장음표시 사용
121쪽
quam in aliis : haec autem quantitas iudicio prudentis, spectato statu,opibus , & caeteris , dijudicanda est, nuin sit notabilis, di excedens notabiliter
consuetudinem aliaru mulieru suae conditionIs , nec ne. Tabur.d.l. 8. tr.2. c. I .s nu. 2. Felix a Panormo num. II. Ressensi uel n. 19. di ali3. Secundo si
uxor absumat in bonum familiae, in quod maritus ipse erat absumpturus, ipsa non obligatur ad quidquam restituendum. Ita Gobari tr6. Iinnari' e. 2 2 .num. 28.6c alij. Ratio est, quia in nullo damno reali , ct aestimabili, a Dficit hoc modo maritum; esto affecerit eum iniuria , usurpando sibi ipsius officium , atque administrationem bonorum communium . Tertio si mari ius ipse aut omnino inutius non sit , aut rogatus facjle concederet, aut si irrationabiliter solum inuitus , non peccat uxor aliquid ex eiusdem bonis surripiendo , quia cessat furtum , ut liquet ex eius definitione. Itet , Doctores communiter . Quario potest insuper uxor libere donare ex bonis suis paraphernis, spectato iure communi Caesareo, ac nisi aliter inter virum, S ipsam fuerit conuentum. l.hac lege , Co de pactis conventis. Imo ipse maritus peccat, atque ad restitutionem tenetur, si turripiat de istis bonis paraphernalibus uxoris. Felix d Panormo num. 778. S alij communiter. Quinto potest etiam uxor ex bonis communibus facere donationes , di eleemosynas Lecutulum consuetudinem aliarum mulierum suae conditio. nis. Quod si vir vetet, videtur vetare excessum alioquin foret irrationabiliter contrarius seu inuitus. T ainbarinus c.l. q. tr. l. . a. num i q. cum alijs
concedit uxori , cuius vir est mediocris patrimonis , ut insumere possit duo pro centu Pro eleemosynis, & alia duo pro liberalibus largitionibus , imo plus , si vir tu dii issianus , semper.tamen ipsemet Felix d Panormonium 76. S alij potiorem iudicant regulam prudentiae . Sexto insuper
potest uxor in suas, liberorum , totiusque familiae necessi tares, atque adeo in victum, vestitum, medicinas , accipere , Sconuertere tantum , quaa tum teneretur maritus; posito , quod hic prae auaritia , vel ignorantia non subministraret talia necessaria. Ita Doctores communiter , addent cripolia accipere etiam pro soluendis debitis mariti ipso multo, quia est irrationabiliter talis et nec non quando maritur est amens, fatuus, vel absenS , quia tunc ipsa est administratrix nisi aliter a magistratu , vel a marit fuerit prouisum. Septimo potest ulterius uxor eas alienatιones facere , quas necessarias rationabiliter iudicat ad auertendum a marito graue damnum , siue temporale, U.g.morbum , mortem , carcerem , si piae auaricia,
vel ignorantia id negligat maritus, s sicuti secisse Abigail ad perpetuam eius laudem legitur I. Reg.c. 23. siue spirituale , missas celebrare faciendo, pia loca subleuando, eleemosynas largiendo , ne Deus ipsum ob flagitia is
puniat, sed misericorditer conuertat. Sic enim utilissime gerit uxor nego 'tium mariti, cuius damnum etiam redundaret in ipsam met uxorem , a Cmoinde is nequit rationabiliterisse inuitus . Sic Doctores communiter cum Card. de Lugo d. I 6.Iect. q. v. 69. .
122쪽
Comment.in propos prostr. Propos XXXVIII. io
Addit Lupus η.87. La man. l. I.tr.q. c. lit .v.7. Quando maritus est dissipator bonorum communium patrimonii in potationes , largas dona. tiones, vel mulieres, non prohiberi uxorem, si ita opus esse videtur , Occulta compensatione uti, leo, quod vir tali modo faciat iniuriam uxori aliquid de honis mariti subtrahendo. dummodo caueat, ne soluto matri. monio, propter ignorantiam factae occultae compensationis, restitutio do..is ipsi denuo fiat. . 3 a Si parentes, vel filii uxoris ex alio priori matrimonio indigeant , non solum extreme , sed etiam grauiter . posse uxorem illis mo. derate subuenire , docent Molina tom. 2. d. 27 . num. 8. Lessius supra n. 88. Petrus Nauarra I b. . de rest l. eap. I. I p. Corduba quast. Ias . Quod ex .
tendunt Nauarra, Legitis. & alii ad alendos fratres, & sorores ita grauiter egentes. Addunt tamen Nauarra , Legius , Moliniti alii, quos sequitur doctus Felix d Panoems uum. 8 o. quod taleέ expensas debeat in sua portione computare , soluto matrimonao . Ego tamen cum Card.de Lugo nu. 2. non video cur eas expensas, si moderatae sint, debeat dissoluto matrimonio , computare in suam partem: sicut enim uxor potest iuxta suum statum ex bonis communibus eleemosynas facere competentes, quia hae pertinent ad decentem, S competentem sustentationem; ita a fortiori poterit eas in unum congregare, ut consanguineis indigentibus det, qui pro culdubio caeteris paupei ibus praeserendi sunt . Notat autem bene cum Molina, debere tunc uxorem ab altis eleemosynis faciencis abstinere , co-
putando nimirum hoc, quod parentibus, fili js, Sc. dat loco earum eleemosynarum, quas posset alioqui licite facere. Bene tamen fatetur, quods uxor habet bona paraphernalia, vel alia, quorum administratio Isbere ad ipsam pertineat, ex ipsis debere se huenire parentibus,vel filiis prioris matrimonii indigentibus, quia ij non censentur ita indigere , ut maritus ad eos subleuandos concurrere debeat quanditi uxor , ad quam pertinct eis
subuenire, hahet hona sum cientia ad id praestandum . 33 Sed quid dicendum, quando uxor expendit in necessariis sibi, vel familiae id, quod maritus dederat ad soluenda debita aliqua ipsius mariti
LopeR I .p. instrvme. i s. s. valis autem, respondent, si uxor id fecit pro graui familiae necessitate,non solum non peccasse, sed nec reneri pollea credit Oribus de suo soluere damnum; quod ea de causa patiuntur-. nam via suit iure suo accipiendo de bonis viri, in cuius dominio adhuc pecunia illa erat antequam creditoribus traderetur id, quod maritus debebat familiae grauem necessitatem patienti. Imo nec peccat uxor utendo pecuniis viri ad sustenta dum se,& famis liam, licet illae ex viris acquisitae essent; dummodo parce id faciat , &non postat aliunde ex dote sua , vel aliis bonis se sustentare. Ita Natiarns. 7. n.298.-alii, quos refert, di sequitur Sanchekl. I . de mair. d. IT. n. v.
123쪽
quia cum pecuniae illae transierint in dominium viri propter commixtio nem cum suis, S maritus debebat etiam uxori, & familiae moderata in ta . mea sustentationem, iure suo utitur uxor .
δει alium mouet, aut inducit ad inferendum graue damnum tertis, non tenetur ad restitutionemissius damni illati.
I T T Anc Propositionem attribuunt Faguanus in c. Ne innitaris xv. 7 36. A I de eotistit. & alii, Stesbano Baunio in summa peccat.pag. 3 7. est 6. Eaque fuit numero XII. quam Uniuersuas Lovaniensis 4- Maii anni I 637. b c censura perstrinxit: Apertd falsa e i, oe receptissimis iust i a regulis com raria.
s VII MARIUM.f. I. 2 rude damnum di tam, quid sit, au d forat ab expensis, O au obligatio, vi Iι obligat o unius currat quo ιd alteri m ex ipsis t3 IZuod est damnum, βῶ damnificatio lucrofa, oe' hoc lucrosa, an utraque ιsabsit damnaιioni ess ae P a damnum potest i erri cum culpa, ct stne culpa , qua est culpa Tbeo. logica uuis, o grauit: qua Iuridica, in quo E T heologica differat Iu- νιdica qua latissim i , latior, lata, leuis, O leuissima t7 Regulariter non datur onus restitutionis, quando omuis ex bis culpis abest in damno illato: o ὰ contra aIὰβ , quando cum culpa latasimul Iuridica , in Theologica damnum infertur . 6 Nou ad I onus resιtationis, si res pereat ex casu fortuito , nisi id in pactum deducatur, vel mora risti ueni intercessit, vel ad usum non concessum res adbibeatur. 17 IUantes, vel furiosi, quia carentes culpa non sunt obnoxq r R. tutioni ratione damni illati. 8 Au, O quaudo dans operam rei illicita, teneatur resarcire damnum nec in tentum, nec praeti Jum ἐ9 ne dum ignoratii:a antecedens, sed etiam comitans excuset ὰ restitutione, oe censura 3I o Cosus, tu quibus quis siue eulpa propria ad restitutionem obligatur , sed non anιesententiam Iudicis . IIDissiliroo by Coo e
124쪽
II 'at dolo, vel fraude damnum dedit, quid, o quantum teneatur res tue.
Ia teneatur in conscisntia ad restituti em ex damno illito absque culpa Theologica gratiis 1 3 In foro υero externo ex qua culpa ciuili, stia iuνidiea teneatur 3I4 Damuum, stu damnificatio siue lucrofa , siue nou no ιem modis contingere
Is An qui alium sicaciter mouet, aut inducit ad inferendum graue damnum si uis, ii netur ad ristitatiouem ιιlius damni illati: ct pars negativa qua cessura ablatur 3 Ubi re ratur, quia contraria decisioni Gregor' I X . quia contraria aperti inis iustitia regulis, axiomati iuris: Qui per alium : p ritati de eo, qui de ficto infert damnum : O quia in esse moris interdum ess magis causa damni sequuti tertio ipse movens, ct inducens, quam actuariliter damnificans. 6 Omnes nouem modi subsunt oneri restitutionis, s damnationi, o quomodo t17 orn dum causa sunt est aces damni illati: secus si non suut tales . Unde mouuens paratissimum ad damnum inferendum , non tenetur ad rectitutionem . 18 uando consuleus minus malum paroto inferre maius respectu eiusdem personae non tenestur ressi tuere. Et qua disparitas ab exequenterast Edrando respectu diuersarum personarum consulens miuus malum tenea urrcii uere , quando noni : ao In quo casu non solum licitum sit consulere minus malum alicui, sed etiam cooperari cum illo ZI . Maurum teneatur restituere, qui induxit ad furandum centum, oe furatus is inductus centum quinquaginta : quantum vero inducens ad centum.- ν paratum tantum ad quinquaginta ta 2 Muid restituere teneatur inducetis paratum ud damnum , ut illud celerius siιbentiu , atrocius, velgrauius exequatur at Tenetur ad restitutronem inducens suaciteν , licet inductus ab alio fuisset simu ter inducendus.
a 4 inuomodo in omnibas modis, etiam indirectis, ct priuatiuis militer ratio
damnationis 32 ui inaudans tenetur ad restitutionem , ct cuius damni illati a 6 Ad quid tenetur si maudans sit dubius, an fuerit eausa efficax damni illatie
2T Maia semper tenetur mandans, quandia mandatum non sit reuocatum, quotmossis reuocatur. Et quia etiam requiritur, quod reuocatio sit intimat s , sese cognita a mandat irio, qaid si a mandatario non sit exsimata seri . , quidue si illius oblitus exequa: ur mandatum . 23 M audans damnum fieri Petro,si non potest tempestiue monere mandatarium, quando teneatur monere Petrum. Et quid si reuocationem intimauit mandata
125쪽
datarius, qui e men vult exeqvi m indatum .
29 An ratum habens damnum suo nomine factum teneatur ad rest tutionem 3o ciuibus mandans tenetuν resuum, stu aη, ct quando etiam ipsi maud tario t3 r . hi consuleηs, hortans, rogans, instrurns, blandi ii ,illiciens, oec.tenetur ad restitutionem 32 Si consulens dubitet, an suum tonsilium fuerit ea a sicax, ad quid tiarata, 3 id si co sitiam a principio non aeceptatum, postea aetep etur e 3 In quibus casibus reuocans cousilium datam non amplius teneatur ad resi- tutionem e An si tonsissim dat sit ad induandam eon retentiam , o utilitatem , ut accidat, oeci sustulat reuocatιo per eontrariam doctrinam , ct rationes squamuis non per uadeant, ut eonsulens deobigetur a restitutione Constitons bom cidiam, E g. si reudieando eo sitium inhil persuadent, tenet r.
Re me rere eum, cffutra quem delictum eon alisu
3 7 Vuando licet consul 're minus malum, si illud, ct aliud maius diuersas per sonas respieiunt, 38 An eo utens leuetur ad resilutioncm etiam ei, evi eonsilium dedit. Si ex eod imnum patiatur 39--Uentiens tenearum restituere,quando instast efficaciter, an stificiat comsensus taeitus . Ao An teneantur posteriores, se a praeedentibus iam datas fuit consensusJUragium, Oe. irrevoeabile qI In cubio, an damnnm sequutum sit per suum suffragirem ad quid teneatui 62 Idur adulator, lauditor, irrisor, exprobrator teneatur ad restitationem 43 ni reeeptator teneatur rest tuere t An qui fauorem, avx lium , s c. pra- stant ne sur restituere e gatur. An teneantur restituere caupones, O alii reeipientes peeurias furatas a Ii- liis familia, , σe. iisque eorrogantes stilia, me am, chartas, ct lumen adludendum. participos teneatur restituere is An Christia i in nauibus T uriorum rem antes.
47 In quibus actionibus metus grauis damni, aliaque lina causa excuset 4 re Iitatione 348 ID/i rum stri urarum excusentur 349 An entisietur vendens armi properanti ad iniustum bellum e o rani mutus, non ob Τans, non inant f stans tenetur ad restitationem e 'I A. Confessarius ex ignorantia, vel malitia non monens paenitentem de resti. tutio .e facienda, teneatur ipse restituere I 2 An, ct qui suo malo exemplo monet alium ad damnam , teneatur restitue-
ys .esto ordine ab istis facienda sit ro itinio t
126쪽
Comment . in Propos proscr. Propos XXXIX. ID
74 An qui precibus, persuasionibus inducit Petrum, qui volebat gratiose re. linquere Ioauni legatum, oec. quod relinquat alteri, teneviar ad resit
, ID Raenotandum est primo: Quod damnum a diminutione rei diis
L etum,iuxta Sγιu.se. Damm,m nu. I est Maleficium,quo bonum, alterius diminuitur. Hinc damnum non venit appellatione expensarum: ideoque condemnatus in expensis, non dicitur condemnatus in damnis. Glossa in l. 3 . . in 1 si quis ius dic.non obtemp. ω ibi Alax. num.I. coi 2. Grainti uirs for. c. 36. num. 4'. Et absolutus ab expensis, non dicitur absolutus, damnis, Surdus dee. 26 I. nu. q. ubi nu. F resia lini,quod expensas non centetur remittere,qui damna remittit. sequitur Barb.ad ιι t. de iniurijs, s damno dato. Et qui iurat se non petere damnum acceptum ab alio, poterit petere ex pensas , quia damnum,& expensae sunt duae res distinctae I & iuramentum non extenditur plusquam ad rem iuratam, .in nostra, de inivr.Abbas ibi nu. vlt. Naidus V. damnvm nu. I. Venerus in exam. Episc.LI I tit. 2 T. Em.12. Fruinctus tamen veniunt sub nomine damni,& interesse. iminald.ιun. cons. I 6s. n. r. cyciacus contr-c. 386.n IOO. Damnum enim dicitur non Ibium qua do quis amittit, quod suum est, sed quando amittit commodum,quod ha
3 Notandum eli secundo : Quod damnum seu damnificat lo alia est lucrosa, siue damnum datum ex quo commodum, seu lucrum peruenit ad damnificantem, ut sunt Furtum, Rapina,aliaeque iniquae usurpationes, e quod fur, vel iniquus in uasor rem. alienam sibi vedicet, atque inde lucrum capi urus in usu in suum accipiat, alia eli damnifica tici non lucrota , siue damnum datum absque eo,quod aliquid comodi, seu lucri, exinde perueniat ad damnificantem, atque definiri solet,quod sit Iactura data in bonis externis proximi, absque eorum usurpatione r ut puta s quis aedes, vel segetes proximi incendat,eius animalia interficiat, &c. Utrumque hoc damnum substat damnationi huius propositionis. Notandum est tertio: Damnum posse inferri cum culpa,& sine culpa . Celebris autem est apud Doctores circa hanc materiam diuisio i nisculpam Theologicata,& I uri dicam . Culpa T heologica est, quam considerat Theologus,& coincidit cum peccato mortali, vel veniali. Culpa Iuνidica non respicit quod sit peccatum, vel non, quod exercetur , sed quod omittatur aliqua diligentia clebita,ex qua Omiisione alterius damnum sequitur. Et hete culpa Iutidica alia est Latillis ut dolus manifestus aliaLatin, ve do. lus Diuiligod by Corale
127쪽
Ius praesumptus: alia est Omi illo illius ciligentiae, quam homines d. Iius status communiter adhibere solent: alia est culpa Leuis, S est omilfio illius sollicitudinis, quam diligentiores,di prudentiores adhibentralia Leuis sma, nimirum omissio diligentiae,quam prudentilli mi,& vigilantissimi Q. lent adhibere. Haec igitur culpa Inri ica , etsi Duquenter coincidat cut , Theologica, potest ab illa secerni: ut si quis non adhiberet omnem cliligentiam,quam solent homi nes communiter in tali negotio adhibere, erit cui. pa lata Iuri uica, elum tamen si ex Obliuione, aut inconsideratione incuIpabili id efficiat,nulla erit culpa heo Nica. In culpa leu ,ac levi meta iuridica amplius cernituri quia elim quis adhibet omnem diligentiam , quam solent communiter homines ponere in aliquo negotio; nullam committit culpa Theologicam etiam leuem, aut leuissimam ; quia non tenetur coram Deo ad amplius faciendum. At committit culpam leuem , aut leuissimam iuridicam si non adhibet curam,quam diligentiores, vel diligentissimi solent in
y li Notandum eli quarto . Regulariter non dari obligationem restituistionis,quando nulla ex liis culpis committitur in inferendo alterius nocumento, ut tradit D. Thomas 2.2.q.6ψ.ar Rosignotus de Mestitui. i. disquis I. M. uv. 1. Re ferit uel Theol.monili. num. 77. & habetur e .sin. de iniurio damno dato. Et ratio est, quia non Oritur ex re accepta , Ut supponitur; nec ex iniusta actione,cum nulla detur, ubi nulla culpa committitur. Ideoque si puteum apertum relinquas, in quo non solent homines periclitari,s aliquis in eo casu praecipitetur, ad nullam teneris restitutionem, quia nullius es culpae reus. Laqueum parasti ad seram capiendam in loco remotistimo, in quo nec homines , nec animalia mansiueta solent periclitari; si homo, vel equus alterius in eo suspendatur, ad nullam restitutionem temeris. Proiecisti sagittam in loco,per quem non solent homines pertransi Te,aut animalia domestica, si casia hominem, vel alterius Ouem laesisti, non meris aliquid restituere . E contra vero certum est te teneri ad restitutionem totius damni sequuti si cum culpa lata simul Iuridica , S Theologica damnum alteri irrogasti: ut si ignem accendes prope segetes alterius no adhibendo susticidinem diligentiam, ne damnum alterius sequatur; si segetes comburantur ex culpa. lata & plena aduertentia , teneris ad totum damnum resa ieno v m:ci A. in .de tutarijs, damno dato , ibi: Net ignorantia te excusat , sescιre debeas, ex facto tuo iniuriam verisimiliter posse couti
6 Ηine. Primo,non tenetur ad aliquam restitutionem ille , apud queres aliena perijt ex casu fortuito: quia casus fortuiti sunt extra humanam iprudentiam,vt si domum locatam habeas,& igne, aut tempestate destrua. q. ut: si equum conductum ad iteragendum, vel mutuatum recipias, & casu. orruito vel se socetur,aut moriarur, ἰρι tu rebus,f. ommodati. Instit. toto ti--- ulo ιbus modis re contrabitur obligatio 'nisi in casu,quo in pactum dedu
128쪽
caste velle obligari ad casus fortuitos,quando iuste id essicere potes. Ponsunt enim contrahentes ad assecurationem rei acceptae obligari, quando id onus non est contra aequitatem contractus : quia nimirum pretium aequi. ualens pro eo recipiunt e vel nisi commodytarius ad alium usum usus fuit ore commodata,& ob hanc causam per ijt, vel fim in mora restituendi tem. pore debito quia tunc ad restitutionem illius tenetur, nisi sorte res eodem modo peritura esset apud Dominum vel nisi degitor bona fide existimaret domino non displicere illum alium usum, vel moram, Lestias l. 2.c.T. dab. 8.
Secundo non tenetur ad restitutionem infans , vel furiosus, qui est incapax culpae, si damnum intulit, e. Illud relatum II.φI .ct Ised est,s ad LAquiliam, en erus fanan. 2Ο. Reissens Mel num. 78. nam quia tales doli capaces non sunt,damnum ab eisdem illatum reputaturiinter casus fortuitos, nisi culpa alicuius alterius praecesserit. 8 Tertio, si dans operam rei illicitae fuit causa damni nec intenii, nee i praeuis,nec ex sua iniussa actione sequuti, non tenetur in conscientia ad sati sfaciendum pro eo: quia damnum per accidens sequutum non imputa. fur ad culpam Ergo nec ad poenam, vel quasi poenam restitutionis. Max, me, quia respectu illius damni non est voluntaria actio: S sic nec culpabi. lis, aut iniusta. Ut si latro domum intraret ad furandum , ct casu, ac omni-
Q.M. Dic istillus tr. 1 . r. num. Io: Poterit tamen damnificatus in iudicio agere contra eum,qui damnum intulit , & quod sbi fuerit per sentem iam adiudicatum,tuta conscientia retinere,ex l.in lege,s ad legem Aquiliam. 9 Quarto,non solum ignorantia antecedens,quae dat causam actui, sed etiam concomitatis,quae non est causa laesionis quia sine illa opus exercediretur sed ad illam dumtaxat comitatur,excusare a restitutione: v.g. proij- ciens sagittam,adhibens omnem diligetiam, ut alteri damnum non inferas, es tamen ita affectus, ut si scires hominem cum ea laedi,eodem modo proij. ceres, si casu tunc homo transi)t, quem laesisti,ad nihil restituendum teneris. Ratio est,quia non inducit obligationem restitutionis actio , quae non est
causa iniusta mali alieni, vis gauderem de malo alieno non influens in ilis Iudi Sed tu easu dicto actio illa non est causa homicidi; , ut talis, quia hoc petit causam voluntariam di & licet in illo casu homicidium non sit contraivoluntatem,non tamen est a voluntate cum cognitione : S sic non est vo. iuntarium: Ergo Sc. Ita Scmae. de restit.d. I. . I.pv. i. g. Un ntim. I. Lespus I. D. . C. T. dub. ynu. 66. Regiualdus L IO. tr. I. viam. o. Petrus d Nauarra l. a. de restit. e. I. un. 6 I. carere Leto d. 8 Iect.6.ntim. 72. Dicastili. tr. 2. d. δ. nn m. 68. RUUn ius cis. disssuis I .g 6.to. y.Contra Mercatum tr.de restit. c. s. Et si occisus sit Clericus non incurritur excommunicatio, Rosignoi l.c. . 6.nu. .
I o Dixi non dati regula iter obligati Osem alicuius restitutionis, ubi i ra II. P non
129쪽
noni interuenit aliqua culpa lata, leuis, aut leuissima,quia dantur tres casus in iure, in quibus absque tua culpa ad aliquam restitutionem Obligaris. Primus est,cum animal tuum, vel alterius animal. occidix, vel segetes conculcauit,aut deuorauit, vel hominem laesit, aut damnum quodcumque illi irrogauit, tunc enim teneris vel animal tradere, vel damnum lactum restituere: ιoo F. CT I sunt. Si quadrupis p.ruseriem secisse dicatur & hoc si absque tua culpa factum est: si enim ex tua culpa contingit,ad totum damnum resarciendum absolute teneris in m tam mal tuum inualum sit ab alio, quia si it Iud occidat,ad nihil teneris: vel si latro domum, vel hortum tuum ad furandum intret,& a canibus tuis laedatur, vel si aliquis incautus ad se. ram tuam,quam ligatam tenes,accedat ab illa damnificetur. Secundus casus est, si absque tua culpa mancipium tuum alter uin laedat culpabiliter, ve I in bonis, vel in persona teneris, vel mancipium tradere, vel damna re.
stituere. . Domino, Distit. de vox alibus actionibus, i. quot .es . de illo,stfeodem tit.
Di culpabiliter,quia si teruus tuus inculpabiliter damnum faciat, sicut illi; ad nihil tenetur, siς nec tu. Si autem ex tuo mandaro , vel consilio illud esticiat, ad totum damnum restituendum absolute teneris. Quod si animal, vel seruus post damnum datum in alter jus bonis, coeperit desinere else sub tua potestate , adhuc actio competeret laeso repetendi idem animal, seu mancipium ab eo,in cuius potestatem venerit. ita Rosigi. olus i. e s l. . nu. q. id colligens ex toto tit. Insit. o P. de noxa l. action. quid semper res transit cuuitio: Ex quo etiam colligit, ut si feruus,qui damnum alteri intulit, manu mittatur, possit laesus ipsum conuenire ut laberum . Tertius casus est,quando ex domo tua aliquid effunditur , vel proiicitur in viam publicam , vel Privatam,& nocuit transeuntibus, vel ibi commorantibus. Quod si ex tua culpa factum est ,ad totum damnum teneris: si absque illa nec fuit proclamatum, ut transeuntes vitare pollent illud damnum , teneris tu, si es caput illius domus, vel familiς ad soluendum duplum, si damnum non fuit in corpore hominis liberi,i. I. pen. F. e bis, qui deiecerunt, ves est cerunt. Si capiti vivo nocuit,teneris ad expensas curationis, S Omne aliud damnum ea causa contractum S eodem modo teneris ad restri utionem ; si aliquid ex tua domo appensum est in via, quod nocere pulcst,& de facto nocuit: si de facto vero non decidit, aut nocuit, is qui apposuit illud ,debet soluere decem aureos propter periculum,& caput familior alios dece in , ii vidit, aut sciuit, quod appensum est a. si ver) ,stfeod. tu. Haec au Cm Omnia non obligant in conscientia, nisi post iudicis sententiam: quia ita su ut via receptae tales le ges, tametsi non sint poenales , ut contra nonnullos oppositum asserentes
docent optime Dicast Ius L 2. tr. 2. d. I. dub. I. num. 7. Vιllias bos tom. 2. tr. I I.
ii Notandum est quinto. Quod qui dolo, vel fraude damnum dedit, peccat muria iter, atque sub graui culpa ad restitutionem tenetur, si quan .
130쪽
Comment. in Propos proscr. Propos XXXIX. I
titas rei damnificatae ad quantitatem notabilem ascendat. Imo talis iniuste damnum inferens rem alienam destruendo , vel deteriorando,tenetur re. stituere non solum damni dati valorem, sed etiam lucrum ce stans,ac quodlibet aliud damnum ex illa iniusta laesione causatum . Quia alio modo non induceretur aequalitas quae per iniustam actionem a damnificante inducta est. Ita cum communi sententia Card.de Lugo LI 8.nv.7s. Tamburinus I. 8.tr. I.nu. 2. Re sten et Iupra nu. 8 I. Debet tamen restituere valorem taret,quanti scilicet valcbat in re,non vero tenetur restituere valorem, quem res haberet pro tempore futuro, si non destrueretur: v. g. Dccidit quis pullum equi, qui tempore,quo occiditur valet decem aureis,si tamen expedietur tempus futurum valeret quinquaginta,non tenetur Occillar restitueres, nisi latum decem aureos,quia iustitia solum exigit, ut restituatur quantum ablatum est: Sed pullus equi quando occisus est , lanium valebat decemis: Ergo hos dumtaxat restituere debet occisor. Ita eum Sayro, Salon o, alijs Trulleuco I. 7.c. I I .dvb. T. uv.4. Et idem dicendum est de destraente segetes
antequam maturae essent,ut cum communi sententia tenet Tamburinus l. 3.
Decal.tr. cum Lessio probabile putat Trullem h supra num. I. Tenebitur tamen insuper destructor restituere lucrum cessans , vel dam. num emergens, si quod euasit ex tali occisione, vel destructione, ut si triti. cum ob id plus valeret,& cogeretur Dominus segetis destruetae illud carius emere,quam si segetes non essent destructae. Ita cum communi sententia Tamburtutis l. 8. Decal.tr. I. c. s. I. nu.9. Nec inde sit occisorem equi debere restituere quinquaginta, siquidem occidendo fuit causa cur Dominus non habuerit suo tempore equum valentem quinquaginta aureos. Responde rur tiamque Occisorem equi non suisse causam talis lucri cellantis, sed ipse Dominus equi fuit illius causa , qui decem illis aureis poterat alium sibi pullum emere,qui tempore futuro valeret eosdem quinquaginta , quod si non emit,sibi imputet. Ita Card. de Lugo supra nu. 8 I. qui supponit, habui Lis Dominum adhuc pecuniam necessariam ad illum emendum : prout cω muniter contingit: s enim non habuit,& ideo non emerit, iam occisori pulli imputabitur lucrum cessans S illud compensare debebit. I 2 Notandum est Texto: Quod nemo tenetur ad restitutionem in conis scientia ex damno alteri dato, nisi ex culpa Theologica saltem veniali Itacum Molina, Vasque Legio, o aliis commuiriter Card. de Luro d 8.uum. 49. contra Angelum, AEdrianum, alios. Ralio est,quia obligatio rellitutionis ex hac radice Oritur ex delicto , quod committitur in iniusta rei alienae usurispatione, vel ex iniusta damnificationet Ergo ubi tale delictum non est, non erit obligatio restitutionis. imo solum culpa lata extra contractum, S omiscium) coniunctii cum culpa Theologica graui, seu cum peccato mortali, inducit Obligationem restitutionis in materia graui : dc ideo quod si quis adhibuit eam diligentiam, quam communiter illius status homines circa
illam materiam adhibere solent in hoc a culpa lata iuridica liberatur, etia