장음표시 사용
71쪽
minatio data est: reliqua circumcidantur: his se virtus,nobilitas, doctrina submittat: ioc qui recusant magnus est autem numerus, seditiosi ut in republica ciues, lac in amicitia turbulenti existimandi sunt. Vinciuntur igitur necessitudine hac longe potentia ac diuitiis dispares: vinculum autem est non caritas, sed utilitas: ex quo illud conficitur , quod antea quoque dictum est a me,errare eos,qui hanc necessitudinem vere illius, iustieque amicitiae legibus temporari putant. Nam hoc quoque genus importunum est ,
magnam quandam, aequabilemque beneuolentiam, atque ardorem amoris requirentium: distinguenda sunt enim necessitudinum genera, ne temereomnia ab omnibus eXpectentur: quibus enim sua cuique priuatim utilitas proposita petne ex conuentu st, eos nostra causa tantum velle putare, ut alienum commodum anteferant suo, temere optantis est, non considerate iudicantis. Neque Vero eadem
trisque proposita utilitas est, sed operam atque obsequium a tenuioribus potentes expetunt: inopes contra a diuitiabus, atque honoratis pecuniam, aut dignitatem: illi enim, utpote aluitiis assiuentes, nullum sequuntur emolumentum, sed id modo attendunt, quod eam sibi coniunctionem ad dignitatis splendorem honorificam, ad victum a tem, cultumque,atque res gerendas. cum iurendam, tum vero multis sane locis peropportunam esse intelligunt. Inferiores autem propter paupertatem,atque inopiam, pecuniae fructum, aut dignitatem querunt: tum propter imbecillitatem factioses, opulentosque amicos sibi,tamquam adminiculum, parant. Quibus ita constitutis,quoniam expedit cum unaquaque in re eum nos bene cognitum hab re , qui cum negotium nobis suturum sit,ium in huiusmodi necessitudine vel in primis refert non ignota nobis esse eorum, quibus cum vivimus , studia & voluntates, ut vel ad eas nos dirigamus, vel tem totam, si modo fieri possi repudiemus; operepretium est, locupletum, ac potentium , contraque tenuium, atque inopum naturam, & tamquam
sermam quandam, & speciem, quoad postumus, inuestic gare,
72쪽
ΕΥ ΥΕNvIOR Es AH reor. j are, in medioque ponere. Neq; vero exquisitam quanisam ad rationem exigi hare a nobis debebunt: quoniam nec omnibus aeque in rcbus subtilitas quaerenda est, nec vero postulandum, ut pressius agatur, quam ipsarum, que subiecte fiunt, rerum vis de natura patiatur. Ac locupletes quidem ita sere siunt morati, ut superbia, & fastidio efferantur: perinde enim inem uiuun i, quas bonis omnibus aifuant: dc quoniam, quanta unumquodque si, aestimari sere nummis soleat, eaq; ratione argento venire omnia, quia eoi ps abundent,omnium penes se rerum pretium esse opinantur. itaq; beati sibi videntur. Ad hoc accedit, quod ii mines magnam partem in re facienda, atque exaggeranda occupatos, diuitijsque inhiantes vident. Quare illarum possessione,tamquam excellenti inter homines bono quodam , quod unum expetant, quodque admirentur omnes, ipsi gloriantur: reliquos autem desipiciunt, nec homines putant: quq quidem arrogantia insolentiaque ea quoq; re augetur plurimum, neque adeo immerito, quod multos multa locupletem rogare necesse est: tum arbitrantur sese dignos esse dominatu: propter copias enim,quibus ipsi aD satim praediti sunt, dominationem,regnumque expeti putant. Glorio itaque, atque insolentes diuitio sunt: eaedem petulantiam habent, superbiae comitem: dissicile est enim,nisi si sorte ratio adst, prudentiaq;, secundo fortunae cursu non auferri. Eorundem est diffluere 'luxuria: nam& delicati, mollesque sunt, &copiarum ostentatione beati videri volunt. Ad summam stulta pecunia est, sed fortunata, de felix. Prieterea autem multo haec sunt eadem no uis in diuitijs deteriora, quam in veteribus vitia: repente Gnim diuites facti sunt, abundandi, ut ita dixerim, imperiti ; ut plerique Roms: in quo si qui fortasse fuerint, qui detrahi sbi a nobis querantur, ij meminisse debebunt, non hunc nobis de hominibus,sed ipsa de re institutum esse sermonem. Potentium autem mores partim cum locupletum natura, &consuetudine congruunt, partim aliquanto sunt etiam probiores: nam ct honorum studium in his F est,
73쪽
est, & animus virili atque ad agendum promptus: prebet enim potentia secultatem, & propter dignitatem grauitas quedam inest. Ac de locupletum quidem , ac potentium
moribus hactenus. In paupertate vero atque inopia omnia ijs contraria reperientur. Sic igitur ani mali erga potentes & pecuniosos tenues amici esse debebunt,ut illorum incommodo contumelias, iniurias,ineptias non modo facile perserant, sed amanter etiam tegant: eosque, quo adsieri positi, diligant: colant quidem certe omnibus locis , atque observent: diligi enim volunt, propterea quod exi, stimant, a quibus amentur, iisdem se se probari Itaque cum omnia sibi diuites arrogent , amicorum obsequiis, at que obseruantia magnopere delectantur: sui enim de se iudici j habere eos ascriptores putant. Dissicile in autem diligere eum , quem non probes: nihiloque factu facilius sic
moratos, quemadmodum dictum est , probare verumta men, ut ait Tiresias ille, Quando pauperiem misiis ambagibus Aonres , deuoranda hqc sunt, serendumque quo animo,quod cor Tigere nequeas: praesertim cum non virtute, & probitate hic necessitudo contineatur, sed emolumentis,& fructu. Stulte igitur faciunt, atque inutiliter, qui, tamquam Horatianus Davus,decembri in dominos abutuntur libertate: Tu, cum sis, qμοdeqo: γ senses nequior: pernitiosi enim h csun presertim aduersus potentiam,superbiamq;. Quare non modo dici, proferrique hF non expedit, sed ne cogitari quidem sine detrimento possunt: retrahunt enim nos ab obsequio,&cultu potentis amici,sine quo contineri necessiiugo haec diutius non potest. Non minus est autem eorum vitium, damnum certe idem, qui de superioribus amicis in omni sermone absentibus detrahunt,eosq; quos reuereri,&colere non modo decet, sed etiam si uinio
mest,tedunt. Itaque dupliciter accusandi sunt, & quod
ab ossicio recedunt, & quod eorum cum factis minime consentit oratio: cum eo enim re Vivunt, quem sermone im
probant. Superbi eum, atq; arrogantes monendi sunt,at
74쪽
xT TINvIORES AMI eos. Πque, ut ab hoc studio desistant, hortandi: nam nihil obse quio, atque obseruantiae tam est aduersarium, quam arrogantia : obseruamus enim & colimus, quos insgni aliquare antecellere nobis putamus: omnia autem sbi qui arrogant , net illi longe abest ut cuiquam obsequi vclint. Ac sunt omnino quidam nulla de re tam solliciti, quam ut ne cuiquam sit umbere , aut quicquam cuiq uam concedere videantur: ii sese inferiores appellari,mortis instar putant, Huperiores tantum dici volunt: austeri, tristes, duri, mniasiammo iure, seuere agentes, atque acerbe: qui si appellentur modo, continuo ad calculos abeant, confestini sua, atque aliena digitis metiantur: rationem subducant, actua ne punctum quidem cui usquam causa decedere ius vise arbitrentur: ii, ut antea dictum est, ad aliud studium traducendi sunt, ne statem sollici te anxieque degant,&,ea exacta, frustra, quod nihil processerit, fortunam,quod fac usent, cum ipsi in culpa sint. Nobis autem lere solent, accu-ni homine opus est, molli flexibilique ingenio pretium,quidi de suo iure decedere didicerit, & parere fortunae: idque
mimo hilari, aut certe qquo sacere possit, Vt non appareat coactum pbsequi: nemo enim,quem colit, illi inuitus ob temperat . Quoniam igitur superbiae occurrendum est,nihil est autem ad eam molliendam, ac demulcendam valen tius obseruantia, atque obsequio , in eo exiles , atque inopes amici elaborare debebunt, ut in superiores omne ostavium, omnemque itum conserant: id partim in dictis apparebit, partim in fictis. In sermone igitur,& congressio nibus non modo comitas, & suauitas adhibenda est,sed quedam etiam reuerentia: assentatio autem, de qua mox dic tur, procul amouenda. Permultum vero id resert: nam
neque quicquam est, quod tam crebro incidat, quam ut lo.quamur;& ad conciliandos hominum animos summa in oratione vis est. Illa igitur primum cautio adhibeatur in verbis, ut summissa, ut humilia sint, ut prope abiecta: blandum enim in saeculum incidimus, cuius in errore nihil est cur versari nos cum reliquis pudeat: contumaxest non inq
75쪽
do monere, sed etiam consilium dare: repraehendere vero non ferendum .i Longum est autem singula persequi. Quare genus ipsum indicassest,opinor,satis . Deinde.repugnandum, si qua in re sorte fuerit, ut pedetemptim , timideque fiat, & tamen & raro, &non nisi necessario: n que enim est obsequentis aduersari: saepe autem in congressionibus, aut in conuiuiis disputationes inducuntur incertis, aut subtilibus de rebus , in ovo dota quidam homines, ct ingeniosi facere sine imprudenter selent et arripiunt enim ipsi tamquamsuo iure sermonem, obloquuntur, in terturbant , pertinaciter resistunt, redarguunt denique,idque acerbe, atque acriter: non sunt haec obseruantiae, aut obsequij signa. At non mea, inquiunt, culpa est, quod homo rudi atque illitteratus,&fortasse hebes de rebus obscuris atque inuolutis balbutiens me lacessat, irritet, in contentionem vocet, praesertim eam ipsam artem,ad q uam disputatio pertineat, pro sessum. sed parcendum tamen est, quasque cum amico lucteris, non cum aduersario, non est viribus utendum: scitum est enim in loco cedere , aut succumbere : victoria vero saepe pernitiem habet: exi quoi V tus illud ν η δ α. At difficile est, inquiunt, prqsertim concalefactis iam altercatione animis tum in eo ipse, quod profiteamur, cuiquam nos cedere videri, pati non possumus. Ego neque hoc disputo, &, si postulant, etiam concedo: Illud teneo, atque denuntio, inutile id illis esse; plane etiam pernitiosum. Quare superbiam excutiant, antismum molliant, aut amicitiam se se gerere nescire fateantur. diligenter etiam caueant, ne quando committant, Vt cum
potenti amico iocari aggrediantur, nis ab eo ipso inuitati; ac prope iussi: inest enim in ioco equabilitatis significatio, Δ securitas quoam, qua superbia irritatur: cauillationem autem, & dicta superiorum, quamquam habebunt sqpe culeum, & contumeliam,hilaritate & lepore exci piant: iracundiam,nequa sorte erumpat esseruescet enim illa qui dem quam diligenti sit me poterunt, comprimant: ac, ne si acrius quidem pup ugi t,quicquam mordere audeant: n que
76쪽
que enim est obedientis, doloris sui poenas persequi: quo
intem cuiquam Vberius erit ingenium, atque acutius, eo dissicilius is praestare hoc poterit: multa enim occurrent salsa, quae vix reticebit: Estque omnino haud quaquam me diocris patientiae, cum saepe vapules: telum autem semper teneas, numquam referire: sed iracundia tamen perquam diligenter cohibenda est, neq; cuiusliperiore, ne iusta quidem de causa, concertandum : nam& victi oderunt, &pares cum discedunt tamen vinci se putant. Itaque alio sele conuertunt,& eos, quorum tractata semel laesit asperitas, in posterum non attingunt. Quo autem modo iucunda consectudine, assiduisque sermonibus,& comitate superbia mollitur, ita silentio, seueritate, & tristitia recrud scit: tum stultum est, quorum contumelias perpeti necesse habeas, eorum non ferre iocos, Quare ita se se tenues comparare amici debebunt, ut potentis vel immoderatam in iocando licentiam, .non modo bonam in partem accipiant, sed etiam, quo familiarius tractentur, habere se gratiam fiagnificent. Reliqua vero in vitς consuetudine ea moderatio adhibeatur, ut in sermone plurimum hilaritatis: plurismum & festiuitatis insit, non est se , sed ad voluntatem nutumque diuitis amici omnis oratio temperetur:.tristitia vero, & taciturnitas absit,quae minime amabiles,& plerumque inuisae, suspectaeque sunt: quos enim tristes anima4- vertunt, ijsse suspicantur non satisfacere. Praecidatur etiam loquacitas: est enim reuerentis adhibere modum: n que vero sermonem ipsi priores inducant, nisi si serte iusiiunt aliquid in medium, consumendi otii causi,vx fit, pr ponere : ad superiores enim pertinet iudicare, qua potissi mum de re velint audire; neque immerito is arguitur, qui praefestinet, ubi herus adsit , preloqui. Quod autem diactum a me est, procul ex hac consuetudine amouendam assentationem este, videamus, quam Vim habeat: non sum nim nescius, secus a plerisque solere praecipi: qui cum adulationem unam omnium rerum fructuosissimam esse contendant, sicile permultos nominant haud magni pretij homines,
77쪽
DE Our ICIIs INTER POTENTIOR Esmines, oui una assentatione adiuti, non modo diuitias p
irarunt,ued ad summos etiam dignitatis gradus irrepserunt; sed, quamquam ab utilitate prosecta haec ratio est, non debebunt honestatis,& iustitiae obliuisci . Itaque, ne quid turpitudinis, lucri causa,contrahatur operam dabunt,tu bunturque iustitiam, si non summam illam bonorum, at hanc popularem saltem vulgi: etenim unum pecuniae fructum sequi si volumus, neque honestatem audimus, eos ipsos se periores amicos spoliemus licet, aut aduersiarsis pro damus . Cauendum est igitur, quamquam ab utilitate prosecta hec ratio est, ne longius si progressi erimus, iustiti h'nes transgrediamur. Quid est autem, quod ab honestate ongius absit, quam assentatio, & blanditia λ quarum curaci nutrimentis hominum educentur, saepe etiam .Signanrtur,& procreentur vitia. Metuet igitur, Scumantis 'eciem Praebere, moestus amicum. Finitima est autem obsequio blandicia . tum in unaquaquere dissicile est statuere quatenus: sunt enim vitia cum virtutibus prope continentia,aut ita certe inter se coniuncta, vix ut appareat commissura: sed quaedam tamen est regula, ua uti qui volent, neque a probitate discedent :& utilitati tamen consulent. Est igitur in congressionibus sermonis
ciuedam temperatio, & modus, quam quidem virtutem, cum ea vocabulo carere videretur, ab amicitia mutuati, mi Peripatetici nominauerunt: quod, cius compotes qui sint, talem ad omnem congressum humanitatem, affar bilitatem V adhibeant, qualem adhibere inter se amata consueuerint. In eo autem posita est, Vt neque omnia ad voluntatem loquamur, & petulantia tamen absit, & tristitia, austeritasque vitetur. Ad eam autem mediocrem retinen, dam per magni refert, qui cum tequam, quique ipse lis: id quale sit, ut pleraque omnia, in iis animaduerti maxime potest, qui, longo quodam interiecto tamquam in toruallo, inter Le distant, ut in parentibus , & liberis, Vtin priuatis,& iis, qui sunt in magno aliquo imperio': que enim mpria uatum commode dicta existimantur, eadem in magistra
78쪽
tum collata pctulantiae habentur non serendo. Ac paremtes quidem obiurgare flagitium est, magistratum nefas , paxem vero non dedecet. Hanc in sermone mediocritatem
retinere hic noster vel mordicus debebit: lubricus enim I Qus est ut neqtie ad assentationem delabatur, minimeq; sit amarus, aut agrestis. Id autem, nisi quid me sallit, ea metione essicere non incommode poterit, si, que superiore in amico probanda erunt, ea &suo loco,& pleniore etiam alia
quanto, vidicitur, ore laudabi peccata vero non attinget omnino: ad pares enim amicos monitio, atquc obiurgati
mon ad inseriores pertinet . Qui vero ea laudant, qu non probant, improbi hominis sunguntur ossicio, & vani, ac fallacis, ct fraudulenti. Omnis autem sermo verecundiae plen us esse debebit : non modo q uia sic omnino bene m ratos decet, sed quia securitatem etiam petulantia praeses re videtur. Abiit igitur obscenitas: istre etiam, unmundaeque res ne appellentur, singulisque cum dictis, tum si ctis significatio quedam insit, non negligere tenuem amiscum, quid de se superior sentiat. Provideant etiam, ut g stus, motus, incessus, status, sessio, accubatio, manus,oc Γ, vox, non ineptiis modo vacent: est enim id alius cuius dum disciplinae praecipere, sed ut reuerentiam quandam cr-ga potentem amicum, cultumque indicent. Remoucam tur igitur cachinni. 2 clamore &palaestrici quidam motus; tum oscitatio frequen atque excreatio, reliquaque id genus, que soluti, liberique fiunt animi, ad amicorum aequa
Diles congressiones reseruentur. Vestitus etiam ratio habeatur, ut elegans, Vt mundus, viaptus sit: volunt enim m.
stentatione diuitiarum, quemadmodum dictum est, bcati videri: tum ad luxuriam pertine quorum utantur ministerio, eos non agrestes, nec sordidatos habere; sedeteganteq& ornatos. Quamquam autem in sermone plurimum cultus obseruantiaq; elucet, permultum tamen etiari, in factis an paret. Quamobrem superioribus inseriores praesto sint, obsequantur, obtemperent, neque re tantum ipse, sed e
tiam significatione quadam , ct specie: nihil enim necesse
79쪽
est tantas amicorum cateruas domi alere: ad speciem com parantur, & pompam. Quare ne haec quidem negligant: adsint, assent, sectentur, assiduitatem prestent, molestiam
caueant: neque sic cogitent,non hasce sibi datas este partis, sed certum quoddam munus assignatum: suntenim communes inferiorum omnium amicorum. Qui vero cumctantur, qui tergiversantur, & cessant, pernitiosum genus in hanc communionem inducunt: parce enim, ac restricte munus ipsi suum cum exequuntur, potentem amicum prope admonent, ut benignitatem ipse quoque suam contrahat, ac minutatim, exigueque pr beat omnia. In rebus autem gerendis, curandisque mandatis, primum fides, integritasque prestanda est, non modo quia decet, rectumque est, sed quia fructuosiun est etiam: quos enim fideles experti sunt, ijs sese totos committunt, & tradunt, eoque bene etiam illis sacere coguntur. Deinde cura, & diligentia, &sollertia, quasi in re propria adhibeatur, maior etiam si si ii possit: quo dissicilior est cura rerum alienarum. Sed la communia societatum omnium:illud huius coniunctionis est proprium. Neque enim, quod commodissimum , aptissimumque quaque in re suerit, spectare debebunt, sed illud modo attendere, quod maxime potenti amico probetur : id quod una in re notatum ad reliqua omnia trans se
ri poterit. Qui igitur ullo sere in gradu dignitatis locati
sunt, homines eruditos, atque in scribendo exercitatos se orsum parant, qui de omnibus rebus, quaecumque incid rin epistolas componant,ut eae superiorum amicorum nomine reddantur: i; persaepe ea pr cepta seruantes,quem gno labore didicerunt, hominibus illitteratis, a politaque,& accurata oratione abhorrentibus suas lucubrationes non probant: optima quaeque, aptissimaque inducuntur : omnia peruertuntur, retexuntur omnia. Quid igitur est
tui consilii ' illud scilicet Euripidis de Phoenissis :
Potentium stultitia perserenda es:
Et quamquam dissicile factu est
80쪽
ctionum omnium regulam, potentis amici voluntatem,ac iudicium: ad eam se formabunt, eaque metientur dicta, factaque omnia: neque Vero perpendent, quam recta si aut praua, sed tantum elaborabunt, ut eam bene cognitam, obseruandoque notatam habeant: 'dabuntque operam, non
ut recte, si quid mandatum est, curent, sed ad voluntatem superioris amici apte, aio; accommodate. Itaque inferior amicus imperium herile discat, ut quod frons velit, oculi sciant. Η c sere siunt inferiorum partes,atque ossicia amiacorum, Vel stirpes potius quaedam atque initia. e quibus ea orta,ac prosecta sunt: expositis enim generibus, singulas tamens are, ac persequi partes , cum infinitum duximus,
tum vero etiam minime necessarium. Locupletibus vero & factiosis multo, ne errent, lauiuscemodi praecepti nes attentius audiendae, retinendaeque sunt: est enim potentia, nisi siquis artem, hoc est, rationem adhibeat, ipsi per se licentior. Itaque selutam eam, ac liberam paulo si diutius si ueris, ubi se corroborauit, exultat, effrenateque effertur, ac ruit. Quid enim mereat quis, Ut non nullo
rum, quos significari a me, quam nominari est ςquius, immanem, ac barbaram su p erbiam ferre velit ' quἶq uidem cousq; sunt odio digni, nihil ut mirum sit, si abi cetissimi quoque homines egestatem,Vel sium mam perpeti malint, quam eos non modo serro, sed ne aseicere quidem. At tenues,atque inopes, satis ab ipsa necelsitate, quod sui sit ossicii, admonentur : &, squid tamen peccent, sane haud deesse cor
xedior potest. Statuant igitur diuites se quoque legem te-Dere . quando patrium etiam ius quibusdam quasi cancellis natura circumscripsit, quos transire nefas, impiumque
sit: nec quos fortunabatque opibus anteeunt, eos tamquam desertos omnino, ac neglectos, pro n ihilo habeant: nec vero abiectissimum quoddam obseruanti genus,cultumque seruitio proximum omnes ab omnibRs requirant: dilatantur enim interualla,contrahunturq;, quibus est; alios praecurrunt. Ad eorum igitur magnitudinem, &spatium te-