장음표시 사용
51쪽
27 . Maceravi in aqua per quindecim horarum spatium binas ejusdem ponderis, puta dracmα semisses, ex thorace laneo desumptas partes; & transacto illo tempore, haecce duo seu sta inter se compensavi, ut viderem quodnam ex illis alteri pr ponderaret e reperii laciniam crassiorem, & rudiorem ad racmae 3. & gran. 3O.; alteram autem delicatioris conteX-tus gran. 3O. ultra solitum, & prius examinatum pondus exhibuisse. Dein graviorem aliam laciniam aqua emolliendam curavi, & elapsb eodem, quod stupra, temporis articulo, pon deravit dracmas quinque cum semi sse. Inde verum Keil ii μphorismum laetus detexi, dum ait, sa) aeris humidum, intellige etiam de aqueo humore , attrsbere ves pus Vm
que materia compositas, re esse attractionem pestium superficie aequalium, in ratione ponderum, ct pessium similium attractiones esse, tu ratione composi s ρονδε um, per
I. Quando vero ex praefatis in prima parte experimentiantceedentis .) duobus lava cose et panni fragmetis, absorpta humiditate quodam prilo exprimere volui; tunc enimvero sub tilius, laxiusque contexta lacinia , dracmam semissem aqueibu moris absorpti intra se quam pertinacissime retinuit; altera Vero , quae magis compacta, duplum sui ponderis, ponderabat enim, ut mox vidimns, dracinam dimidiam,) videlicet
dracmam unam medicam ita imbiberat, ut omni expressioni Seluctaretur . Advertendum tamen est, pannos Solis calori, Vel igni expositos eo citius incalescere , & citius restigς-
rari , siccarique, quo nigriores fuerint; idipsum post summum Boerbavium, bi expertus sum pluries. 6. Qua vero experientia fretus Illustrissimus Keillius , solvestibus bombiein f, & Ioneis, si cetera sint paria, eamdem
inesse vim attrahentem dixerit, non video; cum, iterat experientia, contrarium nobis aperte ostenderit: Nimirum arreptam ejusdem molis, & ponderis vestimenti, vel tela:
52쪽
ex gossipio, & Iana consectae fimbriam seorsim maceravimus,& vapori astendenti desiti per posuimus, susipensamque ponderavimus exacte: hinc quae e X gos si pio contexta erat, minus aquei laticis, vel aspirati halitus intra se receperat, quam altera lauro vellere fabricata. III. Sed iam tempus est, ut illud experimentis nostris persequamur, quod ad Medicos maxime pertinet, & de quo prae- primis agere in praesentia decrevimus: illa ergo experimenta a nobis sustepta viam sternere videntur aptiorem, quam hactenus enarrata pericula physiica, bic k- II. 8 Vm. I. 2. 3. 4. s. 6. ad inquirendum diligentius in varium agendi modum, quem vestes Murae nudato corpori accumbenteS, tam in externa cute, quam in internis animalis corporis partibus praeseserunt. Prius quam ergo de proposita induliorum Laneorum agendi methodo , quid judicio nostro sentiendum sit, exponamus, aequum est, ut quas inde tulimuS noxas, quos fructus inde percepimus, sincera animi fide, & absque dii simulatione, per instituta a nobis sequentia experimenta prod
Et I. quidem cum ex operum SauLAru, Dodartu, GILLIG& Gorteri lectione , necelsariam flaterae constructionem , cuicumque insensibilis transipirationis diversbs gradus metiri vo-Iuerit , probe animadvertissem ; cumque vestimenta Lauec , non alia in corpus animalis ratione, quam insensibilem di flatione promovendo, vel supprim Udo, agere mihi compertum, perspectuinque esset : ideo de comparanda mihi libra cogitavi serio, ut commodius experimenta in me capere possem. Ergo examinato proprio ad trutinam corpore , ante decu
te, pondus inventum sedulo notabam mox subucula ex levidensi Muc constructa totam propemodum cutem ab scapulis ad ima usque crura obvolvebam, mihique ad immediatum contactum adstringebam. Cavebam imprimis ea nocte, ne quidquam urinae, sputique redderem: Rursus cum his cein solitis corporis mei integumentis exonerata prius alvo iave sica, me rite ponderabam ; mane vero surgens imminutionem ponderis non tam in effluvia ea nocte e meo corpore
53쪽
manantia, quam in eorum portionem vestimento laneo adhς- rentem , R illud humectantem resundebam. Laus enim ii midi attraditone uda redditur, & humido gravatur . Supra q. II. usin. 4. I. Quamobrem adauctum amictus Lauri pondus, addebam quantitati insensibilis aranspirationis nocturnae. Haec autem aestatis tempore, & unius noctis spatio ad uncias viginti; vel viginti duo adscendere expertus sum. Superpon dium autem vestimenti ab corporis exhalante humido profectum, propter summum coeli, sub quo vivimus, aestum vix uncias duas dabat; utpote qua proportione humiditas elevata e cute calente indutae Mus villos offendit, eadem sere ab siccioris, servidiorisque aeris ardore abrepta ex siugitur. 2. Fatendum est tamen, primis gestationis noctibus nam de die amiculam exuebam, insueti indumenti prorsus impatiensJ contectum ea ratione corpus III. uum. I. ingenti per totam cutim , eoque molesto, correptum fuisse ardoris, pr
ritusque sensu. Quibus accesserunt & corporis frequens in lecto jectigatio, & inquietudo, & insomnia, atque Venerea
spectra mentem undique terrebant. Ad haec arteriarum temporalium pulsationes, rubor ut cutis summae, ita maxime faciei , item ad urinam reddendam stimulus, praecedentibus simplomatibus, comitata, ulteriorem periculorum aggressionem aperte dehortabantur. Usque adeo, ut ex reddito mane copiosiori lotio, atque majori, tam ad stateram , quam ad vires, corporis gravitate percepta; insuper proludenteco as cum levissimo capitis dolore, ab ulterioribus tentaminibus imposterum abstinere decreverim: satius ducens μliorum periculis instrui, quam in me ipso, cum sanitatis in juria e Xperimenta moliri, horumque dubiam, incertam, Subi de corio buisano agitur, se spectam sere semper sortem
3. Hujusmodi infortunia set.) animo volventi diu, atque
experimentorum filum abrumpere gestienti, natae quaedam ,
R oblatae intellectui difficultates, ne ab incepto desisterem , nutantem adhuc detinuerunt. Num fmecum ipse loquebarisutis squallor, & certa pororum transpirabilium sordities dise
slationi obstareti Anne squod verosi milius mihi videbatur
54쪽
hoc ipso quod insolitum vestimenti genus induerem , suppresta evacuationis noxas incurrerim. Utrumque sane redie rarioni consentiebat , & sequenti experientia confirmabatur: quippe detersa rite naturali fuligine corporis, nec non balneari , dulcique aqua cute lota, succelsu temporis bonos prε- dicti operimenti ei citus experiri cepi. Evanuerat enim & mnis cutis phlogosis, & acrimonia, & rubor. Cessaverant& anxietates, & fluxiones in variis machinae partibus. Subsequuta est: salubris ex toto corpore exhalatio, effluente ex omnibus cuticularibus punctis humore blando, tenui, vaporo se , ex cujus evacuatione corpus fiebat agile, leve , vires validiores evadebant, & me sentiebam mitto magis hilarem in summa adeo non amplius susipedius m ibi re inaniit illius velamenti tauei vestitus, ut potius firmior inde laetiorque valetudo afful si isse videretur. Tantum possunt in corpore nostro mutando consueta jam , vel quae pertinacia ingrotantis, consuetudinis vim, a multo tempore habent, ut etiamsi fuerint deteriora, insitietis minus ca) turbare soleant. q. Caeterum huic subuculae per aliquot noctes alluescens, sequentia in me animadverti. Mane siurgens, grave corpus gerebam, & moestum diem transigebam. Alvus parcior semper, sicciorque fiebat; urina flammea , sudor rarus vel nullus, appetitus dejectus, pro tratae quoque vires, facilior ad levia animi deliquia propensio, extima cutis aridior, asperior, cinior vehementior, pruritus tamen minor, pulsus debiles, ta guidi observabantur . Sed inter cetera inexplicabilis adeo erat frigoris impatientia, ut ne minima quidem, etiam ar dente Syrio, frigidiuscula: aurae perceptionem ferre umquam possem, quin in imminentes catarros presto inciderem, atque incaute demptae vestis poenas luerem. S. Angebat quidem Periclitantis animum malorum illa soboles; O .J quae ut parva scintilla quid funesti incendii praesagire videbatur. Utique postquam dolores quidam Rheumatici vagi, & nulli bi consistentes, frequens micturitio, & calens sitis, somno veluti oppressum animum exsuscitarunt, incitaruntque ad quaerendum auxilium. Sed quid dicam, fom- a inpoerat. SUnou. II. Ubor. Io.
55쪽
3I.no depIuΠum , an aliud agere non valentem Z Ita sane; quippe ex una parte intolerantiam frigoris inde prosectam aegre ferebam; ex altera, ne praecipit i amictus Iono; derelictione quidquam pejus mihi contingeret, prudenter timebam. Hinc proprium corpus , multis malis ab ejus emodi integumentiso tu continuato prosectis , Obnoxium redditum ultro deplorabam; illinc exigua adhuc spe pendentem animum , atque
auxilio inhiantem agebam: Donec non contemnenda methodus mentem succurrit tandem , qtiae huc recidere vide
tur. Nolui enim juxta opinionem Aut horis Angli a) balnea
frigida adire , ut morbo is meae consuetudini remedium invenirem aptum: verum subuculam illam laneam, de qua supra dictum est, Cap. IV. num. I. breviorem usurpare cepi , R quam laxissime cuti inducebam , it aut femora primum detegerem , & aeri per corporis in lecto naturalem volutationem ultro citroque poros vestis transeunti viam sternerem. Transactis dein aliquot noctibus, magis curtam aliam amicum
iam adhibui, adeo ut abdominis Regio ambienti aeri pateret, R ea ratione, inter sindones laxe jacens, aerii. impressiones impune reciperet. Sed quid multis Z Ut ergo paucioribus dicam, quo tutius, & citra corporis laesionem pravum illum induendi me more desererem, breviori in dies interula utebar, atque plures corporis partes nudabam: hinc tandem, prudenti hacce
methodo eo ventu est, ut recuperatis viribus, ad consuetu mihi,& linea materia contextum vestimentum alacriter redierim .
6. Experientia autem edoctus , testari sancte possum , sa tem in hisce Regionibus, corpus obvelatum , & pannis laurii fotum eo melius perspirare , quo tenuiores , & spongiosioris texturae compaginati fuerint panni; Item quo tempestas anni ad calidiorem vergerit, tandem quo ceteris paribus, vehicu lo calidiori ingesto impleta prius fuerint vasa. Nam aliquan do accidi se , inter experiundum memini, ut vigente etiam bruma sumpto, & paulo largius in coena epoto vino, necnon eodem vestimento indutus, cubitum petens, ea nocte duplum perspiraverim illius, quod Estatis prie sertim tempore, eadem veste munitus transpirare solebam . CA-
56쪽
M csmes enodanr, ct coroVaria, circa lana emota in corpore deducor Nnatam cunctis corporibus elasticitatem Κfacultatem nimirum illam, in partibus firmis , qua figura mutata a causa externa
propria, S insita vi, in pristinam redit ;Quicumque ad mi serit, eamdem villosis lanae corpusiculis facile dabit. Haec enim, ut ostendit primum experimentum a no bis supra allatum, Cap. IV. q. II. uum. I. a. aere, Vel quo cumque e terno agente, pulsa distractaque, iterum pristinam figuram recuperant. Porro cum elasticitas in hoc consistat, quod exstendi possint corpora, & ablata vi extendente, ad primam longitudinem denuo reverti ; videtur fundamentum hujusce corporum proprietatis esse tantum nixum, quo par tes minimae fibram constituentes sese mutu6 trahunt, dum per elongationem sit perficierum plus distant, manente tamen
cohauione. Hinc si a quocumque agente fibra fit nimis debilis, idest partes ejus sese invicem minus valido nexu petunt, necessario minuetur elasticitas. Hinc elaterium, robur comitatur, & minor elasticitatis potentia inertiam in fibris, laxitatemque producit. Hanc doctrinam, qua omnes hucusque, duce BOeravio, amplexi sunt, multa sane dissuadent, ne animalis vasculis, tubulisve, qua vivis, qua abscissis aptare possi mus. Nam I. etsi inanimata corpora, vel quae ab animalibus
57쪽
numquam desumpta sunt, eo frmiora censeantur, quo magis elastica fuerint, & vice versa; non inde tamen sequitur, eamdem legem valere in fibris nostri corporis: dum en irrita distenditur chorda ex in te si in is animalium , aliisque s bro iis villis emergens, spatia reliet 1 inter partium e X trema Clongantur; 8c forsan capaciora sunt , minuitur contactus, quod idem est, debilitatis signum adest; interim tamen fibrae conapages magis resistit, & distensioni validius renititur, quam flaccida , & pendula . a. Animalium canalibus inest quaedam vis elastica, qua si paulatim sensimque dilatentur, & e X tendantur, sentim rur' stis sese attrahere valent. Ast quemadmodum magnam, &subitaneam dilatationem absque rupturae periculo pati non possunt; Ita pristinum statum illico, sormamque resumere nequeunt. Illam autem motionem elasticitatis cum vitali motu conjungendam esse quis non videli sed quotus, quisque est , qui non negabit in demortuis, R de Animalium corpore avulsis fibris motum vitalem. superesse Θ Adeo ut qu5 fortior , & vegetior vita, eo firmior elasticitatis nisus in animatis corporis solidis statuendus esse, prima fronte videretur . Cui tamen respondeo: non adeo certum esse, tutumque ratiocinium illud , ut pciestanti si mi Uso sparia experimentis sa) confutari non possit; quibus apertissime liquet ,
corporis quastumque fibras, modo sanguine adhuc irrorentur, licet a corpore separatas, & pene emortuas, debilem tamen vitalemque motum edere . Quocirca si vita vegeta non consistit in circulatione sanguinis per corpus animatum, de pitustricte sumpta loquimur, si hanc ubicumque comite pur elasticitatis nisus; si rursus haec facultas gradibus roboris fibrie non omnino conveniat, videtur id ea elo sicitatis ab roboris conceptu caute semovenda. II. Et prosecto ne in aliis rebus extra propositum nostrum divagemur, crines Ianeos propius intueamur. Nonne pusilluna lanx silum nervus est, qui, dum animali implantatur, vita Vivit, qui certatim huc ruentes arteriolas , venulasque ham
58쪽
bet , quae tam cruorem, quam laticem multiplicem & advehant , & revehant Z vide supra Cap. II. nu3n. S. Nonne emtiam post mortem , vitalibus quasi irrigata succis , pili massii la propullulat, atque crescit Z Nonne ut in vivo corpore aliquando contorquentur, & in cincinnos, omni elasticitatis nota orbati, abeunt; sic ab eodem subducti pili conglomerantur, & distenti priorem iterum figuram adipiscuntur Z Non ne lanei velleris crinium soboles eadem ad sensum elasticitate fata potius dixerim motu vitali gaudet i quod ergo in
genere de corporibus ceteris diximus, idem de lana pexata& vestiendo corpori dicata repetimus. Illudque eo facilius, quo inde clarius , edocemur , elasticitatem & robur sive in laneis, sive in aliis corporis animati pilis, diversas esse prorsus proprietates. Siquidem I. filum contortum debilius est iisdem stamentis in fasciculum collectis, tum quod non om nia simul trahantur flamenta; tum quod di restio tractionis obliqua sit ; tum quod ipsa contorsio fila mentis componentibus vim inserat. Sane licet primo aspectu certum videatur , chordam , quo magis intorta est , eo majus pondus sustinere, quia eo majorem diametrum habet, quam diametri primigeniorum florum : tamen acutissimus Recumur credit , in eaque nos sumus opinione, torquendi actionem, chordae vim roburque multum infringere, ut qua flexione complicationeque villorum plures, debilioresque filorum contactus rumpenti vi exponantur. Quidquid tamen ea de re sit, quod ad elusii- eitatem speetat, quanto facilius chorda convoluta, & in repetitos circulos abiens , quamvis languidior alia, in longitudinem protracta, distenta, & elongata illa fibra, pristinam, cessante causa distrahente, quanto facilius, inquam, priorem
recuperat figuram Za. Ad gratum dein, affluentemque capillorum ornatum animum oculosque converte, qui jucundam Puerorum quis
rumdam alunt comam: ut enim in cincinnos mire circa calvariam ludentes abeunt i Ut cocleatis annulis sinuati capilli, tamquam calamistro inustam infantilem caesariem adornant lQuod si capillorum descriptos cirros diducas, & elongari coegeris, cedent utique , & extendi se sinent; ut tamenta
59쪽
post diduesonis conatum, quam celerrime ad eon genitam plicationem flexionemque redire videas. Jam vero quid Infantium corpore debilius, quid laxius cogitari possitὶ Adeout tenebite huicce aetati fibras laxiores, & inertiores tribuerit Boerhase pius . a) Patet ergo, elasticitatem, & robur, & viceversi immutatam elafficitatem, & inertiam librarum animalium, quae pro diversis ortu varios producunt effectus , diversa quoque definitione e si e donanda. 3. Notavit, quem mox citavimus, summus Rearemur, b quod quando vertibulo laxe circumducuntur fila, ista crispantur, villos et allicos undique proferunt, qui ubi stricitius,& compa stius inter se uniuntur glomeranturque , mox prolambuntur, inque vicinos villos comprimuntur, amissa elasticitate. Laxioris ergo fabricae panni, fibrillis magis elasticis muniuntur, quam qui fullonicam pressiouem experti sunt; qui que proinde crassioris substantiae , densioris, & sortioris contextus censendi sunt : si Verum est, cohaesionem & robur fasciculi, compactu multarum fibrarum in unicam massam, superare robur omnium fibrarum. eo Ratum ergo manebit, aliud esse corpus elasticum, aliud robustum; illudque in pilis
quibusque verum esse , quam quod verissimum. III. Cum ergo filorum eri spatio, capillorumque convolutiones elasimatis dotes melius clariusque obtineant ; Vide supra β. I. II. Videndum nunc, quibus de caulis, quodcumque pilorum genus, & ipsa lanea fibra, in cincinnos evadere , atque elastici tat is potentiam exercere possit . Et I. quidem ignis occurrit, qui succos humidos absumendo, cris pationem promovet. Sic subodorata flamma, vel longius adstans candeis accensis capillus, cito torquetur: sic in Ganeonibus, qui comam suam egregie, & luxuriosius, quam modest una probumque decet, nutriunt crines ferro contorti calido, vel acu ignea crispati vibrantur. a. Frigore mirum , Η a quan.
60쪽
quantum adjuvatur presens elasticitas. Nullus quippe pilus
CX culaneo corporis animali S cribro egreditur , contortus, atque elasticus; sed bulbilli, ex quibus pilus componitur, molles muccos, & tantum non diffluentes observantur. Uerum stamina pili substantiam efficietatia , ubi primum cutis siqua mulas disrupit, jam dure stere, gracilescere , & crispari inclupiunt. Cop. II. q. v. Aer deinde nostra corpora ambiens, frigidior est sanguine nostro. Et haec est causa ori paturae filorum pilorumque naturalis. Sed qua proportione, ex illa , minima corporis particula difflatur quod humidius est, eo magis illa indurescit, ut ad , fragilitatem quid species debi litatis est , propius accedat . 3. ut vitrum corpus fragilissimmum, arte ductum in flamenta subtiliora Araneae filo cohς- ret, estque flexile quoquovorsum minima vi in spiras absque ruptura; adeout si stitiam, ex vitro in fla ducto comam, viderit Uau meten, a) in qua vitrum absque solutione poterat in capreolos crisipari. Ita eam esse causam puto, quare Insantibus adeo con naturales capillorum capreoli esse soleant , quod scilicet singuli nascentes capilli summe subtiles sint, & infinita pene filum componentium adtenuatione ita exilissima flamenta ducantur, adeo ut a milita fgurae iter una suscipiendae omnium corporum aptissimi merito habeantur. q. Maior a locis culaneis distantia causa est contorsionis; ea enim fit, ut extremitate sua capilli , pilique omnes, illa praeprimis, quae corpus non contingit , capreolorum ad instar convolvantur. Id observationes quotidianae illustrant : longius Cnim, atque remotius a corpore animalis in glomerem abit Iana, ut quo loci ab humidis sontibus , & succosa radicula 9. II. distans, difflationi suarum partium favere videatur. IV. Ratione contraria contingit, ut pilosi villi, sive lanei, sive serici, sive bombyciui, elusiicitatem amittant: ut I. si humidum inter eorumdem interstitia abundantius niduletur, vel aliquo oleo so humore laxante textilia saturentur; hinc chordae humidar minus crinitae sunt; hinc qua parte exundanti
cuticularibus fistulis , illinientique oleo patet Iouem pilus in