장음표시 사용
171쪽
De Principijs generatim IaDISTINCTIO V. '
Claritas γ Notitia Complexa. I. T Uncipia funt tanquam locu/ Hiis in domo,
L quem nemo ignorat. l. i. Metaph. commet. I.)Vbi & textus habet: ab Hiis quis aberret 3 intelligitur de Axiomatis coimmunissimis, deque ijs minus communibus. quae ex ipsa terminorum notitia , vi solius luminis naturalis innotescunt: alia Vero magis contracta,& propria singularum sciet tiarum principia, cum non sint tam clara & per sese euidentia: ideo ad assensum illis praebendum. sine formidine, opus est inductione & experientia. praeuὶa,quae tamen non cst ratio siue causa assentiendi Ivice principiis; quo modo omnis cogniti discursiua dicitur haberi per causam r. Post. c. I- sed tantum est conditio, sine qua non assentiretur illis intellectus prompte & sne timore: vel est id, quod remouet impedimentum, siue sormidinem intellectus, illumque iuuat, ac disponit, Vt psOM- pth & expedite illis assentiatur, ut docetur 2. Post. c. I 6. dc ultimor Causa autem per se, cognoscendi Principia, est lumen naturale intellectus: perceptio velo terminorum nihil aliud est, quam debita,
ad mentem , obiecti applicatio dc explicatio. Porro illud
α. As ostia quis aberret. 2. Metaph. t. I.J Sic ex diponitur secundum Averroem dc D. Thom1m. Et quis non faeile assequatur Principia quae sunt veluti ianua veritatis inueniendae λ vel, ut exponit Alexander ; qais non altequatur saltem ea , quufacilia sunt 3 Sicut enim iaculator, si ei totu ostium
172쪽
proponatur, non errat, propter facilitatem attingendi tam luculentum obiectum; sic quoque principia, naturali tun ne facile intelliguntur: ita Sua-xeet in indice copioso , loco citato. Monet autem
hoc diverbium, ut recte quis instituatur, serio illi conlideranda esse Principia; ne quod aiunt, in limine offendat; quod turpe & mentis oculo carentium est, iuxta illud, Eccles. Io. I 6. Labor I Iuliorum
affligei ebs, qui nesciunt in Urbem pergere: in quem sensum Moyses, vi grauissimam iudicaret fuisse
Sodomitarum α ογιπιυν, percui IOS aic, coecitate , ita ut ostium domus reperire non possent. Gen.19. II.
3. Impinibile sorbitrari oppositum eius , quod est per se norum Amitur ex ε. Metaph. t. 9. & i. Post. t. i. & vltimo. J Ratio est, quia nemo sanae mentis existimare potest dem simul esse, non esse t dicit Aristoteles . Metaph. textu citato; sed si quis . piam arbitraretur oppositum eius, quod constat est e verum, & quod per se notum est, crederet idem esse, & non esse. Ergo sicuti hoc fieri nequit,
ita nec illud videri potest S. Thomas I.p. q. 2. a. ubi utitur hoc Pronunciato. . I ntellectus omnis est rectio. 3 .de anima cap. Io.
t. si. J Comparat hoc loco Philosophus, intellectum cum appetitu & imaginatione, & docet ea recta esse, & non recta, & erroribus esse obnoxia: intellectum vero minimE; sed rectum ςsse omnem. Interpretandum itaque Petonunciatum cst de allensu primorum Principiorum, non eorum solum, quae ad contemplationem pertinent, sed etiam quae ad actionem; ut bene notant Conimbricenses in hunc locum. Circa illa enim nullus contingit error, cum naturali lumine fiat euidentia; nemo siquidem sanς mentis ignorat, Totum
ede maius sua parte; aut quidquid est, este vel suta
173쪽
stantiam, Vel accidensi sicuti nemo ignorat bonum este faciendum, malum declinandum, quae sunt principia agibilium , & pertinent ad specialem habitum, quem vocamus onderesint, ut docet D. Thomas i. p. q. 79. a. I 2. Principia autem
speculabilium ad ipecialem habitum spectant , qui
ab Aristotele l. 6. Ethic. c. 6. dicitur , Intellibus. Vide Scotum in 1. d. 39. g. Ad Quasiones. 1..Notiriaprimorum principiorum habetur ex terminis. l. i. Poster. c.r. & 3. J Vbi de natura Principiorum agens,illa elle docet, quae scimus cum terminos cognoscimus Noster enim intellectus ita a Natura comparatus est , ut si primorum Principiorum terminos perspicue penetrarit, continuo i)s, tanquam notis' per se, vel quoad exercitium , vel certe quoad specificationem assentiatur & acquiescat, iuxta illud, 6. Primasent, quae non per alia ; fed per se fidem habent. l. I. Topic. c. r. J Illae enim primae liue immediatae dicuntur propositiones, quae per se cognoscuntur,& per quas c terae omnes ab illo dependentes cognosci solent': ipsae vero a nulla alia priore demonstrari possint, ut pluribus explicatum est in primo huius distinctionis Axiomate; ex quo etiam manifesta est veritas istius : . Principisrum alia inductione, alia sensi, alia affuetudine,alia alio modoperspiciuntur .l. I. Ethic. c. f.JIn eandem sententiam l. Politic. c. I 3. quaedam a nobis addisci, ait,assilescendo, quaedam audiendo. Primo quidem ad Principiorum re rerum quaru libet notitiam coiequendam opus est sensu,quia nihil est in intellectu, quod non prius fuerit in aliquo sensu; Et sensus senestrae sunt animae, quaelex natura sua est veluti tabula rasa, nullis otnata scientiae figuris: Inductio ver. dc expetientia est cottis
174쪽
Prima pars'. Is ditio sine qua non assentimur prompte & sne se
midine principiis minus communibus, ut dictum est. Vsu denique & assuetudine. aliisque cognoscendi modis, multa principia siue naturalia, siue morali firmantur & roborantur. S. Omnisicientia habetur per abqua principia per
fenora sit a. Refertur a S. Thoma a. a. q. l. a. s.
in corpore. J Veritas huius perspicua est per cxpli.
cationem prςcedentium. Illa enim Videri dicuntur, quoad prς scias institutum , & ex mente S Thomae, quae per seipsa mouent intellectum nostrum, vel sensum ad sui cognitionem, ut docetur eadem patate, eadem quaestione, arc. . in corpore, sub finem.
DISTINCTIO VI. Vsus eorum in Scientist.
D C cientiae trocedant ex propriys , semitur ex rii Post. c. 7. t. r. s. J Vbi docet, unumquodque sciri & demonstrari, ex uniuscuiusque yrii 'cipiis. Quemadmodum enim singulae scientiae proprium tibi obiectum 'indicant,priuatasque de eo affectiones demonstrant ; ita etiam . propria sibi habent principia, quae tanquam certa supponunt, &ex quibus in suis demonstrationibus procedunt. Tale est principium proprium Physicae : Natura es
principium motus quietis, & Geometriae. R Bumes, cuiur extrema uon exeunt a medio. inca. Diuersa scientiae procedrint ex dinersis Irincia piys. Sumitur ex eodem texta J Sic v. c. terram eiIuctatundam, demonstrat Physicus de Astronomus,
ut dicitur l. 2. Phy. R. 17. hic quidem per principiax media mathematica, ux per figuras Edipsum,
175쪽
De Principisegsneratim.&alia libiusmodi: ille vero per principia dc media
naturalia, Vt permotum grauium ad medium, vel
per aliud huiusmodi, de quo videri potest D. Tho
mas I. 2 q. J . a. 2. ad secundum.
3. Omnes scientia conueniunt in illis, quae sunt communia. J Etsi ordinarie scientiae procedunt ex propriis principiis, ut dictum est, nihilominus ta
men utuntur. etiam subinde communibus , iuxta praesens effatum; quod sumitur ex I. Poster. c. s. t. 27. Vbi per communia, intelliguntur Axiomata generalia, ut explicat ibidem Aristoteles, & addit: c ommunia dico illa, quibus utuntur scientia, tanquam ex 's demonstrantes. Eandem doctrinam ha beta Metaph. t. 4. Vbi ait.
. O mnes lici nitae dignitatibus ituntur. J Rationem insinuat sub finem textus quarti iam citati, quia omnis Demonstratio est & dependet cx aliquo , id est, ex axiomatis sue dignitatibus, & circa aliquid, id est circa subiectum. In eandem sententiam l. . Meta. c. s. t. . docet, primas demonstrationes, quae componuntur ex primis propositionibus ei e elementri omnium demonstrationum, quae componuntur ex illis. Intelligitur autem hoc effatum praecipuὸ quidem & proprie , de scientiis demonstrativis, ut patet ex textu nihilominus etiam verum est: de omnibus aliis Artibus, ut docet Aristoteles.1Porro communibus principiis utuntur scientiae cum restrictione ad suum obiectum, ut dictum est supra, distinctione prima. . Communia primum, dein singula consideranda lint, sumitur ex s. Phys. i. J Vbi dicitur consideratio de propriis posterior esse ea, quae est de communibus, ratio est, quia ordo doctrinae postulat, ut a communibus ad singula progrediamur ut etiam docetur initio librii. Phys &i. de partibus An malium
176쪽
milium cap. ' Et alioqui saepius eadem repetenda sunt, non sine ordinis & temporis detrimento, ut benς notat AEgidius de Conincκ in Priefatione de actibus supernaturalibus, ubi ait quo dam auctores. quia banc methodum noli ferv. int, eadem pius repetendo, per ambages sequi, qua compendio poteram a
sequi. υ6. Principium in zyecn latinisse has torsini practim,semitur ex χ. Phys. t. 8s .& 7 Eth. c. 8. Sensus est, quemadmodum in rebus agendis finis propter seipsum diligitur, media autem propter finem: ita inicientiis speculatiuis principia per sese; conclusio nes autem per principia cognosta Item eo modo principia cile causas, cur a sientiantiar conclusionibus in discursu scientifico; quo finis est causia eligendi medium in operatione: hinc scuti tu nioral1us, finium diuersitas, constituit habitus diuersos, ita similiter diuersae scientiae procedunt ex diuersis principiis , & pro eorum distinctione , habitus scientiarum distinguuntur. Conuersam huius Propositio, nem explicabimus infra, Titulo de Cauba Finali.
7. Omnisscientia virtute contineturi uis Principys.
Sumitur ex l. i. de Caelo t. 33. J Ad eum nimi ammodum, quo effectus quilibet esse & contineri dici tur in suis causis virtualiter. Ratio huius manifesta est ex ijs, quae diximus in Praefatione de dignitate de utilitate Principiorum. . ebit opina omnibus Scientiis principia submini-J Refertur ab Ammonio in Porpnyrium, non procul ab initio. Exhoc communi sapientum dicto patet vel imprimis dignitas Philosophiae ; utpote,
quod sit veluti sons quidam uberrimus omnium laudandarum artium de facultatum,ab eaque omnis rerum humanarum politia proficiscatur; nomen enim cientiae hic late sumitur; prout complectitur,quam-
177쪽
ui1 artem&facultatcm. Quare non inmerito M. Tullius per apostropheta cana commendans : Tu bes, inquit, peperisti, tu disy atos homino in societatem
In ἐοι negant Principia. γa. Ontra is reses princ pia non es dissutis lum. J Titium istud Philosophorum axioma umitur ex i. Phyi c. z. t. 3. ubi Philosephus, Geo
metra , ii quid, nulla contra eum remanet ratio, qui im
elia tollii psed aut alterius es se entiae, aut omnium communis; ι neque clyqm Aprincipiyidi mit. Intelligitur itaque & verum est pronunciatum hoc sensu : Contra eos, qui siue cx ignorantia , siue ex proter- uia, aut alio quocunqiae affectu, tollunt principia. non est amplius disputandum in illa scientia, cuius illi, & in quantum negant principia. Ratio est, quia cum Luiusmodi hominibus nihil disputatione perficietur, cum tollant ea, a quibus Veritas totius scientiae, de series disputationi dependet , quaelibet enimicientia innititur sitis principiis, tanquam certis de immutabilibus suarum conclusionum fundamentis. tincta illud, a. Omnis scientia supponit sua principia umitur eae i. Post. c. i. dc c. 7.t.is. J Vbi docet Plillosophus, scientias non demonstrare obiectum, aut 'incipia; sed de virisque supponere, quod sin i,& quid sint, ut explicabitur infra. Tit. 3 o. Dist.7. Atque hac deca sa propita cujusque scientiae principia dicuntuc
Theses, siue Positioncs ; eo quod in quavis scien-
178쪽
Pars prima. r' fa proponi soleant absque probatione . ut dicti uti
est, distinctione prima. Licet tamen contra ncia gantes principia particularis alictatos scientiae, ad altiorem scientiaim , ut Metaphysicam ; vel etiana ad Dialecticam confugere, & ex illa dicta principia confirmare: vel etiam , si aliqua dunta cscientia cuiuspiam principia negentur , licebit ex aliis eiusdem scientiae principiis, quae conceduntur,
inscium aut impudentem. negasorem conuincere.
Sic Metaphy sica disputat contra negantem sua principia, si aduersarius aliquid concedat ; cuius ratio est, quia Metaphysica non habet aliam scienti mnaturalem superiorem, cuius sit probare eius prin- cipia, contra negantes illa, sicut habent alia: scientariae inferiores, quarum principia sic ac Metaphysica, &3 FrineVijs a uetaph, caesublatis tolluntur omni umfrientiarum principia. Alexander Aphrod. Io. Metaphys v. ii. J Quando ergo ad Mexaphysica: principia deuenitur, sistendum est tandem, S ex ipsamet scientia, ea quae negantur sunt defendenda, si aliquid, Concedat aduersarius : sin autem nihil concedatunon potetit cum eo disputatio institui ; poterunt tame solui rationes ipsius. Eodem modo sanctistima Theologia, cum non habeat scientiam superiorem potest disputare contra negantes sua principia, &eadem probare, ex reuelatione diuina , si Antagoni - star concedant aliquid ex reuelatis, & ex.vno articulo Fidei, qui conceditur, probare alium, qui non conceditur : Si veho nihil concedant, non poterunzijs sussicienter probari Articuli Fidei: poterunt ta- men solui omnia eorum argumenta contraria. Vide D. Thomani I. p. q. I. a. 8. . Metque ca confirmat principia mentiarum. Su mitur eae i. Piner. c. 7. t.27. & ex i. Metaph. c. i. i
179쪽
Confirmat Metaphy sica, & defendit aliarum scien tiarum principia, non formaliter, quatenus' princi pia sunt: Siccnim sunt naturaliter nota per se immediate & sine discursu, atque ita versitur circa ea Habitus principioria, qui intellectum reddit pro istum& facilem ad assentiendum illi sed prout sunt aliquomodo conclusiones. Facit enim Metaplaysica, v ccum ali liuo discursu novo,&per ino tum medium illis assentiamur: unde etiam aue get certitudine inintellectus circa illa, non intensiue , quatenus principia sciat; quia, ut sic, certitudo eorum est maxima, illaeta
1. Cognitio nulla certior est regnitione rincipiorum. ' S. Tliomas in Posteriora Aristotelis; sed auget illam, quatenus nouo modoprincipia cognoscutur,perdiscursum, rut dixi. Porro Metaplius ca versatur . ni odis circa principia, i: tua do e cunfirmando intellectum maliciatu eorum,i'. explicando terminos, i vel per diuisionem, vel per descriptionem. de - monstrando principia pri causas exiernas , ut per fi- Lalem , efiicientcna, ςxemplarem. 3'. reflectendo se 1uper lumen im urale, quo cognoscitur veritas principiorum; dura: enim considerat, illud lumen est;
participationem luminis diuini, id 'que in assensu principiorum non poste falli, augetur certitudo, quo allen. ist principiis . deducendo ad impossinite eum, qui negat principia aliarum scientiarum. Atquς hinc recth dictum est istud, 6. Metaphysica mox ine est veritatis contemplatrix. Jλ. Ietaph. t. 3. patet ei superioris Proloqui j expli
7. Prima negantes principia difficile finantnr. Elici turtum ex i. Phy s c. a. tum exu. Metaph, cap. 7- ό Causa est, quia rationem non admittunt, & omnem legitimae disputatiotiis materiam perimunt, v v loc.
180쪽
Pars prima. a Iphoxime citato docet Aristotcles. Vnde S alibi inquit, absurdum este ,ratione contendere cum ijs, qui non merentur sationem. sed multam : quippe susti- . bus potius, quam rationibus permovendi.
De Ente essendi modis in commvn DISTIN CTIO PRIMA.
Explicatio quorundam. Ter norum. N S latissime sumptum diuidi sol tin reale & rationis; sed haec diuiso est potius nominis, quam rei: quia Ens reale & rationis non habent unu conceptum , seu conuenientia sormalem. 1. Diuidi solet in Eris per se & Ens per accidens: quae diuisio etiam a propriis Enti realis diuisionibus excludenda est: quia Ens per accides non est Ens,sed Entia. Est enim aggregatum per ' accidens ex pluribus piatibus. 3. Ens reale& per se immediate duplicem habet significationem. Primo est idem, quod cxistensacta& sumitur participialiter a verbo Sum. 2'. est idem. quod habens clientiam realem, & sumi- tur nomin liter, alias zmis diluui hes trademus suo