장음표시 사용
331쪽
- INDICENDIS EXSEQUIIS splendida oratione laudes celebrare viri optimi, sed satis
ducimus hreviter de eius vita et simpliciter exponere. Ea est enim verae set genuinae virtutis natura, ut non indigeat laudatione, a qua numquynu abest rei in Inatus uuetuo suspicio, sed satis per solam sartorum.commemorationem suo ipsius lumine eluceat.
Apparet in Henrico Guillelmo Brandesto, quid valeat bona indoles, quam et adiuvet recta educatio, nec mollescere patiatur fortuna. Natus ille est Alberio G orgio, saerorum antistiti Grodenii, qui locus ditionis IIam-bninensis est, iurisdietioni Ritzebiliteliensi subiectus, anno superioris seculi LXX II. die XXIII. m. tulit, tertius de quinquo siliis. Superstes est soror, nupta Puhstio, mercatori. Puter sextum annuin agenti improviso eropius est. Nam modo valere visus, ulceris in pulmonibus ruptura momento est exstinctus. Ita patre orbati
liberi omne in matris cura habuere praesidium. Ea semina, quae ex gente Men Lingia apud nitetebilitelienses erat, graviter afflicta morte mariti, talii religioso functa est bonae matris familias officio, ut, quamvis in ipso
flore aetatis esset, vitaret coetus et frequentiam ho ininum, . Suaque se in domo contineret, quo se totam educationi dederet liberorum. Atque quum et piissi ina esset et ea animi moderatione, quae severitatem Ienitate temperatam servaret constantissime, praetereaque litteris utque artibus, ut illo tempore, optimo prudita: animos liber rum nun solum maxima pietate erga deum implevit, sedo innino ea imbuit modestia, ut vix uinquain aliquis esse vescentis laetitiae strepitus audiretur, eaque tranquillitas animi et aequabilitas iis penitus impressa per omnem vitam permanserit. Concessit autem Attendorium, quo
filii illi e gymnasium adirent, in quo gymnasio hic.noster
mathematum studio ita captus est, ut profectibus in 'eo genere caeteros discipulos multum antecelleret. Vniquum omnium quos illud gymnasium habebat librorum arithmeticorum calculos perira lasset, incidissetque in unum, qui algebraicas computationes contineret, ipso sine ducq aiu huius quoque artis Se penetralia insinuavit. Vnile ma-
332쪽
ter, cui parum utilia tractare videbatur, id indicandum
duxit tutori eius Petersonio. Is vero eam consolatus est, quumque Multinannuin convenisset, qui nitκebutielii munitionibus aquariis praesectus erat, hic, admiratus indolem puer, eum nondum absoluto cursa scholastico su- um in domum recepit, quo eum structuris illis rite sa- .ciendis erudiret. Brevi post idem euin nian amplius sedecim annos natum praefecit inspiciendis operibus aggerum non exiguis in insula, cui nomen Neu vel k, rationi- busque consciendis mercedis subrorum. Eius insulae in deserta pliam, quam a ventorum atque undarum impetu tutandum accepit, domicilium ei datum, in quo sti dia sua persequeretur. Ilii igitur sero biennii spatio praecipuo libros Batavorum, qui de coercendis aquis et muniendis lactibus praeciperent, tractavit atque in patriam a linguam transtulit. Deinde vero se Guettingam suasu Woltmanni contulit, invitanto stipendio, quod a maioribus eius conditum erat in usuin gentilium, qui illa in Academia litteris operam darent. Itaque anno XCVI.
in civium Academicorum numerum a Meinersio tum pro- rectore relatus, quum lectiones mathematicas et physicasuudiret, praecipue veneratus est Lichieliberium, quicum postea, quoque iunctus suit litterarum commercio. In primis autem culii umico suo socioque studiorum Ben-κenberetio eam est viam ingressus, in quam saepius post ea rediit, ut stellarum cadentium altitudines magnitudines, meaius investigaret, resutatisque inanibus quae vulgo circumferebantur commentis ostenderet, diversissimas
res esse, quae eo nomine appellarentur, qnarum alias materias esse phosphoricas, quae in terram deciderent, ullas uutem maiora rurpura, quae XXX. amplius miliaribus a
terra flexuoso rursu moverentur.
Discesserat ex Academia Iitteris optime formaius vitaque puriter acta anno XCVIII. biennioque post ediderat una cum Bengevbergio illum do stellis cadentibus librum,
communem utriusque amici studiorum si uetum, quum ei
ΙIamburgi munus magistri in paedagogio clarissimae seminae, Carolinae Rudolphi, oblatum est: quod munus Di ii co by Corale
333쪽
tamen . qu0 uiam nimia modestia, ut saepe alias, viribus suis diffidebat, cedere maluit umico illi suo Benaenbergio, ipse.autem praetulit necessaria sibi parare scholis privatis in eo paedagogio et in domo Davidis Sed dii teri, senatoris, cui olini pater eius doctor domesticus suerat. Ido tempore contigit ei, ut in notitiam et familiaritatem veniret gentium, quae tum Iiberali eruditione primari ac nam burgi erant, Rei inari potissimum et I lopstockii. Ita suetum est consuetudine hominum litteris atque
artibus tultissimorum, ut praeter severiores doctrinas etiam amoenioribus studiis delectaretur: semperque iucundissi uti illius. temporis, quod inter IIamburgen es egit, g tam seriavit memoriam.
Iude anno MDCCCL Wolimanni rommendatione eximius ille dux Oldonburgicus, Petrus Fridericus Iunduviatus, eum Ecl. Mardae munitionibus lacuum curandis cum salario I C. I 0aelii inicorum praefecit: quo loco, sicut ultin Neu vel kii, expers sere omnis litteratorum huminum consuetudinis vixit, nisi quod quosdam in xicinia sacrorum antistites Imbuit quos conveniret: quorum unus, Baret manuus suit, Tossensit sacra curans, qui et ipse scri piis innotuit. Tanto alacrius vigebat eius cum absenti bus amicis per litteras commercium, exstantque Ptiamnum illae mutuo datae epistolae. Florebat uuiem lain tum casama, ni anno IIDCCCC in curum numerum cooptaretur, qui in diurnis litterariis Ιenensibus librorum censuras scriberent, quod genus seribendi tum iis tantum, qui. doctiores essent, hodie cuivis committitur, habetitque illa diurna ab eo tempore luiud paucas ab eu criptas censuras. Transtulit illo tempore tu patrium sermonem Eu- Ieri librum de aequilibrio in motu fluidi rivii; quunt luo regionis illius, in qua iduebat, planities ei opportuna osset ad Iucis fractiones memorabiles observandus, huic quoquo rei illustrandae viam aperuit edito de radiorum fractionibus primo volumine. Illa quam ei cum Baret inanno fuisse diximus consuetudo occasio fuit iucundissimae necessitudinis. Nahe-hat ille in matrimonio filiam C. Erusii, consiliarii in
334쪽
consistorio oldenburgensi. . Illa igitur in domo in notitiam Brandosii venit altera Krusii filia, ΙΙenrietta, quas eum animi virtutibus deque ac liberalis eruditionis cultu valde retinebat, ita ut eum sibi coniugein peteret: duxitque illo ipso infelici tempore pio post pugnam Ienensem
ducatus Oldenburgensis principi suo ereptus et regno Batavo est adiectus. Itaque etsi munus quo iungebatur non ademptum est vehementer abhorrenti a dii minuti uno Gallorum, tamen multa perpessus est gravia militum serocium et fastidiosorum contuberniis, quae tenues eius opes exhauriebant. Accedebant quibus valde affligeretur morbi mortesque propinquorum. Nihilo minus sortiter illa omnia sustinuit, ut adeo libros eo tempore conscriberet, o quibus luculenter appareret, quanta in eo indoles et sa-
cultus esset. Iam eo tempore, quo spuusus erat, cum sponsa per litteras communicaverat praecipuas partes doctrinae astronuinicae. Eam expositionem postea inito
iam coniugio continuavit ita, ut, quantum permitteret tem porum iniquitas, o in ne in illam doctrinam isto modo persequeretur: quod ita secit, ut, si quid uxori noli satis planum videretur, id retractaret, usque dum ad summam perspicuitatem esset adductum. Da exortae sunt illae udumicam epistolae de praecipuis partibus doctrinae astronomicae, quae merito maximam laudem sunt adeptae.' Sed priusquam hae sunt in lucent editae, illius quoque libros mathematicos secit, in iisque compendium doctrinae mathematica , scriptum hortatu soceri, qui Oidenhur scholarchae munere fungebatur: qui liber statim in gyan nastu in Gident, urgense est introductus, brevique post recepius etiam in ullis scholis adhibitusque lectionibus Ac demicis. Ita quum magis inagisque inhiaruisset, vocatus erat ud munus Academicum in natavis: quod tamen et propter caeli humidam temperiem, et quod linguae illius usu
non satis exercitatus esset, non accipiendum duxit. Non potuit tamen evitare quin magnam fortunae, mutationem
subiret, quum anno MDCCCXI. inserior Germania occidentalis imperio Gallieo esset adiecta. Nam in filiis ei
335쪽
IN DICENDIS EXSEQUIIS reluctans praesectus est Vegesaeei tertiae classis inspector aggeribus aquae coercendae, ea lege, ut simul adhiberi posset regundis operibus canalis, quo Rhenus ρο- Set euin inari Baltito coniungendus. Salarium ibi ei d
rem MDCCC Francorum, quo ipso quum ei peius quam
antea consultum esset, accedebat metus, ne saepius d mo abesse iuberetur, praetereaque contra voluntatem suam
cogeretur sidem imperatori Gallorum iurare. Fyit autem haec conversio fortunae eo atrocior, quod simulatque nuncium de ninnere, quod ei mandatum esset, accepit, discedere domo, quam sibi EekKarduo exstruxerat, relicta Rfamilia coactns est, qno viam Hainburgum inter et Bre- mam ad libellam exigeret. Νec rursum vidit illam domuine uxor eum medio altero mense sequuta est Vege-
saccum. Illud, quod ibi egit, vitae tempus ei aeerbissimum et periculosissimum fuit. Timendum erat enim novel in vitae discrimen incideret, ut qui et doditissimus esset duci Oidenhux eo, et constanter detrectaret 1idem promittere imperatori Gallorum. Sed assulsit Iux, inae has tenebras discuteret. Nam inense Maio anni
MDCCCXL litteras ab Silvernio, qui Regi Borussorum
a consiliis regni regundi erat, accepit, quiluis ille qua rebat, v lletne, quum Francosuriensis Aeademia Vratis aviam transferretur, illic professionem mathematum cum salario DCCC Ioachimicorum suscipere. Cognoverat enim Sit vernius ex scriptis Brandesii, potissimeque ex illis opistolis astronointeis, quam eximiam ille boni doctoris ex- .spectationen ostenderet. Libenter accepta conditione, concessisque et D Inachi micis ad impensas itineris, impetravit missionem a Gallis, statimque prosectu8, quum in itinere Lipsiam visisset, ubi interea socer eius perfugium invenerat, I ratistaviam se contulit. Ibi eodem anno auctum ei ad MCC Ioachimicos est s larium, dato munere gratuito quadringentorum. Itaque anno insequuto honorem doetoris philosophiae adeptus,
Statiin magno cum applausu professionem matheinatum ingressus est, simulque in specula astronomi ea sese
336쪽
volamen epistolarum astronomicarum perscit, occupatusque sitit cometarum tractibus et tempestatum vicissitudi nibus explorandis. Ad hanc tempestatum considerationem emit excitaverat soceri Musii diligentia, qui magno 1 bore ex ingenti copia eorum, quae diversis in locis observata essent, certi quid emere erat conatus t accesserantque Haberlii et Dimari vana somnia, qui ieinere praedicendis tempestatum mutationibus otiinein illam doctrinam risui et contemtui exposuerant. Brandesius igitur trecentenis millibus observationum in diversissimis . terr rum oris lacturum ad computationem illius rei adhibitis, etsi non illud est assequutus, ut praesciri tempestas posset, tamen ostendit quae naturales caussae quibusdam in regionibus regerent vices et variationes temperaturae. Ita quum docendo scribendoque litterarum studiis prodesset, accessit salario eius incrementum CCC Ioachimicorum, partim quod collegio adscriptus esset, 'i quo eandidati examinantur, partim propter institutionem studiosorum rei metallida' quos Vratistavi ensem Academiain adire oporteret. Optabant euin ad se perducere Universita.s si terarum Ienensis et GryphisWaldensis, sed quum oberiores reditus Vratistariensis Academia praeberet, has Vol tiones declinavit. Amplioribus vero promissionibus a.
MDCCCXVm. ab Aeademia Dorpatensi, intercedento
eius Universitatis professore Struvio, invitatus, quum aucto liberorum numero maiores sumptus, quam quibus Vrd tistaviense munus sufficeret, sacere cogeretur, Durpatum transferre domicilium in animo hubebat: sed protracta insequentis anni initium negotiatione, qnuin Regis Borussorum liberalitas ei et conclave in specula astrDnomica, et denuo munus CCC Ioachimicorum, ac paullo p03t
quingentorum accessionem annuam ad salarium concessisset, mansit Vratistaviae, indefessoque labore 'perrexit studia sua quum muneri Aeudemico tum libris scribendis impendere. Accedimus ad eius temporis commemorationem, quo nobis contigit, ni eum nostrae Universitatis doctorem nan- cisteremur. Nam quum mortuo Guberio huic successor
337쪽
luculeusiotibus quam quisquam alius vocatus esset eonditionibus, movit eum polyssimum ut Vratista viam rolin qn ret, quod mitior apuit nos caeli temperies valetudini uxoris salubrior futura videretur, sed haesitabat tamen ea caussa, quod, si ipse moreretur, viduae liberisque melius illic esset prospectum. Lenita haec sollicitudo est, quum ei si non certa promissio, ut spes tamen non dubia data esset, non neglectum iri, qui ei superstites forent. Ita quum apud nos anno MDCCCXXVI. munus professorisph Isices suscepisset, per . hos octo annus, quibus euin iuvenes litterarum studiosi doctorein, nos autem collegam habuimus, tantam eius in obeundis muneris ossiciis religionem et diligentiam, tantam in omnibus publicis privatisque negotiis fidem, dexteritatem, prudentiam, constantiam, moderationem, tantam in amicorum coetibus humanitatem, aequitatem, benevolentiam sumus experti, ut nemo sit, qui umquam habuerit quod de eo conquereretur, immo omnes et bene cuperent virumque optimum esse laterentur. Τauta autem erat eius modestia, ut tum multi penitus quae eius quamque eximiae virtutes eS8ent .cognoSceremus, quum videbamus, quanta cum dignitate et gravitate sustineret, quod ei sus giis senatus delatum erat, inimus rectoris Academiae. Est enim huius muneris administratio quum in o iunibus Aeademiis hoc tempore dissicillima, tum apud nos propter duas caussus, de quibus infra dicetur, haud paullo, quam utibi,
dissicilior. Ordiamur ab iis, quae communia Sunt. Nam quum aliquot abhinc annis saevum Gallicae dominationis iugum excussisset Germania, laetiorque lux affulsisset liberatae patriae, erectique essent omnium unimi spe magnae conversionis, qua qui strenue pro libertato patriae
pugnassent, etiam regundae ciritatis magis quam ante eompotis serent: exstitere nonnulli, insana rerum novarum cupiditate stagrantes, qui vi everti antiqua, quam, quae minus recto instituta viderentur aut temporis diu nitate obsoleta essent, consilio et prudentia corrigi .mal . lent. Vnde clandestina inita sunt sodalitia nefariaeque
poniurationes: quibus quum, ut sit, iuniores potissim uin
338쪽
implicati essent, quorum animi laetio inanibus simulacris incenduntur, in iisque essent euam quidam, qui litteris
in Academus Operam dabant: suspecti esse coeperunt litterarum studiosi, ni quos semper inter se factiones quasdam et consociationes habuisse constaret, uuctaque est ea suspicio non minimo eo, quod inventi sunt, qui atrocissima patrarent sue inora. 9ui quamquam neque effugerunt quam cum meruerant poenam et profecto puniti sunt meritissimo, tamen gliscere in occulto vi K est illud malum, praesertim quum novis quibusdam improborum conatibus nova quoque suspicioni sumenta subiicerentur. Hinc lactum est, ut non solum vigilantia maxima imperaretur iis, qui 'res Academicus regerent, sed etiam severitas. Verum indiget et severitas illa et vigilantia sapientissimo quodam temperamento, ne plus damni, quam utilitatis usserat, neve quod mercendum atque evellendum est malum, roboret latiusque dili undat altioribus do fixum radicibus. Nam neque in effrenatam licentiam et ferocitatem, legumque et murum contemptionem, minime omnium antem in seditiosas conspirationes et caedium expetendarum furorem degenerare debet illa quae appellatur libertam Academica, neque vero opprimi ea in atque exstingui optandum est, quia adempta iacultato et litteras ut cuique placitum est iractandi et vivendi suo urbitrio, dum ne quis aliis iniuriam faciat, omne liberale studium, omnis amor litterarum, omnis eruditio deprimitur, debilitatur, exstirpatur. Regenda potius moderato gubernandaque sapienter illa libertus est, quam severitate legum constringenda et vi reprimenda. Neque enim evitari potest, quin, si propter paucorum temeritatem multi durius quid sustinere cogantur, dum illi iusta se perpeti latentur, iii aegrins serant et nun acquum esse CPnseant, eam leui in se quae in illos esse statuta: ut non ini ruin sit eos indignari. irrituri, exasperari, reluctari, quod insontes in poenae consortium incidant..Nec sane possumus insiliari, iniquum esse, si propterea, quod pauci quidam e
rum, qui litterarum caussa in Academiis versantur, ii scrus his stadiis res novas moliri, turbaes et seditiones
339쪽
excitare, caedes et sanguinem spirare conati sunt, ob id universi cives Acadentiarunt pravorum 'consiliorum perni insa Ili illi e conspiriationum suspeeti habentur, quique nillil in se culpae admiserunt, observantur, custodiuntur,
et quasi in vinculis tenentur. Accedit aliud, quod augere iniquitatem videatur. Nam vix usquam aliquid nefarii perpetratum est, quin aut totum ab aliis susciperetur perlicereturque, aut longor plerique eorum, qui illarum rerum conscii et participes fuerunt, non essent liuerati: ut eodem iure nullus ordo civium, nulla classis non debeat suspeeta esse et censoribus subiici. Et iumentiorum in illos.tantum animadvertitur, qui ipsi criminis rei sunt, nec cuncti pro maleficis et nefariis habentur. . uo inagis curandum est, ut severitas illa, qua litterarum studiosi observantur, intra iustos sines con istat. Fu-cile quid, is impetratur ab eo, cui quis fidere se ostendat: qnod contra aut in litus facit, aut non sarit, qui non su-cturum credi videt. Nec tam vetando, coercendo, castigando, puniendo corrigas ullos non est enim corrigere sacere ut ne committant aliquid , quam monendo, hortando, docendo, monstrando quid rectum sit, atque ante omnia animis tuo ipsius exemplo ad virtutem excitandis atque erigendis. Et profecto pleiaque omnes, qui literarunt studiis in Academiis operam dant, si magistros habent eos, qui iis amorem litterarum non solum instillare, sed eum etiam accendere utque inflammare didicerint, sponte sua ab iis rebus, quae vel alienae ab litteris, vel indecorae, vel adeo iniustae atque iniuriosae sint, absit nent, studiisque suis eo. lui ingenuam indidem decet ardore sese dedunt. His delectantur, in his voluptatem, laudem, gloriam quaerunt, si nullis su sentiunt vinculis esse constrictos. Libenter totoque animo agit quis, qu0d Iibere agit. Coactus, coercitus, metu circumseptus S gnis et in itus ad opus aecedit. Abstrahitur enim animus rogitatione necessitatis, praesertim iniquae, et quomodo se. ea liberet cogitat potius, quam quomodo patieuter Pa reat. Haec consideranti facile appareat necesse. St,
quanta et sapientia et sortitudine et moderatione hoc in
340쪽
temporum discrimine opus sit ei, si ius in potestato summa est rei Academicae, quum ei quasi inter Scyllam et Cliai 3bdin naviganii is . tenendus sit cursus, quo libertatem honestam dignitatemquo Academiae, quae ei regenda ost, tueatur et adversus internam utque externam vim uiuuiut. Fecit id in magistratu suo Brandesius ita, ut quemud modum ea ipsa die, qua munus illud adiit, egregia oratione eam, quae vera est libertas Academica, commendaverat, sic omni illo tempore, quo lanctus est munere recturis, aeque et sortitudinem eius et moderationem si uius admirati, intellexerimusque, non minus eum defensorem Λcademiae strenuum, quam paterni in Dives animi gubernatorem fuisse. Dicebamus supra, multo apud nos quam alibi dissi-eiliorem hoc quidem tempore ob duas caussas esse administrationem rectoratus Academici. Earum caussarum una in institutis nostruo litterarum Vniversitatis est posita. Perantiqua est liaec Academia, cuius conditores postquam Praeta Lipsiam commigrarunt, Ordinemque constituerunt philosophorum, lilia deinceps atque alia accessere eollegia etrongregutiones, ium pro quattuor nationum, in quas divisu erat omnis Aeademia, opibus et iuribus inter so diversa, tum landata et constituta partim principum Saxo niae munificentia, partim privatorum donationibus, partim decretis ipsorum professorum Academiae. Habet , nive sitas agros et villas, silvam, aedificia, reditus, stipendia, iura et privilegia: quarum rerum omnium tam variae tumque multiplices ac tam singulari modo inter se nexae et complicatae rationes sunt, eus ut vix . Iongissimo usu aliquis penitus cognoscere, et, si quid consilii capiendum est, recte discernere de iisque iudicare possit, praesertim quum aliae institutiones aliis derogaverint, aliae temporis longinquitate obsoleverint, aliae interierint vel cum aliis sint commutatae. Haec Brundesius quum intelligeret non solum non ignota, sed accurato perspecta rectori Academiae esse debere, simulatque id munus ad eum pervenit, quamvis pleraque illorum, ut qui non diu inter nos 14-xisset, non cognita haberet, tanten indefesso studio atque