장음표시 사용
221쪽
Mediolanum, quod e Belgio Hispanis superest;cuius reo
linquendi consilia non semel Hispani proceres agitarunt, quanquam irrito hucusque conatu. Eandem ob caussam Portugallia multas,easque opulentas,Regni Fes 4Mauritaniae ciuitates, Arragoniae prouinciam , Narbonam , Non spelium,Gasconiam, Galliae comitatus mastiliani Tnnetum Latias Barbariae ciuitates LGermani totam seris me Italiam deseruerunt. Plura in hane rem Interpretes ad duo Taciti lota, unum Annali I, II, 8 alterum i mita Agricoiae taut 3. inprimis Ammiratus libro I, discum fi v I Gruterus discursuum variorum p. XIIX, Mutius considerarisne LxωBerneggerus suasi. -sest. CLxxxix. Quaedam&Forstne rus ad Annae iv & Antonius Pere. Eius inaurepublico habent
Maνiam Flumina di tonam. tid de Maria. bus notandum quid de Fluminibusq
int consideratio Marium ac Fluminum est, quae
singulas ditiones alluunt, aut transeunt. In Mariis
bus praeter dominium, nomina &fine si de quibus iam ante diximus ista fere consideranda sunt I, Quae illorum in unaquaque parte profunditas: cuius vertistatem, gradus & indicia, modumque explorandi, Min eoaw mea utiones obseruandas arenius a & prolixe Ricciolus D, ,rx, , tradunt II, Quos Scopulos, Sirtes, puluinos, loca vadosa, aliaque nauigantibus periculosa habeanr, ualia Rie-ις- Resolus: III ,Αn,&quibus tempestatibus, quo tempore obnoxia sint IV, Quo anai tempore aperta& nauigatio-.
222쪽
tu commoda , quo clausa aut incommoda esse soleant: quod de singulis per quattuor orbis partes Ricciolus exponit: U, Quibus ventis ut plurimum, qui hucitem certisanani temporibus, impellantur. Iunt enim quidam venti certis maris partibus Veluti proprii&perpetui quidam certo anni tempore hoc illove loco flare solent VI, Quo aspeciali motu, quas ad plagas terrarum Orbis, ferantur Σωρ. XIV. VII, Quomodo se habeat fluxusin refluxus ordinarius, quibusque horis maxima maris intumescentia contingere soleat. Cui rei cognoscendae plurimum inseruitnt Vareis niua, a iniceiolus, ossius.c94 Urcherus in abutaso1bo.xm. Mundo Subterraneonsertis VIII, Quas res negotiationi se publicatque utilitati aptas ferre aut elicere soleat. Nam quaedam maria certas plantas,aut frutices , alia conchas, ea IV. corallia, succinum, ambram&c. eiiciunt: IX, An&quos θ' .
pisces praecipue negotia tuom Idoneos aliave iam mal a Maν aea
contineat X, Quos sinus portus commodos comple LM-MAnctatur si quae praeterea sunt, quae cognosci ob reditus Leonsilia Reipubl. merentur. g. II. In Fluminibus parite obseruari debetes eorum latitudo profunditas, quae plerumque eo maior, quo propiora sunt ostiis II, An quo usque sint nauigahilia, quantisque molibus serendis: IlI,Quibus ostiis mare influant, quibusque vicissim fluminibus augeantur : IU, Quibus item partibus per pontes aut vada transiri possint rU, Quas urbes attingant, aut transeant,quaeque praecipuae in iis nauium stationes sint VI,Quasnam rea ciuium usibus aut negotiationi apta secum deserant. Quaedam enit flumina auri grana admixta habent, alia argentum , aut
metalla alia, nonnulla fossilium terrarum salium particulis impraesnantur. Quorum omnia exempla Varenius-ν
223쪽
t INTRODUCTIONI LIN NOTITIAM habet VII, Quo piscium genere maxime abundent: II
An&quibus statis tempori hus extra alueos se proferant, vicinasque terras inundenti&c
f. III. Haec autem omnia tantum de praecipuis fluminibus an . notari merentur: de reliquis suffecerit,si sciamus pluribusne an paucioribus aliqua regio irrigetur. Id enim ad earum fertilitatem aut sterilitatem diiudicandam non parum facit Catalogos fluminum potiorum contexueruute ve- Lotu teribus Vibius Sequester,&Plutarchus libris peculiaribus; e recentioribus Ricciolus generalia de iis apudVarenium habes.
Natura aequalita locorum, ad quam pertinet IAer, qui calidus,aut igidus serenus aut nubilus , tranquillus aut ventis agitatinsalubris aut noxis e II, Solum, cuius Sariae quatitates , Paludes Aqua Minerales , Fodinae aura, argenti c. Montes, Prata re Agri e Sylva quaedam utiles. Deserta duplicia Prouentus agrorum. f. I.
NAtura inualitas Locorum Onare enim sexta pars
conssiderationis nostrae est tribus potissimum con .stat constitutione aeris, natura soli,&prouentibus regionum.Ad aeris constitutionem pertinet, utrum ille nimium calidus aut frigidus, an temperatus, ciuibus anni temporibus talis exsistat. Quae res magnam
224쪽
o uidem partem a Zonis DClimatas,Solisque a vertice loci distantia aut vicinia; simul tamen ab eiusdem mora supra horletontem, natura soli, maribus aut fluminibus adiacentibus, montibus aut planitie ventis aliisque caussis pendet.Vnderit,ut non solum in quibusdam Zonae torridae regionibus, ut regno Congi, Abas sines, Regnis Sina, Pe .gu, Malacca, Peruvia, Brasilia,& Insulis Iaua, Ceilano, S. Thomae, Annobone, coelum temperatum solumquo amoenum Fertiles; in aliis, ut aliquot Peruviae,& Ameri- eat Septentrionalis, prouinciis summum frigus Sperpetuae nives intemperatis vero alicubi,ut in littoribus Persiae, Regno OrmuZ, interioribus Arabiae, Armenia & vicinis prouinciis aestus multo maior, quam alicubi in Torrida; contra alibi, ut in Prouincia Chili, a ponia, Freto Magellanico, frigus intensius, quam in quibusdam Septentrionalibus Europaes in Frigidis denique,versus Polum Arcti. eum fertilius plerumque Mamoenius solum,quam in temisperatis circa Tropicos deprehendatur sed etiam sub uno eodemque Climate Finlandia Suediam, Italia Thraciam, Anglia Germaniam, immo Anglia Galliam ,etsi AEquato. rimulto propiorem, calorein amoenitate superat. Qua . . iij, de re eiusque caussis Varenius a &Philippus Mulierus byb D. ..iquomodo in singulis fere terrarum regionibus constitu emp. tio aeris unoquoque anni tempore se habeat, breuiter θη,.e.τὸν.
g. II. Praeterea videndum II, utrum aer serenus an nubiis Ius aut pluuiosus sit, idque semper,aut toto plerum qu anno,an certis anni temporibus In quibusdam enim regionibus raro aut nunquam pluit, ut in AEgypto regno
Peruviat in aliis toto semestri pluit reliqua anni part aer serenus est,ut in muliis locis sub Equatore sitis: in qui-
225쪽
is 6 INTRODvCTIONI IN NOTITIAMbusdam per tres menses continuos, ut in littore Africae, quod serra Leona dicitur, inque pluribus tractibus Guineae, adeo, ut toto isto tempore agri inculti, ac sine segete sint alibi per menses quattuor, ut in prouincia Lovvariogo, non procul a Congo sita III, Vtrum tranquillus,an ventis plerumque, aut certo tempore impelli soleat,&quinam illi Sunt enim ut maribus, ita terrris quibusdam, praesertim maritimis, sui veluti proprii, iique vel perpetui, vel certo anni tempore, certave diei hora spirantes venti: IU, Utrum salubris&gratus, an vero grauis .sa nitati infestus, qualis praesertim in Insula S. Thomae deprehenditur, omnium toto terrarum orbe, ut ferunt, insaluberrimus,
g. ULCirca soli naturam obseruanda sunt istaci I Utrum arenosum & siccum, an humiduns aut paludosum virui ria magis paludibus liginosis abundet, ut Hollandia, Br hantia, estphalia Pan aquosis , quales magno numero
an Moscouia circa Tanaim,& in Finlandia, Africa,multisq; siluis&desertisericosis reperiuntur II, An quas aquas minerales, thermas, acidulas, aliave singulari qualitat
praeditas contineat. Quarum Omnem varietatem, caus-- proprietates motiora ex eiu pla prolixe Varenius tradit III, An&quorum mineralium, ut auri,argenti, cuωpri, ferri, plumbi, gemmarum, salis fodinas habeat: IU, Utrum siue totae, siue notabili sui parte campis & planitie, an montibus constentag. IV. Vtrum4 qua parte pratis,agris,uineis,pascuis silvis, item nemoribus, lucis, saltibus abundet an vero,&vhi vasto tractu sterile atque inculium iacet : quod genus serea vocamus. E priori genere plerumque plurimum an
publicas priuatasque opes redit praesertim si frumenti sit
226쪽
sit serax,aut eiusmodi ferat arbores,quarum ligna,eortices, aut fructus , in pretio habentur apud exteros cuiusmodi
sunt in Africa ad Caput viride, Malicubi in Hispania siluae
malorum Citreorum inurantiarum in Gallia Castanearum, in Ceilano arborum Cinnamomi, in Moluccis Cainryophy llorum, in Bandanis nucum Muscatarum, in Brasiis lia arborum ligni Brasiliensis, in Numidia Callis Africae locis Dactyli ferarum,in monte Libano&Iaponia Cedrorum in Hispania Gallia, Itauia olearum &c vel quae totas regiones impleant,aut ingentibus proceris arboribus abundent. Deserta siue loca sterilia vel natura inculta . sunt, vel neglectu culpa hominum 3 illorum solui quamcunque industriam adhibueris, tamen ob ericarum,
arenarum, petrarum aut paludum copiam inscecundurnia permanet qualia plurima in Africa, Arabia, Tartariata Camhoia, Noua Zembla, Norvvegia Lappia , Suedia , Finmarchia& America reperiuntur. Haec ab incolis vel omnino deserta,vel saltem liue ignauia, siue contemtu ne
glecta iacent: nunc sparsim inter loca culia interiacent, ut alicubi in Hispania i nunc totas regiones implent, ut in Moscoulain circa mare Caspium prope Volgarria, vhi alii tractus opimorum agrorum partim ob eorum copiam Wincolarum segnitiem partim ob bella olim a Tameriane iis in locis gesta, fugatosque incolas inculti
s. v. Ad prouentus Regionum pertinera I rumenis
tum & ceteri prouentus agrorum: II,Herbae ad victum aut Medicinam utiles III, Arbores ac frutices , eorumquo fructus IV, Pisces: V, Aues VI. adrupedes, inprimis pecudes aerar, equi riem Vsim si salumenta alia agriculturae opificiis negotiatmni aut bello apta. De his, Bb s omni-
227쪽
omnibus praecipue obseruandum strum sufficiant ineo. Ii aut etiam exteris, an vero defectus aliunde,& quibus e regioni tria suppleri debeant. Nammate omnia in belli pacisque consiliis, laederibus .similibus negotiis Rei p. partem consultationis faciunt, dum cauetur,ne temere onfendantur Principes aut populi,quorum amicitia propter res importandas &exportandas carere non possumus.
Porim. Eorum seu eae necessitas Saria Portuum genera. uanam ad Portum requirantur 'Vrbes squid de iis ingenere notan
dum equidde singulis' a quibus praecipua i mrum descripta Caselia anpublice utilia paeis
g. I. Eptimo loco obseruanda esse diximus Portus, pro . montoria,Vrbes4 Castella. De Promontoriis iam supra diximus quid portus sit, pariter indicauimus. Complectimur autem hoc nomine non solum, qui in mari , sed etiam qui sunt ad ostia vel ripas fluminurrLi in mari decurrentium. Praecipua eorum utilitas est , ut sint velut arces tutissima caecommerciorum besiorumque re in B II de gia, utque inde ciuitatum maritimarum opes s 'lendor au- . hi ' 'geantur, quemadmodum Gregorius Tolosanus loquitur. Proinde magna eorum in maritimis civitatibus acRebusp. necessitas esto quippe harum nulla sine illis ad fastigium aliquod potentiae aut splendoris peruenit, contra plurimae eorum ope utrumque Obtinuerunt. Exemplo sunt
Athenienses, venetiin alii. S. II.
228쪽
Sunt autem Portus non unius generis. Nam alii naturales sunt, a natura ipsa, siue potius diuina prouidenisti littorum ac riparum sinuatim excavatarum recessu hono humani generis facti alii exigente necessitate, veIutilitate suadente,arte naturam vel adiuuante, vel aemulam te exstructi adlectis haud raro nauali hus, ad fabricandas inque promtu habendas naues, Molibus, arcibus, munimentis,ad prohibendos insultus luctuum, ventorum, si astium, piratarum; promtuariis denique seu Magali fit, ut
vulgo vocant, ad merces constituendas comparatis II,
Quidam alii eatenis occlusi , quos idcirco Portus Catenaves Porto dicatena Itali, vel aggeribus,vallis, re pagulis obsepti quos narratos vocant.
Conditiones bonr, securi eommodi ortus hae sunt praecipue I, Eo sit situ,eaque figura,vinullis aut paucissimis ventis sit ob nox in f euiusmodi sunt, quos Re. os vocant. Figura vero optima habetur Lunaris II, Ut sit
iusta prosunditate,ne carinae nauium fundo impingantur: III, Vt fundus tenax sit ancorarum IV, Ut careat scoopulis, ruderi huc, puluinis, siue Breuthus ac semisyrtibus: V, Ut sit capax plurium nauium, habeatque, si fieri potest, distincta receptacula diuersarum nationum nauibus deis stinat, non tamen nimiae amplitudinis, nec ostio nimis amplo, quod in Tarentino eu Ipatur: UI, Ut in ingressa minime sit impeditus aggeribus aut septis terrae a flumi innibus congestae, quibus superandis tempus affluxus exspectari debeat quales dicuntur Italis Porridi Marenaras sed omnibus horis pateat , quos Itali vocant Porti ae reati VII, Vt a lateribus, aut ante ostia munitus sit vel arcibus aut propugnaculis, praesertim si ad mare fitus. Nam
229쪽
Nam qui ad ripas fluminum interiores vel ad canales aquae marinae sunt, vel ad utrosque reperiuntur, arcibus non indigent VIII, Vt habeat Pharos siue turres aut columnas sublimes, e quibus aduenientes procul conspici, perlucernas, aut funalia,aduentantinus noctu portus aut.scopuli, aut interdum per vexilla , aliave signa, accolis hostium piratarumque praesentia, vel ingrediendi opportunitas significetur: IX, Ut prope eum sit Nauale, siue, ut Vulgo vocant, Arsenale fabricandis reficiendis nauibus, cinde commode in aquam demittendis X, Vti promtu sit copia rerum ad victum instructumque nautarum ac nauium necessariarum, ut aquae dulcis, lignorum, ferri, cannabis, picis se hi, olei panis bis cocti pulue oris tormentarii&c .XI, Ut nullis,aut saltem minimis portoriis gravetur, ne mercatores iis, quod saepe factum absterreantur XII, Ut noctu vel tempore necessitatis catena, aliove repagulo claudi queat XIII, Ut militum&classiariorum multitudinem, arcendis piratis ciuendo 1is ebla portui surificientem, habeat impolitam Plura de his con-
οι ut centioribus Crescentius P)vanticae mediterraneae, Roberistus Dudlaeus coinArcanis maris,Fourni erus,& Ricciolus. 4o qui&insigniores totius orbis enumerat, breuiterque deis
scribit. Conseraturin HormusDissutatione Politica demma. E quibus quanto quisque plures paucioresque edi ..ctis conditionibus, maiori minorive persectionis gradu habet,tanto praestantior deteriorve censeri debet. I. IV.
Urbium nomine etiam oppida comprehendimus, etsi alioqui dignitate, priuilegiis, splendore de plerumque
magnitudine distingui soleant. De his in uniuersum ista notata merentur: I, NumeruS hoc est, paucae an multae
230쪽
xv NpvBLIeARVM COP. XX VII. rotῆn aliqua prouincia sint II, Quaenam ex omnibus potio isses. Habentur autem potiores,in quibus Principes aut proceres Reipublicae resident, in quibus dicasteria aut i dicta ordinaria sunt 3 quae ceteris maiores ampliores.
vel splendidis aedissiciis exornatae r quae mercatur, comis merciis florent; quae mari aut fluminibus adiacent , quae praeceteris munitae, siue natura siue arte& industri, quae a peregrinantibus in alias regiones transeuntibus pec
Iiari studiosequentantur 3 quae Academiis, Gymn sis Seholis illustribus celebrantur; quae opificum multitudine instructat, quae singularibus priuilegiis iuribus gaudent quae forma regi inis ionis legibus praestant. quae praeterea famam ac laudem singularem urbibus conciliare possunt Me quibus plerisque egit Hippolitus a Collibus in Tractatu de 'bibi , eiusque Interpres Ge
manicus , itemque locupletator Christianus Heroldus. III, Quaenam metropolis cuiusque prouinciaec II, Qua nam urbium in uniuersum in ea ditione iura triuila.
In singulis ista sere sunt obseruanda: I, Situs,hoe est. virum ad mare aut flumen, an in mediterraneo loco sitae utrum in plano,an in monte, colle aut valles utrum aditu faciles an dissiciles, munitae an secus utrum in solo fertilia sterili salubri an in saltibri; aquis abundante an destituto, amoeno an in a moeno, celebri 4 peregrinis Dequentari solito,an a viarum celebritat remoto 3 item versus quam plagam mundi, sub quo longitudinis latitudinis gradu, sub quo signo diaci II, Omina vetera Creiscentia III, Magnitudo IV Quibus artibus incolae vitam sustentem: V, Quibus priuilegiis Duantur: VI, Quibus aliis praerogatiuis gaudeant virum,&quomodo mu-Ce nitae: