장음표시 사용
31쪽
CAPUT II. DE LANEIS EFFLUVIIS; EORUMQUE EFFICACIA, VEL MOX A.
Ηilosophis Experimentalibus dubium esse non potest , quin ex quacumque cor porum, etiam in specie durissimorum , superficie invisibilia quaedam corpuscula jugi continentique effluxu promanent , atque in circumfusium undique nobis aera eXonerentur. Hinc est, quod aer Chaossit omnium, horumque diversi generis fragmentorum e Ter raqueo globo elevatorum ingens. o ausin inde materiae indefinita divisibilitast Quantum effluviorum subtilitas, & multitudo humanum superat captumi Ob Lignum igni commisesum , projectumque fumat, lignum jam non est; non solum enim ejusdem massis corpusicula a se invicem separantur, verum etiam nectentia vincula, quibus instar glutinis corporum elementa illa uniebantur, aetione ignis solvuntur. atque sub specie sumi, flammaeque rapiuntur, vel cineris sub forma ma-
32쪽
nent. Infunde aquae sontanae lignorum quorumdam Indicorucortices, en tibi succis inde extractis tota dives lymphae moles, quin corticum materia respectu voluminis ullatenus mu tetur. Efflatus ex ebulliente aqua odorisera emanans, & conclavi receptus , quam immensam atomorum odoratorum, intacta aqvie mole, divisionem sistiti, ut merito dixeris , Naturam continuo admiranda uniformitate regenerari, neminem que esse sanae mentis, qui particularum adtu separatarum incredibilem copiam temere negaverit, quaeque numero, & te
nuitate sua omnem Imaginationis conatum eludunt Quid ergo dicendum est de Lanae effluviisὶ An contraria omni ra tioni lege abjicienda Θ Non , inquam enim corpus est, R ceterorum corporum legem sequitur, proindeque more illorum molleculas quasdam exhalat.
ΙΙ. Qua vero ratione ex ceterorum corporum mole con tinuo avolat particularis vapor , eadem quoque ex vestimen
iis laneis jugis transpirat exhalatio ; cum hoc distri mine, quod primae speciei corpustula in circumambientem tantum aerem, causa communi, diffundantur; Laneae autem vestis halitus potiori de causa exeuntes, intra cutis meatus insinuentur. Quippe ut subterraneus quidam ignis negari non potest; qui semper agit, numquam otiosius torpet; sic b certo caloris gradu adcumbens nobis aera imbuitur juxta diversa tempora , locaque variante. Quem quidem ignem Elementalem , probabile sane habetur, in vacuo, & in meatibus intra solidi sesimas massas, vacuis relictis , contentum quiescere num quam, sed moveri, & agere semper, atque imprimis id conari, Elementa ut removeat a se mutuo , adeoque ut semet expandat aequabilius ipse ignis. Porro si ita incarceratus ignis corporum elementa separat, quid aget, ubi suae spontis factus, & in libertatem assertus, liquida, solidaque in omnem sensum aggreditur corporaῖ Haec enim volatilia dissipantur, & si sint fixa, continuata emu vio
33쪽
rum evaporatione magis figentur. DcJ Intelliges inde, praecipuam ignis naturalis, & corpora ambientis actionem esse, ut massulas corpora componentes, leviores 1 se dividat, divisaseque perpetim detrahat, & detractas quoquovorsum dispergat; Quod ii ignis per omnia diffusus, majorem, vel minorem motus quantitatem in corporibus servat, quam proinde uberior, vel parcior deperditio subtiliorii partium consequitur; quid nurum , si temporis lapsu, omnia pereant, atque nonnulla corpora imminuantur mole, donec celerius solito evanescanti Ita sane, Stagna paludesque siccarentur penitus, nisi imbribus continuo resarciretur evaporatio. Sed & scimus illud , quod corporibus in aere calido degentibus exsiccatis sponte perit esse levissimum, & aereum. Plantas, quaeso, inspice , quae aestivo maxime tempore in aere aprico ingentem eiu uviorum vim in circumdantem at monsphaeram emittunt; & inde liquido perspicies, sola aquae & spiritus deperditione vegetabilium machinulas calore adeo deperire, ut ingenti sub aestu proprio ponderi succumbant ad terram conflexa sero, mane au- tem adsisrante frigidiori aura, partibus continuo renOVatiS, de sua matrice alacrius in vigoratae resurgant. Quid istud rerum est Z Nonne praesente calore partium avolatio reparationem eamdem excedit; atque noctis tempore, novo accedente particularum supplemento , pori replenturi III. Sed ut diximus q. II., dissuta corporum exhalationes, quamdiu otiose in aere manent, vix quidquam notabilis in
subjecta corpora exercent : quamprimum vero intra corporis viventis corium admittuntur, mira producunt. Certe Solis VPlida actio in plantas excitat atmosphaeras mirae emcaciae per diffuses spiritus atque ut ventorum motus in longinqua devehit; sic aer horum effluviorum vehiculum intra corporum nostrorum meatus eadem immittit. Nemorum densorum opacae umbrae, vaporibus collectis, morbos varios iape, &mortem inserunt Sylvaecolis, ut in America Venenatarum
feracissima arborum, tristibus experimentis constit j t .sbJ Hisce
34쪽
observatis, dicere liceat, ex veste lanea corpori applicata peculiarem , eamque volatiliorem, aeream , ela siticamque male riem prodire , atque certa hac suae indolis atmosphaera cutem contegere eamdem lanam, quae partes minime sensibiles gerit, sed quae stupendos, & vix observabiles effluviorum laneorum effectus producere apta est. Quae omnia sisto , non eo quidem animo, ac si aniles fabulas, otiosorum gerras, Vel credulorum commenta, & mendacium figmenta persuadere contenderem. Absit enim. Nimis novi, quam arduum sit verba Lectori emunctae naris dare. Verum si per vim Analogiae, mihi quod aequum est detur, continuo de stirpibus, sine ulla fere ponderis jactura, invisibilem quemdam halitum in circumstans aera evehi, & osculis culaneis bibulis reirp- tum, vires sibi proprias cum in solidis, tum in fluidis anima- malium partibus exerere; sa Quis nobis effluvia isthaec fugacissima , & volatilia de corpore lanae, jugi effluxu manantia, & nobis absque ullo fructu , noxa ve aliquando applicari, temere negabit Θ profecto Napelli manu detenti, & calefa- isti laethalis commemoratur vapor. bJ Neque adeo fibulosis adscribendum statim quae de corporum quorumdam in distantia efficacia tradi solent in historia Plantarum, & quae a gravioribus Authoribus prodita sunt. OcJ Tandem crocus regioni cordis admotus laetitiae sensum, insensibili sui parte, communicare sertur. Hujusmodi igitur sunt illae aspirationes , quae sive a laneis, sive lineis vestibus, modo mundae sint , in corpus nostrum derivatae, spiritus exhilare solent . Mirum quippe est ri quantum s Psium munditie , verba sunt Ramagini, be i ac puritate spiritus auimales hilareutur. Quam observationem, etsi prima fronte in abundantiorem effectam inde, insensibilem transpirationem detorqueas, nihilo aJ Boerh. ibid. bJ Emmanuel Xon . Re uum vegetab. dic.
l. c. fcJ Confer: Et mulorum de Meustr. cap. XX l. In uret. p. m. i Thes x I. , G de Cura metuetica tu ipendice g. I. io m. I. p. m. 93. dJ Flavius lib. cap. feJ de Morbis
35쪽
hilo tamen secisis, re introspecta, in vestium quarumcumque
nitore aliud quam augmentum transpirationis corpus experitur. Non enim semper , et ii lotae vestes induantur, objectos cutis poros aperiunt , & insensibilem halitum promovent : quin ut aliquando compertum est, & ut infra dicetur, cutis porulos irritando , eg reisurum rorem corporis praecludunt . Adde , experientia constare, quos emundatum purgartumque indumentum tegit, in ipso convestionis momento, quamvis immundam, & lutulentam cutim gerant, nescio
quonam hilaritatis laetitiaeque sensiti persundi, & solito agilioresse sentire; quin per oscula culanea ullum insensii bilis transpi- rationis incrementum accesiisse, suspicari possis, quae spurcitie, & naturali glutine obstrueta supponuntur. IV. Latet igitur, ut in aliis corporibus, Φ. II. III. sic in vacuolis indutae Lanc quoddam aereum, spirituosium, elasticum ejusdem cum Mus naturae, illudque calore subjectae cutis in motum adactum expandi more elasticorum corporum , potest, atqe in obvios canaliculos, qua data porta , irrumpere. Itaque ingreditur patentes in corporis habitu insensi biles meatus, naturali calore jam laxatos . Neque est, cur aeris introitum , vel vicem hujus gerentis partis cujusdam subtilioris in sanguinem, hac via negemus; quoniam prς sensuum nostrorum hebetudine vasa, per quae idem fluidum subit, conspici nequeunt; tum quod refragari videtur experientia illorum effectuum, qui a corpusculis cutis poris bibulis admissis proveniunt; & de quibus in paragraphis citatis dictum est; tum quod alii ductus , qui liquoribus crastioribus
deserendis inserviunt, non antea oculis patent, quam eorum
capillares ea n aliculi plures , post spatium aliquod emensum,
in canalem quemdam notabilem coierint. Quae enim oculi acies primas Lamorum, aut etiam venosorum ductuum origines umquam intuita est i Quanto mi talis licet ductus istos aereos discernere, quos brevissimos, & exilisti mos esse oportuit, ad hauriendas particulas quasdam vitales, & elasticas ab aere peculiari Uneo, & certis principiis soli lans peculiaribus , R incognitis divite Z Nonne inde liquido cernes, fore ut admissis harum particularum sanguinis, mas a diversis in E a dis
36쪽
dis agitetur, R imperceptibiles quasdam operationes experiatur Z Quae non tam ingesti aeris elaterio, quam ceteris elementis, & aliis diversis indolis spirituosis partibus moli aeres commixtis debetur. Testes sunt atomi pestilentiales diu in lana degentes, & de quibuS infra fusissime dicetur Cop. XI. V. Verum merito quaeritur, quodnam sit, illius rapvs IV. aerei & fumantis continuo balitus genium . Cui quidem recludendae dissicultati satis erit in praesentia, originem & priu-cipia Iani ab animali, cui nectitur, repetere, ut aliqua hic saltem lux affulgeat. Enim vero Pili in corpore humano, Ruus in animalibus vix quidquam inter se differunt, nisii quod
nonnullas externas qualitates adtinet. In homine juniore totum corpus villis adspersem est, &' puellae recens natae,
puerique a matre fumantis cutis, faJ si leute sitrea conspiciatur, mollicula lanugine pubescit. Nigritis Zona Torridarincolis corpus leve, ipsi capilli pauci, breves, Dur si miles;& omnibus animalibus sub Austro degentibus rariores pili, Sc eaduci; sub Borea pulcherrimae, & densissimae villos e pelles Ursorum , Vulpiumque. bJ Itaque juxta varias temporum , coelique constitutiones , Pilorum natura, Laucrumque indoles multifariam alteratur , neque coloris mutatio, orga nigationis, machinaeque varietatem ostendit. Est enim Pilus, sive flum laneum, congeries nervulorum, internam medullam habentium , qui naetii a cute vaginula in aerem modo
sub specie pilorum , mod6 sub forma Icur producuntur. Oe Inde titillatio illa mirifica, quae a leni tractione pilorum oritur. Pili subito albi terrore, vel alio vehementi pathemate evadentes, atque Dux colorem emulantes, non indicant certe jacturam humidi internas capilli partes alluentis. avulsi enim pili, & diu detenti in aere sicco, pristinam nigredinem servant; neque in momento fieri poste, humidarum, mucilaginosarumque partium avolatione, ut vulgo sibi
persuadent, nobis constat . feJ Restat, ut phenomenon illud
37쪽
spirituosi cuiusdam laticis, Iana, pilive internam compagem
ultro citroque permeantis effectus statuatur; qui, mutata in temporis momento pili superficie, colorem varium gignere aptus est. Porro cum pili nutriantur, & crestant, hujusmodi incrementum vel ab ipsa medulla derivandum est, ut placuit Μαφ2bio, vel ab aliquo gelatinosb humore proficiscitur. Accedit, quod ubicumque pili sunt, ibi glandulae cui
neae pingues copiosis inveniuntur; ut in capite observatur, quod si per aliquot dies tectum servetur, totum oleo exundat. Vide supra Cap. I. Sed & exilissima foramina in uua, piloque allegantur a nonnullis, a) per quae ipsa interior me dulla exsudet. Tandem nescio quid ignei, 3c corpusculorum electricorum, sub serma stintillarum e corpore pilorum pro fidi statur, ut observatum est. b VI. Hinc est β. v. quod materia aerea in syphunculis laneis hosipitans, laevissima habeatur , nescio, quo spiritu , oleoque volatili praedita sit; nam Lavor ignem flammamque facile alunt. Neque illamet principia in Duc Animali tantum
unita admitti possunt. Non equidem inficior, in lana recenti & succida, praefata componentia copiosius, ve Sellusque sporulos implere: verum id assirmo, quod si major componentium pars avolet, remanet adhuc aliqualis portio in textis
etiam laneis observanda, quae calore in nervum erumpat .
Supra g. I. II. III. Non novum enim est, in cadavere, diu etiam post mortem, pilos germinare, & efflorescere. Cujus quidem probabilior causa videtur esse conceptus putrefactis in liquidis motus, tam quae universum corpuS perlustrant, quam quae interna pili Duxque irrigando pererrant; quo fit, ut humi di, & salium aere abreptorum connubio in Ducto vellere slucta excitetur, partes oleaginosas indigenas attenuans, &mixti salia mirum exaltans: c) idque eo facilius eveniet, quo Letuar corporis utpote rari, vacuola laxiora suerint. Quidni ergo fieri potest, indumenta ut lanea corpori superinduta materiam illam elasticam volatilemque, & omnem sensium su-
38쪽
I gientem, calore item corporis , majori calore ambientis percitam , & exaltatam humoribus nostris affundant 7 Quae intus adaeta vel elasticitatem salutarem in liquidis, peculiaremque tonus in vigorationem promotura est, vel deleteriis oleis, salibusque degeneribus praegnans, morbosam diathesim iisdem tacite affricabit: jam vero si neque haec sussicere videntur, Che micorum disciplina consulatur: Haec enim Cultores suos edo-Cuit per ignem re sol vere col lectam capillorum copiam in laticem , spiritus, olea, sales volatiles, terram, cui suppetat ditior salium volatilium vis; nullamque corporis partem sica tere spiritibus tam acribus; Vides, quam occupata sit in minimis, certa finis Natura fabral Spedia quantae molis, quan tae sapientiae sit, unum capillum, vel velleris filulum conderet
Nihil quippe so in hisce simplicissimis , & extimis Animalium particulis otiosum, supervacaneum nihil, nihil quod e Xer citatissimae Mechanicae subtilitas emendare, aut proposito impetrando commodius aptare queat; nihil demum quod numero, pondere, & mensura adorandus Naturae Conditor, ad pompam usque hic non disposuerit: sed ad alia. VII. Atque hactenus de prima e Suviorum laneorum origine dictum est . Datur & alia species, quae non ex invisi bilibus conflatur minutiis, neque penetrantissimis corpusculis emergit; sed quae tamen plus mali, quam boni in corporibus animatis producere apta est. Istiusmodi autem eiu uviorum classem constituunt infiniti propemodum villi, magis vel minus in superficie amictus Iouei, juxta diversam texturam, C pite I. q. IV. V. salientes. Cum enim continuo attritu inter cutem sani corporis, & pannum vestientem solvantur fibrillulae, atque simplicissimi pili, villique ex eadem superficie jugi avulsione abradantur; feri vix potest , quin pergente ii
lius pressionis affrictu, aculeata illa ramenta abstracta Osculisculaneis infigantur, & vicem stimuli suppleant: tum quod durissima etiam corpora, ut aurum, solo tritu omnino dissolvi possint; tum quod ramenta illa lanea celerrime, & impetu quodam ad peripheriam corporis appulsa elastica cum
39쪽
stit, Cap. I. supra β. III. IV. res liant , & sese restituant ,
rursumque in eosdem sensiles culaneos nervulos impingant ,& sensum stimuli imprimant. Neque valet, lauam corpus esse molle, proindeque incapaX itus & reditus, ex quibus energia elastici stimuli eruitur: Non, inquam: quippe illa istantilla fragmenta lanea , solo prodiadia tritu, velut quaedam ultima elementa flamentorum laneorum agnosco; proindeque licet composita, ex hisce elementis cuspide pi editis Lana nexum partium minus habeat resistentem, sed facile cedentem; ipsa tamen elementa corpori calenti , eo quo diximus modo
assescata, eX pansilia, & contra et ilia sunt propria indole; a
indeque sensibilissimo portili animati cavo in h.erentia Supra β. VI. molestam titillationcm producere valent. Rursus concipi potest, deciduis ea ratione lanae corpusculis, omnes abesse nocendi, stimulandique potentiam, nullumque penitus inesse elasticitatis nisum; sed eodem tempore nocere Animali illa possunt & agere non modo sola occupatione meatuum cutis antea Vacuorum, verum etiam actione extendendi a se invicem corporis cuticularis stamina solida vero, &reali dilatatu. Hinc sudore jugiter effluente, penetrati, hu- me statique villi lanei obstruentes expanduntur in omne dimensionem: hinc mirifici sunt, & morbosi effecitus ab ejus modi laneae substantiae evaporatione, quae intra pororum transpirabilium cava prius libera sese recipit: hinc quoquovorsum frustula illa lanea exiguissima intumescunt, sicque sese dilatando, faciunt sepe mutationes in cute incredibiles, de quibus infra redibit sermo Cap. IX. VIII. Mechanicam autem illam in vellere stimulandi q. v I I.
facultatem , praeter cetera innuunt: & figura flamentorum laneorum in acumen vergens & pruritus, quem excitant
Pili , dum in farista sordibus cutis oscilla frustra perrumpere nituntur, salutaremque scalpendi motum in ad jumentum flagitant, quo purgatur cutis b) & tandem Tussis, ab imprudenter, vel casu quodam aere abreptis lanae villis, A
40쪽
per senestram, vel per hujus rimulam admissi, obvolitantes cernuntur ad instar atomorum; prae primis in officinis Fullonum, & lanam vel linum Carminantium illud contingit , in quibus Lanifici de stimulis in organis spiritalibus conquaeri solent. Quod autem adtinet obstruendi singularem potentiam, quae in hac secunda specie effluviorum dominatur , illud solum notasse scissecerit, divulsam molleculam tomenti lanei, cum summe plicatili, & in omnem sensum flexibili pilorum constet mole , tam iners corpusculum, & quiescens, si in spiramenta tenuissima cutis sese involvat, aditum sibi praeci
dere, proindeque proprio pondere gravare, & in farcire vascula poterit. His addendum est, cutis siphunculos ex unguine, quo pilus, vel laneum stamen natura illinitur, & humescit, Cas. I. q. v. facillime obstrui. Oleosa enim tenacitas inter caursas obstructionis, & quidem inflammatoriae, merito recen
IX. Denique ultimum effluviorum Murorum genus consur git multitudine tenuissimarum mollecularum corporum e O ticorum , de foris advenientium, R interstitiis lanearu Ve stium, interceptarum. Quarum quidem particularum in spam titis Muris latitantium varia, confusaque permixtione, atque . diversis earumdem indole & motu oriuntur, non solum Omnia phenomena, quae puram putamque vestem laneam, penes
diversam texturam, tenuitatem , crassitiem pertinent, sed variae quoque hic S illic Ianar in corpus vires ex calore, hummiditate, siccitate &c. proficisci possunt, unde Indumento rum horum salubritas, vel insalubritas deducitur. Quemadmodum in aere contingit, ubi praeter intrinsecas ejusdem qualitates, habito ad Solem & loca respectu, diversam tenuitatem , vel crassitiem, sanitatem vel morbum cernere esta diversis concursu particularum extranearum, quas atmosphae
ra a subjectis aut vicinis sibi corporibus excipit. s) Hinc igitur infinita paene corp usculorum cujuscumque generis frag menta abscissa, tenuata, vel pulsa sustentari intra panni lanei
ab Confer Lauci a- de noxiis Palud. cap. II. N. 6. s. m. ISI