장음표시 사용
411쪽
PERDIN. DAVALI PIs CARII LIB. VI. 41t Itinere sabsistendum, rebusq. omnibus postpostis, & conuersis in hostem signis protinus esse confligendum, hoc item Borbonio & Nicolao salmae significat: seseq. ad accersendli Uastiti citato equo proripit, Sed iam ille extemplo conjectis hostib. relicto Mirabello ad Uernaculam
regressus,den Latis copiis in hostes signa couerterat;quii in eo temporis momento nectuaquὶm priori b. mandatis parendum, sed nouo consilio quod casus offerret, mature utendu esse iudicasset. Itaq. Piscarius recte
inquit frater quod voleba effecisti. idcirco ab laeua ad hostes plenis passib.cotende:& enitere audacter,ut ab tuo maxime cornu victoria feliciter oriatur. His dictis ad legiones Germanorum couolauit. in quarum uirtute ac robore summae rei gerendae & totius uictoriae momentum constare prouidebat. Interim Caesarianorum leuis armaturae equitum
manus audacter ad nigram usque legionem prouecta, , Germanis facile summoueturi & in subiectam Vernaculae uallem foeda perturbatione detruditur, tormentaque item Gallica citatis equis admirabili solertia & celeritate in omnes partes opportune raptata ita hostes petebant.
ut Hispani demissis etiam humi pectoribus uix depressioris loci beneficio pilas euitarent: S Lanotus & Alarco pauentes alas rusticanae casae uae obiectu ipso sorte protegebat, applicare cogerentur. Tum verbranciscus his ueluti non dubiae victoriar initiis suopte ingenio & suoru hortatu uehementer incitatus, quin dato pugnae signo procurreret minime dubitauit. Idem caeteri faciunt: & ante alios Palicia primi agminis ductor a dextro cornu, Caesarianos equites iam impigre conuertos adoritur. Is Gallorum impetus sicuti Lanoto grauis atque terribilis fuit, ita postea multorum opinione uisus est victoriam e manibus Regis
haud dubie rapuisse . nam praecipiti eo discessu non modo Helvetii Nigrique Germani nequaquam pari passu subsequetes equitum praesidio
sunt nudati; verum etiam tormentorum usus magna ex parte sublatus rquum libratores cessare cogerentur,ne Resii agminis estuse praetem cti, directis ictibus terga simul & latera uerberarent.' Caeterum aetate nostra ab equitatu nusquam alacrius atque validius est concursum,Puueterani utrinque duces & equites flagrantibus animis, non de floria modo, quae una maxime uerae virtutis aciem exacuit, sed de Italiae imperio dimicarent. Galli vindictae auidi unum ante alios Borbonium
uti Regis S gentis cum ignominia perfidiae desertorem,omni b.pugnae locis frustra requirebant, quum ille ad tutiorem promptitudinem Pompeiano familiari traditis insignibus, tunicati & priuati equitis habitu depugnaret. At Rex ipse argentea in trabea cristis & sua maxime proceritate conspicuus,cohortantis ducis & strenui bellatoris munus implere , hostilem aciem concitato equo perrumpere, aggredi obuios, ct purpura auroq. praecipue insignes. In eo tumultu Ferdinandus Castricitus, qui originem a Macedoniae Regibus ducebat, dux illustris, Regia manu confossus cadit. sternitur di Ugo Cardonius alae Piscarianae te
412쪽
is PAVLI IOVII DE VITAgatus. uexilla duo discerpuntur, & Noricus equitatus quem Ferdinandus Caesaris frater auxilio miserat, dum impigre pugnam subit S constantissime repugnat, graui accepta clade profligatur, ita ut iam pene Lanoli atque Borbonii signa ct agmina nutarent. nam Gallus uel ea re numero & viribus superabat, quod Caesariam cataphracti leuis armaturae equitum subsidiis carebant; si quidem ex tribus agmini b.primi cum Vastio ad Mirabellum processerant: Secunda ala sui diximus 7 a Ni -
gris Germanis foede repulsa refugerat: Tertia autem relicta extra Parcum duce Guidone Gutino totius exercitus impedimenta tueba
tur. Ala quoque illa mirifica nobilium Italorum & Hispanorum ipsi
Proregi peculiaris, ut quae praelio non interfuit nullo erat adiumento nam Lanoiuς Uererium Belgam adolescentem consanguineum suum eius ata praefectum extra Parci murum subsidere,nec se ullo modo co- mouere praeceperat, donec ab ipso per certos nuncios consurgendi &pugnandi signum acciperet. Sed commissia & statim exardente pugna, quum Lanotus in re praestoli atque terribili cunctis sensibus atque me-naoria vehementer occupatus,neminem qui accerseret, omnino mitteret, adolescens patrui ducis iussis disciplinae praeceptis omnino pa
rendum existimans v'. ad pugnae exitum immotus constitit: nec ulla equitum obtestatione vel increpatione potuit adduci, ut in aciem prodiret . His de causis laboranti Lano io , uix regii agminis impetum sistinenti Piscarius qui admirabili praesentique prudentia ac intentis maxime oculis cuncte lustrando, huc S illuc singulis disti cultatibus occurrebat; Hispanos Hopetrarios circiter octingentos subsidio mittit, qui repente circumfusi a tergo di a lateribus ardita terribili pilarum procella, ingentem equorum atque hominum numerum prosternunt. his etiaappropinquat hastitorum grauis armatura. atque ita certo praesidio tuti audacius plumbeis glandibus incessanter rem gerunt. Quo accepto incommodo Regii dum consistere conserti nequeunt, R expansis alis minore cum periculo repugnare se poste existimant, dissoluta acie dissipantur. Sed dum laute consilio Fortuna infestior occurrit, ira ct pudore conglobati rursus in Sclopellarios deferuntur. At Hispani natura agiles, ct leuibus protecti armis, retro sese celeriter explicant: equoruntque impetum tortuosis discursibus eludunt, auctique numero, uti erant cuili longo usu,tum uouis Piscarii praeceptis edocti,manipulatim toto campo sne ordine disiunduntur. Erat id pugna genus per se nouu ct inusitatum: sed in primis seruum & miserabile . quod magna rerum iniquitate praeoccupaulib. selopetiariis, praeclarae virtutis usus in equia ac penitus interiret nec, vita fortissimae dextrae diu proficerent,quin
conferti a raris & paucis plures S clarissimi tape duces & equites inultacede pessim ab ignobili ct gregario pedite sternerentur . Ab alia quoque parte iam Uinius promotis , dextro cornu cohortibus & inducta ala equitum cum Anaco Memorantio prospere constrerat. pro ita n fligat ol
413쪽
sigatoq. per suopellarios eius equitatu ipse ante alios interfectis libra toribus , tormentis hostium fuerat potitus. Accidit autem in eo concursu squod non videtur pretermitteudumst ut Vastius S Memoran . tius qui postea sumati duces euaserunt, sicuti ab utroque accepimus. peracri singulariq. certamine aliquandiu dimicarint, eo quidem evenatu, ut non multo post Memorantia equus Castalia manu vulneratus con cideret, atque ipse demum ab Errera centurione caperetur. Eo rerum successu Ualtius factus alacrior, minorem Helvetiorum aciem tormentorum amissione & fuga equitum absterritam, & ob id haesitantibus animis pugnam capessentem adoritur. Tum uerb incredibile dictu videre licuit gentem paulo ante ab excellenti probataque virtute campestri praesertim in acie formidandam, cum decoris & disciplina ,tum innatae ferociae penitus oblitam. vix uaclinatis hastis pugnam detrectare; & metu mortis egregiae,ab infami fuga turpissimum interitum praealto in flumine quaeritare, frustra eos reteritare, confirmareque magnis obtestationibus conante Florantio Sedanio, qui genti familiaris & dignitate equitum Marci lchus cum peculiari ala catapliractorum dimissis omnium equi S in prima acie se pugnaturum profitebatur; adeo
ut pristinum illum immanium corporum ac animorum uigorem celeis
ne aliquod infestum numen, aut certe fatalis is Regi dies eripere uideretur. Nec minori deformitate eundem fugae exitum tulit altera Helvetiorum acies,quae uti numero cohortium plenior aliquandiu immo. ta confliterat. Sed quum circumfusis undique selopetiariis perpetuo quodam pilarum imbre eminus obrueretur,& promptiis imi Centurionum ut plerunque accidit, in ipso primo ordine cecidissent, conspecta demum tirage Regii equitatus, abiectis hastis terga uertit. Ferunt Mannem Dies achium qui summam inter Helvetios duces authoritate obtinebat,quum cohortes ne tentato quidem certamine turpiter fugietes intueretur, & obuersus ac iratus signiferos increpando caedendoq. silere nequiret, grauissimo Compulsum dolore tantas acceptae cladi ac ignominiae superesse noluisse; in eoque praesentis animi decreto peruadentem in confertos hostes honestit si me cecidisse. Hanc tamen cladem Hesuetii qui superfuere Alanconio Regis sororio acceptam res Tebant. quod iste uti parum strenuus & diu inclinantis praelii spectator. dum ardente adhuc pugna cum integro totius postremi agminis equitatu in fugam se proriperet, Helvetiam aciem egregie densatis ordiutibus praelium subeuntem transuersa & praecipiti impulsione perrupi isee.
Caeterum a dextro Gallorum cornu uni omnium peditum Nigri Gemmani. uti in ipsa salutis atque uictoriae desperatione, cum Germanis acerrime & construitisii me depugnarunt reOq. maioribus prope odiis quam uiribus, quae seniunx crant, sunt congressi, quo efferatis diuturna dissentione animis neutris qui paululum loco pulli pedem reserrent,
ulla omnino spes ueniae aut utilitaris misericordiae relinqui Luderetur
414쪽
i PAVLI IO VIL DE VITA IndignabanturCaesariani quod Nigri contempta & irrisa Caesaris maiestate, spretaque aut horitate Germanici nominis pro Gallo uetere ho ste mercenariis armis Datres & consanguineos obsessum atque oppu
gnatum uenillent. Exaduerso Nigri maxime decorum eximinabant,
pro eo Rege qui multis annis ipsos liberalibus stipendiis aluisset, sertissimam operam praestare:tueri sacramenti fidem:& nihil omnino admittere, quod ueteranis militibus indignum seret. Nec hercle ex his quisquam erat in eo haud dubie supremo uitae actu, conatuque bellici operis, qui insultantis Fortunae iniuriam inusitata virtute & decora morte uindicandam non duceret. Quum approquinquarent acies, & miro silentio gradus inferretur, procedebat s olus ante Nigrorum aciem LAgamantes ab Augusta Vindelica nobilissimus dux, Georgium Franis pergum & Marcum Sithium elata manu & clara uoce ad singulare certamen prouocans. Sed is atroci murmure refutatus, ct multorum simul petitus telis cito concidit; abscissamque eius cum armillis S annulis manum ouanti similis gregarius miles ostendit. Tum uero sublato clamore a Caesarianis alacriter est procursum .PErat in medio campo dum utraeque acies coirent ipse Pilcarius in equo sublimis,sed pedestribus armis prolestias, sepe orans Franispergum ut gradum intenderet, eumque commemoratis superioribus praeliis in quibus eius uiri uirtus enimiliat, ad parandam omnium maxime opimam S memorabilem Uictoriam accendebat. Itaque concurrente utraque acie dum in aduersos equum adigit cuspide per apertam Galeam recepta in facie vulneratur, confossoque demum equo, sinistrum ei crus alabarda traiicitur.
In eo terribili armorum Dagore haud dubie suorum pariter atque hostium hostis fuisset oppressus, nisi aegre eluctantem familiaris primo eques,& demum centuriones & signiferi propiores, magno conatu ereptum seruassent. Interea Franispergus & Si inius admirabili peritia ad includendos hostes exporrecta utrinque acie legionem in medium si is
num exceptam duobus statim expanus & recuruatis cornibus praecin gunt, eam l. pertinacissime resistentem in medio totam contrucidant; ita ut una tantum tribus legionibus opposita & ob id infelici virtute ropugnante , nemo pene Nigrorum euaserit. Periere ibi praeter Longamantem ante primos ordines Ricardus Sutarchius regulus cui Albae
Rotae cognomen fuit, ad quem plerique S praesertim Galli Britannici Regni iura pertinere praedicabant. ct ab his propter Regii nominis dignitatem S bellicarum rerum peritiam, Nigrae legioni ruerat praepositus. Franciscus item Antonii Lothoringiae Principis frater eximiae indolis adolescens, qui in primo ordine ante alios armis & cristis conspicuus, locum poposcerat. duoque item Germani Reguli Hortombe sius, atque Lossenius militiae illustres:& Theodoricus Scombergus Nicolai Antistitis Campam Dater equestri dignitate & propter industria
cxcellentis ingenii legationum etiam honore insiguis. In hunc modum iiii Is diuersa
415쪽
diuersa in parte dum fugantur Helvetii,&Germani conciduntur,eodeserine tempore Regia acies a selopetiariis simul & ab equitatu hastatis etiam succedentibus perrumpitur. Tum uero quisque dux insignis otillustris eques, ad protegendum eripiendum q. Regem concurrit; ple rique deliderio navandae in oculis Regis supremae operae loca atque agmina sua relinquunt. Palicia dum sustosso equo annis ac armis gra uantibus ad Helvetios aegre se recipit, ab equitibus intercipitur. Sed eum iam superuenienti Castalio deditu Uasurtes Hispanus, quasi tanti captiui pretium & laudem equitibus inuideret, apposito ad thoracem
crassiore Sopello crudeliter interficit. traiicitur duplici vulnere de ipseTramulius multarum palmarum uetus Imperator. Galeacius item
Sanseuerinus,dum singulari peritia huc ct illuc adacto equo hostes summouet, & praeclare decertat, in conspectu Regis cadendo, quod Regiae gratiae & famae inclyti nominis debebat honesto vitae exitu persoluit: quum procumbente equo laberetur, proximum sibi Guliermum Langeum illustrem equitem in supremo casu opem ferre cupientem apellans, sine me inquit fili fato meo fungi: & quam celerrime potes hinc ad protegendum Regem recurre, nominisque mei ct honesti exitus memoriam, si euades pie amiceque colito. Erat pugna omnium maxime funesta, ct magnopere iniqua Gallis equitibus: nam a circumfusisa expeditis Hispanis in omnem partem ad laetates ictus pilae plumbeat spargebantur . quae non iam tenuioribus tuti paulo ante erat soli tum in sed grauioribus lclopetiis quos uocant arcabusios,emissae non cataphractorum modo, sed duos saepe milites & binos equos transverberabant; sic ut miserabili nobilium equitum strage,& morientium equorum cumulis constrati campi, & alarum virtuti simul officerent, si densato ordine irrumpere conarentur.& passim ueluti obiectis aggeribus, si cui decore uita potior foret, minime expeditum ad fugam iter pra berent. In tanta rerum iniquitate Uiltermus Boniueitus Amiras ali
quandiu discurrendo & cohortando Helvetios & equites in fugam inclinatos confirmare conatus, quum haud dubie aduersam eius praelii Fortunam agnoscerent, nec tantae cladi, cuius ipse praecipuus author
fuisse diceretur, ad poenam uel ignominiam superstes esti vellet, graui& obstinato pudore in medios hostes incurrit, atque ibi, quod aperta
galea discurrentium & imperantium Ducum more uteretur, iugulum mucronibus obiectans est interfectus. At Franciscum nudatum omni fere praesidio alarum custodiae corporis tot circum intersectis & caeteris circumquaque palantibus sese eripientem,mixti ex uariis turmis aliquot equites uti habitu insgnem persequuntur. Nec Rex impiger se ipsum Jeserit, quanquam ab equo S a Fortuna deserebatum, passim inflexo equo cum insultantibus gladio rem gerit, illatisque aliquot & aeceptis vulneribus strenue repugnat. Sed dum ad proximum riui pontem contendit, confosso ct corruente equo, sternitur. Primi omnium
416쪽
is PAVLI IOVII DE VITA 'Didaeus Abila & Ioannes Urbieta Cantaber, supergrauante equo is
centem circumsistunt; nec adhuc plane cognitum intentatis gladiis, ut se dedat ni perire malit cohortantur.Interina superuentu Motta: Anoierii Galli, qui erat Borbonii equitum praesectus, de facie noscitur, quanquam erat ex vulnere totum os manante sanguine foedatus. Sed dum
Notta ut se Borbonio dederet qui non procul abesset hortaretur, Rex ad proditoris nomen indignabundus ac imperanti similis, acce sitote inquit Lanotum. isque dum Motta ad Borbonium peruolaret, undique voce & discursu militum quaesitus, opportune superuenit, sena motaq. incumbentium turba subtractum equo exporrecta dextra subleuauit. praeoccupanti Abilae chirotheca serrea traditur, proximi paludamentum in frusta discerptum abripiunt 1 alii baltheo & calcaribus potiuntur : quum quisque aliquid ex Regiis exuuiis rapere properaret, quod mox ad decus, petendaque praemia non obscura fide posset ostentari. Capto Rege undiq. a Caesarianis victoria conclamatur. Gallis animus concidit. Fit Foeda fuga in omnes partes, Helvetii pecorum modo pauentes dum caeduntur, Ticino flumini se committunt, natandique prorsus imperiti foeda & miserabili colluuione connexi impeditique agminatim gurgitibus rapiuntur. alii supplices proiectis ad terram armis salutem petunt. Seg rara eo die nisi in multa caede satigatis, humanitatis&milericordiae laus refulsit. superbos enim ct immanes ea ingens victoria milites reddebat,& Antoniani qui ab arce & a Noua poeta cunctatius S serius eruperant, ante alios auidissime & crudelissime grassabantur; ut pote qui, quum praelio minime intersistent, post partam demum victoriam opportune essiis, intercepta spe fugae, con 1lematis & sauciis occurrerent. Itali quoque & Galli pedites quos circa arcem & castra relictos diximus, quum Rex eos summae victoriar diffidens in subsidium euocasset & Buisiuius Ambosus ad praelium cotendens secum adduceret, in Germanos qui tum Nigrorum legionem deleverant, inciderunt t& ab his interfecto Amboso caesi fugatique sunt. multis tamen elabendi spatium,castrorum propinquitas praebuit. neque enim ullos Germani extra ordinem sunt persequuti. qui ad extremum pugnae exitum immoti & erecti in omnem calum,in acie perstiterunt; quando seuera & maxime nobili disciplinae lege, donec debellatum foret, extra aciem progredi, hostem capere, & quae alii avide r perent, spolia legere uetarentur. Ob id constat neminem fere illustrem captiuum, S exiguam admodum praedam ad Germanos peruenisse,
quum Hispani scuti audaci praestantique opera fuso equitam S pulsis
Helvetiis naud dubie victoriam peperissent; optimo ueluti iure in praemium virtutis pretiosiore praeda & nobilioribus captiuis potirentur. Capti sunt Henricus Rex Nauarrae, & Renatus Bastardus Sabaudius Regis auunculus, Regiae domus magister; qui non multo post dum se multo auro redimere cogeretur, ex vulnere exorta febre apud hostes
417쪽
FERDIN. DAVALI PISCARII LIB. Vt r interiit; itemque Memorantius, Brionius, ct Bozolus, ipseque item Obegninus, & Florantius qui Helvetiae legioni erat praepositus. Franciscum e Borbonia familia Sancti Pauli comitem grauiter sauciatum
inter cadauera iacentem, dum ei veluti iam mortuo Hi spanus digitum abscinderet, ut annulo potiretur, Fortuna seruauit. Contraria sorte Lescutus coxam crassiore pila traiectus, quo nemo Gallorum Proce arum, corporis atque animi virtute superior fuit, nono die apud hostes Ticini extinguitur. Ferunt eum dum laetati vulnere grauatus iaceret,& Caesariani duces in primissiue Uastius eum saepe inuiserent, multas diras Boniuetti manibus ibisse imprecatum, plurimumque execrando
pestilentis eius hominis ingenium subiunxisse, ea infelici acie ab se illuiuisse quaestum,ut publicum scelus infesto gladio vindicaret: quando
is tantam cladem Gallico nomini, ct immerenti praesertim Regi peruersis consiliis intulisset. Periit etiam Toneraeus vir illustris; desideratusque est nusquam reperto cadauere Tornonius qui cum Asparoso Lelculi fratre Nauarrico bello dux fuerat,quum tumultuantibusHispanis, Galli arma ad Hiberum usque amnem promouissent. Solus Alanconius, ut tantae cladis nuncium in Gallias deserret cum ingenti cata iaphractorum agmine intactus effugit. Qui sortasse singulari prudentiae laude dignus foret, si non potius, ut se incruentum S iure Imperii equites secum trahentem periculo eripere, quam ad subsidium orbatae Galliae sortium virorum alam seruare voluisse crederetur. Sed Alanconio intra paucos dies ex dolore animi defuncto, eius receptus famam, Humenius Rocha legatus alae, praeclaro testimonio defendit, quum vir impiger & belli peritia spectatus desperata victoria, vel inuito renitenteque duce, necessitati parendum este censuisset. Porro Claramontius qui in Insula Memorantianis in castris praesidio erat relictus, ubi perditis reb. frustra auxilium se serre posse aut maduertit, cohortatuq suos ut nihil ea rerum asperitate perturbari vellent, sed confirmato viriliq. animo ad salutem non dubiamque laudem constanti receptu fgna se qui properarent, militari more copias eduxit, & Graualone superato. concisisque pontibus ad Mortariam primo oppidum, di nullo demum accepto incommodo in Galliam contendit. Idem secere Mediolani qui arcem obsidebant; suppressa etenim accellae cladis fama, ct vulgato interim falso victoriae nomine cum omnibus impedimentis duce Theodoro Triuultio, ad Uerbanum lacum incolumes euaserunt. Caesa autem eo praelio ad decem milia referuntur. At Rex armatus, uti erat in equo humili asturcone, quum k Lanoto in castra duceretur.
Alfonso Vastio fit obvius. Is tum sorte a persequendis Helvetiis redibat, ut de Piscario quem falso cecidisse ferebant certius agnosceret. Nec mora Vastius ab equo propere desilit,& Regiam dextram appraehendens custodientium & aggregantium sese ultro militum coronam
late se inmouet; ita ut his pudorem iniiceret, qui nullo prope respectu
418쪽
maiestatis, adeo arcte iam captum Regem custodirent. Tum vero Franciscus haud parum eius con spectu recreatus silentium exoluit. Eum enim cum iuuentae flore & specie corporis, tum virtutis di omnis militaris elegantiae laude insignem, uti praeclarus uel in hoste excellae virtutis aestimator vehementer adamabat. Consolanti Vastio magnitudinemq animi & humanitatem in Carolo Caesare plurimum attollenti, statueram, Rex inquit, non indecoro casu inter armatos concidendo animum ab hac tanta rerum mearum acerbitate vendicare, ne tot
clarissimorum meorum Ducum funeribus superessem. Sed Fortuna iam pridem nomini nostro inique R peracerbe insensa, ut vitam inui iato au illudentis Fortunae spectaculum reseruaret, honestissimam mihi
mortem inuidit; hoc uno tamen me me in tantae cladis memoria consolabor, quod nulla mihi in posterum Fortunae vis erit pertimenda. Quandoquidem illa saeuissime semper furens,nec tot cumulatis cladibus unquam abunde saturata, nunc tandem reliquas supremi odii naces in hoc publico totius Galliae luctu, & summa mea ex tanti insertu nil casu Iactura, restinxerit. His verbis non modo ipsis victoribus susulari assectis laetitia lachrymas propemodum excivit; sed circumlii
sorum etiam omnis generis militum animos tantae victoriae reputatione usque adeo confudit, ut facile a caedibus & ab ipsa etiam praeda ad- tanti Regis capti spectaculum undique verterentur. Ductus est in Gallica castra ipso imperante,ne a Ticinensibus quos summis affecerat detrimentis & a serociente praesidiaro milite, tanquam diuturnae obsidionis incommodis vehementer afflicto, ad ludibrium in ea Fortuna conspiceretur. Ibi ea vulnera quae in auersa parte se moris S in dextra,summaque gena, leuia tamen acceperat, facile curauit: aliquot etiam pilarum ictus duplici thorace adeo egregie sustinuerat, ut quum Christi crucis frustulum aurea conclusum bulla collo gestaret, quod plane so-ret seruatus, in miraculum a piis hominibus referretur. Ferunt Re gem Borbonio ad genua prouoluto S dextram appetenti,nequaquam sese irati sed cuncta aequissimo animo ferentis habitu praebuille. Ipsiam vero Borbonium demisso vultu haud dubia dedisse pudori & poenitentiae signa,vi pote qui non omnium modo tacita cogitatione, sed libe ris etiam sermonibus sese inuidia plurimum onerari & desectionis suae nomen latissimae famae pandi manifeste perspiceret. Coenauere cum Rege magnis precibus inuitati Lanotus & Uastius ; lauanti autem Borbonius honoris causa linteum dedit. Sed Rex ingressus in sermones de praelii euentu tam graui S tam facundo ore consiliorum suorum rationes explicauit, periti Imperatoris more sngula recensendo, quae apud se vel ipsos hostes uti potiora prouideri potuerint, ut si res in integrum restitui possent, se iterum ea tanquam optima conditione dimicaturum dicere minime dubitaret. Sed se deceptum ab Helvetiis qui
modo suam sed omesum etiam opinionem turpissime fefellissent:
419쪽
& auare ab Italis fraudatum qui in recensendis cola ortibus falsum mili. tum numerum referre essent soliti; desertumque demum nimis prope re a tertio equitum agmine, semel inclinatam aciem ulla arte bellicae virtutis, ulloque praesentis animi conatu reparare nequiuisse. Atque ita quum omnia tere in unum colurarint ut fortunae Caesaris seruirent, . fatali sorte potius quam errore hominum cuncta ipsis prospera, sibi ve . in aduersa omnia contigisse. Non videtur silentio praetereundum quod ad historiae pariter ac diligentiae meae fidem pertinere arbitror; ea me omnia quae hoc peculiari volumine continentur,ex sermone maximorum Principum & Ducum accepisse, quorum sere omnium & sit interinae linguae duriorisque naturae suerint, veritatis explicandae causa, amicitiam meruisse pro temur; tanta curiosi ingenii perseuerantia, felicitateque,ut non modo mores,consilia factaque eorum scriptis expressa; sea lingulorum quoque ex veris formarum lineamentis depictaiora ad delectationem spectantium in Musco nostro repraesentemus. Verum in hoc longo atque difficili honesti laboris studio, nemo certe. nobis vel liberalius vel disertius Francisco Rege fauit;admirabili enim fietus memoria, ingenueque arcana animi nudare solitus, cuncta miro ordine atque integra fide de successu praesertim huius pugnae nobis enarrauit, primo ad Massiliam, S aliquot post annos ad Nicaeam; tanta fluidem cum admiratione nostra, ut quae incerta & obscura erant. colhito hostium testimonio liquidissime depraehendisse fateamur,& tatum Regem immaturo prorsus fato nuper ereptum, tanquὶm longiore vita dignum, merito celebrandum ex illimemus. Nec multo post ad Pi leonem in custodiam est deductus. Eo tum demum ipse Pisc rius venit, non plane obducta oris cicatrice, Regemque muttit non in purpurea aurea'. veste, ut caeteri qui ab ea victoria in pompae morem sese Gallicis spoliis exornaram; sed ad singularem animi modestiam , laneo & nigro in sagulo, quasi non victoris sed victi habitum praeferret:. miserari Regiae conditionis sortem, nequaquam ficto dolore videretur. Cum venientem ac insigniti Ducum turba,veluti praetoria cohorte circumseptum , Franciscus adeo humaniter & avide complexus est, v aliquandiu animii atq. oculos in eius uiri admiratione defixos teneret: si coeptis demum grauioribus sermoni b. in haec uerba, non tristi, uer subblanda gestus de oris grauitate prorumperet. Nunquam inquit, in uicte Piscari natura fieri posse putaueram,ut eum plenis assecta b. amare atq. suspicere possem, qui unus omnium hostium Gallico nomini mae: xime fuerit infestus: S mihi demum victo captoq. longe grauissimul' cladis vulnus intulerit. Sed prosecto eam esse uim praestantissimae vj tutis, vel hoc meo aeque nobili ac tristi rerum experimento constanter agnoscimus, ut in se ipsam admirabili fulgore late radiantem omnium oculos, tanquam ad praeclarum lumen ab obscuro facile conuertat: as ipsis demum animis impotetissime dominetur. Sed tu Piscari dignum. - .ra Oo
420쪽
illustri Ama tua seceris si eo tenore uerae uirtutis quo me & meos saepe duces feliciter vicisti, enixe dederis operam, ut hoc totum singularis uictoriae decus quod vestra virtus & fortuna Caesari peperit, ab altitu dine eius animi excelsaque virtute longe clarissimum reddatur, dum mihi plane victo captoque non iniquis legibus impositis libertatemmaximorum Regum exemplo restituit. Neque enim vel in hac mea calamitate Caesari uestro regna ac imperia, aut tam praeclare votis eius arridentem fortunam invideo: quum hunc potius diuini muneris locum inuideam,quem ei benigna sors ad esserendum in canum nomen ruina mea patefecit, parari quidem lata Imperia ui atque opibus possunt, &sortuna plerunq. quit eam maxime conuersam credas, sua libidine dat terga; & leui momento dilaesa peruertitur. At certe in Caesaris arbutrio rara felicitate positu est summae humanitatis & clementiae immo tali gloria posse potiri: S secura manu uelle decerpere nobilissimae laudis fructum, quem hercle nulla uis eripiet, nec ipsa quidem fata ullo unquam tempore delebunt. Quandoquidem post partam victoriam, ius nomen & decus minores saepe duces & milites sibi uendicant, nullus in Regia fortuna clarior est triumphus,quam ad eximium propriae virtutis specimen, ab ipsa maxime generon animi magnitudine cele brari. Ad ea Piscarius pauca praefatus quae ad declarandam Caesarismodcrationem & lenitatem pertinebant, grauiter & apposite reseo dit, addendo quantum ille in omni controuersia & disceptatione lenisci aequus et se consueuisset: di quam procul ab inhumana duritie, omnique saeuitia sensus omnes auerteret: ut pote qui ab ineunte aetate pro-lter facilem mitem'. naturam, nunquam ab immoderatas atq. supe is, sed ab honestis decori'. consiliis uirtutis & pacis amore duceretur. Non intulisse eum ab initio bellum: sed grauissimis lacessitum iniuriis ita repulisse ut post multas uictorias locum paci & concordiae noiniquis conditionib. relinquere videretur. Propterea se sperare Caesarem tanta animi moderatione usurum ea victoria ut niliis minus aequua uicto postularet, quam quod integris reb. repetere esset solitus: futurumq. esse, ut ipse non multo post, solicitae matri & carissimis liberis insigni Caesaris liberalitate redderetur. Quibus sermonibus Franci Deus aegrum animum in spem haud dubiam naaturae libertatis erexit; ratus Caesarem sola victoriae felicitate contentu foremec in ea quicqvlim impotenter,sed solum lenitatis S clementiae nomen esse uaesiturum. ius animi nequaquIm atrocis & superbi praeclara signa dudum ostendisse cognouerat, quum Caesar qui tum erat Barchi nonae nuncios tantae victoriae quae ipso etiam natali eius die parta fuerat, nulla cum hilaritate suscepisset: sed sngulari pietate indictis tantum trium dierum stipplicationibus, ut is secundus belli euentus Reipublicae Christianae commodo uerteretur, publicam laetitiam sestis ignibus & tormento rum bombis celebrari uetuisset.