De triumphi romani : origine, permissu, apparatu, via

31쪽

soloret Romam deporiari, fieri non potuit, quin res gestae eorum in suspicionem Vocarentur, qui e Xercitum Secum non deportaverant. Itaque legimus apud Livium s XXX I. 39.) hanc Oxe0ptionem: isne quis triumpharet, qui DXercitum non deportasset, nisi perdomitam Pacatamque provinciam tradidisset successori. Eadem

re Marcelli qu0que triumphus, de quo jam dixi, minutus est;

patres enim nimis anXii dubitabant seutrum minus convenit et, cujus nomine absentis - - supplicatio decreta foret ei praesenti negare triumphum, an, quem tradere eXercitum SueCeS-s0ri jussissent, eum quasi debellato triumphare, quum exercitus

abesset.

Tulli triumphum omnibus, qui alieno auspicio et aliena provincia bellum gesset ant, negatum esse, per se intelligitur.' δ)Cnosar sane duobus legatis, ut triumphum eX Hispania agerent perini sit, itemque Domitius Calvinus, qui rem gesserat sub Octaviani auspiciis, triumphavit, et Ventidius Bassus, qui sub Antonii imporio vicerat. --)Praeteroa libera quidem republica nunquam triuialphum agere potuit, qui sine nutjore magisti alii, pro consule vel praet0re bellum gesserat. Omnes enim proconsul QS et propraetores, quorum triumphi commem0i'antur, consules ot lii notores antea su ei ant et imperio prorogato provincias retinuoi unt.' β) Nain sinibus iiii perii Loina iii talia a inplo pi Olatis raro unus annus conficiendae procinciae sustodit, ita ut triuiii phus in inagisti alii ipso ali lunaito major hibitos fuisse videatui'. 'q) Eorum vero, qui noli pi Orogato ita perio,

sed peculiat i accepto bollum gesserunt, nullus' ) triumphavit praeter Pollipejuan, qui quattuor et vigiliti annos natus, otiiiiiiiiiiii seques tantum Ribinanus e X Africa triuitiphum egit. λ' ) Sod de hae ) Liv. XXVI. 21. Dio Cass. XXXVII. 21.

) Valer. M. II. 8. 2. Liv. XXVIII. 9. XI. 48. XXXIV. 10. Dio Cass. XLIII. 42. XLVIII. 42. XLIX. 21 Primi, qui acto honore, prorogato imperio triumphum egit, P. Philonis, jam mentio tacta est. Pag. 15. 'q) Livius triumphi montioni semper id adjicit: VIII. 2 ,, X. 46. XXXI. 49. N III. 23. '', Ne tribuni quidem eum consulari potestate. Zonar. VII. 19.Liv. epit. l. 89: sequod nulli contigerat.

32쪽

negandi triumphi causa non habeo quod iis addam, quae Becker Handbuch II. 2. p. 8l.) rectissime scripsit.

Ultimum restat triumphi impedimentum, quod idem extremo reipublicae tempore portae triumphali objectum est, ne victoria civili bello parta spem triumphi praebere posset: hut pro aucto imperio, non pro recuperatis, quae p0puli Romani suissent, triumphus duceretur. μ') Attamen res est notissima, quintum Julii Caesaris triumphum de Pompeianis in Hispania victis actum esse, nec non Oetavianum post bellum Philippense ovantem urbem

ingressum. β') Etiam Tacitus hist. lib. IV. 4.) indignabundus

ait: seMulto cum honore verborum Muciano triumphalia de bello civili data. Primus externorum Romae triumphum adeptus est Cornelius Balbus, Gadibus oriundus, a. u. 745. βλ)Quodsi igitur nulla negandi triumphi causa aderat, Senatus, ubi tribunos, qui sorte intercesserant, auctoritate Sua, ut intercessione desisterent, movit, imperatori triumphum decornit. δη)Ac libera quidem ropublica celeriter paucis diebus res dijudicabatur. Sed quum malis ot fallacibus partium artibus respublica distraheretur, difficillime nonnunquam imperatores triumphum

consecuti sunt. Lucullus tres sere annos extra urbem mansit

triumphum exspectans. Etiam Metellus Creticus, qui a. 699. ad urbem venerat, a Pomprio triumphare prohibitus, cum imperio in Apulia mansit et anno tandem tertio post triumphum habuit. - )Pomtinius denique propraetor qui a. 69 l. Galliam administra-Verat, anno demum T . triumphavit. β )'') Valer. M. II. 8. 4. Sueton. Octav. 22. ) Plin. hist. nat. V. 5. Veliri. II. 5 l. ') Diem triumphi non ab senatu, quod nonnulli tradunt, sed ab ipso imperatore statutam esse, docemur, si alios omittimus, uno Livii loco: lib. XXXIX. 6. -Triumphare mense Januario statuerat M. Fulvius.), sed quum audisset consulem M. Aemilium ipsum ad impediendum triumphum Romam venientem aegrum in via substitisse - praetulit triumphi diem. Drumann. II. pag. 54. simulque cum eo Q. Marcius Rex: Sall. Catil. 30.

33쪽

Sin triumphus negatus erat et ne ovatio quidem petitori ab senatu decreta, saepenumero factum est, ut triumpharent, qui repulsam tulerant, in monte Albano. De Papirio Mas0ne, qui primus antiquum illum morem instauravit, jam dixi. Haud parvum autem eorum numerum fuisse, colligi licet e Livii verbis, quacloguntur libr. XXXIII. 23. HIn monte Albano se triumphaturum Q. Minucium) et jure imperii consularis et mult0rum clarorum virorum exemplo et XLIV. 35. seMulti etiam, qui ab senatu non impetrarunt, in monte Albano triumpharunt. Quin Marcellus, Syracusarum victor, pridie quam ovans urbem iniret, in illo m0nto triumphum egit. ββ)

m Liv. XXVI. 21. Plui. Mareeli. 22.

34쪽

m. De pompae triumphalis apparatu.

duum omnes scriptores, qui de triumpho mentionem secerunt, quae ad ordinem ut apparatum triumphi pertinent, ut res aequalibus suis notissimas, negligentes, ea tantum conam morent, quae insolita ot eximia iis viderentur, Appiano, quod Scipionis triumphum J 'unicum necuratius ot uberius deseripsit, gratiam habere debemus. Rem igitur meam ita instituam, ut Appiani narrationi tanquam sundamento praepositae, quae praeterea dicenda sunt, adjungam. Legitur autum libr. VIIJ. 66. ὀ rob πος. in κε ὶ νυν

35쪽

Primum locum obtinebant, quos Appianus omisit, consules et colori magistratus cum iis senatoribus, qui bello non inter-suorant; Dio Cass. LI. 22. Post eos cornicinos et tubicines ibant, quibus statim diserimon indicabatur intor hunc introitum armorum strepitu metum quemdam admiratione mixtum civibus injicientem et ovati0nem, placidiorem pacis nunciam. λ) Deinde, quas Appinnus omittit, tabulae praeferobantur, quibus nomina gentium sub-nctarum, urbium ne terrarum captarum cum numero caesorum

ot captorum hostium inscripta orant. Plinius major VII. 27.)istriumphi praestati0nem eas nominat. Praeda quae Sequebatur, res diversissimas continebat, ita ut prasesertim Asinu gagis reclusis, per complures dies Romanorum oculi satiarentur, antequam imperator ipso urbem ingrederetur. Spolia, vasa preti0Sa, Signa, auri ni gentique acervi, ita ordinata et disposita orant, ut quam splendidissimum praeberent aspectum. Nec aberant ea, quae e turris captis gignebantur; primae arbores in Pomprii triumpho conspectae stini: balsamum et ebenus; ) ferarum autem a Caesa-

forobantur oli pidorum simulacra eburnea vel argentea β) cum turribus m00nibusque et picturae saetorum maxime insignium interdum a clarissimis artificibus ossietuo. β)

) Plui. Marcell. 22. Aemil. Pauli. 33. 3 Plui. Astin. P. 32. ') Plin. hist. XII. 9. eod. lib. 54. Fl. Vopise. Aurelian. 34. , Ovid. ep. ex Pont. II. 1. 37. Appian. XII. 116. de bell. civ. II. 101. Aemilius Paullus Metrodorum pictorem Athenis ad excolendum triumphum suum arcessivit. Plin. XXXV. 40. M.

36쪽

Tum coronae ab Apiano potaminantur a Plutarcho l. d. pr0Xime currum), quae antiquitus laureae, p0stea aureae') ab urbibus provinciarum in triumphi honorem missae, denique acerbum tributum lacino sunt. Lege quidem Julia a. u. 695. proconsulibus vetitum erat, aurum coronarium oXigere, nisi triumphus iis decretus osset, nihilo tamen minus jam o Pisonis')eXemplo Videmus, nomine mutato legi fraudem factam osse Praeterea inde colligi potest, sumptum triumphi ex aerario datum aut non suffecisse aut illo jam temp0ro dari esse desitum.

Victimae porro ducebantur a Paullo centum viginti) et albi ')

quidem tauri, cornibus auratis, ornati Vittis et coronis, quemadmodum otiam feriis Latinis albus semper Jovi taurus mactabatur. Quos captivi sequebantur catenis Vincti, Suo quisque habitu, reges omnibus regiae dignitatis insignibus ornati, nonnunquam aureis vinculis onerati. λ') Neque aliud quidquam p0mpa per urbem acta his rugibus accidere solebat, quam victimis praecedentibus. Quum a sero in Capitolium sinistrorsus currus flecteretur in carcerem illi l0eo propinquum ducti semper sero securi percutiebantur. ) Proximi ibant lict0res purpureis tunicis induti, pone quos

omnia tibiarum et cithararum concentu personabant. Ludiones ip808, qu08 Appianus περ μωσμένους, aureis CoroniS Ornatos, Saltasse

ait, n0n solum simillimos, hy) sed eosdem fuisse, qui in p0mpa Circensi saltatores armatos sequebantur, persuasum habeo. Etenim Dionysius VII. 72.) sic h0s descripsit: μετα τους ἐνοπλίους χο λους

', Cie. in Pis. 37. ') Serv. ad Virgil. Georg. II. 146. istriumphantes de albis tauris sacrificabant. Ovid. Trist. IV. 215. CD. de loco taurorum in pompa Liv. XXXIV. 52. y Zenobiae exempl. apud Vopisc. Aurolian. 34. Mulier prima in vinculis ducta Arsinoe suerat Aegyptia; Dio Cass. XLIV. 19. ) Cic. in Verrem V. 30. -Idemque dies et victoribus imperii et vietis vitae finem facit. CD. Liv. op. XI. de Pontio Samnite. Epit. lib. 66. de Jugurtha Plut. Caes. 27. de Vercingetorige. I'raeterea: Liv. XXVI. 13. Ovid. ep. ex Pont. II. 1. 45. y ) O. Mulier, Etrusker. II. 197.

37쪽

ορχησιν. Si primum nomen respicimus, quum iii υρορ Dorica dialecto vocabulo o noρod respondeat, nullum discrimen est inter Tityristas Appiani et Satyristas Dionysii. Vestimenta quidem ab

Appiano minus accurate describuntur; attamen οἱ πεοιες υσει μοι ejus certe gerebant 11ιοιέω issent Satyrorum. Coronarum autem HSus,

quem Appianus commemorat, facile postero tempore necessisse potest. Sed ea levioris sunt momenti. Dionysius ait, se ipsum in nobilium hominum funeribus seosdem Satyristas ante te eticam saltantes vidisse. Quibuscum si Suetonium comparamus, qui turbulentum Caesaris stinus enarrans Caes. 84.): is sibicines , inquit, et scenici artificos vestem, quam e X instrumento triumphorum ad praesentem usum induerant, detractam sibi atque discissam injecore flammao , omnis dubitatio evanescat necesse est. Notum etiam est, unum ex inimis in funeribus personam mortui ferentem scurrili modo totum ejus habitum imitatum

esse.' ) Quid autem aliud sibi vult illo Appiani sannio, l0nga

VeSte purpurea amictus, aureis armillis et torque ornatus, nisi eadem usus ratione imporatoris triumphantis personam ridicule

gessit 3 Plutarchus quidem, hunc morem Romulo ascribens Rom. 25.) in memoriam seri consset imperatoris cujusdam Vrientium, qui in illo bello imprudentor se gesserit. At quanti ista Romulea origo aestimanda sit, scimus; hoc unum inde elucet, Etrusci ducis

partes agi, Plutarcho quoque apparuisSe. Bullam vero auream, regum Tuscorum ornamentum itemque Romanorum triumphantium

pro puerilis imprudentiae signo habuit. Simillimus nostro illusuit senex, qui Plutarcho et Festo testibus bulla aurea et veste' ) Suet. Vespas. 19. Sed et in funere Favor, archimimus, Personam ejus serens imitansque, ut est mos, sueta et dicta vivi, interrogatis palam procuratoribus quanti funus et pompa constaret, ut audiit, sestertia centies, exclamavit: centum sibi sestertia darent ac se vel in Tiberim projicerent.

38쪽

purpurea ornatus ludis Capitolinis trans forum in Capitolium ducebatur, praecone Sardos venales praedicante, quam V entium auctionem dicebant. δ' )Praeterea Dionysius tibias quoquo et fides describit, quibus in pompa Circensi ludiones canebant. Tibiae orant breves et parvae, barbita et lyrae septem chordis praedita et eburnea. Media autem inter ludios ot currum ipsum triumphalem turibula serebantur, quibus ut in pompa Circensi simulacris deorum in thensis vectis, sic in triumpho imperatori summus honos tribuebatur. Currus triumphalis ipse rotundus et altus, λβ, coloribus Variis, auro, ebore, gemmisy q) distinctus lauro a dimitus hy) quattuor equis coronatis Τη) trahebatur. Albos vero equos triumphales e Camilli saltem tempore fuisse, quum omnes sere Scriptores, qui eam rem attigerunt, tradant, y') operae pretium erit, hunc errorem SuStuliSSe. Nunquam onim a primis temporibus usque ad Caesarem nisi semel a Camilli, id factum est. Ex ipsa rei narratione apud Liv. V. 23. et Plutareh. Camill. 7. apparet, Camillum solitum modum sine exemplo OXcessisso. Itaque Livius ait: is Paxum id non civile modo sed otiam humanum visum; Jovis kSolisque equis aequiparari dictatorem, in religionem etiam trahebant: triumphusque ob eam maxime a uin clarior quam gratior fuit. Plutarchus autem, qui eadem OX causa intoler bilem Camilli insolentiam vituperat, quum, neque ante neque Post eum albis equis ullum imperatorem usum osse, contendat, Certe aut nunquam ipse triumphum vidit, aut sui temporis oblitus, antiqui auctoris verba transcripsit. Caesari enim albas quadrigas ab senatu decretas esse, Dio Cassius claris verbis narrat lib. XLIII. l4.

Fest. s. v. Sardi. p. lat. Plui. Quaest. Rom. 53.' Juvenal. X. 36: hQuidsi vidisset ili aetorem curribus altis Exstantem et medio sublimem in pulvero Cirei 3 Nummi Otiam eam currus formum ostendunt. Zonar. VII. 21. I

sub voce: Triumphus. Rabus, sede Ornamentis triumphal. ' i'rogr. gymnas. Augustati. Vindelic. 1850. Pag. 8.

39쪽

usum esse, id quod Drumalinus negat, eX ipsis verbis apparet:

Sic etiam currum et statuam in terrae imagine stantem accepit. Sed a Caesaris tempore, qui equis utebantur Caesares Semper Camilli exemplum imitati sunt. ing) Antonius autem triumvir primus leones currui adjunxit et ipso cum Cytheride mima urbem invectus est, Did quod , Plinius' ) inquit, sesupra monstra etiam illorum temporum suit. Pomprium deinde Magnum sunt qui dicant, primum quattuor elephantis tractum esse; sed Procilius, quem Plutarchus fortasse auctorem secutus est, portum nimis augustam elephantis transitum dedisse negat. Aurelianus denique quattuor albis cervis, quos bello Gothico captos deinde Jovi immolavit, urbem invectus ost. β)Iti nummis imperatores saepe ipsi equos agunt, quod quum altera manu laurum altera sceptrum haberent, non est verisimile. Immo, ut thensarum quoque equi a pueris ducebantur, veram

rei imaginem praebere videntur ii, in quibus o tui a militibus ducuntur. λ) Attamen Valerius MaXimus IV. 4. 5.): hQuae

manus inquit, semodo arantium boum jugum VeXerant, triumphalis currus habenas retinuerunt. Imperator ipso in curru stat,*η) triumphalibus ornamentis ornatus, de quibus Singulis nunc agam. Primum vestem trium-

Vol. III. p. 609. uot. 85. λ) Dio Cass. XLIII. 21. η) Tibuli. VII. 2. Sueton. Nero 25. Ovid, ars am. 214. Plin. panegyr. 22. ) Plin. III. 21. Cfr. Cie. Philipp. II. 24. 25. 28. 31. Plin. VIII. 2. Plui. Pompej. Il. Vopise. Aureliau. 34.

y) Rasche s. v. TriumphuS. ', Plut. Mareoli. 22. Plin. Panegyr. 17. Juven. X. 37. Senec. Hereul. Oet. 1683. Aem. Pauli. M. Ridiculum sane esset, locos ad confirmandam hanc rem ascribere, nisi saepius noster sedendi mos in Romanos trans

40쪽

phalem minus accurate Appianiis descripsit; nam vestimentum ejus purpureum, aureis stellis distinetum toga tantum Ost, quae

tunica ab eo omittanii , quam in triumpho palmatam nominatam esse notum ost. Sed quum utraque vestis simillima inter se osset, facile illo orror ignosei potest. Nam tunica quoque auro picta orat et quidem palmis auro is, deinde Vietoriarum cum palmis ')vol Caosarum ipsorum imaginibus. Jam si antiqua tempora respicimus, haud se ii, an nons esto h) fides sit tribuenda, qui togas triumphalos antea purpureas tantum, neque pietas fuisse tradit. Etenim praeterquam quod pictarum Vestium usus perantiquus

ost, g) quod etiam Jovis Olympii amiculum Pausania tosio liliis

κοινοιο aureis ornatum erat, ceteri scriptores de I trusea pietarum Vestium origine consentiunt, neque testimonium rudis alicujus picturae multum valere potest. Tunieam otiam apud Etruscos

auro distinctam fuisse, praeter Dionysium, qui eam III. 6l.)Zmυνα ποοτυρο ν χρυσοσinuoν dicit, Verrius ait apud Plin. XXXIII. 19. HAurum super omnia netur ac texitur lanae modo ot sine lana. Tunica aurea triumphasso Tarquinium Priscum Verrius docet. Improbanda vero etiam Festi sontentia de palmatae tunicae nomine videtur esse, quae loco ejus jam reseripto legitur: Tunica autem palmata a latitudine clavorum dicebatur, quase nune a genere picturae appellatur. Quod enim palma tum ost, manus humanae vel ramorum palmae figuram habui; ut digi

tatum a Plinio XI, 47. I 07.) dieitur, qu0d digitis ost praeditum.

ferretur. CD. Griecti. Prosaiker libors. v. Talai, Osiander u. Schwab: Appian. VIII. 60. XII. 116. Dionys. II. 34. Ruperti, IIaiidb. d. Rom. Altertii. II. 955. ') Dionys. III. 61. Dio Cstss. XLIII. 20. Pomptius 'Alexandri M. pallio indutus triuini,hasse dieitur: Appian XII. 116. ') Isidor. orig. XIX. 24.

) S. v. Pieta toga. -Pieta quae nunc toga dieitur, purpur a nute vocitata est, eaque erat sine pictura. Ejus rei argumentum est pictura in aede Vertumni et Consi, quarum in altera L. Papir. Cursor, in altera M. Fulvius Flaceus triumphantos ita picti sunt. Plin. I III. 74. se Praetextae apud Etruscos originem inVen re. metas vestes jam apud Homorum suisse, unde triumphales natae.

) Retinuit Festi sententiam, qui tunicam palmatam deseripsit in isPaully. Reallex. vol. VI. CD. Mulier, Etrusk. p. 373.