장음표시 사용
61쪽
Ove , ibi minus contortus animadvertitur , & debilem elasticitatis nisium exhibet. Si 2. Calor, liquorem in cavitate staminum laudiarum exiguissima contentum adhuc , Cap. II. q. vi. justo fluidiorem reddiderit, unde remotior fibrillarum villosarum , a se invicem locatio, & summa flexilitas cum impotentia reditus. Si 3. fili, pilive componentia elementa , crassiorem truncum effecerint, qui tantum abest ut flecti dein, contorquerique possit, ut potius fasciculatim collectas, & la-Xe inter se unitas fibras repraesentent . Demum si A. Origini suae propior fuerit vellus; ea quippe in parte cum repant nervuli cui an ei, & antea involucris tecti, mox pandantur ,
Rire te porosium Molpigbianum dictum efficiant; videntur sene majorem insensibilis sudationis copiam proritare. Qqua emollita, pili nascituri, vel jam nati primordia in longum potius educantur, quam in brevius cogantur. V. Vidimus quid in lanea fabrica elassicitatem constituat, quidve eamdem imminuat; Supra III. IU. Videndum nunc quid est quod firmioris texturae pannos eisiciat. Prosecto Ars Fullonica , de qua supra , Cop. I. q. v. interstitia lanea commplendo, crinesque acervatim ad densando varium gradum firmitatis impertit. Inde enim futurum est , ut humidum inter partes unae conte X tae restitans auseratur; ejusdem elementa arctius ad se invicem compingantur; si quid glutinos in vil- is remanserit , tenacius reddatur; augeatur vis attractrix inter sislidas Ionae molleculas , Se maiore pressionis momento pili antea recti complanentur; sicque durius ad contacturr indumentum fiat.
VI. Ex luetenus dictis colligere est I. indusia, & quoscumque Vestium genus, ex Isuo laxius peXa textaque factum, ad stimulanda culanea vasicula aptissimum else: cum enim ex omni superficiei suae purusto , consertissimas setas, eas que assurgentes, & aculeatas ejaculent; cumque frequenti corporis circum Volutati motu, momentum aliquid ad agendum concipiant, cumque tandem vix in cutis, qua longe lateque patet Area , ullum spatiolum concipere sit, quod
62쪽
sensu careat; non improbabile videtur, si praedicta istiusmodi Indusiorum laneorum species , & figura cuspidata qua instruitur, & rudi villorum culaneorum contractione inter induendum , nervulos culaneos huc a iuuentes, eosque ma Xime sensibiles, vide supra in hoc capite q. II. III. ingrato
quodam sensu afficiat , atque molest 6 percellat . 2. Intelliges crassos, R Fullonum opera compressos pannos , ad stimulandum irritandumque nervosum genus, impares prorsus esse, sed eosdem ad frictionis vicem sustinendam mire idoneos . Cisa enim fricari corpus ab alio nequit, nisi alterne prematur, & dein propria vi rela et ur, cum pori vacuo aere pleni fricandi premendive virtute destituantur prorsus: patet momentum frictionis in corpore, quo partes fricantur, a mole , & pondere massae motae pendere. Hinc cum pexedens e construe ς, & pilis singulis in unam planam
congestis constantes, pauciora vacuola obtineant, graviores,& latiores sint, quam qui tenui raroque, & transparente Ianeo textili conflat s sunt : Liquido patet, prioris generis vestimenta, si induantur, posterioribus, munus pravi antius obire posse . Inde rubedine cutem suffundi , & ab exutis etiam vestibus calorem, motumque in villis oscillantibus relinqui videmus . In summa acumen, quo operantur quaedam vestes setis erectis dentibusque constantes, Mis q. VI. num. I. uni puncto applicatum, potius pungere, quam perfricare aptum est. De fricant autem ea , quae corpori detergendo admota, partes ejus immediato presiti tangunt, pressasque sire, atque redire compellunt. Sed hac de re copiosius infra redibit sermo . Cap. XII. q. lx. tu proposition. secunda. 3. Habes utriusque speciei amictus laneos, corpori superinjectos cutem subditam calefacere; dum unius speciei vestimentis cooperta cute, sensitiva ejusdem vascula, ab receptis intra se figuratis lanx apicibus stimulata, circumfusam nervulorum prole succutiunt, atque motum, qui princeps est caloris causa, incitat. Accedit huc, quod credibile est, calorem hominis, ut aera contiguum corpori ejusdem calefacit, a)sic contegenti tunicς calorem impertire eoque celerius faciliusque, quo pan-
63쪽
nus indusii tenuior fuerit. Quoniam vero talis vestis compus elasticum est, ut vidimus; II. q. supra 6. Co ou. a. idcirco postquam vi vitae calefacta fuerit, semel siti perinduta,
possumus credere, diu dein retinere tales excursus, R in trocursus in suis intro pressis, & resilientibus particulis pro minentibus , &elasticis, atque ita continuare motum ignis: Ut semel percussa chorda diu tremores, & icta campana etiam diuti me retinet undulationes sonoras auribus percimpiendas . Quem nonnulli panni lanei solo prominentiui a suorum pilorum vibrat ili motu calorem in corpore animali producunt; is alio genere vestis lanci, crassioris , ope solius affrietus generari potest; qui tritus, a frictione ortus , calom rem dare natus est. In genere autem ab hac applicatione calor in corpore nostro percipitur; ut cujus prima causa est ablatio refrigerii, dum aer corpus animalis circum alluenS, utcumque arcetur. Uerum haec sustus infra edisseremus CapXII. q. vi. In proposition. I. q. Evincitur, quaecumque, de Iuua ortum ducunt operimenta , modo rudi partium externarum corporis contrecita
tione frictionis ossicium adimpleant, h2e q. UI. Coroll. 2. Variae molis corpuscula minima, velut quasdam velleris tomentosas molleculas exhalare posse, quae sensim aggestae cutis po- ros in farciant; quibus occlusis, non modo sordes pingues supra cutis superficiem collecta manent, verum etiam canali culi cui an ei, mora aquosioris transpirationis emolliti flexilioresque facti, debiliores evadent , quam ut transpirabile CX-trorsum urgeant: unde utroque de nomine Sanctoriana difflatio , parcior , tardior, dissicilior futura est. VII. Experimenta numeris superius citatis, Cap. IV. q. II. Num. 3. q. 6. allegata, communem e se, & angustissimis tubulis , Sc pannis laneis, sugendi attrahendique potentiam apertissime ostendunt . Quis enim nescit, inter minutissima, quae relinquunt fibrae laneae, E quibus vestes constant, spatia humidum assii rgere, dispergique; ut intra tubulos capillares,& laminas proximas olei guttula, vesti ex animalium partibus affusa, longe lateque diffunditur, & velut ab illis partibus exsugitur Z Neque ad hujusmodi ramonii apparitionem
64쪽
opus est, ut ascensurus liquor cavum syphunculi bene e se formatum offendat; de quocumque enim philtro desium atur portio, oblatum liquidum semper trahetur, assurgitque semper. Dixi philtro: Plura enim prostant corpora , quae et si porosa sint, virtute sugendi carent omnino, nisi in capillares canaliculos consor mentur. Alia dantur quam plurimis foraminibus pertusa , nullam tubuli trahentis speciem preseserentibus; sed quibus tamen ille inest ordo, ea partium configuratio, εἰ dispoisitio, ut tubulorum capillarium ritu , rapem re sursum liquidum possint. Hujusce generis sunt vestimenta lanea, & Bombicina , & gos si pio facta. Supponimus itaque, id vestium genus humidum inhalare, parum solicitide natura, & indole attramonis; an scilicet Ohenomenon si, cujus causa lateat, vel princeps, & altera post Impulsio'nem, omnibus innata corporibus . Neque illas de suctione quaestiones attingere, Nostra interest, cum de illis alibi sermonem instituerimus copiosiorem. u) Latus enim hic sese panderet campus, in quo laetius sorte quLm utilius CX- spatiaretur oratio. Sive ergo una, & ex hac fabricata pallia, veluti totidem capillares tubi spe stentur; fide supra β. II., ct Cap. II. q. v. v I. sive informem pororum massam attollendo liquido aptam in sinu suo foveant, ut acervus arenae, qui in superficie superiori , ascendente sursium aqua madere videtur: perinde enim est, neque fimbriis vestium harum, aqueo humori expositis, omnem sugendi liquid
virtutem nullus sane mentis inficias ibit. Porro ratio experimenti tertii patet: nam quamvis impexa Iana , R fasciculatim tantum ordinata, seriem tubulorum angustissimorum vere capillarium, & juxta se positorum reptaesentet; nihil O tamen minus constat experientia per illam staminum Duec-rum multitudinem, aegrius parcitisque assurgere liquidum, quam si eadem flamenta, ut in teXtili laneo contingit, contorquerentur: tunc enim vero, contortione illa filorum e-
) Ride tractatum no strum de balneis au a person. VIII.
b. II. num. 3. item in tractat. de hepat. aNims Per ou. XI v. q. III. uum. 9.
65쪽
. svenit , ut internae villorum cavitates, serpentinos offerant meatus liquido ingressuro; quibus viarum gyris liquid una quiescens , addito veluti virium robore idem iidem ad stuperiora staminum loca impellatur. E contra ver6, ubi Duc filatim, & in longitudinem ducta aquam tangit, aquae V. G. jam elevata columnula, gravante S deorsum pellente sitio pondere, nequit amplius attolli, sied fatiscente quali ascensionis enicacia, mole sitia corruit. Quod vero humecta fimbria Iouea citius emergat supra libellam liquor, quam per eamdem ἰω- nam siccatam , id ex quadam analogia proficiscitur contenti in interstitiis lanei panni liquoris , cum ascensiuro: eadem qua videmus ratione , vasi oleo, & vino pleno, si immer gantur panni cujuslibet Lacinie, quarum una oleo, altera vim no imbuta suerit , priori oleum non vinum, posteriori au'tem vinum non oleum adhaerere: qua etiam constat, binas aquae guttulas, inter se citius faciliusque coire, quam cum aliis exoticis corporibus. Quando autem Analogiar nomen usiurpamus, phenomenon intelligimus, cujus rationem , &causiam proinde nos ignorare non dissitemur.
. VIII. Ratio quarti experimenti, vide supra cop. IV. q.
II. ex eo erui debet, quod eodem manente IcΠex compam gis pondere, si superficies eodem tempore creseat, pori canaliculorum sugentium indolem aemulantes nascantur quam
pluri ini; utpote quod in tali castu elementa Duar solida debiliori inter se cohaerentia donata, magisque a se distan- .stia vacuola varie intorta relinquant, abripiendis intra se liquidis idonea; docent enim praefata a nobis supra, Cop. I. f. III. IV. U. ex flamentis , staminibusque Lonar primigeniis , multifaria intertextis, & fabrica, telae Ioneue coponi primordia, atque ex iis filis majores, eosque densiores, laxioresve filorum fasciculos prodire , ex quibus demum arte plicatis, ac contortis ad opus intextum poliri, absiolvique vellera. Sed illa st- lamenta sibi invicem adprimi nequeunt, quin interstitia, meatus , porositatesque intercipiant eo majores, vel potius numerosiores, quo rarior contextus latiorem ejusdem panni copiosiori humido exsugendo parem superficiem obtulerit. Di- idi μ' rosiorer, quippe corpus omne non ideo magis pos
66쪽
rum canaliculorumque quidem copia saepe compensat, imo exm cedit in hoc, eorumdem magnitudinem in alio corpore. Obturaculum ex subere fae tum , quantacumque vi collo lagenae indatur, & comprimatur, non ideo densius, magisque compactum evaderet, quam si ex ligno quolibet construeretur:
poris ergo suberis major inest capacitas & tamen nihil pro-Prium, vel coercendis balitibus, ex liquore in lagena contento emissis , conducibilius est, eodem obturaculo ex suberina substantia constructo . Vero similius ergo videtur, pororum in alterutro obturaculo amplitudine, ab horum frequentia in altero suppleri. Quando Asua Regia, quae aurum dis solvit in minima, argenti foramina resipuit; dicesne qui haec
intueris, argenti corpus apertiores meatuS gerere, quam au
rum Z Si ita se res habet, cur ergo atomis menstrui praediisti, quibus in densissimum aurum patet aditus, iisdem in multo flaccidiorem argenti fabricam prohibetur ingressus ξ σ) An non praestat, consertiores esse , & numerosiores argenti spiracula asserere , neque forte illis cognatos , qui in auri substantia continenturi Simile quid accidere arbitror, dum intacta duarum Durarum portionum latitudine, vel dimensione, adauctum pondus, majorem humidi copiam suis tu elicit, ut in experimento praesenti Ostensum est. Quippe quamquam, propter majorem panni gra Vitatem , corpuscula laues ad se propius accedentia foramina strictiora habere videantur; posisunt ea tamen ad incredibilem copiam assurgere, quo impresesis suetisque humoribus, si non amplitudinis, at saltem Dequentiae pororum respectu , majus spatium concedatur. IX. Si autem Gossipium crudum cum insecta succidaque Ic-na comparemus, inde recto ad bibito ratiocinio detegemus, gossipii compagem laxiorem, molliorem, spongiosioremqueelse non modo, versim etiam villis summe cedentibus, flexibili buuiue construi : hinc duo sequi videntur. I. Quod ratione majoris apertionis pororum, haustum humidum non retineat, sed vel debilius attollat, vel imbibitum , continu belabi ad Nollet: issoni de Phisque Iom. I. s. m. ΙΙ Q. fessumi.
67쪽
elabi e suo gremio snat. hre q. VIII. Quod a. summa quagoisypium pollet , prae lana villositate in apicibus filorum
suorum externe prominentium , tenuissimam humidi partem Roris ad instar coerceat, quin ad ulteriora, & interiora adire eamdem permittat . In Ianu vero etsi villi undequaque, setarum more, eleventur, penetrantem Vaporem arcCn
tes p. I. q. III. probabile tamen videtur , post indicatum e X perimentum , h c uum. 6. ad β. II. eos non ita ube riores esse ac tin X llo , ubi densissimo eorumdem agmine , suctioni oblatae sorte humidi partes, in externis apicibuS retinentur: non absimili ratione, qua roriferae aquae guttulae super tomentosam soliorum quorumdam faciem solitari e stare , Vel inter se coeuntes , grandiores guttarum orbiculossormare videntur, sicca penitus subjecta solii substantia manente . Indi patet ratio ad experimentum sexto loco supra
X. Ex hucusque diciis colligere est: Ne g. VII. VIII. IX.
laxiores equidem minus, quam densiores & inter posteriores magis eos imbibere, qui Fullonum ossicinis extracti graviores in specie evaserint; vel qui tortis, diductisque staminibus , quae innumerabilia spatiola comprehendunt , conmtexti cernuntur.
a. Ex supposita spongiosa pannorum Ianeorum textura , ea qua hic explicavimus ratione ; q. VIII. IX. operimenta corporis inde consecta, in aquam immersa , vel vapori exposita, ex liquoris imbibitione, illico tumefieri. 3. Patere inde q. X. Corou a. viam ab una panni facie , ad alteram; cum liquidum a portilis staminum alterutram panni faciem nectentium emissum , in objed tam , & a versam, portalisque pertusam alteram, nullo repugnante in currat, atque sese insinuet: eodem prorsus modo, quo vi demus loca, aquae-ductibus subterraneis proxima humescere quod supponit necessario mconspicuas aquae atomos illorum
ean alium meatus tacite pervadere: quo cernimus, arenam aggestam in serius madidam , in summa actutum sua superficie humectari. Itaque in casu nostro nihil impedit quominus te-I a nuise
68쪽
nuissimae Lympharum partes per pannorum ductus , quasi totidem spiramenta, ultro citroque meantes trajiciantur. . Posita illa trajectione Coroll. 3. absorpti cujuscumque liquidi , si pannus concutiatur, nihil quidquam humidi reddere cernitur, sed si Texta ex tof pio vestiano toto suo vellere instruecta, facta agitentur, adhaerens humidusn inspergunt, redduntque ; adeo ut si summis digitis contrectentur, liquorem dimittant, quam facillime, dum in internis partibus nihil adhuc humiditatis inspirasse videantur . Dum autem seodem villosi, cortice exuti Panni ad trahendum liquidum usurpantur, altius idem combibunt, neque adeo facile e-
XI. Quinti experimenti in eo capite recensiti Cap. IV. q. II. ratio patet consideranti, in rariori pannorum fabrica, Villos, utpote magis contortos, Cap. I. q. Iv. majori elusii- eitatis nisi gaudere. hic β. III. Hinc ubi a prelo comprimente semel liberati fuerint, rursus a se invicem recedent;& poros, quos Tubis supra comparavimus capillaribus, hic q. v II. capaciores eXhibent, arripiendis, coercendisque intra se assurgentibus liquidi globulis impares. Quippe clarum est, liquoris elevationem in tubulis esse, in ratione diametri ean aliculorum inversa. a) Quoties vero Torculari crassior pannus laurus exprimendus Offertur quoniam penicilli, &erinium Lueorum glomeres comprimuntur unde quaque , neque tanta elasticitate, quanta opus est ad resiliendum donentur : CV pra IV. q. II., ct hic g. IV. fit, ut interstitiorum, vel syphunculorum sugentium cavitates tantillae exacte impleantur, in aretiora spatia portili cogantur, & diametrorum figurae angustiores evadant; verbo massa tota magis consolidetur, & prior panni moles, multum imminuta , appareat. Qua equidem obiervatione certum habetur, quantitatem tubulorum imbibentium in crassiori, & magis compacto panno, per vim huini dum exprimentem, majorem fieri; adeoque partes aquae, adjuvante fluoris ponderisque potentia per tubulos illius panni facillime admitti, & transu-
69쪽
dare, admissas autem dissicillime inde essivere, expellive posse
XII. De facultate autem nigri Panni , supra memorata, B c q. U. , non est quod hic rationem subjiciamus. Unus ad instar omnium sum ciet nobis Boerhavius inclytus. Ille enim expertus est; ignem a Sole determinatum, corporibus nigerrimis, quae reperiuntur, si excipitur, impressum haerere una cum suo calore in iis diu retentum. Observavit etiam quod si vestis exterior candida sit urente Sole, accumbens, corpus quam optime ab aestu defendit; ubi contra nigra vestimenta, suffocante calore idem in stant. Sed & notabile est observatum , inquit, a) eorum qui Pannos de Ianu cous ciendo , victum quavitant , quod si eodem tempore , di loco madidi ii suspenduntur ad eum cm Solem , Ater illico calebit , fumabit, exsiccabitur; candidus quam diutissime aquam
suam detinebit; reliqui pero tanto iterum desiccabuntur lentius , quo calore Oipaciore fulgent. Hactenus vir ille, cujus effata, licet solis observationibus innixa sint , ratione tamen non carent, quam nos in sequentibus , ubi de colore Pam
norum laneorum edisseremuS, retegere conabimur.
XIII. Ex notatis modo j. XI. XII. intelligi potest I. quare in universum priestat densiorem laneam vestem, quam delicatiorem, & contextus spongiosbris , sibi inducere. Prior enim plus a corpore animali subtus exhalante fugit , minus vero litanaidi excutit . Posterior autem , quod assumpsit semel , facili de causa e portalis sitiis elabi permittit ; quod si
poros culaneos , ut semper iit , apertos inveniat, nullo negotio iisdem humidum immittit, cum subsequenti aucitae corporis humiditatis noxa . Deinceps 2. scitur, cur ceteriS paribus, vestimentis lanam rudiorem excipientibus, tanto facilius , & citius perspirabilis jacturam experiamur, quanto illa nigriori colore fuerint imbuta. Nam talia indumenta longe citius calent ab eodem corpore animali; imo quoque, R fortius incalescunt per vitalem ignem; omnium etiam citissime exsiccantur, ubi aqua, vel aquea animali evaporatione fuerint madefacta, quod observatis quotidianis constat. XIV. Alteram experimentorum classem , quae in me, ipse
70쪽
cepi , iam tempus est; ut explicandam aggrediar. Fatendum
quippe est, experientia duce , calidiorem aerem humidiora corporis nostri absumere, adeoque clarescere a posteriori rationem, qua in experimento stuperiori, Cap. IV. Experim. Ι. ad i. IV. absorptum ab Indusio laueo sudore , circumfusus ambientis calor adeo hauriebat, ut reictum inde de insensibilis transpirationis copia judicium ferri minime possem. At ver6 huiusce phenomeni, sit et Ariori ut ajunt, ratio indagetur, oportet aeri S circumstantis massam, velut spongiam considerare ad suectionem liquidorum comparatam. Neque enim aerem fluidum esse compressibile negabis umquam. Quamcumque figuram eiusdem spiris impertias, numquam illae inter se conjungentur ita, ut inania spatia excludant . Adsunt ergo per totam fluidi aerei massam, sipatiola se mutuo excipientia , continua, R ex quibus tubulorum quorumdam congerie s emergit, varie contortorum, plus minusve implicatorum,& in diversa anni tempestate Capillarium munuS obeuntium, juxta diversam aeris densitatem, atque demum multisor mi materia replendorum. Non mirum ergo si aer corporis nostri , dum laua se induit, respectu, canaliculorum capillarium ain vicem stupplendo, trans Lauri tegumenti spiracula means, exsudantem halitum ab Qrbeat, illumque dissipando, corpus adsiccet. Quod si non placet ratio absorptionis in aere, ex indole, & proprietate tubu orum cupiuetrium desumpta,
aliam ineamus, quae ab alio sonte deducitur nimirum ut ignis elementa corporum a se invicem removet, & ipsa metalla in omnibus suis particulis recedere cogit; sic aerem rariorem efficit, capaciorem, Vacuolis ingentibus conspicuum: hinc talis aer corpori adplicatus, unde non levi virium momento perspirabile effertur, villos lauar pervadit, promptius copiosius te balitus recipit, & quoquovorsum diffundit . XV. Deduces inde I. adspiratione hujusmodi aeris crescere in ratione ejusdem caloris: Quamvis enim nemo in aere se ipso calidiori vivere possiit, idem tamen aer justo calidior aliquando notatur, quam ad recite tuendam valetudinem requi