장음표시 사용
151쪽
152쪽
PARS PRIMA . . De Principi s generatim.
De Principiorum natura , dignitate,
m caeteris attributis. DISTINCTIO PRIMA. Quid sit Principium, O quotuplex, ac quid Axioma.
Riscipi V M latissime sumptum ita describitur ab Aristotele : Di primum, inde aliquid es, aut sit aut cognoscitur. 3. Metaph. c. I. Ex qua descriptione patet, Principia alia esse rei, & incomplexa, alia cognitionis & complexa. Principia rei sunt duplicia: alia sunt principia in fieri, alia in Actqesse, ut loquuntur Plillosophi. Vtrumque membrum ex data definitione manifestum eitu Atque de his ex professo, ut dici solet, agunt Physici. Principia cognitionis, siae complexa , item
153쪽
inplicia , propria certae alicui scientiae, dc communia scientij S. Propria, vocantur Theses siue positiones, quae in qualibet scientia solent proponi, sine probatione ; Et sunt duplices aliae sunt Definitiones rerum, aliae dicuntur Hypotheses, quae assirmant aliquid
esse, vel non esse. Quo ctiam nomine comprehenduntur sententiae celebriores, & dicta sapientum, quae communiter ab omnibus, veluti probata reci
Communia Principia, vocantur Axiomata ,seu Dignitates, quod dignae sit , quibus omnes allentiantur. Item Estata, Pronunciata, Proloquia, Maximae , Et sitiat Propositiones per se notae, quibus D Ulta argumenta probantur. Vnde Aristotes esea vocat, P incipia ex quibus, quia ex illis ratio cinamur, & multas particulares veritates deducimus : Definitiones autem vocat, Principia circa qυοδ, quia hae definiunt subiectum , circa quod scientia versi tur. V ide textum 2. l. I. Post. Rursius communia Principia, Vel sunt omnibus scienti js communia, ut, de quolibet vera est assirmatio, vel negatio, vel pluribus, Vt, Totum est maius tua parte. &, si ab aequalibus aequalia demas, quae remanent, sunt aequalia. Porro communibus Principijs scientiae utuntur, cum restrictione ad suum obiectum , ut docet Aristoteles ii. Metaph. c. . ratio est, quia scientiae trocedunt proprijs, ut explicabitur inna; ideo que communia Principia per restrictionem
sibi faciunt Aropria: Sic illud, Si ab aequalibus
aequalia demas , quae remanent, sunt aequalia , ita restringit, &sibi appropriat Atithmeticus. Si ab aequalibus numeris aequales demas, qui rcm
154쪽
Quia vero propria cuiusque scientiae Principia, vi Definitiones & Hypotheses, ad communem Axiomatum intelligentiam, persaepς stant necessa xiae, & dignae , quibus omnes in eadem scientia versantes assentiantur, ideo eas subinde sub communi Axiomatum titulo reserimus parce tamen ει non sine delectu) ac latitis sumpto vocabulo, eodem eas nomine indigitamus liberius tamen eas Proloquia, & Pronunciata appellamus. Vtimur etiam 1 ubinde nominibus Prouerbij, & Adagij, imitantes P. Hurtadum de Mendoeta; Neque enim ad Prouerbiorum rationem Metaphorae semper in uolucra', aut aenigmaticum quid, requiri de . bent; Et Adagia si sententialia sint, ides , si sententiam plenam,& Enunciationem contineant; pio Codem sumunturis pro quo Proloquia, siue Pro
DIs TINCTIO IL , Axiomata de Principi in genere.
taph. c. r. lex. i. J Intelligitur & verum est de omnibus Principijs naturalibus, siue rei & incomplexis, siue cognitionis & complexis. Nam sicuti corpus naturale, v. c. non potest esse , nisi praeexistentibus suis principiis ; ita neque ulla scientia certa haberi potest,nisi certa eius cognita sint principia. Dixi verum elle de principiis natu alibus; quia Aristoteles,uti sola naturalia agnouit; ita praesens axioma & omnia alia) pronunciauit de principio,quod lumine naturali cognoscitur ,pon quod Fides reuelat. Q Anquam in diuinis etiam,vna Pe
155쪽
sona dici possit altera prior, ut existimant Scotus
&alij ; non duratione, natura, autPerfectione; sed tantsim origine; &, ut inquit Fonseca, ordine naturalis enumerationis. Quae prioritas originis, duimodo reiste intelligatur, nullam imperfectionem connotat in principiato; quia solum consistit in eo,
quod Pater habeat esse absque tali origine, id est, generationis, per quam habeteile Filius, & Pater ac Filius habeant cile absque origine Spirationis, per quam habet elle Spiritus sanctus. Et hinc etiaest, quod Pater numeratur prima Persona, Filius secunda, Spiritus sanctus tertia. Simili modo, si nomine principiati significetur tantum Ens a principio, persona producta in Diuinis, v. c. Filius potest dici principiatum : si vero significetur Ensa principio factum, vel habens pridcipium durationis, non potest. Quia tamen posterior significatio est frequciatior apud Latinos ; ideo S. Thomas ait, a Graecis quidem concedi hanc.enunciationem, Filius principiatur, &, Filius est principiatus ; non tamen a Latinis. Et Magister negat hanc, Filius, habet principium, quae proinde sine distinctionea admitti non debet ; cum illa admitti potest, hoc modo: Filius habet quidem principium,a quo procedit non tamen principium durationis ; sed originis. Hac igitur distinctione adli bita verum est axioma in omnibus, siue diuinis,sue creatis. Omne enim principium prius cst eo, cuius cst princiarium, Vel tempore, vel natxtra,vel cognitione, vel Ordine, vel origine, vel alia qualibet habitudine Vid. VasqueZ in I. p. D. Tho. d. i67. SuareZOp. . I 2. Metaph. seeh. i. n. 32. Malios. a. Quis ilibet cognoscitur , dum in sua principia refluitur. J Sensus est, quamlibet rem creatam,dum
1esoluitur iit sua principia clare & distincte perspia
156쪽
ci secundum esse, quod babet, Sumitur ex i'. Priorum Analyt. c. c. & ex 2'. Prior. c. I S. ubi Philosophus ait, Principia per se cognosci: reliqua vero per Principia, & verum est de Principiis non cognitionis modo, siue complexis, de quibus ibi potissime agit Aristoteles, sed etiam de Principiis rei& incomplexis. Ratio est, quia sicut seres habet ad elle. ita etiam ad cognosci, ut insta explicabitur: atqui res quaelibet creata habet esse per tua principia ; Ergo etiam nata est, per ea cognosci, .uxta illud,
3. Cognitionis certitudo ex certitudine principioris, dependet. refertur I S. Thoma . Meta. lect. 6. e. s. JIntelligitur autem praecedens effatum, tum de resolutione reali, siue physica, qua totum aliquod reipsa distoluitur in suas partes & principia, V. c. mixtum in elementa, domus in ligna, lapides, deestum vero praecipue de Analysi seu resolutione ra tionis , qua totum aliquod non reipsa; sed tantum per intellectum resoluitur in suas partes dc princi pia, ut homo in corpus & animam; Angelus in genus & differentiam: propositio in subiectum & pr dicatum: demonstratio in propositiones sue principia, & ita de caeteris Per huiusmodi namque A nalysim clarius & distinistius videntur partes &principia cuiusque rei, quae compositae de disiundiae latent. . Diueisorum Huersi sunt principia. r. de anima
c. r. in fine text. s. & alibi J Intelligitur & verum est,tum de principiis complexis particularibus,tum praecipue de incomplexis & intrinsecis. Quaelibet enim res,vii distinctam,ab alia qualibet, habet criti talem,ita etiam propriis sibi, de distinctis a quocunque alio, constituitur principiis: non vero intelligi debet de principiis extrinsecis eu univer
157쪽
libus; ut perspicue colligitur ear 3 Metaph. c. t. i . &is Vbi varijs rationibus probat omnium rerum eadem esse generalia principia, aitque eam communem esse omni iam Philosophorum sententiam Similem doctrinam habet io. Metaph. t. a .& alibi. s. Eiusdem rei non debent esse plura Principia. JElicitur ex eodem textu, quo axioma praecedens,& intelligendum est de principiis in eodem genere causandi vel principiandi, concurrentibus eodem modo, deque principiis totalibus siue adaequatis, quae inter se non sint subordinata, nam principia diuersi generis, & particularia, aut etiam totalia sibi subordinata, plura elle pollunt respectu eiusdem principiati, ut patet ex dictis, & fusius explicabitur titulo, de causis in genere. Ratio autem Pronunciati est, quia quod potest fieri per pauciora, non debet fieri per plura, Vt dicetur infra , vel Cnim alterum eiusmodi principiorum esset frustra; vel ctiam se mutuo impedirent, ac negotium cor
Valον dignit M Principiorum. i. D Riscipium cuiusque rei maximam e s. 2. Elenc λ cap. 8. J Vbi ex eo probat Philosophus, primos artium inuentores, etsi rudem duntaxat, vel non usquequaque persectam rerum cognitionem promant, maiori tamen gloria dignos cile, quam eos, quorum opere & labore varia deinceps accre- metita ad prima rerum accedunt principia. Principium enim , inquit, omnium rσum maximum es, er
158쪽
Pr a pars. difficillimum, quo comperto, facile est,adjicere ali- qu d, & quod reliquum est, coaptare. Vnde istud
vulgare: 1. Facile es, inuentis aliquid addere. J Idem pronii. ciatum, de magnitudine & aestimatione principi; , refert Philosophus in Problennat. sedi. Io.'. IS. rationem addit ibidem ; quia , inquiens, rei ibi tis dimidium est. Et inde probat animalia persecta non polle generari sine semine genitali: minutorum vero animalium ortum absque eo fieri posse : ut quae ex putrefactione, vel alia concrctione, materiae saepe producuntur. Minoris enim rei, inquit ninus qμο que principium cse conuenit. Maiori mantem genio mutationem prorat ampliore , iuxta illud,
3 Magnorum suminam funt et lais fontes nobiles QPorro principium cuiusque rei, maxima eiusdem, siue potissima pars cile dicitur, non formali, & intrii inca magnitudine ; sed radicati sue causali vit-tute; ut pulchre Philosophus explieat, dicto se
. Principium vi maius est,quam magnitudine. l. r. de Coelo c. s. t. I Ratio patet cx dictis; quia nimirum a principiis suis omnia dependent. Et: ut Bio dixit, Omnia omnium negotia similia ordi na, ἡ sunt suis inii,s. Ex hoc Aristotelis pronunciato 1
Philosophis desiimptum est istud,
s. p incipia mole paru , viri vie sunt magna. JPatet in seminibus,aliisque principiorum generibus,quam magnus circa Hellespontum Danubius, cx paruo eius fonte ad Sylvam Hercyniam Z quantula saepe scintilla neglecta quantum excitauit incendium Z atque hac de causa Aristoteles in administratione urbium & regnorum, cauendum esse doco maxima cura, a principiis corruptis, quae
159쪽
causa sint & origo maximorum erratorum cum Principium, ait l. s. Polit. c. . Dimidium e se dic tur totius, cir paruus in principio error albs partibus actionis restonaeat, quas nempe cρrrumpit. Vide, si placet, Salianum tomo x. Annal. Eccles. Veteris Testamenti, in anno Mundi 296 . num. Ii7.
6. Principium est operis totius dimidium. J Aristoteles in Problematis & Politicis loco iam cita in Plato l. 6. de legibus,ubi addit,eum qui bene coepit commendari; quia nimirum, dimidium facti qui bene coepit habet. Quinimo subiungit, vi seri sibi principium plus esse, quam operis totius dimidium. Co-1enti: magno suo Magistro magnus discipulus Aristotcles i. i. Ethicor. c. 7. sub finem, ubi docet, principium magnam adferre opem ad ea, quae sequuntur tractanda,&pro confirmatione sapiungit
7. principium pia . quam dimidium totius esse et/ι- detur. J Ratio utriusque eadem est, quae praecedentium. Ea de causa Aristoteli familiare est, librorum suorum exordia sumere a communibus quibusdam Principiis & Axiomatis,ut patet ex a Physicorum c. I. t. i. ac plerisque aliis ipsius operibus, quia,ut, ex mente Aristotelis loquuntur Philosophi, Prin. cipia multum valent ad consequentia. Eandem ob causam M. Tullius, oratione in Vatinium, a Dijs, inquit, immortalibus sumenda este principia; Et Plato magis uniuerse &pie Epis ad Dio. omnibus in rebus, & dicendis , dc cogitandis, principium semper a Dijs elle sumendum, ut eo felicias finem
suum adipiscantur, & media ac fines suis principiis
160쪽
Vis eorundem in malum. r. T Amus error in principio magnus sit insue. Su- L mitur ex l. s. Polit. c. . paulo ante citato. JRatio est, quia uti in bonum, ita in malum quoque, principia mole parua, virtute sinat magna; cum oppositorum eadem sit ratio, Vt explicabitur infra, titulo de oppositis. Hinc Aristoteles i. i. degeneratione animalium docet, commutato principio, necessario maiorem partem consequentium
mutari, ed quod a principiis omnia dependeant. Alii verbis praesens effatum Philosophus effert,
I. I. de Caelo cap. . t. 3 3, nempe
2. Modica transireDo a meritate dissedentibus sit longὸ decies Ollies maior. J Illustrat id ibidem exemplo eorum, qui insectiles magnitudines inue -γerunt, ut Democritus & alij prisci Philolophi. Posita enim minima quantitate, quae in minorem diuidi nequeat, euertuntur plurima effata Mathematicorum iubentium,lineam datam secarii'. duas partes aequales, &c. Simile contingit in aliis qui buscunque scientiis Sc ossiciis. Quemadmodum enim viatores, si in principio a via deflectere inceperint, quo longius in errore procedunt,eo grauius a suo termino deuiant: ita in omni rerum genere, admissi initio errores, alios sexcentos consequenter progenerant.
3. Vno dato absurdo,sequuntur plurae. L L Phycro. & ar. J Quod superioribus axiomatis de quolibet errore generatim dicitur, siueintellecisis ille sit, si e voluntatis, siue altςrius potentiae cu-