo auImo sit , etiam id tenere
28쪽
16 HENRICO MACHO quod non habeat: contra cupidum &libidinosium, etia qui
in manu teneat,concupiscendo amittere. Pacem optimain;
bellum esse&mortem improbis. Inter Christianos eos prudentius facere qui cum semel bellum viiij s& prauis tum animi, tum corporis affectibus indixissent , pectus ad virtutes se
rio fingerent, & mente corpus, ut mancipium domini impe Hobfrenarentinon eos, qui cum & Vitae austeritate & conti nuis cruciatibus afflictarentur, in ira, in ambitione, in vanitate, in omni libidine exultarent. Deserebat quispiam ministros Caluinianos, quod affectatas per Galliam diuulgassent querimonias, & inepta, ut solent, capita perscripsissent, quae Regi in Ambianensi obsidione occupato, & hoc quasi negotiorum fluctu laborati, essent oblaturi, Quid mirum Z inquit in ministri sunt pistes in aqua turbida . Tonsor cum capillu abrad ret, Regis barbam dixerat ex altera parte magis canescere; Hac inquit in afflarunt aduersis fortunae venti. 8. Ineptum quendam scriptorem, qui librum emiserat in lucem, virapprime nobilis excusabat, quod litteras nondudicisset : Haec excusatio inquit ingemina accusatio est, ignorantiae & te mea itatis. satius e st tacere, quam inepte loqui, de meliori coditione mutus est, quam futilis loquutuleius. Me dici quidam. inter suos doctrina & auctoritate praecipui , ab Haereticis defecerant ad Catholicos: quod cum aud1sset; Plane inquit deposita ies est Hugonottorum, quae relinquitur a Medicis. Sororem laudabat nobilis Caluinista, quὀd sola pro Haereticis acerrime pugnaret. tum Rex subridens ; Pessime se habet vestra religio, cui colus telum,& dux emina. Insectabatur calumniator Iuditas, quod optima ingenia eligeret, quae in suam ascriberent locietatem; Atqui virtutis est inquit in unaquaque te sumere, quod est optimum oleo & ego milites concenturiare, qua inlectissimos. opus est illis nauis & sum ma virtute praeditis hominibus ad sua munia obeunda, quae parua non sunt. ex multis, qui ultro se offerunt, deligunt m gis idoneos. quid tande in eo mali est Alias vir minime malus, sed non satis prudens, sub finem prandij a cedit molestus interpellator, clamat, quiritatur, fidem & iustitiam implo-
29쪽
rat. Ego tibi Rex Inuictissime. rem dictu foedam & detesta. bilem narraturus venio. Cave, inquit, his auribus dixeris si sce-da est detestabilis. Pergit homo, ut erat commotior; Plagiarij Iesultae filium mihi annos quindecim natum serripuerunt. quae mens quod iudicium puero ad vitae genus eligendum . Tum Rex; Minimum, inquit, nam patri paene nullum est.
Accusabant Iesiuitas Haeretici; quod res principum Ue- Rειρ .cent;Hoc est, inquit,eorum qui Iesiuitas oderunt,intercalares '
podium. sed nihil ad rem . vestri sunt ministri, qui ciuilia tractant saepius quam Theologiam; qui toti sint in suis conuenticulis,non Ecclesiasticis, sed ciuili bas ixequentandas, pol tici magis, quam T heologi. Cum de eu3 tenda. pyramide ageretur, dixit vir primariae nobilitatis; Tua causia. Rex in uietissime erecta est: Et mea caussa, inquit, diruetur. Retorsit quis-ἶiam alius; Tui serui moliti sunt: Et dominquinquit, q*mo-ietur. Haec erat diuini ingenii subtilitas, haae elasi αδ acumina, haec eximiarum virtutum ornamenta a qua bosi acced
bat lepor & venustas, candorastabilitasque sermonis cum placida quadam tranquillitatς, reliqua quae sum in ceteris hominibus vulgaria cile soleam, - ase tamen erans regus Verum praeterςo, ne longior sit --quc enim costitui historiam scri-Dere, sed locupletilli mi ingeni j diuitias quas per transennam oculis subiscere. ' i'. Praeclara quid illa decora, sed tamen solidarum s μὰ virtutum titulum fustinere non pol aut, donec verX relicio ni aggregata, iritum haurirent de caelo, sine quo lalvs nyi in itiniK. la est , & omnis virtutis species adumbrata. Quainobrem D. O. M. suui Illustrissimi Principisanimo quosdam pietatisa erserat igniculos , qui essent destinatae semina beatithtis eum ac se commodo loco pellexit, .caelestibus histris tanqu-Viuis coloribus ornauit, iterque praemuniuit, quo se iusin -'ret in Ecclesiam, S ad maiorum rediret religionem, V qt i r gni consors esset de sanguis is, sjusdem quoque -ticep eLiet selicitatis. Res contigit post mortam iure sanguinis erat cesturus,' q*ςqs d nissimus, & filius Ecclesiae primogenitus euaderet, Multa sens
30쪽
18 HENRICO MAGNO quae hunc coelestem diuinae mentis afflatu admirabile prorsias reddidere. In primis quide numinis gratia singularis, quae innatae cum lacte nutricis haereseωs labe selicitcr ex eius animo expulit, tum irsius principis regia quςdam prudentia & magnanimitas, quod non vi coactus, non humanarum rerum spe incitatus . non amplissimorum honorum immensarumque diuitiarum desiderio adductiis,melioris religionis consiliu su ceperit. Hoc enim merae libertatis opus arbitrabatur . quod Dei amor & salutis ratio, non impullus hominum aut exspectatio praemiorum effceret. Alioqui carendum potius regno Franciae quam caelo. Vox plane magnifica, S ea longe nobilior, quam Caius Caesar frequenter habebat in ore. Si violandum est ius, regnandi gratia Violandum est : alijs rebus pietatem colas. Ad summum manus dedit, re abunde perspecta,& ip tem pore, quo Franciam paene totam in suam redegerat ditionem. Ex quo facile conijci potuit,eum suopte nutu,nulla aliena impulsione, ad Catholicorum castra conuolasse: ex quo duplici laude dignus sit, tum quod in consili j maturitate, quam in re tam graui & seria adhibuit uetum quod prae animi salute,in in perii contemptu quo nihil inter mortales constat esse pretiosius perstiterit. 2o. Neque vero gloriosi operis laudem, humanorum t zia quaedam ratio praemiorum admista, sustulillet: Diuina enim zzz. prouidentia his plerumque momentis homines rapit ad virtu-
tem,&rerum terrenarum illecebra captat animos, quos d
inde caelestis saporis suauitate perfundat. Sic Abrahamum numerosa posteritas & Cananaeorum regnum ad Dei obsequium: sic Constantinum Magnum leprae curatio ad Christiana
fidem amplexandam compulit. Quid si igitur Nauarrae Regi
dixisset Deus, Erras Henrice, haeresi nuncium remitte, rediadauitam religionem. ego tibi regnum sanciam, quod iniqua temporum licentia conatur eripere. ego te Franciae Regem conuituam, constitutum omni bonorum affluentia cumultabo. Nonne legitima fuisset illa ad optimum finem via Z per terrenum regnum, ad coeleste; per fragilem gloriam, ad im