Rhetoricorum M.T. Ciceronis ad Herennium libri quatuor. Eiusdem de inuentione libri 2

251쪽

L I B E R II. as et rari. Iudicatio: Atrocitas iniuriarum situ ne causaesit: uare dum de ea iudicetur, de aliquo maiore malificio, de quo iudicium comparat fit,priiudicetur: is exelli plum quidem hoc erum. In omni autem causa ab utroque quaeri oportebit,aquo,et ph quoi,et quomodo,et quo tempore aut agi, aut iudicari,aut quid titui de ea re coveniat. Id ex paristibus iurii, de quibaes post dicendum est, fumi oportebit,

et ratiocinari quid insimilibus rebusferi soleat,et uictis re utrium malitia quid aliud agatur, aliudsimiletur, an pultitia,an neces itudine, quod alio modo agi non posit, an occasione agendi hcset iudicium aut actio constituta,

ii rectesine ulla re eiusmodi res agatur. Locius autem comunii contra eium, qui translationem

inducet,Agere iudiciam,ac poena,quia cause dissidat. A translatione autem omniam 're perturbationes non ita res agatur, et in iudiciam ueniat, quo pacto oporteat: hoc ei ,si aut cum eo agatur qui cum non oporteat, autaeia poena,alio crimine,alio tempore,ut 3 hanc rationem ad perturbationem iudiciorum omniam pertinere. Tres igitur eae constitutiones,quae parteis non habet, ad hunc modum tra utitur. Nunc generalem constitutioncm, . et parte i etas considerentius.ciam et stetito, refcti nomine concessse, neque ulla

actionis illata controuersia, uis et natur et g us negotrum ipsius quaeritur , constitutionem generalem appellaanis . Huias primas esse parteis duas nobis uideri diximus: negotialem,et iuridiculenti Negotialis con

252쪽

bet implicitum controuersim Ea est huiusmodi: misisti pupillub crede ficit,pupillus aute ante mortuita est, quam in sui tutelam ueniret. De heredisse ea, quae pupillo uerinit, inter eos qui patris pupilli haeredes secundi sunt, crinter agnatos pupilli controuersia est. Posses io haeredum fecundoru est. Intentio est agnatorii. Notira pecunia est, de qua is, cuius agnati sumus, te laus non est. Deputilo est imo nostra, qui haeredes secundi testamento patris suis

mus. aestio est,utrorumsit. Ratio est:Pater enim 'siab etfilio testamentuscripsit, dum is pupillus es in Q parire quaest furunt, testamento patris nostra fiant necesse est. Infirmatio est rationis: Imo patres biscripsit, et se. eundum haerede non filio, sed sibi iusit esse. Quare praeaterquam quod ipsiussit in testamento,iam uestrum esse non potest. Iudicatio: Posit nequisquis destrum pupilli re testa iri , an haeredes secundi ipsius patri milias, non fit m eius pupilii heredessint. Ais hoc non alienum est,

ad inulta pertineatine aut nusquam,aut ciuequas dicatur hic admonerea uni cause quae plureis habent raritiones insimplici constitutione: quodsi,di id quodliauest, ut quod definditur pluribus de causis rectu, aut proahabile uideri potest, ut in hac ipsa causa. Supponatur

enim ab haeredibri haec ratio: Vniugenim pecuniae plureres disimilibus de causis haeredes esse non possunt, nec unquamu est, ut eiusdem pecuniae alius testiuento,alm Iege haeres est. Infirmatio aute haec eri : No est una pracunia, propterea quod alicta iam res pupilli aduentitia, cuius haeres non illo tempore in testamento quisquam priptus erat ,si quid purio accidispi, cris astera patris

etiam

253쪽

LIBER ILetiam nunc mortui uoluntas plurimum ualebat, quae immortuo pupilio, sim haeredibus concedebat. Iudicatio est: una ne pecunia ferae Ac si hac erunt usi infirmatione, posse plure, esse unius haeredes pecuniae dij inlibu de causis, de eo ipso iudicatio nascitur: Possint ne eiusdem pecuniae plures dis libus generibus ese hae redes.

Ergo una in constitutione intellium est, quomodo et rationes,et rationum infirmationes, et praeterea iuridicationes phiressant Nunc huius generis praecepta virideamu3. Virbs, aut etiam omnibus , si plures ambigent, ius ex quibu3 rebus constet , est considerandum. Initii ergo eius ab natura ductu uidetur. laeda autem ex utiis struis ratione,aut perspicua nobis,aut obscura in consteis tudinem uenisse Porum autem approbata quaedam, aut a consuetudincaut a uerb utilia uis legibus esse firmata. Ac naturae quidem ius est, quod nobis non opinio, sed Narunt iunquaedam innata uis errat, ut religionem, pietatem, graratiam,vindicationem,obstruantiam,veritum. Religionem eum, quae in metu, et cerimonia deorum i d si

fit, pellant

Pietatem, quae erga patriam, aut parentes, aut alios sanguine coniunctos,fficium conseruare moneati Gratiam,quae in memoria, et remumeratione officio, Grais rim,et bonorum, et amicitiarum obseruantiam teneati Vindicatione,per quam vim, et columeliam defindeta vindicatio.

,aut ulciscendo propulsamus a nobis, et a nostris, qui

nobis esse chari debentere perquam peccata punimul Obseruantia, per qui aetate,aut sapientia, aut honore, Oblini tim tui aliqua dignitare antecedentes reueremur, W colimus. Veri

254쪽

1.5 D E I N v E N T. Pura , veritum, per quam damus operam, ne quid aliter quam confirmauerimus,fiat, ut illim, auis urim sit. Ac naturae quidem iura minius ipsa quaeruntur ad hanc controuersiam, quod neque in hoc ciuili iure uersantur, et a uulgami intelligentia remotiora sunt: ad fistulituru . nem uero aliquam, aut ad rem amplifandum sepe sunt instrenda.Consi iugulis coli,etrum inii autem ius esse putatur, id quod uolan, tui. lase omnium fine Iege uetuitis comprobarit. In ea autem iura sunt quaedam ipsa iam certa propter uetuitam. Qiso in genere et alia sunt muta, et eorum multo moxima pars,quae praetores edicere consueuerunt. Quaedam

autem genera iuris iam certa cosuetudine Facta sunt, quod

gem paelum,pariiudicatum.

P vin est,quod inter aliquos conuenit, quod iam ira iustum putatur,ut iuri praestare dicatur.

r. Pariquod inter omnis aequabiles

lavi Arum, iudieatum, de quo iam ante sententia iusicum, aut aliquorum constituta est. Iam iura legitima ex legibus cognosci oportebit. His ergo ex partibu3 iuris quicquid aut ex ipsa re, aut ex simili, aut ex maiore, aut ex minorere nasci uidebituri quili attendere, ais elicere pertenatando unumquis parte iuris debebit. Lorem autem comis munium, quoniam ist ante dictum est duo sunt genera, quorum altera dubiae rei, alterum certae continet amplifcationem,quid ipsa causa det, et quid augeri per commuis ne locu posit,' oporteat,residerabitur. Na certi qui in

omneis incidant loci, praescribi non posunt. In plerisique stat se ab autoritate imponsiliorum,di contra aritoristatem

255쪽

LIBER II. et et 'tatem dici oportebit. Attendendum est autem et in hae, er in omnibus,nim quos Iocos communeis, praeter eos, quos exposuimus psa res ostendat. Nunc iuridici e granufi partes eius confideremug. Iuridiclusis est ,in qua aequi et iniqui natura,et prae/mj aut poenae ratio quaeritur. Huius partes sunt dux, quarum alteram absolutam, alteram assumptiuum nora

minamussi

Absoluta est, quae ipsa in se, non ut negotialis impiis Abstiuiticiae,et abfrondue,sed patentius, et expeditiug recti, 'non recti quaestionem continet, ea est huiusmodi: cum Thebani Lacedaemonios bello superauissent, fere mos rim Graiis,m interse bellum gesissent,ut ij qui uicis sentit rapvaeu aliquod in finibis Atuerent, uictoriae moedo in praesentia declarandae causa, non ut in perpetuum belli memoria maneret,aeneum tituerunt trophaeum. Accusantur apud Amphthonas, id est,apud commuis Amphi perine Graeciae concilium. Intentio est, Non oportui Depulisio est, Oportuit. Quaessio est , Oportuit ne . Ratio est, Eum enim ex bello gloriam uirtute peperimus, ut eius aeterna insignia posteris noctris relinquere uelletnu . Infirmatio est, Attamen aeternum inimicitia rum moniamentum Graios de Graijs tituere non oportet. Iudicaretio est, cum ni e uirtutu celebrandae causa Graj de Graisi aeternum inimicitiarum monimentum statuerint, recte Gan contra fecerint. Hanc ideo rationem subiecti. mu ut hoc cause genim ipse, de quo agimus, cognore

sceretur. si eam supposuissemus, qua fri spe usi

256쪽

a et D E I N V E N T. nem criminis dilaberemunde qua Uloquemur Vtru sautem cause genus in hanc causam incidere peri seu eg In hanc argumentationes ex isdem locis sumendae, sunt, ais in causam negotiaten de qua ante dictum eg Locos autem communes et ex causa ipsa, si quia inerit indignationis, aut conquestionis,et ex iuris uti litate,' natura milios et graueis fumere licebit, et oportebit, si cause dignitas uidebittae postulare. Nunc asymptivam partem iuridicialis consideremus. Ivsumptim, Agriptiua igitur tunc dicitur, cim ipsim ex ' Mi probari non potest, aliquo autem fris adiuncto regime ara to definditur. Eius partes sunt quatuor: comparatio,RORp3 3μ' -eriminis, Remotio eriminis, concesto. comparatio est,cu . liquodsictu,quod per se ipsum nonsit probandu, ex eo,cuius id causa Fictu est, destnditur. Ea est huiusmoridi: Quida imperator, ab hoctibus circunsideretur,nes Hugere ullo modo posset, depactus est cim eis,ut arma, et impedimenta relinqueret, milites educeret,itas 'cin Armis,et impedimentis amisis, praeter spem milites conis Ouit. Accusitur maiestiti Incurrit huc definitio,quid fit Ledere maiestatemfed nos hunc locum,de quo agimus, consideremus. Intentio est, Non oportuit arma, et imperedimenta relinquere. Depulsio est, Oportuit. Quaestio est, Oportuerit ne Ratio est, Mi lites enim omnes peri piit, Infirmatio est,aut coniecturalis, Non per Fent:alit alterira coniecturalis, Non ideo 'cim. E x quibus sunt iudicaritiones, Per gent ne: et ideo ne ficerit. aut haec compactraliumcuiu3 nunc itidemus: At enim sitius 'it amitis' tere milites, quam arma, et impedimenta hopibus conis

cedere, l

257쪽

LIBER II. et cedere. Ex qua iudicatio nascitur, cum omnes perituri milites essent, niti ad hanc pactionem uenissent, utrum

satius fuerit amittere milites,an ad hanc raditionem uerenire. Hoc cause genuis ex his locis tratari conueniet. Oportebit actibere caeterarum quo si costitutionum rarationem, ais praecepta, ac maxime coniecturis Faciendis

infirmare illud, quod cum eo quod crimini dabitur,vj qui accusabuntur, comparabunt. Id fiet, si aut id quod discent definsores futurum sui sie, niti id felim esset quo de facto iudicium est, futurum fiese negabitur: aut si alia

ratione,CT aliam ob causam ac dicet se reuis fecissee, deae monstrabitur esse Factium. Eius rei confirmatio, et item contraria de parte infirmatio ex coiecturali costitutionestametur. Sin aute certo nomine malefici j uocabitur in tuae dicium,sicut in hac causa (nam mutemus accersitur deae sinitioncet definitionis praeceptis uti oportebit. Atquelaec quidem plibus in hoc genere incidunt, ut contem Aur et definitione utedum sit. Sin aliud quos aliquod genus incidet,eius generis praecepta licebit huc pari raritione transferre. Nam accusatori maxime est in hoc cla borandum,ut id ipsum Mum,propter quod sibi reus coiscedi putat oportere, quam plurimis infirmet rationibus: quod Facile est,si quam plurimis constitutionibus aggredidiatur id improbare. Ipsa autem comparatio separata a caeteris generibus controuersiarumsie ex sua ui consideriralitur,si illud quod comparabitur, aut non honesium, aut no utile,aut non necessarium fuisse,aut non tetritoperire utile, aut non tantopere honestum, aut non tantopere

258쪽

DE INVENT.cusatorem illud, quod ipse arguat, ab eo quod de sorconiparat separare id autem ciet, FI dmonstrabit non ita fieri solere, neq; oportere, nes esse rationem, quare hoc propter hoc sis,ut propter salutem militim ea, qua

salutis causa comparata sunt , hostibist tradantur. Pollea comparare oportebit cum beneficio maleficum, Croomnino id quod arguitur, cum eo quod istam ab deis snsore laudatur,aut siciendum filisse demonstratum,conis tendere: et hoc extenuando in dicrum magnitudinem se. mul adaugere. Id fieri poterit, si demon abitur honeis Ilius, utilius, magis necessarium sitisse illud quod uitarituus,quam istud quod fecerit.

Honesti autem,et utilis, et necessui j uis, et natura, in deliberationis praeceptis cognoscetur. Deinde oporatebit ipsum illam comparatium iudicationem exponeremquam causam deliberatium , et de ea ex deliber uonis praeceptis deinceps dicere. Sit enim haec iudicatio, qua ante exposuimu3: cum omnes perituri milites ebent,

nisi ad hanc pactionem uenissent,utrum sata fuerit praritie milites, an ad hanc pactionem uenire. Hoc ex locis deliberationis , quasi aliquam in consultationem res vereniat,tratari oportebit. Desticor autem quibus in locis ab accusatore aliae constitutiones erunt inductae, in ijs

ipse quos ex isdem constitutionibM defensionem comis

parabit,caeteros autem omneis locos, qui ad ipsam conti: parationem pertinebunt,ex cotrario tractabit. Loci auisiem commes erunt accusatoriae, in eum,qui cum de si turpi aliquo,aut inutili,aut utroque fleatur,quaerat taminen aliquam definsionei dimi inutilitate, aut turpis tudineri

259쪽

nis est ut bene tramita in hac causi, imagno

inam cum amplificatione benes

Turre, inita scin luctum peccato itinet

ias eccoit ua uis uertit sororein sua uiu 'morte non laborantem Fonsi autem mappetarem

ne occiderit. Ret ell: Illa enim lugebain an negle et porum mpet et tri , O populi Romani uictoria non gauderet, opora

tuerit ne eam afratre sedemnatam necari. Hoc in penere causae, primum, si quid ex caeteri , si

260쪽

D E I N v E N T. ibone praeceptim est. Post a se qua Acultas erit, per ali quam constitutionem illum, in quem crimen transfertur, de'ndere. Deinde leuius ese illud, quod in alterum pre catam reus transfrat, quam quod ipse susceperitSostea

translationis partibus uti, et ostendere a quo, et per quoi,et quo modo,' quo tempore aut agi,aut iudicauiri,auistitui de ea re conuenerit, ac foria o dere non

oportuis e ante supplicium, quam iudicium interponerere. Tum leges quos, et iudicia demonstranda sunt,per quae potucrit id peccatum, quod stonte sua reus puniatus sit,inoribus,' iudicio uindicari. Deinde negare deae bebit,audiri oportere id, quod in eum criminis confirmiunde quo is ipse qui cubat,iudicium feri noluerit,et id quod iudicatum non sit, pro inficto haberi oportere.

Postea imprudentiam demonisare eorum, qui eum nunc

apud iudices accusent,quem sime iudicibus ipsi condemisnarint,et de eo iudicium sciunt, de quo iam ipsi supisplicium sumpserint. Postea perturbationein iudici j futuis ram dicemus, et iudices longius quam potestite habeant progresuros,' simul et de reo,et de eo quem reus araguat,iudicarint. Deinde hoc si constitutumsit,ut peccata homines peccatis,' iniuriag iniuriis ulciscantur, quanatum incommodorum consequatur. Ac si idemscere ipse, qui nunc accusat,uoluissentie hoc quidem ipso quicquam opus filisfiet iudicio. Si uero caeteri quosi idem friunt, omnino iudicium nullum suturum. Postea dentonstrabintur,nesi iudicio quidem ista damnata epet, in quam id crimen ab reo conmatur,potuisse huc ipsum de illa 'puplicium sumere. Quare esse indignum, eum, qui ne de damnata