장음표시 사용
91쪽
sa DE OFFICI Is INTER po TENTIOR Esnostra causa non secus quidem acsua:nec iam defatigantur aut conquiescunt,aut separatim sibi quicquam a nobis prospiciunt: quae quidem amicitia, nili superbia humanita tem obterat, nisi hominis ponamus naturam: immanit tem autem beluarum induamus, sua ipsa sponte oriatur, atque alescat: nihil est enim, quod homini accidere iucundius positi, quam hominis consuetudo, praesertim congruentis : ut sapientem quoq; , qui haec tractant, in solitudine beatum fore negent. Nihil est autem procliuius,quam ut, quorum iucunditate oblectemur maxime, ea diligamus,a que amemus plurimum. Magna preterea est conuictus,&contuberni j, ad hominum animos beneuolentia implicandos , uis . nam bestiarum quoque nonnullarum animaduertere desiderium licet,cum abi;s ea distrahas,quibus cum pasci consueuerint: ut, qui eum, cuius fidem expertiis, sunt,industriam probant,mores laudant, cuius- i que beneuolentiam, atque amorem erga
se perspectum, & cognitum habe
hi vim adferre uideantur humanae.
92쪽
natus est, annis post Christum
habuit Bernardum Bembum, hominem , cum vetere nobilitate , tum doctrina , tum etiam dignitate esarisiimum: nam res Venetum publica a certis no minatim familiis administra tur: ee claret habentur: reliqui ciues; quamquam sunt eorum multae amplar honestaeq; f miliae,neque genus suum magnopere extollunt, ct in sua quique re gerenda occupati, ciuitatis procurationem sere non attingunt. Inter cas familias Bembi antiquissima stirpe orti,cum omni tempore in rep. floruerint,ampli in primis, illustresque numerantur . erat preterea Bernardus suo eistiam priuatim nomine, propter iuris scientiam, qua pluriamum excellebat, apud ciuitatem multum admodum y tiosius; & propter summam prudentiam, multiplicem que rerum usum, propterque Vitaegrauitatem, magna in homine erat auctoritas. Hic cum a sua ciuitate ad populum Horentinum legaretur, qua in legatione obeunda biennium domo a te Venetorum legibus cogeretur; faciendum sibi esse existimauit,vtPetrum filium,quamquam admodumis tum puer erat, secum educeret; propterea quod Floremtinorum instituta parum a Venetorum moribus illo tempore abessent: non dum enun sub unius dominaticine illo
93쪽
Π v I T Arum erat respublica, sed nobilitatis sere arbitrio regebatur;&, quod ea ciuitas prestare ingeni js creditur, acui puerum,
in quo iam tunc praeclara indoles elucesceret, volebat: tum Italicam linguam, qua non elegantissime Veneti, illis praesertim temporibus,Vterentur, emendari in illo, Florentinorum hominum consuetudin existimabat possemam omnium Italiae nationum commodissime eam loci ut ciuitatem autumant. Nec Vero patris consilium filij sesellit industriat sic enim excitatum puerile Bembi ingenium Florentiae est, sc tenerae pueri aures,animus'; puro ac dulci illo Etruscortim sermone imbutus, ut iam inde a prima adolescentia, multa cum Latine, tum vero Thusce a se scripta ediderit, quibus nihil hominum auribus politius, nihil omnino elegantius, aut suauius accidere possit. Iacebat omnino tem-lsoribus illis eloquentia: inquinate enim loquebantum, nulus erat verborum delectus, nullum scriptorum discrimen.
nam & ipse negligebatur Cicero, vel contemptui potius erat; &Caesarem propter historiam modo cursim & negligenter legebant; Terentium, Virgilium, bonos ceteros,inludo tantum, idque perpauci,ediscebant: post puerilem iulam disti plinam sumebat eos in manus nemo. duros,obscuros, asperos scriptores adamabant; consectabanturq; abditas,abstrusas que laistoria aut sabulas: qui ijs ineptijs reserinti essent auctores,ij eruditi numerabantur: itaque unus uidius de veteribus inhonore erat. ergo, si verum quaeri mus, nihil ante Bembi aetatem Latine scriptum octingentis ipsis annis, aut eo amplius est, quod Romam illam veterem redoleat; aut magnopere lectione dignum sit: Iolce cismuni enim Vitabant, quantum quidem ex arte grammatica didicerant, idque ipsum haudquaquam semper : id senum praestare qui poterant, Latine loqui sese putabant: nulli, qui purus ille, incorruptusq; veterum Romanorum
sermo esset, nouerant, ac ne suspicabantur quidem. Par erat atq; idem eorum error, qui Italice scribebant: qui cum duos haberent scriptores, mea quidem sententia , vel cum Latini vel cum Grecis conserendos: nam alterius versus et suaui.
94쪽
suauitatis plurimum habent & dignitatis:& varsis ingensi,
aut etiam artis luminibus reserti sunt,& animum saepe pe mouent atque impellunt; ut de amore ne Graecus quidem quisquam melius; alterius oratio dulcis, copiosa, polita,Ornata,mollis, faceta, rem ante oculos ponens,vigeri ea, quae legas, non narrari videantur. Hos cum haberent auctores duos, utrumque in suo maxime genere excellentem, scribebant ipsi inente,abiectissimis verbis; nullus erat orationis ornatus, nullae nomine erudito dignς sententiae, nulla compositionis, aut numerorum ratio: licet in manus stimere, qui tunc multi scripti tarunt: preter unum Politianum, illumque ipsum minus dulcem,minus omnino elegantem, quam
ut legisse Petrarcae lectissimos versus videatur; ceteros ad unum indignos dicas, qui in scriptorum numero habeantur . unum scurrile vigebat genus; in eo sane ridiculi nonnulli; sed ipsi quoque multis in locis inertes ae languidi. Hanc igitur inter erroris atque inscitiae caliginem Bembus ad veterum scriptorum tamquam lumen ac lucem respexit primus, primulque ab hominibus, magnis quidem hortationibus, magno suo labore, multis reclamantibus ac repognantibus, impetrauit, ut Ciceronis, ut Virgilii, ut Caesaris similes sese in dicendo, quam Apuleu, Macrobii, Stati) que esse mallent; cum contenderet oportere, qui scriberent, eam dicendi formam, que optima esset, habere animo & cogitatione comprehensam ; ad eam tamquam ad e- aliquod orationem scriptionemque suam dirigere; Demosthene autem, aut Cicerone persectius in dicendo aliquid promere se posse qui profiterentur,sua quidem sententia nimium sitiare oneris, nimium sitis sidere viribus; quorum etiam iam olim errore ac temeritate factumelle existimabat, ut malos multos scriptores haberemus: nam, cum nonnulli a Cicerone discedere, suique plane esse vellent, cum aliter , atq; ille, dicere studerent; quoniam is perfectus, abselutusque esset; deterius dicere cogebantur. Hqc Bembus cum dictitaret, cumque etiam litteris manda-or, tare ille quidem, sed multis tandem persuasit, spretos
95쪽
- 6 VITA ac repudiatos antea scri plores optimos illos, repeterent t propositosque sibi ad imitandum haberent. quoquidem Bembi labore, quibusque p ceptis, quantum eloquentia adauctast , cuiuis facile est noscere; si ea , quae ante hanc illius disciplinam scripta siunt, cum huius aetatis scriptoribus conserantur. Ea obita legatione domum Bembus cum patre redij si iam bonarum artium studijs incensus,iam et quentiae, ac scribendi magno quodam amore flagrans . it que in Siciliam usque ad Constantinum Lascarem Graeca rum litterarum causa prosectus, triennium q ue ibi commoratus est; tantumque ingenio, labore, assiduitate profecit, ut Graece non modo optime sciret, sed etiam polite, luc lenterque scriberet: atque in Sicilia cum esset Latine de Aetnae incendiis scripsit ad Angelum Gabrielem : qui liber
ab eo editus, in manibus hominum eruditorum non sine aliqua laude versatur. Post eam peregrinationem celeriter Bembus assecutus est, ut maxima apud omnes Italiae ciuitates, tum apud exteras etiam nationes, eius esset ingenii a
miratio : ita enim , uti res est , sc homines statuebant; pem dissicile saetii esse unum atque eundem duabus linguis tam scite, tamque ornate copioseque uti posse; quodque pauci uno in sermone umquam pr stiterunt, ut pr clare scriberent, id ab adolescente Bembo & in Latina &in Italica or
tione effici, omnibus, qui de iis studiis aliquid iudicare polsent, permirum videri necesse erat: pr sertim id ipsum in utraque ii ngua & prosa oratio ne & vel bus, id quod Ciceronem ipsum expertum, sunt,qui negent assequi potuisse. Ac miramur profecto interdum, quia causae si, cur, cunioratori poeta maxime finitimus sit, negent fieri posse, ut idem orator bonus,idem egregius poeta euadat; idque non hominum modo existimatione, sed etiam re ipsa comprobatum este: nullos enim, aut certe perpaucos Vtramque facultatem adeptos videmus: sed cum diuturno studio, magnis que lucubrationibus utraque ars egeat, non suppetit ad V tramque tempus, atque otium: & quoniam longa exercitatione,assiduoq; usu consuescimus aut oratorie dicere, quod
96쪽
vitio maxime datur versiis scribentibus, vel poetice, quod contra in prosae orationis scriptoribus vitiosum in primis habendum est: si quis utrumq; studium copularit atq; co iunxerit, magnae cuiusdam intelligentiae, acrisque iudicii
est,praestare alterum genus, ne incurrat in alterum. praei rea oratorum, poetarumq; ingenia atque naturae contrariae
propemodum inter se sint, oportet: hi enim ratione atque humanitate reguntur; illos, furoris assatus ac diuinitas quaedam, impellit: atq; omnino proximi coniunctisq; in resus faciliora recto declinatio,.ac lapsus est, reprehensio vem vel insignior: creat enim errorem smilitudo; & cum uaria δtum est,celeriter,propter rei similis comparationem ac propinquitatem, inuerso animaduersa internoscitur ac reprehenditur.Neque ij tamen nos sumus, qui aut taceronis versus valde improbandos existimemus, aut Platonem atque Aeschinem btrumque enim versus in adolescentia scripturasse memoriae proditum est malos, contemptosque suisse poetas credamus. Post Siciliensem illam peregrinatione perpaucis interiectis annis, Ferrariam Benabus pater Prodominus missus est: eum magistratum, magnum in primis araque honorificum,illis temporibus Veneti, virtute belli partum,uictoriaeque tamquam insigne,gerebant in aliena ciuitate. eo quoque cum patre filius exi)t: scque eo in oppido perdiu suit, ut cum ab omni iuuentute,ab omnique nobiliatate plurimum coleretur, tum uero Herculi Estens, maximo ac sortassino uiro, qui in ea ciuitate imperium obtine rei Lucretiae Borgiae, quam in matrimonio Alphonsus habebat, gratus in primis,acceptusque esset. Per idem tempus, cum annos natus esset haud amplius xxv I. eos sermones, qui Asulani ab eoinstripti simi, consedit; opus omnia um pigmentorum fore atque colore distinctum. seminas omnino cum adolestentibus de amore loquentes amoenisiimis quibusdam in hortis facit, ita lectisiimis verbis sestiue ac venuste, ita sententiis copiose atque ornate, nihil ut eius oratione cum uberius, tum vero suauius modulatiusve estis positi. eos libros tanta hominum, mulierum etiam modius
97쪽
fidius approbason p& fama uam plausu exceptos recentes esse meminimus. vi extemplo cuncta eos Italia cupidissime lectitarit atque didicerit: ut non satis urbani, aut elegante ij haberentur, quibus Asidanatillae disputationes essent incognitς. erat per id tempus Vrbini Guidusubaldus Felirius, Vir maxime spectata, maximeque nobilitata virtute: is suae civi tatis tenebat imperium 1, atque cum eo Helisabetha Francisci Gonaeagii, qui itidem ciuitati imperabat, soror, nupta erat: cuius de mulieris laudibus mira quςdam litterarum monumentis, cum ab alijs multas, tum etiam ab hoc sepso Bembo mandata iunt:: Ac datum est profecto Vrbi natum ciuitati, ut non suos domi modo principes omni genere laudis claros atque insignes habeat, sed etiam ,ut ex alienis ciuitatibus mulieres v quas illi in matrimonium duxerint, lectissimae sere, praestantissimaeque illi seminarum omnium obtingant: Nam praeteream, quae a me appellata est, Helisabetham Gontagiam, habuit Franciscusmaria huius Gui diu baldi pater ex eadem familia uxorem Eteonoram, que proximis diebus mortua est, omni muliebri laude praeter ceteras ornatam atque illustrem . Nec vero de Victoria Farnesia, quando in hunc sermonem venimus, sileri vulo modo potest quamquam i mutus facio, ut de ijs, qui nunc sunt, dicam aliquid cuius quidem mulieris modestia ac pudor ingenuus illud profecto praestitisset, quod Periclem aiunt dixisse, primam in muliere laudem est ut ne de virtute quidem illius ulla ad viros fama emanet: sed nulla ratione occultari tanta primario seminae virtus potest, quin ad viros quoque emergat, ac suo ipsa splendore se prodat. lFortunatus igitur Guidusubaldus cum sua illa animi magnitudine atque equabilitate, suaque illa prudentias, tum vero hac tali coniuge,vit que socia. Sed cum Vrbini quemadmodum dicere incoeperam, Guid us ubald us atque Heliasabetha Gonzagia essent, hominum excellentium peramaates, perque hospitales , conueniebant ad eos ex omni Italia. ut quisq; prestanti aliqua in arte praecelleret: eo cum Bem-ibus quoque sorte venisset; praecipuo priter ceteros in ho
98쪽
nore haberi coeptus est pinulta enim habuit Benibus, quae, ad hominum animos conciliandos, plurimum valere con sit euerunt: nani R in forma si ma quaedam oris species ac dignitas inerat, & in statura ac proceritate decor; mira praeterea in mori bus suauitas q uedam lenita' ue amabilis; duucisque cum sermo, tum tota Vit Victiusque consuetudo motis ac clemens: ad ea cum preesara ingemj vis ac natura accederer, expetebatur scilicet Vnummium, maxime ab illustri illovirorum, feminarymq; rota uentur quibus rebus es ficiebatur, ut multum domo abesset, Urbinique sere vive rei t quam rem multum etiam vicinitas adiuvabat, atque ultro ci troque Pisaurum q uidem usque perfacilis atque expodita nauigatio: ita sectum est, ut minus domi honores asu sectet admirari , minusquς ambi tionibus implicatum an iam et haheret. At vero id pater reprehengere, i grauiter serre, ac prope patriu iur Vt V xorem duceret, ut remp. cari pesseret, atque ex ordit e magistratus peteret, imperio coeagere: sit enim sere ut qui in libera civi tate , presertim clara atq ue opulenta, vivant,omnia ad honores reserri putendoportere ; id unum consectentur & expetant,ut digni tates,
ut magistratus adipiscantur: si quq snt laudes, quq alio pertineant, eas aut non amoseunt , auri es atque inanes iudi: cantatque hocIberorum populorum consuetudo, quamquam fur se ipsa,viq suasoriasse minus probanda,est neci enim compendii, hohori ve causa, s ad veram illam ratio. inem dirigas, petendi imagistratus sunt, ciuibusve alijs ullo studio, aut ulla contentione priripiendi ; sed unius resp.ra,
ita habenda est, eiusque unius Vtilitati,saliatique seruien --, dum ut dignioribus concedamus ; & saepe delatus nobis maior aliquis, aut magistratus, aut imperium, aut curatio, si minus ei rei gerendae nos idoneos sentiamus, acci- .piendus non si, aut etiam deponendus: nec enim errare patriam, pati aequum est. Sed, quoniam non vivitur cum persectis hominibus, percommode popularis haec ambitio icecidit: honorum enim cupiditate incensi,non ad situm se .
quisque format atque instituit arbitrium,sed ad popula,c
99쪽
iutatisque iudicham,consilia,mores, vitam,Voluntatemque instituunt; dantque operam, obn visibi ipsi, aut aliis forestine quibusdam probati sint; sed, ut populo, ciuitatique
rua bonores scilicet expetant, placeanti: ita fit, ut Una, ea emque perpetup permaneat ciuitatis forma , atq; Vna,e ridemque sit omnium ciuium communitςr disciplina; neq; singulorum priuatim studiis,voluntatibusq; variatis, resp.
quoque ratio atq; institutio Vertatur atque mutetur;quam quidem cautionem prudentiamque,Vna, praeter ceteras
mnes,Vinctorum ciuitas semper adhibuit ; ut domesticos suos mores diligentisiame retineret, essetque plane sua,ne' que quicquam exterum insundi in ciuitatem, aut ulla insci se peregrinitate pateretur . Cum igitur Bembus pater in eum cursum, quem tenuerat ipseri quemq; summa cun laude, plausuque consecerat filium: induceret arquet commpelleret, illa contra aliaspatia ursusque alios animo Vii tret, quamquam patri obsequi suadebat pietas, ciuium com
sietudo hortabatur, propinqui, ne fluxijq; efflagitabant; tamen sic animo cogitabat, cuius ipse glorio cupidus esEt, eam ad se non a sitis modo ciuibus, sed ab omnibui etiam gentibus vltro deserti; prehensandum sibi piu) rpi causa nominem esse, supplicandum nemini, nulliui suscipiendas irinimicitias, nemini os laedendum: unam enim ess ex omni laudum gener ingenii gloriam, qua, siae ulla cuiusquam querela,perfrui,ad extremum usque, homines soleant: honores imperitae modo multitudinis testimonium praesese re; ingeni; laudem ac famam , etiam intelligentium hominnum,habere comprobationem: nec vero aut Voluntatu
mutationem, aut sortunς temeritatem extimescere; sed stabilem, firmamque etiam ad posteros commendationem hλbere: postremo permultos omnibus elatibus exoriri, qu rum opera, pro macuiusque pari rus p. geri possit; at, cuius ingenii monumentis ciuitas ornetur, ne multis quidem siculis unum extare, aut alterum ristis Vero iam Bemb0s
magnos honores in republica,ad illustrandam simili dimitatem,esse consequutos;satis nobilitat m,maiorum suorum,
100쪽
rebus gestis suae memoriam stirpis esse ; quando dc veturistissima templa a suis iam olim gentillibus constructi,ca scin Iicet, quae Iuliano dedicata sunt, Bemborum nobilitatem illustrent,& pietatis sint testes; &Francisci Bembi eius, qui, multos annos ante Patriarcham Venetijonstitutum,sacr rumantistes ac pontifex suit, memoria, gentis vetustatem ostentat; tum maritima imperia,clarisii meque Francisci itidem Benabi victoriae; tum litarci, quia Cypra; in terse lest; aliorumque multorum ob tam p. siuscepto chlamitat interitusque, Bemborum ut virtutiri in palyiam caritati1 testimonio sint i nec vero dein praesentia qui in defuturi ros , qui stirpis,gentisq; gloriam tueantun atm adaugeant; habere sese Carolum statrem, in quo mirificam ingenii ina, dolem, maximam virtutis spem i nesse intellu t ; css proterea cum alios nonnullos, tum Ioanneminat theum dei
bum summa itidem virtutis & ingenii spe pr. editum, adoloscentem. Et vero hic quidem, nec Bembi se iudicium se fellit, ct multis, magnisq; in rebus domi , sorisque perutilis reip. ciuis est, sum purque ruit: nam Carolus,priusquam p trie prodesse per elatem potuisse extinctus est unam ham: httera inna atque ingemi laudem mi silloiadbuc esse adqptos: eam se in tuam gentini inferre cupere .lic propemundum etiam se id perscere, ac priestare poste compertum babere: sin honores stetiri velit, certo scire, minus eam sibi rem ex sententia successuram , quam inuitus suscipiat, iniucundam existimet; & multa praeterea a natura impedimenta habere se, si bi i pse si conscius r . nam & blandiri ei ut positi,quem sertasse minus aut probet, aut diligat, pu- ore sese quodam ingenuo impediri existimationem suam vulgi voluntati,comitiorumqζcas bus , d etamquam undis, quotannis commissam csse, propter animi quandam aut libertatem, aut, si quibus ita videtur, fastidium, pati non posse; nullam autem omnino rem ficilem esse, quam inuitus facias. Scire lese illam alteram honorum atqueam bitionis incertam, ac periculorum plenam viam,plus fortasse Utilitatis,plus apud parui, anguiniq; anam homines splen Πυ . doris