장음표시 사용
81쪽
foro conscientiae extinguitur antiquum debitum , nec ad hoc aliqua Iu . dicis requiritur sententia : sed sine i Iudice licet uti tali compensationO . quae Propria appellatur . Scribentes tamen videntur confundere compendlationem Propriam cum Impropria,quq verius dicitur, Recuperatio debiti, di sine distinctione amrmant ex gi iudicis sententiam , quoties commode haberi potest,pro I: cita compentatione. Nihilominus id verum est in s la recuperatione debiti, seu in sola compensatione impropria , qua dci scilicet non datur debitum utriusque partis , sed solum ex parte unius rvt si Titius nolit mihi care centum, quae mihi dare tenetur: Propteris
ea nolo ex eius bonis occulte surripere . quod mihi debet ; ω quudem eiusmodi compensatio impropria , sed propria debiti recuperatio,
fieri nequit , omissa iudicis auctoritate , ubi commode haberi poterit . Coeterum sumentes compensationem proprie dictam , qualis erit, Si mihi debes decem , S ego tibi totidem debeo , S unum per aliuti compensatur, non est nece stiria ludicis sententia , sed remittendo decem , soluuntuz decem, quae debentur , ad quod superflua est iudicis auctoritas. Ita Castro is
tario nos loquimur de coinpensatione improprie dicta, de impropria enim
est praesens propositio ; etenim est illa , quae Recuperatio debui proprio
ρ Notandum est tertio, ad licitam compensationem hanc praesertim improprie dictam sex exigi conditiones. Conditio prima est , quod noro auferatur per compes attonem amplius , quam sit debitum ; verum debet esse aequalis aestimationis ipsa compensatio cum illo alias violaretur aequalitas , quam iustitia deposcit. Ita cum communi Anactetus Reiffen-
io Conditio secunda est, quod compensatio fiat de bonis proprijs ipsius debitoris . quare si surripiantur bona debitorum reperta titulo pignoris , vel depositi, erunt restituenda, nec compensatio fieret licite ; nam sicuti debitore alienis non potest soluere, neque creditor de alienis a debitore potest aut occulte surripere , aut sponte oblata scienter, vel ignoranter accipere, di retinere. Ita Reifenfluel supra , & alis communiter. A nautem compensatio possit fieri cum bonis, quae debitor mittit ad alium vel titulo donationis, vel in solutionem debiti: Vasqueac opus. de restitutioue . . . I.dub. 8. nam. s. negat si pecunia mittatur in solutionem debiti,aia firmat , si mittatur titulo doni r At Cars. de Lugo citi d. I 6.se t. s. num. ΙΟΣ. rectius negat, etiam si titulo doni mittatur; nam donatarius. , vel creditor laederetur per talem compensationem; habet enim ius ne cum suo praelu dicio compensatio fiat.
ii Conditio tertia est , quod debitum sit certum , & liquidum . Et quidem si debitum sit dubium negativum, exploratissimum est apud om-
82쪽
nes , nullo modo licere , uti eo ensatione cum simili dubio, stilicet quando rationes non habentur probantes , quod debitum extet , sed nee habentur probantes , quiad non extet, cum in dubio melior si conditio possidentis. Si vero adsit dubium positiuum, aut sola probabilitas , conis ueniunt Doetores, quod si quis decem debeat alicui , habeat tamen probabilitatem alia decem sibi deberi a creditore lao , etiamsi conditiones ad compensationem requisitas , seruet , non potest licite clam surripere ad compensandum tale debitum probabile; quia cum ex parte unius debitum sit certum, ta item ex parte istius solum sit probabilitas de debito certi cre ditoris sui, talis probabilitas est solum remota,& vincitur a certa possessio. ne alterius , cuius semper melior est conditio. Sic docent san heKL6. Dein
alil adeo communiter , ut unus tantum Auctor vix inueniatur, qui alserat in generali , Si communi, in casu probabilitatis aequalis posse dari locum compensationi . Omnes igitur conueniunt, unoque ore assirmant, deberi debitum esse liquidum, Scertum, vel per Iudicis sententiam approba
3 2 Nec quando tantum datur opinio aeque probabilis pro utraque parte , debitoris scilicet, est creditoris , licet uti occulta compensationeis Inam Doetores conueniunt in asserendo , dehere debitum esse liquidum, ct certum, ac indubitatum . Non abnuo , Auctores agentes de aliquibus casibus particularibus , concedere id interdum esse licitum e quorum Priamus est, quando quis nolit , vel non pol sit famam ablatam restitueres , aest probabile istum teneri eum pecunios illatum damnum resarcire; unde quia est probabile tales pecunias deberi diffamato , ideo vari, Doctores amrmant posse eundem diffamatum per occultam compensationem sibi
alia. Secundus est , quando duo inuicem se diffamarunt, tunc potest alter ex illis uti compensatione, sequendo sententiam dicentem id licere,quia dicta sententia est probabilis , quamuis sententia id negans , si item pro babilis . Quod autem talis compensatiost licita, do tur a Bonae. de restit.
res i6. M alibi. Secundus est , quando quis est institutus legatarius in t flamento minus solemni, probabile est tale legatum deberi; licet sit etiam probabile contrarium; oc ideo ille legatarius poterit ex vi tententiae pro.
83쪽
habilis uti compensatione, aliquid accieiendo, seu retinendo. Et ita docent Lupus de iust. 2. c. I9.dub. I.num. 22. fi . Granadus I.2. controu.7. de legibus tr. I. par.2.d. Is dea. r. num. T. 6e ali . At semper puto verum, quod inquit Caνd. de Lugo ei .d.l6se l. .nu. ys. nempe Auctores istos nec conis nanter, nec consequenter procedere , ex una enim partς negant In generali licere uti compensatione, quando res tantum probabiliter est debita λ& ex alia parte allirmant esse licitam compensationem , quando in aliqui-ibus casibus particularibus est item probabile ipsum clebitum. Aud eas a
Sed iaci inficiatur, potui de apud viros sic doctissimos esIe aliquas speciales rationes, ob quas mouerentur ad id assercndum in uno casu , cic non in alio , ct quae apud se latent, apud illos patescere . Et ideo asterit, quo a. probabilitate extrinseca desumpta ex cloe toruin auctoritate, licitum est in casibus illis, in quibus dantur Auctores clamici susticientes ad efficiendam opinionem probabilem compensatione uti cum probabilitate debitiai I Illud magis approbo, quod si probabilius sit, rein mihi deberi,pos.
Spinula opusc.de et II.otivia. xltl ct. 7. dc ali quia quam plures ex Auctori, hus asserentibus au compensationem debere debitum esse certum, loquuntur de certitudine morali, quae humano modo pote Ii haberi, ut L s is l. a.
g. ζ. num. 6. Ac ali . Sed certitudo moralis , ct humano modo habitavi est, quae habetur per probabiliorem Opinionem firmioribus innixam rationibus , di coniecturιs, quidquid enun cum tali opinione iudicatur, ut ceristum humano modo habetur, ut docet Sauche L 2. d matrim. d. 69. num Elgo sui scit certitudo moralis, quae per probabiliorem habetur Opini nem , .ut locus compensationi detur. Quod potest confirmari, quia in toro externo, etiamsi aliquis possideat, de alius agat contra eum circa proprie tatem, si actor probet suum ius probabilioribus fundamentis, potest , imo senetur Iudex pro illo sentcntiam ferre i de ita possesso em re 1 .si: pollet sa spoliare . ut constat attenta condemnatione secundae propositi iams hi ius Decreti , ct docuerunt etiam Castro Palaus tom. 3.tr. I. de consi erit a opi-Mn e d. I 'ρM. I . Card.de Lugo supra num .99. aliique i quia illud axioma: In dubio melior est cond tio possidentis: S illud r In dul os uemo est pridi. dias iuνe
sibi quaesitor intelliguntur vel de dubio negativo, vel de dubio cum aequali probabilitate habito ; quia semper intelliguntur cum illo addito : Iu pari causi ; non vero quando dispar cst causa utriusque , uti est quando ex parte unius est opinio probabilis, S ex parte alterius probabilior. Ergo sinuli. rer licet in pari caula dubis, vel probabilitatis non possit compentina altu resibi quaesita spoliare per copensatione, bene tamen quandoest d, lyar causa, ca parte illius sum urgentiores,di probabiliorcs r.. Ono, rem sibi esse de-
84쪽
Comment. in Prop proscr. Propos XXXVII. 69
hi tam probantes. Hoc tamen non est committendum iudicio particularis compensare volentis, sed prudentis, & doeti iudicis animarum.
i. similiteὸ non obstante hac tertia conditione, docent cum Diψη
quod licet vii compensatione,quamuis debitum actu non debeatur; & sic licet creditori praeuenire, S compensare sibi nunc pro eo, quod debit nondum debet i s prudentcr limet tempore solutionis debitum non sibi
is Conditio quarta est, quod ex compensatione nullum sequarur damnum debitori, aut alteri, & ideo qui sibi compensat, tenetur saltem ex charitate, si commode potest monere suum debitorem de compensatiorie faeta, vel cessatione debiti, ne iterum soluere cogatur, vel ne ina neat in mala fide , cxistimans se debere , vel non dare quae debet, vetrae ali s imputetur surreptio rei. Ita Doctores communiter. V nde licet in foro conscientiae cum pensatio possit fieri in re deposivata , ut tradunt cum Diana Tralle ub.tia Decal. ι .c. dub. s. r.7. ω alij contra Comitolum: tamen no potest fieri cope latio cu re debitoris depositata apud creditore, si inde praeiudicium fiat creditoribus anterioribus . ita Card. de Lugo citis res. num. D6. I 27. ali que, contra Diauam par.' tr. I . rest8. σμα hadum supra num.y. quia creditor in isto' casu uteretur compensa tione cum damno tertio:creditor enim antequa velit uti ex rebus creditoris compensatione, quas res apud se creditor habet, nondum detarum recuperat, nec iuuari potest, aut praeferri alijs creditoribus titulo posse ilionis, cum res illas non possideret nomine suo, nec ut pignora, sed nomine de bitoris cuius erant. Igitur neque postea tituIum aliquem habet, ut praeferatur anterioribus creditoribus, ct consequenter nequit eorum anterioritati
a fi Conditio quinta est, quod debitum sit ex iustitia, ut detur locus ad compensandum , sicque cum debitis ea charitate , vel gratitudine con pensari non debent debita ex iustitia. Similiter non licet occultesurripero, quod alius ex sola charitate debet dare . compensatio enim ordinatur ad
recuperandu,quod alter restituere tenetur. Quare cu nemo restituere tenea.
Iur nisi debitum ex iustitia,cosequenter pro sola.debito ex iustitia erit licita
i 7 Conditio sexta est . quod nat Iudicis auctoritate. Sin D. T6'm. 2.2. qa 66. r. .ad I. qui ratione affert, nam,qui Iudicis auetoritate potest rem propriam vendicare , non debet id auctoritate propria efficere ; est enim Iudicis ossicium alterius iniuriam propulsare, nee aliquis potest in propria
. causa ius. dicere, quia sit initura publicae potestati, quae ad hoc constituta est,
85쪽
est , ut ςuique ius suum tribuat. Procca It*quando pol Est aliquis rem suam recuperare per Iudicis interpellatione in . . enlatur autem non posse , qua udo cum . magno dctrimento , e c. expensis id facere ueheret . Item quando ius suum probare nequit. defectu te libum . Item qua nuo iacturam rei familiaris timet, vel amicitiae contractae cum debuiale . Is his euentibus licite compensatio fieret sine Iudicis interuentu, dum-mouo absit ica ndalum , vel infamiae propriae periculum , vel iniuria alterius. Et ratio horum est ἱ quia acceptio in tali calu non est furistum, sed defensio proprij iuris, S propulsatio iniuriae si hi illatae .
Meifensuci supra. Ad restitutionem tamen non tenetur, qui iuris ordine non seruato, quem seruare poteratὶ utitur compensatione. Ita D. Thomas loco it. Lectis. I apia , Dicastillus , S alil supra. Peccat tamen mortaliterviens Occulta compensatione, si rem consequi poterat,aut Iudicis interpe DIationeiaut petitione creditoris,acabique graui detrimento. Ita cum comam uni G. par ituriadus de iust.d. I I .dis. 6. quia in tali compensatione Iudicis Ossicium, inique usurpatur. Non desunt tamen Doctores uocentes, nCIO csse mortale di occulte, di caute hoc fiat,& absque scandalo, vel damno alterius,quia i inquiuntὶ paruum in hoc Iudici , aut publicae potestati nCcumentum insertur. Ita milalobos dis. 13. rvm. T. card.de Lugo d. feras. nu PI. N.rchadus, Trullevi h, Bassaeus, quos affert, ω sequitur D ana p. Io. tr. I 6.res EI. M alderus, ct Macbadus, quos relatos sequutus fuerat idem Diana p.7.
8 Notandum est quarto: Quod extantibus his conditionibus licita est compensatio occulta,etiam si iurasset debitor de Bluendo debito . ita
contra Gutior alios referentem de rura confi m. par. y c.6. a tium. I. do Cent Couar.at s resatis in ta uamuis pactum par. t . .4.ntinet. 9. Molina re tuli.
to m. I.d.s6 .nu. 9 & alii, quia compensans dicitur soluere,i. seruisse, Udere ivd. Item,quia conditio soluendi, vel dandi potest adimpleri compensando, ut in t si peculium a.s.le it ο υers. quid si haeredis, J. de statu liter. sic probat
Bart.in ι. amplιus non peti nu. 8 . rem ratam haberi. Secus est si dum iurauit soluere, habuit intentionem non computandi, quia iuramentum in isto casu seruandum est in forma specifica, ut iurauit, Mintendit. Ita cum Sa V.Iurin
I9 Et praeterea, si excommunicatio lata fuerit contra eos , qui hoc,vel illud surati sunt, ut restituant; vel contra illis, qui in suturo furtum commi scrint, non comprehendit eos,qui occulta compensatione aliquid accipi ut quia isti minime furari dicuntur,aut r m alienam retinere i sed suam pr.- ..priam recuperare, oc hoc, licet illicite taciam talem compensationem non
seruato Grdine iuris adlluc in sententia Doctorum , qui dicunt hoc modo
86쪽
peccare. mortaliter, quia iste non peccat contra iustitiam, & sie furari nodicituri nec tenetur restituere .lta Tapra supra nu. q. Utu :lobos diff. 23. num. 2. . Les s na. 6 , Drao .d. 9.nu. II. aliique Et hoc etiam si dicatur,non obstante,quod in compensationem acceperint ; quia sententia excommunicatio. nis intelligenda erit de illo, qui iniusto praetextu compensationis talia bruna cIam accipere tentauit: alias commeret errorem intolerabilem . Ita Andreas 4 Malre Dei Gi .paν. is . nu. I q.allique .llis praenotatis, sit.
Stabiliuntur assertiones iuxta Decretum.
ao Ico primo Famuli,& famulae non possunt occultd heris suis ludi Lin ripere ad compensandam Operam suam, quam maiorem iudicat salariia,quod recipiunt. S contrarium asserere est hoc Decreto. ut minima lata quam scandalolum seu in praxi perniciosum, delectum . Et quidem doctrina huius Propositionis ex duplici capite merito, ut scanaalosa fuit damnata.Primum est,quia indistincte loquii ur, di sic non distinguit de famulis, ac famulabus , quae cum heris suis paetum lacerunt, vel non fecerunt. Secundum est,quod iudicio cuiusuis famuli iaciamuli re
mutitur arbitrari,an eorum opera digna sint maiori salario. Quantum est ex viroque capite , contra doctrinam huius Propositici. nis stat Euangelium Marabat cap. 2o. in quo narratur historia Patrisfamilias,qui exi t primo mane conducere operarios in vineam suam: Deindeare ii qu4m Operarios primo mane conduxit,exihi, ii erumque alios misit in vineam suam quosdam circa horam tertiam,quosdam, sextam, quosdam snonam,di quosdam undecimam . Sero autem facto, dixit Dominas Unea procuratorι Ius. Voca operarios, ct redde eis mercedem , incipiens a nouismis Usque ad primos . Cum venissent ergo,qui eirca undeermam horam venerant, Geo per i singulos denaν os. Venientes autem σ primi, arbitrati sunt, quod pt sessenι acceptuririaeceperunt antem in ipsisingulot denarios. Et accipientes mur murabant aduersus Patremfamilias,duenterres i nouissimi Una hora fecerant, σpares nobis illos ferim,qu portatiimus pondus diei,σ astus . At illa respondens uni eorum,dixit: Amice non facio ιιbi iniuriam , nonne ex denario conuenisti me cum Z T olle qkol tuum est, vade . Cum ergo iste Paterfamilias sit ip Deus,qui nemini iniuriam aut facit,aut iacere potest, consequenter ista parabola Ostendit, quod immerito famuli, seu operarij conqueruntur, quasi ivlla mercede fraudemur eorum iudicio a Dominis cum quibus conuenerunt,cententes propriam operam esse maiorem salario , quod recipiunt. quare ex Euangelio constat esse scandaloiam Propositionem praesentem,eci
quod contraria sit destrinae eiusdem Euangeli ,dum dicta Propositio co-
87쪽
dit famulis posse conqueri,sibi non concedi iuste stipendium, non obsta .re conuentione facta cum heris suis, a quibus poterunt Occulte surripere . ad compensandam operam , quam maiorem iudicant saIario, quod recipiunt. Igitur dignissime fuit damnata ista Propositio ut iacet,ac secunditi illius generalitatem, per quam siue conuentio intercedat , siue non iaciet licitam compensationem famulis,2 famulabus, quoties ab eis iudicabitur plus deberi .Operi suae.1 i Hicque notandum est, quod nomine Famuli, comprehenduntur Omnes,qui propriam operam,quaecumque ista sit, conduci i Dominis vo .lunt in ideo non est restringenda doctrina falsa, S scandalosa huius Prinpositionis ad solos famulos existentes Domi Domini, vel qui herum per Ciuitatem comitantur, vel ad similes alios; sed vere falsa , S scandalosa est
eadem doctrina, etiam pro aliis quibuscumque interuientibus, ut sunt co- Ioni, caeterique omnes propriam operam alijs locantes militat enim pro singulis eadem ratio. Ratio enim efficaciter suadens est,quia clamnatio asficit Propositionem ut iacet, eo quod doctrinam dicat scandalo Iam circa inseruientium compensationem; quare clim eadem scandalola coeti rata sit semper scandalo a pro quibus uis seruientibus; conscquenter Esl inem asserendum de omnibus,ad aliquod ministerium conductis ab hero. Con. firmatur, nam si damnaret ur, V . g. haec Propositio: Licet Petro Don ieiunare in dii praecepti ieiunii, si unum stadium itineris. iti m in curris tompleat certe
damnatio staret non tantiam pro Petro , sed pro omnibus, de quibus substantia doctrinae potest intelligi,quia damnatio asticit dodi rinam : Ergo Nin cassi nostro doctrina damnata de compensatione a famulis facienda do. mesticis, debet intelligi de omnibus , suitus in ratione famuli ea em do dirina competit. Sic intelligunt scribentcs post hoc Dccretum , inter quos
tores vectigalium Regis , aut Reipublicae nonsent proprie famuli , ad illose tenditur haec damnatios ut etiam adem fratores rei similiaris Communi-gatum patrona thum,privatorum ad custodes etiam montihm , M orhm, ve tua
lium,item ad Pratores, Indices, ad qtioscumque alios, qui ex ecndicto stipendio, operam,laborem, aut industriam suam imperdunt. Et Hurtadus Dela Fuente biedisseri 2I.c. I .nu. a. probat meritum damnationis his verbis: Ttim quia idem permittendum esset non absque magna pertu ibatione Reipublicae, o latrocini,sfrequentibus J militibus st pendiarus,operariir, fartoribus,ali sque Oscialibus promercede a ua,vel diurna laborantibus, i metsi non sint domestici. Pro qui huς facit etiam illa communis doctrina Doctorum , quod lex etiam poenalis, ubi est identitas rationis expressa in lege,extenditur ad similem calum . Sic
sed ratio, quae exprimitur in hac damnatione est , quod famulis videatur sua
88쪽
Comment. in Propos proscr. Propos XXXVII. 73
salarium esse minus sua opera,& haec est eadem in famulis , ac in quibuscumque alijs, qui ex salario condicto exercent sua munera. Ergo haec lex
damnationis est endi tur, seu comprehendit omnes casus similes. 11 Hinc non est audiendus Thomas idem SancMRto. I. opus l. I. c. 7.dub. I.nu . . dicens: Si fretinenta,qua supersunt,etiam essent magna , σ magni valoris,licitum est ea emere d sartoνihus magistris,non vero ab Omalibus, ides famulis,quia illιs communiter minas soluitur, quam merentur facturae r atque ita mihi dixerunt multi ex timoratis,oe recta tonscientia , cumrqvibus hae contuli,
ct se sibi compensant ,σ fatisseiunt bis,qua supersunt et qua ratio non procedit cum famuli Mhi enim pacium iniere cum Magistνo sub certa quantitate, σ modo in integrum soluatur magistro,vel non , his illis in integrum soluit. Sic respondit nubi in quadam Epistola suo nomine subscripta quidam satis doctas recentior a
me consultus. Ita Saoth R,cui recte contradixerunt milalobosio. 1. tr. 2y.dig.
43.nuin 6.S alij communiter etiam ante hoc Decretum scribentes. Sed melius, distinetiusve ostendamus meritum damnationis huiust Propos,uoms quantum ad utrumque caput . Et quidem quoad secundum caput, mani lati e apparet scandalose doceri, posse famulos. ω famulas .in propria causa iudicium dare,cum regulariter tantam non habeant prudeni iam, nec tanto iudicio mit praediti ; ut de merito serviti; proprij valeant sententiam serre. Nec aliquis vir pius, ac prudens, vilissimae, ac ignarae famulae consuleret , ut ex se iudicium ferat,an stipendium aequale seruitio recipiat,quod Domino ipsa praestat. Idem est de alijs venientibus nomine Famuli. Nullus namque est bonus Iudex in sua causa aduer us alios. Et cuocculta compensatio fiei indefensia,& inaudita altera parte, valde temere relinquitur /bsque alijs prcecautionibus aecisio,& exequutio totius causae, seruularibus,operariis latoribus , & similibus plerumque imperitis, communiterque obcaecatis amore lucri , ac passione adaugendi suum stipendium . Merito ergo loquens de hac Propositione Anactetus Reisserit uel
2 beo l. mor. tr. 9. dist. I. q. t. num. 9.ait: Merit 3 dicta Propositis,sii ut iacet,ut mi
nimum, tamquam scaudatis,a in praxi perniciosa damuata fuit, quia erat in DEBu,r famulorum ad plurima Furia r Ed praesertim, quod iudicium de insus. eientia alarii relinquebat ipsis famulis, qui stante quocumque dubio, ob natura Iem erga se ipsos ast e tum,facile pro se iudicarenti eum tamen nemo possit esse Imdex in propria causa.
Probatur quoad primum caput. Primo : Quoties samuli,& famuIae
libera a S spontanea voluntate cum Domino paci scuntur pro delerminato pretio,seu stipendio operae suae,quamuis sit inferius eo, quod ipsi debetur,censentur condonare quod deficit,cum absque vi, & sne fraude detineantu.& pollini alium Dominum quaerere. Ergo contenti esse debent eo stipendio Aideoque non possunt uti compensatione ad amplius recuperandum . Sic si scienter inter Dominum,& famulum conuentum sit de sti.
pendio minori solito , quia supplex petiuit recipi in sui obsequium, que Pars II. Κ Di
89쪽
Dominus non reciperet, nisi minuta mercede solua, certe Dominu g non tenebitur aliquid dare, seu concedere v ltra conuentum Ergo famulus non poterit sibi in compensationem accipere clam,& inicio Domino Non igitur est vera doctrina generalis tradita in illa Propositione . Merito proinde ut falsa,S animarum saluti perniciosa, damnata; docet enim non esse furtum id quod lane erit furtum, ut aperte dicit Villato bos apud Dianam
Secundo ratione relata a Rebello de obligat.infiit. yrr. 2. LI 4. q. IS. nu. 9.
ubi sic ait: Ad tertiam quaestiorem satis molestum Confessariis, qua locum habet
in iis, qui stato pretio sua opera, vel rei locata non contenti,quod modicum illud esse causentur,clam aliquid in compensationem Diripiunt, quales potissimum esse famuli solent: Respondet Solus i. s. de iust. q. I. ar. I. . Inter argumenta, cum quo videtur esse V varrus e. II. nu. I ΙΑ. Eiusmodι famulas,s idem iuris de caeteris. non excusari a peccato furti, quando nulla vi, aut fraude a Domino fuerunt coacti ad Ieru endum. Eua resolutio confirmatur, quia si pretihm sine vi, at faude constitutum, attingit satrem iinmum ι tisitim pretitim, nihil iniustitiae compensandum remanet,ut patet: Si vero non attingit,aut id liquido constat,aut non , si non eonstat,uti plei umque continget d peceato furti fanὰ non excusibunt ar, ruxta illud Apostoli,ad Romanos e. ι . Omne quod non est ex me,peccatum est. Sι vcro eonstat,non necessarid seqtiitur, τι illud seruitium sit dignius ma ori pritio pecu niario ,etiam se contiet maiori tun fidelitate, benetiolentia,ac diligentia exhibitum esse,quam raιιoue contractus teneretur, qui i indegratitudo, non tamen pecunia vel quidquam petu uia aestimabile, iure iustitiae debetar,quando sub thsto pretio, licet iusimo, tantraxerunt; alia est enim rei,alia gratiae debitio, ut ait T ullius c5 muniter receptus . Secundo quia si dicant non attingere ad ιnsimum pretium , esscontra eos dilemma : nam atii prasto fuerat alius, qui maius pretium vobis pro vestro famulatu,seruitio ue offerret,vel nullus si pra ὀ erat, cur cum eo non ton traxisti Si non erat, cur statam pretium cum dominis iniustum causa mini e cum
vestra seruitia ob conductorum p ticitatem minoris preti, fuerint ὶ 2Dιὸd se forte
dicant,fuisse alios Dominos; sed iusta de causa eis noluisse seruire non facile cre- de udum esse constat . Ecce quomodo verum non sit, quod generatim doce.bat ista Propositio abi tracta,dum sine aliqua distinctione , seu limitatione dicebat, quod Famuli, uintila possunt occultὰ heris fiuis Iurrpeie ad com . pensandam operam Ibam, quam maiorem iudicant filaris,quod recipiunt . Probatur denique,quia ex absoluta , & generali doctrina huius Propositionis, absolute conceditur famulis, & famulabus compensationem fa cel e , surripiendo heris suis, non curando de circumstant ijs ad licitam con pentarionem requisitis, supra relatis: Ergo ista Propositio ut 4 acet, S in sua generalitate loquitur scandalole, proindeque fuit merito damnata .
a I Dico secundo: Eliam quando hcius est creditor famuli ex con
90쪽
Comment. in Propostro cr. Propos. XXXVII. Is
tractu,aut alio modo licito, non potest famulus retinendo partem pecuniae,compensare operam suam,quam maiorem iudicat salario condicto:&amrmativa pars subiicitur damnationi huius Propositionis . Ita Ioannes
Probatur prima pars: Nam herus in eo casu habet duo iura posses sionis certa secundum considerationem Theologicam; aliud ius est ad debitum pecuniarum,quo obstrictus est famulus aliud est ius ad valorem contractus circa salarium initis stat enim possessio valoris in contractu, quoties non constat de eius nullitate. Atqui compertum est omnibus,quod non seruatur aequalitas propria iustitiae, si neglectis his duobus iuribus he.ri,dicatur praeualere illa probabilitas sola famuli de dignitate maioris sua, ril .l Et hinc patet ad argumentum,quod duci potest ex possessione famulis licet enim famulus possideat possessione iuridica , ex parie heri sunt duci iura possessionis secundum considerationem Theologicam, iam allegata,
Probatur secunda pars. Nam licet damnetur propositio docens, po se famulum subripere excessum salarii pro compentatione suae opergo retinere famulu pecunias debitas hero, no sit formaliter subripere at et i qquia
ualenter tale, est enim sub specie furti, ut docent communiter Theologii sed in hac materia non tam attendendum est ad nuda verba,quam ad merutem Pontificis, quae est velle damnare hoc genus compensationis ex eo frulum , quod videatur famulo, suam operam maiori mercede dignam esse . Ergo Sc. Confirmatur. Nam, vi supra, lex etiam poenalis, ubi est iden titas rationis expressae in lege extenditur ad casus smiles, seu coprehen. dit casus mutualenter eosde. Atqui in hac lege damnatoria ratio prohibitionis expressa in lege est, quod famulus velit compensare operam suam, iudicans maiorem salarici, quod recipit; fit haec ratio est eadem in famulo, qui vult compensare operam suam retinendo pecunias debitas hero: Ergo ea damnatio comprehendit etiam hunc casum. 24 Dico tertio. In hac damnatione non loquitur Pontifex de casibus, in quibus luce meridiana clarius est, heros committere iniustitiam , vel minuendo salarium ex iustitia debitum, vel non soluendo mercedem pacto promi siam. Ita Ioannes Cardevas , Hurtaeus De la Fuente , ta' au1 hic, Anaclitus Reissenstuet supra numino. S alij. Patet ita in hac euidenti iniustitia licet famulis petere in iudiuio aequalitatem mercedis sibi debitae aut si ex aliqua causa non possint in iudicio sui
iuris aequalitate consequi, poterunt extra iudicialiter sibi occulte copensare. 2S Dico QuartΔ, Suffcit maior probabilitas de iniustitia Domini , &maiori salario sibi debito , quod aliter commode obtinere non potest , ut famulus possit sibi compensare occulte. Ita Doctores supra citati, nempe Spinula, Andreas a Matre Dei, & Prado , quibus addendus est Felix a