장음표시 사용
441쪽
neris latitudine; Veluti substatia alia est merea ta, alia iteata; alia infinita, alia finita,finita alia incorporea,alia corporea; corporea alia anima. ta alia inanimatar Hic est modus ex parte nobilioris portionis, quae in genere sit: secundus ergo modus hiuidendi erit ex parte ignobili ri, quae similiter vel dicit quid positiuum, ut est
substantia corporea; ponit enim materiam; vel dicit priuatiuum, veluti priuationem animae, vel sensus, vel rationis : & tunc potest fieri diuiso amrmando, vel negando de infima parte generis;& postea contrarium afferendo de tota generis latitudine, ut patet ex datis exemplis: Tertius modus est diuidendi, cum ex una part accipiuntur extrema, ex alia media; sic enim Omnino tota generis latitudo accepta est: veluti omnis color vel est extremus, vel medius: ita de sapore, & elemento, & alijs,quae media habent: Quartus modus est; cum latitudo subiecti habet tantum duo, quae illam plene adaequent,
tunc disiunctiveam ado illa de subiecto erit facta adaequata diuisio; veluti linea veli est recta, vel curua; numerus par, vel impar: Ex his ergo modus diuidendi, est accipiendus.
Hari diuisio vehementer deseruit ad om
nia scibilia in praecisa di propria ratione constituenda: Cum enim scientia ex proprijs sit; & qui tractat de terra, vel de homine, vel
alio debeat scire, qua sit propria illius existem
442쪽
tia; quae materia; quae forma; quae natura; quis finis;quae operatio finalis; ista autem generice, ut plurimum considerentur; necesse est uti diuisione, ut omnia dicta in terra, vel alio conside rentur sub propria, & distincta ratione: Pon mus ergo tractandum esse de terra, & querenis dum, quae sit illius materia praecisa; hoc per dia uisionem; ita fiet. In elemento dantur gradus materiales, ita ut unum alio plus habeat male,riae; igitur necesse est dari unum, in quo sit se mum materiar, & alia minus ipso habeant; hoc autem est terra: ita erit de serma: dantur in elementis gradus formales; igitur unum habebit summum formae, aliud minimum formae; tunc diuidetur sic: Elemetum aliud habet summum
gradum sornaae,aliud minus illo habet; ignis hahet summum gradum &c. Ita in aliis iuxta ea, quς dicta sunt; & hoc mode se habet demonis stratio diuisiva de qua infra dicetur. Sciendum est autem quod ad habendam scientificam diuisionem; necesse est,quod diu, dens sciat praedicata inesse per se, & secundum regula de uniuersali primo in subiecto : si enim
hoc nesciret, non diceretur habere cognitione certam, & necessariam , & euidentem, qualis
scientifica est: Debet etiam scire euidenter,vel per sensum, vel per intellectum , quod illa praedicata adaequent totum subiectum; veluti quod
omnis linc sit, vel recta, vel curua, quod omne animal sit vel rationale, . . vel irrationale.Et hqc de sese . . m tifica diuisione sus.
443쪽
onum instrumentum est demon, in a.
si rat io diuisiua,idest quae fi t eum . scientifica diuisione iam dicta , Huius finis est demonstrare de specie, vel quasi specie alteram partem diuisionis, quae in genere, vel quasi genere
continetur: Materia remota sunt tres termini;
subiectum est tanquam species; medium est genus quatenus in duas partesdiuisum est; praedicatum est altera pars diuisionis , quae in genem facta sit: Materia proxima sunt propositiones per se. In maiori genus est subiectum, & diutiso illius praedicatum, ideo maior potest esse in quocunquς modo per se, quia diuisio in omnibus modis per se reperituriIn minori subiectum est species , praedicatum est genus cum alter a parte diuisionis, Ideo haec minor debet esse in primo modo, quia genus de specie praedicatur in primo modo per se, sit autem exemplum. Elementum vel est extremum, vel medium; terra ςst elementum ergo vel est extremum, vel in dium: at non ea medium, ergo est extremum et Breuius autem erit si minor id ita fiet; Terrata est elementum, & non est mediumi ergo terra est elementum extremum. Iterum fiet alia divisior Elementum extremum, vel est in summo materiale, & in minimo formales vel e contra
in in summo formale, de in minimo materiale; βb A terra
444쪽
terra est elementum extremum i& non est HI summo sermale, & in minimo materiale; ergo terra est elementum in summo materiale, in minimo sermale r Ita de homine : Animal vel est rationale, vel irrationale; homo est ani- mal,& non est irrationalis; ergo homo est ania' ma I rationale r Videtii rautem haec demonstratio maxime conuenire cum demonstratione signi; arguit enim a negatione unius ad assirinaistionem alterius a & ab assirmatione unius, ad negationem alterius rex eo enim quod speties m Aristot. non est sub una parte generis, sequitur,quod sie'. 'φP ' sub alia: Etlidentia autem huius demonstrati
nis colligitur sic : omne genus dicit suam latia tudinem ad sibi subditas speties I cu ergo sui
dita generi differant essentialiter; necesse est, quod genus in contraria, vel opposita vel essen. tialiter differentia diuidatur: Cum itaque sp ties extra latitudinem generis esse non possit; raecesse erit, ut sub altero membro diuisionis contineatur: si enim sub nullo continetur;ergo, neque sub genere continetur; divisio enim humembris tota perstringit generis latitudinem:st
itaque excludatur ab uno membro . includetur in alio, vel e contra; euidentia igitur per hane demonstrationem habetur, ideo ad scientiam erit accommodata.Vsum autem huius demonstrationis ex his, quae de diuisione dicta sunt quisque poterit intueri. ExempIum autem huius demonstrationis ha hetur ex Aristot. secundo physicorum tX. 77. ubi ila argumentaturi omne quod fit, vel fit
Propter aliquid, vel fit a sortuna & casu; sed ea
445쪽
quae fiuiit sempῆr,vel si vehier, fiunt, & non , possunt fieri a fortuna,& a casu;ergo talia fiunt propter aliquidi Simili argumentatione videtur uti sepius in Logica,& Metaphysica de en per se, & per accidens, sic: omne ens vel est per se, vel est per accidens; scientia est de ente sed non de illo. quod est per accidens; ergo . est de ente, quod est per se: Aliae I tu - . res huiusinodi argumentati nes inuenientur in Arist. & alias: Haec enim demonstratio
446쪽
E cIMvM, N vlthnum instrume tum est inductio demonstrativa; de qua, di de illius usu modo dicen,
INductio est argumentatio a fingiplaribus ad
uniuersalia: Dicitur argumentatio; quia in ipsa non sit syllogi simus, sed argumentantur ab antecedenti, ad consequens: vpluti hic, & hic, B: hic homo est bipes; ergo omnis homo est bia pes: Dicitur a singularibus ad uniuersilia; ut specificetur natura huius 4rgumentationis: In quacunque enim argumentatione tria repta riuntur; primo terminus a quo idest res nota; secundo terminus ad quem idest res ignotas tertio transitus a re nota ad rem ignotam,quι p prie dicitur argumetatio: Vt igitur explicetur, quid sit inductio,dicitur,quod terminus 3 qu., idest antecedens, seu res cognita sunt singula, ria; terminus ad quem, seu consequens, & re ignota, cst uniuersale; transitus vero ab illo ad hunc est argumentatio per modum antecedem iis ,&consequentis: Nunc igitur assignandae sunt regulae, quibus haec argumentatio recte socienda sit. Numa
447쪽
Σ.-duplici inductione probalibi,
Η Rc argumentatio a Singularibus ad uni-.. i. R.
uersalia aliquando fit probabiliter, ali- tho M. quando fit euidenter: Poetae, oratores, Historiis rici, Iurisperiti, & alii saepissime argumenta tur,ut dictum est, sed sine euidentia, & cum s Ia probabilitate; veluti Iurisperitus ait, Qui semel fuit malus semper praesumitur malus, tria eodem genere mali: Et Poeta dicit, ab uno dusce omnes:& communiter dicti aut hores ex eo, quod vident plures singulares unius ciuitatis, vel regionis esse tales, ut sortes,vel astutos; col- Iigunt illam nationem talem esse; veluti Romae- nos milites in bello terestri excedere Cartaginenses; in nauali supcrari ab illis:atq; ita in alijs . multis. Simplex igitur argumentatio ab aliquibus singularibus, vel etiam multis, ad uniuersale probabilis tantum est; quia intellectus ali quam euidentiam habere non potest: Alia est igitur argumentatio non simplex, sed cum additione alicuius regulat logicae a singularibus ad uniuersale; & haec si recte adhibeatur euidentiam facit;& dicitur inductio scientificata, atque demonstrativas& de hac modo dicendum est; sed prius aliqua de in diuiduo,& de regula logica est dicendunia.
448쪽
assi. ν ,ου. T Ndiuiduum dicitur omnis res singularis, si ..d. ecie L uc sit substantia,sive accidens;velati Socrates, hic equus,haec albedo, haec domus, & simia Ilai In hoc indiuiduo plurima repetiuntur,quorum aliqua per se illi insunt, aliqua per accides illi adhaerent: Haec quinque possunt per se i esse indiuiduo: primo existentia; secundo ma teria; tertio forma; quarto ordinatio finalis; quinto accidentia, quae per se fluunt a quatuor, quae dicta sunt: Haec omnia per se in indiuiduoetae possunt; Per accidens indiuiduo insunt omnia alia, quae ad dicta iam quinque pertinentia non sunt: Possunt autem circa hoc tradi mu Ita regulae;& prima sit: illa omnia,quae speciei conis uenrunt in aliquo modorum per se,Omnino e uenient eadem ratione indiuiduis, quae sub illa is x ς, specie contenta sunt: secunda erit: illa, quae per se non conueniunt speciei, si reperiantnrin indiuiduo; omnino non per se, sed per accidens illi
conuenient: tertia regula erit: Quaecunque co-
ueniunt indiuiduo, ut individuum est, semper Per accidens, & non per se inerunt ilIi: Possunt autem istie regulae probari in singulis modis dicendi per se: In primo enim modo per se conti netur essentia, seu materia, & sorma: Cum e so species, ut equus, dicat totam essentiam, α
indiuidua nihil essentia addant speeiei; si enim adderent essentiam; illud essentiar, quod add tant
449쪽
rent esset differentia, Δ sic equus non esset species, sed genus; igitur indiuidua addunt tanturi eap. l. accidentia; unde dicuntur differre numero;e serare .go si aliquid essentiae conuenit indiuiduo, con-' uenit etiam speciei; quod est dicere illud totu, quod conuenit uni indiuiduo in primo modo per se, conuenit etiam speciei in eodem modo: sit exemplum: equus species habet animam, de corpus; materiam, S formam: Hic equus individuum habet eadem, & nihil plus, neque minus unde potest fieri necessaria, S: euidens consequentia ; si hic equus habet tale corpus,
talem animam, seu talem materiam, & talem formam;ergo omnis equus habet eandem Om-
ita enim indiuidua eandem omnino essentiam cum specie habent: In tertio etiam modo idem erit; per se enim e: istere, cum conuenit speciei, Couuenit, & indiuiduo ; & si huic, & illi; & siro uni horum,nec alteri; pa et exemplo: equus per se existit, idest non indiget alio ad existendum; r eq; dicitur de subiecto; hic etiam equus per se existit; albedo non existit per se; ergo neque haec albedo: haec nigredo corvi inon existit per se, sed per coruum; ergo nulla nigredo existit per se: ratione etiam probatur: essentia semper est fundamentum existentiae; haec enim est modus quidam estentiae;& ideo ex eo quod partes rei costituunt totum quoddam perfectum, scut facit materia ,& forma equi; res dicitur
substantia,& ens per se existes; sed essentia speciei , & indiuidui omnino eadem est in ratione essentiae; ergo si unum existit per se, omnino dc aliud per se existet: ubi enim est eadem essentia,
450쪽
ibi omnino est id e modus essendi; recte igitur .
R. euidenter poterit quis perinductionem aris guere, hic equus P se existit; ergo omnis equus per se existit: haec albedo niuis non existit per se: ergo nulla albedo existat per sei Idem erit in quinto modo de ordinatione finali; una. n. sp cies unicum habat finem, qui finis est comm nis etiam omnibus,& singulis indiuiduis,qui in illa specie sutar Fiuxta .n. essentiam est etiam Gnis; at in illis est eade essentia: quod si unum individuum finem maiorem, vel minorem habe.ret ab alio; omnino etiam maiorem, vel mino
rem haberet essentia; quia essentia, & finis proportionata, & adaequata sunt: idem igitur finis est in specie,& in singulis indiuiduis; unde lice hit arguere ab indiuiduo ad speciet; hic equus per se hahet hianc finem eri . omnis equus tale finem habebit: Idem de secundo modo per se poterit dici; Illa .n. accidentia, in quorum dii nitione ponitur subiectum sunt in secundo movido per se;&duo illis coueniunt; unum est quod quata caula,quae sit in subiecto,& per se illi c ueniar, nempe quod fluat ab existetia,esientia natura,vel ordinatione rei; & aliηd est, ut eiderei coueniant in ordine ad finem, vel operati nem finalam; Cum ergo ista accidentia fluanta dictis causis;& respiciat finem;& in specie,ac indiuiduis eis,semper eadem omnino sunt, extissentia,essentia,Ordinatio,&finis;ergo talia a cidelia,sierunt in specie, erunt&in indiuiduis: de . si in uno indiuiduo in omnibus r ubicunque enim est causa accidentis, ibi est ipsum accides;