Observationes in Rutilii Claudii Namatiani carmen De reditu suo scripsit Aug. Wilh. Zumptibus

61쪽

quasi freno adstricta et temperata esset. At nec vicessunt munera et idem hic obstat, quod in priori explicatione. Quare Nicibus idem esse puta quod Pro. Praefectus urbi judicat vire Sacra i. e. pro imperatore, et ipsi, vicarii dicuntur a rere Nicem Praefectorum Amm. Marcell.

cilianum Ggentem vices praefectorum Praetorio ' , Cassiod. Var. 11, 4 et vice praefectorum cognOScere Cod. Theod. 11, 30, 16 . Itaque iidein vicarii vocantur Pro

Praefectis, rarius Pro Praefecto Cod. Theod. 16, 10, 15; Amm. Marcell. 23, 1, 2; 29, 1). Plura vide apud Vale

sium ad Ain in . Marcell. 14, 5, 7 et Gotholaedum ad Cod. Theod. 2, 23, 2. Jam frenata Potestas erit gesta, admi- nistrata. Amm. Marcell. 23, 1, 5 Maximinus regens quondam Romae Nicariam praefecturiam. Sid. Apoll. Carna. 5, 564 si praefecturae quantus moderetur honorem; i Carm. 7, 1 Praefecturam Primiam guberniaυit Cum magna

populiaritate conSequentemque cum maxima P uliatione. At porro consideranda sunt Namatiani verba. Quid enim Oceanus conscius est virtutum vicarii Britannia rumi Nescio equidem; nam in Oceano Si quid agendum erat, id ad du- cem, non ad vicarium Britanniarum pertinebati Poeta 1 men suo dure, quae terrae finitimae essent Britanniis, eas ronscias eSSe eorum, quae Victorinus geSSiSSet, dicere poterat, ideoque etiam Thulen ' ), quam ex communi Romanorum opinione in Septentrione Britanniae collocat, nominavit. Insequuntur haec: et quaecunque ferox arva A L anrauS arat. Omnes antiquae editiones habent quicunque; Castalio correXit quaecunque, quod accipere non dubito. Mitto quod vocabulum arva Sic nude positum placere nUnpoterit; considera potius Britannos non suisse diversos, ut

' Graece hoc expressit Constantinus In epist. ad Macarium: Asa - .

in Vido dg Thule, sabulosa illa insula, maxime Mannerti geographiam veterem Vol. I p. 78 seqq. et Vol. II p. 265 et Berabardium ad Diopγs. Perleget. v. 581 p. 685. -

62쪽

omnes complecti poeta vellet, sed diversa misso arva, quas incolebantur. Etenim tota insula in quinque provineias dividebatur, Maximam Caesariensem, Valentiam, quae a consularibus, Britanniam priorem et alteram, Flaviam Cae- Sariensem, quae a praesidibus regebantur. Conjunctis his imperabat vicarius Britanniarum, qui ipse subjectus erat

Pancirolus ad notit. dignit. imper. occid. c. 69 et Gotho- laedus in notit. dignit. Cod. Theodos. Quanta autem eum laude Victorinus munus suum gesserit, deinde multis Na-matianus praedicat, in quibus adnota vocabulum partis, quod vel mutabant interpretes, vel non intellexerunt. Fallitur enim Burmannus, qui de ipso munere accipit, eamquo

notionem colligit ex Sid. Apoll. Epp. 1, 9. Opponitur quidem Pars civilis Vegetius 1, 5 vel partes civiles Cod. Theod. 1l, 18, 1; Symmach. Epp. 9, 112) parti

arma tae Sid. Apoll. I. I. ; sed cum sic, qui non sint milites, a militibus discernantur, aliam vocabuli partis Significationem esse apparet. Neque, Vero SOPS, quod eae priscis temporibus, ubi sortiebantur provincias, depromispium Πeinsius malebat, necessarium est. Etenim PGns illa , aetato saepe idem valet, quod regio, terria. Cod. Theod. 14, 16, 12 Partes suburbicariae i. e. regiones ad dioece. Sin urbicariam pertinentes; ibid. 7, 6, 3 partes Orientis; ib. 15, 1, 49. Pluros. Iocos congessit Gotholaedus in Glossar. Nomico Cod. Theod. s. v. Deinde animadverte nomen rectoris, quod proprium est eorum . qui singulas provincias administrant, Sive sunt consulares Sive praesides, hic latiore sensu positum. Amin. Marcell. 15, 3, 7 vocat rcctorem Secundae Piannonirae, quem eundem 16, 8, 3 nominat consularem; ibid. 18, 7, 3 rector Meso olamiae dicitur, quem Pria idem fuisse constat ex notitia dignit.

' Ceterum decipitur Wemadorflua, qui verba Auson. Mosell. 408 ad viearium Britanniarum pertinere putat. Quo loco Freherius, qui praesectos praetorio Galliarum et Italiaa indicari arbitratur, r=etius vi

detur judicare. - . .

63쪽

imp. orioni. e. 114 3. Itaque)Si accurato Ioquare ,: vicaarius rector nominari nequit, nam hic illi parebat s Cod. Theod. 1, 6 . Sed non mirum, vocabulum, Cujus SEI SUSMAu magis quam origine coartaretur, aliquando etiam latius

patuisse. Vide Amm. Marcell. 22, 14, 6, ubi praefectus Augustalis Aegypti, eui Sex praesides obediebant, rector

nominatur.

Neque tamen Victorinus, cum pulsus esset a barbaris ex patria, sive quod gratia multum valebat, sivei quod caetera munera praeclare gemerat, ab imperatoro neglectus est, Sed paulo post illustratus, quem dicunt, honorem Reis cepit, qua de re sic Namatianus loquitur:

Illustria nuper sacrae comes additus aulaei Contempsit summos ruris amore gradus.

Euam hic locus non reeto ab interpretibus intelligitur.

Feriisdorsus post multa alia, quae pariter non accurate disputata sunt, haec, quibus summam opinionis suae eXprimat, habet, hic intelligi comitem domesticorum, domesti- eum vel palatinum, uti nominent Eutrop. 10, 9, 1 et Zosim. 5, 47 et plures inscriptiones, fuisseque hunc in ordine virorum illustrium ' 3. Legendum esso Gutherium de ossic. dom. Aug. 1, 10 et 17. Sed vereor, ut probare queat,

quas dixit. Etenim et Victorinus antea vicarius suerat, ideoque ad magistratus civiles pertinebat, nec iunctum eum esse eo munere, quod ei oblatum esset, dicit poeta. Denique non video, cur potissimum comitem domesticorum fuisse VIctorinum iste putet, cujus rei equidem nulla video vestigia. Erant praeterea comites saerarum largitionum et Vide etiam anpra g. XII, ubi Franciscus Marianus, quod hane

notionem ignorabat, deceptus est. -- Nescio, cur Gothosredus in notiti digniti. Cod. Theodo comites domesticorum s duo enim erant, alter peditnm, alter equitum in spectabilibus adnumeret, cum saepius illustres vocentur, Cod. Theod. 12, 1, 38;

d. Juat. 12, 16, 1. Vide Paneteolum ad notit. digniti imp. orient. p. 149. Infimum tamen in quindecim illustribus dignitatem obtinebant, ut ex ordine, quo in notitia dignitatum utriusque imperii reeenεentur, φῖParet.

64쪽

rerum privatarum atque alii, qui item illustros essent. Quomodo:autem ea, quae Namatianus dicit, intelligenda sint, significat lex celeberrima Theodosii et Valentiniani A. A. Cod. Just. U, 8, 2. Cum enim comites iique illustres nominentur non ii soli, quorum quasi proprius titulus est comitum, ut comitum Saerarum largitionum et rerum privatarum ac comitum domesticorum peditum et equitum, Sed, quicunque summis apud imperatorem dignitatibus sunguntur, eo nomine ornentur, ibi tria genera comitum illu-

quod gerant, qui Meuntur in actu positi, Riterum eorum, quibus ob merita ita illustratus honor detur, ut simul sposvel oblatio ipsorum munerum sint, quibus vacantibus nomen est, tertium denique honorariorum, qui vel ambitu vel gratia merum honorem adipiscantur, unde eorum Bppellatio. Vacantium et honorariorum rursus duo erant genera; nam aut absentibus aut praesentibus illustratus deserebatur. Jam si Victorini res sortemque, quas poeta narrat, comideras, vides eum ad eos vacantes comites illustres pertinuisse, quibus absentibus cingulum delatum esset. Nam de prosections Hus nihil tradit Namatianus, nec puto eum, qui rus adeo amaret, ad aulam imperatoris abisse. Donabatur igitur ei, cum in Tuscia exul ruri viveret, illustratus, stinui munus aliquod offerebatur vel spes ejus ostendebatur. Utrumque tamen ille sprevit et otium ac vitam privatam publicae praetulit.

XXI. Rerum ordo nos ducit ad Rufium quendam Volusia

num, amicissimum Namatiano, cui adeo dedicatum essorius earmen vulgaris opinio est. Omissa autem hau quam

Qui plura hac de re, quam equidem adhibeo lantum ad Iocum Na-matiani explicandum, scripserunt, duos nomino, Gotholaedum, qui ad Cod. Theod. 6, 18, 7 plenissime et accuratissime, ac Ch. lG. Hauboldum in dissertatione praeclara de eo istorio principum Spec. II Lipatas 1789ὶ c. 7 9. 4 p. 33, qui brevissime nec minus accurate disserit.

65쪽

stione quam alio loco aptius . tractabimus, nuno do nomine, dein de genere, postremo de dignitatibus, quas gessit; disputabimus. Et nomen quidem apud ipsum poetam plenius Qxplicatur, qui, ubi discessum suum ab orbe descrihit, praeeipue Rufii Volusiani amieitiam praedicat lib. 1 167:' Jamque aliis Romam redeuntibus haeret eunti Rusius, Albini gloria viva patris, Qui olusi antiquo derivat stemmate nDmen, Et retes Rutulos, teste Marone, refert.

Itaque nomen ei orat Rufio Volusiano. Etenim testim nium Maronis, , ad quod provocat, invenitur in Aen. 11, 46 Tu, Voluso armari Voticorum edice maniplis. Duc, ait, et Rutulos. Sed Volusorum gentem ignoro, nota Contra Volusiorum, ex qua multi delebres suerunt et in liberare publica et sub primis imperatoribus; hinc orti sunt Vo- Iuriani, quos solos Namatiani aetate novi, summis honoruhus conspicui. Sed tertium etiam nomen Rufio addi soles Venerii, quod et in inscriptiove carminis, quae in anti quioribus editionibus est, et in i versu lib. 1, 421, unde tota

res manasse i videtur, habes. . Ibi enim, postquam nonnulla de praefectura urbis, quam Rufius Volusianus capessiverat, dicta sunt, haec vulgo verba leguntur:

Optarem verum complecti carmine nomen, i Sed quosdam refugit regula dura pedes... i , : gnomen versu, Veneri ) earissimo Rufi, utilo te duduin pagina nostra canit.

Priore disticho Volusiani nomen significari apparet, quod, quia tres primas syllabas breves habet, in hexametrum reeipi nequit. In altero major dissicultas, nam nec, quomodo jungenda sint singula verba, nec, qui sensus inde efficiatur, elueet. Itaque omnes uno.impetu interprotes hunc locum obruerunt sere emendationibus, quas reserre et Iongum est et inutile. Etenim in eo maxime peccasse videntur, quod,

Nonnulli seribunt etiam Veneris ita. ut ambitu quodam verborum Venerii nomen indicari putent, qui propraua quaal au Veneris. Sed accuratiores tamen malunt Veneri.

66쪽

quae mendi sedes esset, non viderunt, Sed multis modis . vagantes nunc hoc nunc illud vocabulum, quod rectissimum Orat, mutabant. Primo Castalioni Venerii nomen suspectum suit; emendavit tamen: cognomen NerSGnS, Perieri cari time Rusi. Rectius judicarunt Heliasius, qui malebat cognomen Nersu, a teneris cari ime Rufi, et Τοb. Da minius, qui scripsit cognomen Nersus servet, carissime Rusi. Sed illud, nisi plura mutas, pariter vitiosum, hoc et nimis recedit ab iis, quae tradita sunt, et Servandi Verbum sing Iari modo adhibet. Utroquo igitur spreto Wernsdorfius posuit cognomen versu seniat etc. idque optimum, quod noverim. Solent enim poetae veniendi verbo eo modo uti

Ovi L Trist. 4,j10, 25ὶ et facit fortasse etiam aliquid,

quod Namatianus Ovidium videtur esse imitatus, qui eXPonto 4, 12 similoma nominis dissicultatem, quod versui non aptum erat, simili modo removeL At enim quaeris,' cur potissimum Venerii verbum suspectum sit, id quod nisi aliunde probetur, Ox hoc certe Ioco non appareat. Neque verum omnino est, quod Venerii nomen illa aetate vel usitatum vel honestum fuisse quidam negant 'in. Ipse Worns- dorsius Venerios aliquot, qui in Gruteri inscriptionibus timveniuntur, alteri, deinde Juliam Veneriam, amitam Ausonii, elarissimi et nobilissimi viri, quam hic Parent. c. 27 celebrat, praeterea Venerium Diaconum, ad quem Fulgentii

Ruspensis epistola 15 vide ejus opera Paris. 1684) data

est. Addere poteris Venerium, episcopum Narbonensem, qui circa Valentiniani III. consulatum SeXtum i. e. anno 4753 commemoratur apud Griit. p. 1059, 1 et Venerianorum aliquot, qui in inscriptionibus inveniuntur, memoriam. Itaque Venerii nomen est illud quidem et usitatum et honestum, sed nihilo magis ab Rusio Volusiano, de quo Na- , matianus loquitur, abjudicandum. Etenim in tota ejus sa- milia, quatenus eam investigari liceat, nemo invenitur, cui Venerii nomen fuerit. Quod quo magis appareat, quoad

'ὶ Dammius adeo servile fuisse dicit, idque ex Ciceron. divinat. ia Caecit. 17 colligit. Sed error ejus jam notatus eat a Uernsdorsio.

67쪽

seri potest, eam prosequamur ' . Rusii patrem ipse poseta appellat Albinum, et Jam Cominus in Ser. praeseel. Urb. p. 288 et Wernsdorsius in nota ad Namat. lib. 1, 167 observarimi videri esse eum 'qui Cenonius:Ιtulius Volusia ius praesectus urbi iterum seirca annum 390ὶ vocatur apud Griit. p. 285, 8, quam inscriptionem Gothosredus non recte ad Valentiniani III. tempora resert ''ὶ. Idem porro videtur Cojonius Rusius Volusianus, ex vicario Asiae, cujus parentes opud Gruti p. 28, 5 s Murat. p. 292, 1ὶ nominantur Crionius Rufius Volusianus, eX praesecto praetorio atque ex praesecto urbi, et Caecinia '''ὶ Lolliana. Ita quo plenum ejus nomen erit Crionius Rufius Albinus Volusi nus. Hujus pater, cui uXor Caecinia, circa annum 365 iurbi praesuit ' in, et praenomen GMi habuit Griit. p. 286, 23, avus est Urionius Rusius Albinus Gruti p. 387, 3;Murati p. 375, 3) idem, qui anno 335 cum Julio Constantio consul suit il), proavus C. Crionius Rusus Volusianus, cujus dignitates, correctura illin Italiae, proconsulatus Afri-

Eadem de re disputarunt prae eaeteris Corsinus variis locis in serie praesectorum urbis, Gotholaedos Prosopographia Cod. Theod.. Vernsdorsina in notis ad earinen Namaliani. Nos ita omnes secuti sumus, ut nullius rationem totana probaremus., Vide Ritterum ad Gotholaed. Prosopograph. Cod. Theod. s. v. et Corsinum l. l. i .

. - . , . . . . .

Sie emendandum esse censeq. Apud Gruterum est Caecisa. quod eum serri nequire videret Gudius, correxit Coonia: sed non solebant uxores maritorum nomina habere. Vide Κannegieterum do mutata nominum Romanorum sub principibus ratione c. 16 p. 80. Itaque

aeriue Caeeinio; es. Gruteri p. 795, 10; 776, 10. Vide Corsinum fer. praes. urb. p. 229 et 239. 4 - Conser de hoc Gothose. Chronolog. Cod. Τheod. h. a. Erat otiam alius Cetonius Rusius Albinus, illius sine dubio frater, qui anno 341 vicarius Hispaniarum s csd. Theod. xl, 36, 5 et anno 345 eonsubeum Amantio fuit. Uter pater Volusiani fuerit, non videtur pqsse discerni.

De hac correetura Italiae supra diximus j. XII.

68쪽

eae, praefectura urbis ' in, consulatus, quem iterum gessit cum Anniano anno 3l4, enumerantur apud Grut. p. 387, 3. Fallitur autem Wernsdorfius, si Caeciniam Lollianam, quas mater fuit Albini, quem Famatianus commemorat, filiam vel sororem esse putat Caecinae Decii Albini, qui praefectus urbi dicitur apud Griit. p. 287, 2, quem equidem eundem esse suspicor, qui anno 402 praesectus urbi nominatur in Cossi Tlieod. 7, 13, 15 '). Nam Crionius Rusus Volusianus, conjux Caeciniae, anno 365 urbi praefuit.

Vides igitur, quomodo tempora congruant. Neque opus est, ut inde eXplicemus nomina ejus Albini, qui est apud Namatianum, ita ut eum ab avunculo vel ab avo materno Albinum appellatum esse putemus. Nam ex Stemmate, quod proposuimus, apparet, in Volusianorum familia nepο- tes Semper eadem cum avis habuisse nomina, id quod moris erat veteribus. Quid igitur huic genti, quam vides accurate sese excipere, Venerii nomen immisceturi Deside- η nullum amplius nomen, Sed recte Procedunt omnia.

od si cum ipsius versus illius ratione, qui alio modo ari non bene poterit, conjungis, essicitur, ut nullum dubium esse videatur, Namatiani amico suisse nomina CGonio Rufio Volusiano.

De patro ejus Albino nec Famatianus quidquam amisplius tradit, nec praeter ea, quae jam supra attulimus, no aliunde quidem plura nota sunt. Gotholaedus ad eum per liners putat Symmachi Epist. lib. 8, 2b, quae inscripta est Albino cuidam. Idque per temporis quidem rationem accipi potest, sed, cum nec in epistoIa illa certa quaedam argumenta, unde probabilis fiat conjectura, inveniantur et Albinorum nomen aetate illa frequentissimum sit, in mediorem relinqui praestat. De Rufio igitur potius, quae nari' Vide Corsinum l. l. p. 165 et 169.

''ὶ Hie Albinus ex alia omnino gente erat, ut vel ex eaeteri8 eius nominibus apparet. Disputabimus de eo g. XXIII.

69쪽

rantur, eonsideremus. Et primum quidem fuit proconsul Africae. Sic enim poeta lib. 1, 173:

Ιtexerat - puer ') populos pro consule Poenos, Aequalis Τγriis terror amorque suit. 'Noli hoc intelligero de tota Africa, cui praefuerit ille; nam proconsuli ea tantum regio, quae Romanis proprie erat Africa, parebat, cujus caput Carthago, illius' Aedes. Major haec dignitas orat quam consularis aut correctoris. Nequo enim subjectus erat proconsul vicario Asrieae, Sed tantum praesecto praetorio Italiae, ideoque vicariorum dignitatem fere nequabat. Deinde de eodem Rusio haec verba :Hujus facundae commissa palatia linguae, 'Primaevus meruit principis ore loqui,

quibus quaestura indicatur, quain, postquam proconSul fuit, geASerat. Noli vero prioro versu ita decipi, ut Rufi mn eo ipSo anno, quo Famatianus scripsit, quaestorem suiSSe arbitrere. Cum enim Honorius imperator per totum annum 416 Ravennae habitaret '' in, quaestor autem non eSSet, nisi

' Quamvis haererent in hae voce interpretes, non reete tamen ex ptieuerunt. Non enim hue pertinet, quod Stigmannus assert, Pueros nonnunquam esse consules factos, id quod de insantibus adeo dici potest, eum constet Constantinum iuniorem, filium Constantini magni, anno 317 p. Cli. natum continuo easse Caesarem factum et tribus annis post eum patre suisse consulem, similiaque exempla habeas apud Amm. Mareeli. 25, 10, 11; Claud. de IV. cons. Hon. 154. At enim in consulatu Aonos sine Iabore suscipitur, proconsuli autem provincia erat gubernanda, quod nec insans nec puer, quem nos dicere solemus, poterat. Itaque puer de adolescentulo est accipiendum. Quamquam non multum probant exempla Barthii, ubi puer vel in re amatoria vel de servis dictus est. Neque asserri potest puellam diei, quae iam nupta sit. Sed uti notum est veteres in adolescente diversam a nobis aetatis rationem Beeutoa esse, sic etiam de puero aliter asenserunt. Caesar Octavianustum undeviginti annos natus esset, vocatur puer apud Cie. ΕPP. 12, 25, 5; similique modo Curio apud eundem Epp. 2, 1 extr. Lege etiam Drahenborellium ad Sil. Ital. 4, 462, ubi Scipio, qui septendecim annos natus tum exercitui praeerat, puer nominatur. Quare noli cum Bur- manno corrigi pater.'' Vide Gothostedum in Chronologia legum ad Cod. Theod. h. a. Caeterum de quaestore, qui principia ore Ioquitur, supra diximus j. XV.

70쪽

in aula, Rufius etiam Ravennae esso debuisset, nec Romae consuetudinem cum Famatiano habere- potuisset, ut habuisse constat. Sed, quando quaestor fuerit, diei nequit. Torlius ejus honor est praefectura urbis, quae ei delata est,

dum Namatianus Populonii commoratur. Hic enim lib. 1, 416 sio canit:

Hic praesecturam sacrae cognoscimus urbis. Delatam meritis, dulcis amice, tuis.

Itaque cum posita initio mensis Octobris Roma abisso et eirca Calendas sere Decembres Pisis suisse videatur 'i, patet illud, quod narrat, medio sere mense Novembri laclum esse. At in Cod. Theod. 14, 10, 4 est lex Honorii A. pridie Id. Decembres anni 4l6 Ravennae data ad Ρrohianum, praesectum urbis. Igitur Rusius destinatus modo ostisd praefecturam; auspicatus est postea, fortasSo anni insequentis initio. Quamquam certo hoc dici nequit; quocunque enim temporo libuit imperatoribus, mutati sunt prae-

laeti urbis. Denique haec de Rufio lib. 1, 176:

Sedula promisit summos imitatio fasces ' ;Si fas est meritis credere, consul erit.

Quod num ei contigerit necno, incertum est. In fastis certe non legitur nec alia ejus rei mentio, quamvis, Si nobilitatem goneris et quam magnos honores adolescentulus vel puer, ut poeta nominat, adeptus fuerit consideras, verisit simile. Parem autem primaevitatem atque in Rufio infra etiam in Albino Namatianus laudat lib. 1, 469:

Non exspectatia '' pensavit laudibus annos, Vitae nore puer, sed gravitate Senex. in Consor supra g. III. Ibidem vide etiam, quid hine interpretes ad tempus, quo prosectus sit Namatianus, finiendum collegerint. φὶ Summi fasces sunt consulatus. Fasces enim ipsam dignitatem significant; Sid. Apoll. Epp. 3, 6 ita namque oscibus vestris graistamur omnes: ibid. 2, 13 per a lissimos Scium tituIos, saepius; et Casiod. Var. 1, 3. Consulatus autem sumina dignitas, vide Cod. Theod. 6, 6 cum paratillo et commentario Gothosredi. '' In omnibus editionibus legitur eaevectatos. Sed anni ex- speetati venerunt Rusio, non item laudes i. e. honores. Itaque non du-