장음표시 사용
391쪽
nam mJuutum G doria rerum creetturu o oortiouem Ubi decerpuus, in hac laboraut uuice , eum uud fur derrant torqueut rutioue , experimentis scrutausur , dourc perita tem fateatur uudata conando Natura. Hanc si aliquando
perdidimus ducem , non illius , sed ingenioli nostri vitium in . Hujus enim calcare ubique vestigia prudentis est; penitissima in agendo mysteria rimari velle audacis hominis est; simplicissimam , pulcherrimamque eiusdem operandi rationem in medendo scrutari, Medici se moris est. Itaque hisce nos fris lucubrationibus suere L. B. & quam inceptis , ausisque tribuere nolis; candidis tamen nostris in publicam utilitatem conatibus laudem ne dedigneris; quippe eo umnice conspirantibus , ut utilitatem jusandi priferre maluerimus gratiae placendi hJ , & illa quidem nihil jucundius , nihil antiquius veritatis Indagatori; haec vero aut ii lentio aut dissimulatione , aut obliqua obtrectatione potest imminui.
393쪽
Medies Meuiensis philosophis, ct Universitatis Mons Eleusis
Ej usque Usu, & Abusu 1N MEDICINA,
nium Ecclessiasticum frangatur . Melitae in Palatio, ex Tasgr. C. 5. S. Ι76o. Sup. Fῆς
395쪽
Uod olim Macedonibus Alexandri Militibus in Babilonia consistentibus; quod subsequenti inde saeculorum serie istin bali, ejusque eaercitui in Campaniali, bernantibus accidit: Illud Hispanis novum Orbem ingressis contigiise mihi videtur universum. lnter enim Babilonica flagitia exercitus ille Domitor Asiae per triginta quatuor dies saginatus aJ se cum
moribus Babiloniorum corrupti illinis, perditoque ingenio ita temperate composuit; vestitum, Gentis more, sermonem , ceterum cultum , imo nefandas 1llorum illecebras ita adamavit , ut quem ferro prius, aereque tantum sit gentem suscipiens expaverat Alia, muliebriter deinde cultus Ηossis, luxuque enervatus, ad subeunda belli discrimina debilior seret: Ex altera parte delinierat militum Curthaginensium animos Capua instrumentum omnium voluptatum, averteratque a memoria Patriae ; jam illa ubertate cam-
orum fruentes lasciviebant, jam intempestivis epulis, di perpotandii centia dies noctesque emi gnis consumebat miles; quando Μarius Romanorum Consul percunctando solum hostem vincere decreverat. - In summa , nullus locus disciplinae Militari Carthagine a m magis nocuit, qui in peregrina, victarumque gentium mala eosdem impulerat. Ita nihil Americae moribus corruptius, neque ad irritandas, illiciendasque immodicas delicias instructius umquam Euro ii fuit. Dum enim bello parti novi imperii potiti Indorum Domitores Hispani
commune conculcatumque ubique in illis Regionibus, argentum, Occurrentes passim auri fodinas admirantur ; dum Indorum Reges aurea lectic t margaritis circumpendentibus recubantes ; Regiae auratas columnas; tapetes auratos, intextas auro vestes, evicta in auro Ιdola , laquearia laminis aureis; Delimque limulacra ex auro obriZO conflata, aureas Palatiorum venationes, soleas liquorum auro quoque Pu ro ; universa denique loca vel auro lita, distincta gemmis, unionum que conchis, vel intra vastissimas specus abditum metallum gerentia, illudque eruendum parvula molientium opera, vel in montes a Ureos,
collesque assurgentia oculis percurrunt: fcJ Dum , inquam , indicibilem hujusmodi opulentia, inexplicabilem luxus magnis centiam, S PO-pulorum invisam ad usqne illa tempora, bonorum omnium assi uentiam stupent, divitiarum sacra fames, tantaque cupido incessit, Ut Indis, invicti prius, nunc auro eoru vincerentur, totique in conquirendis, a. a & ac - a nt. Curtius de reb. ges. c. ΓΘ, V. cos. v. bJ Nilus L p. hNor. d carin b. eos. st 4 GV. zar os hoc ore Auctor. ut Gomara hi oire des indos Ilar.
396쪽
S accumulandis opibus Ineumberent, qui prius novas hasce Mundὲ oras su bacturi gloriose tantum ventile viderentur . Sed ut sunt ubique hominum ingenia in vitia quaeque facilia ricti, omnia Hispanis in
externum lapia sunt morem . Domita enim Indorum Gens omnis lu- Iuriae commercium in Europaeos vulgare; varias Gulae illecebras ostendere ; condimenta peregrina jactare ; Zinaiberata, Pigerata , di alia id genus aromatica irritamenta offerre; Tle, Cosse, inaudita prius verba, sorbitionis ad instar usurpata praedicare; & quod ad rem nostram magis pertinet, cacao semina, Cinnamomum, Saccarum, & ex iis vel solis, vel aliis commixtis pharmacis varias confectiones in usum no strum invehcre. Inde faetum est , ut postremo loco indicatis rebus consurgens mixtura scicholatam, vel Suc Diam vocantJ non solis Americanis, sed & furopaeis jam sit familiaris . Jam quae apud Indos CG choiatae pasta viRebat , quaeque Suibus saginandis , 'uam hominibus alendis aptior ellet, hodie ab Hispanorum industriola in hac re 4 iis auria reformata fuit, adeo ut i l salubriorem, di suaviorem ex - illa potum reddiderint. Itaque de hac potionis specie in praesens acturi, ut Urdo dicendo
rum ustarescat, totum nes otium in tria capita dividemus. I. Compositionem Succoisiae, quantum ad sanitatem pertinet, ejusque principiorum virtutes aperiet, detegetque inde ortam mixturae eis caciam. ΑΙ-terum, seu II. usum, & abusum Cochoidiae, 'tam in tuenda: valetudine,
quam in nonnullarum Sisectionu medela enucleabit. III. denique: Quid sorbitio haec ad Jejunium Ecclesiasticum solvendum conferre soleat, vel quibus Ecclesiae finibus in jejunio Fidelibus praecipiendo obstet, prinmissa jejunii excellentia, & dilutis Adversariorum Objectionibus, enodabit. Quae et ii partim ab Auctoribus praestita , partim sub aliorum , fide narrata , partim ab Nonnullis adumbrata leviter sint, qui
de Cochoiolo scripserunt ; Tanti tamen eise minime videntur, ut nostras , qualescumque fuerint, de hoc argumento, allertiones in medium proferre abstineamus, atque in lucem eductas elencticis peri tissimorum Virorum meditationibus lubeter, & absque invidia subjicere; Vt , quod mancum forte, suppleant; quod desit . addant; quod inutile tollant ; sicquemrItari , quam semper quaesivimus, pleni ssime satisfaciant.
397쪽
I. - Ittimus in limine Auctorum circa succ/hia, Iotae, vel Cocholatae ethimologiam scrupulositis ver-
s M santium diiquisitiones, atque inutiles nomencla- turas . Sive enim Cochoiatae vocabulum indicum a sono , quem effervescens decoctum efficit, quis vi que apud Americae Accolas Coco audit, dc ab aqua, nomine Vel ABD Veniente, cum nonnullis estormaveris: ca) Sive cum Du Four Coclο- Iatam appellaveris, quasi Cacuo aquam diceres; γ) perinde ad res , nostram esse videtur, ut quibus denominationibus tamquam pompos apotius, qtifim utili eruditione, nihil bonae frugis in Artem Medicam. redundare ves eat . u. Vulgaris, & usitatus apud omnes Regiones modus Cocholatare praeparandi sequens est : Recipiantur nuclei Cacco ea corticati, rosii, dc in mortario in pastam ductilem, sequacemque redacti; huic pastae parum saccari una coquendi admisceatur. Haec est fanitatis, ut ajunt, cochoiata. OJ Par e es cinnamomum , dc τantium addunt: sed posterior in desuetudinem abiit. Hinc est, ut confectio Cochoiatae odoribus, Vel acrioribus condimentis refertae, vel apud Americanos, vel in quibusdam Hispaniae plagis tantum vigeat . Indi enim, si Historicis adhibenda fides est, non solum Cocao, saccarum, cinnamomum, dc Vanillam, ut moris est , usurpant; verum etiam pipere Μexicano, cario- phillis, arboris cuiusdam Indicς succo inspissato, di coccinei coloris, amygdalis , Cotili cujusdam fructibus, aliisque rebus pastam insciunt. Quod ad Hispanos attinet, eos coriophiuoram, ambrae, & aliorum aromatum usui in Succolatis praeparatione nimium indulgentes lego. eqQuemadmodum autem unica eii, dc valetudini accommodata Succo
istae confectio, quam supra indigitavimus; sic coquendae ejusdem, &sorbendae methodus prae reliquis, quae apud Auctores prostant, unica quoque eligenda esse videtur; quaeque in eo consistit, ut certa mensura inditae in specialis figurae olla, oc eo loci ebullienti aquae a pastae nostrae determinata dolis in scobem , vel pulverem redactae adiiciatur; adjecta bulliat; ebulliens instrumento ligneo denticulato agi- stetur, donec spumescat: quo non fervens, non frigida, sed tepida propinanda potio sit. III.
398쪽
III. Mandoquidem Coeoo, factarἰ, crinxawομἰ, & aliquando ea si e compositionem Cochoiatis ingredientium meminimus: Exigit rei dignitas , ut de singulis aliqua tradamus; initium ab intritae hujusce velut basi sta mentes, ab nucleis, inquam , cicco . Non loquor de arbore, quae semina haecee in America producit. Neque verbum addam de is multiplici Cuco: differentia ; de hiice enim consulatur si Mur. a Illud tantum dicam: Nucleos hosce pingui oleosaque subitantia abundare , praeprimis si maturi de arbore colligantur, inde terantur, ex-Primant tarque . Ita enim inquit Boerhasius: γ) Si Cacuo optimi libra trita cum Octo libris aquae cocta ad crassitiem pultis fuerit; ablata
pinguitudo collecta & frigefacta sebi instar, uncias dabit septem talis olei: unde mira in semine hoc pinguis copia praesens intelligitur. Sed S scitiir etiam, quare foliis ex rescentibus deciduisque, foribus jam emarcidis, fructus Cucao maturus , perfectusque collectus fere sponte dilabatur; Quare, inquam, dum fructus ille ita de arbore cadit, tunc,
dc non alio tempore pingui materia turgeat, ita ut nativum oleum aggregatum emineat, ceterisque partibus praedominetur Quia nimirum, Virente planta, motus aqUOs ortam humorum promovetur, salia circulantur diluta, terrae partes interponuntur, unde olea ab unione, Sc misceta suarum partium arcentur. Demum largior oleosae substantiae ex Cuca tosto, & in igne agitato quam ullo alio tempore habetur copia; propterea quod inter torrendum, terendumque intermixti oleo si globuli, avos ante aquosiori parte, sui juris fiant; partes terreae , dc ponderosae frangantur, & a se mutuo ita divellantur, ut nidulans dc in carceratum pingue detrudant, expellantque sursum. Hinc est, quod ebulliens Cocholata pinguem spumam suae superficiei inhaerentem copiositorem fundat, praecipue si eo, quo diximus, instrumento II.) moveatur perpetuo. Hinc est, ut finita ebullitione, terrestrior Cacao substantia crateris fundum petat, ubi hic potus paratur , cic eo loci resideat, velut abjecta seminum pars. Non albescit vero Ciacaoseminum in aqua coctorum mixtio; non quod oleum deficiat, vel quod illud aquae connubio destituatur ad conficiendam saponis candidam spumam; sed quod sponte flavescat, atque flavedinem prae ce reris coloribus vehiculo impertiat. Notum enim est, quod quotiese cumque olea minutim divisa, hinc latentia, miscentur aquae, toties alti us color exoritur ; c) Vertim flavedo in oleo Carao indicat veΙ crassitiem partium pinguium, vel earumdem ad ranciditatem majorem dispositionem : Antiquiora quippe olea Ut flavescunt, ita rancescunt: Tecentia vero dulcia sunt, bc alba. IV. Nunc autem de virtute Cocao edisserentes, dicimus, eam in is Cleola cadem largiori substantia sitam esse universam . Quippe terrea seminum pars nequaquam sorberi solet, sed veluti sex in fundo ollae residua negligitur. III. J Inde Cacoo crudum, crassum suppetit nutri
399쪽
trimentum , sanguinem in spint, ut humores crassiores cssiciat, obstructiones gignat, re pallidum , irginibus colorem inducat l . In gene- .re autem 1apor amarus, di oleosa cacao portio ignis effecta sunt , quo defectus probae mixtionis inter principia fructus cacast immaturi Iup' Pletur, oleum separatur, accumulatur, butyri in speciem emergit, ocinsipidus fruetus, lapidus redditur. Quamobrem si gustus, criterium est efficaciae vegetabilium, γ) sequitur, Cacoo nucleos, quales ad Suc colata is adhiberi consueverunt cui.) inter amara, di Oleosa remedia receniendos este; ob nimiam scilicet , di crassiorem pinguedinem, quam fundunt, & propterea quod accedente in Biliosis, ingenii ventriculi calore, in rancidum vergant, & hominum sanitati perniciem afferant. Novi micas aliquot olei, seu butyri, quod e pulte nucleorum cachoo, in aqua ebulliente aliquandiu decocta colligitur, plurimum ab nonnullis laudari in leniendis pruriginosis papulis, quae ab astrictu unguenti mercuriasii cc) ad loca pilosa contingere solent . Verum inde non colligitur, recentissimum licet di blandissimum cacao, oleum, ignis tamen adminiculo, tritu, & bilis effervescentia in acre, Ν rancidum degenerare non posse. Saltem illud nobis ultro dent ciscυο pinguedinem, in hominibus otiosam, S umbratilem vitam degentibus stomacum gra-Vare , vires ponderosiori nutrimento potius opprimere , quam instaurare . Calidis autem , , bilis aestu turgentibus visceribus affusam, indeque in sanguinem remeantem pinguedinem illam alia ratione noce re posse conliat; dum illud oleotum sanguini impense calenti admixtum, dc una cum eo per corpus circulans, vascula minima suo lentore obstruit, & impedit quominus ceterorum liquidorum moles per suos canaliculos aequa ac prius facilitate pererret: unde saepe post Cacao ita praeparati sumptionem levis fugaxque dyspnea utentes vexat, quod in memetipso non semel observavi, obstructis scilicet ea ratione pulmonalis arteriae ultimis angustiis, dilatatis earumdem principiis, compressis adjacentibus cellulis, coarctata harum capacitate, dc intercluso irruenti aeri libero intra praecordia aditu ; Inde factum est, ut post Cocholatam aquae cyathum sumant, quibus cordi est valetudinem sartam tectamque tueri, ne forte quod glutinosius in ea sorbitione est, ut libi ad pulmonum plagas cespitet, & noxie ostendat , dissicilem respirationem concitaturum . Non ergo improbandum quod Antonius Comonerui Medicus Hispanus cic de feminis Indis meminit,
eas crebra Cacoo masticatione viscerum obstructiones contrahere; eo
enim ab usu, quod de oleo amygdalarum dulcium in omnibus morbis a vulgaribus Medicis promiscue adhibito, alibi quaerebatur BatΓ-εἰus, seJ id elix contingere potest, nimirum similium laxantium imprudenti methodo, ut dejecto solidorum fluidorumque tono, & retardato
400쪽
humorum ubique, deeursu, ad morbos chronteos, eachextam, hydro ipem, latum pandatur iter . V. Verum , quum constans opinio sit, me inter Nuir;eniIo nu merandum esse, Tabidis, emaciatisque plurimum favere; videndum, quomodo iis opem ferat. Enim vero, quamvis per Subώ; experi menta constitit, LbJ ex unica nucleorum cicaο- unciam plus oleosi, quam ex libra integra carnis bubulae elici; inde tamen minime conficitur, ut voluit ille, semina haec plus alere, quam carnem bovillam. Distinguendum namque est, inter xvirisionem, di impinguationem. Ad priorem requiritur, ut continuo tantum ti tale corpori addatur, quan-
tum & quale decessit: O quod fit , dum ingesta propriam naturam
exuunt, di induunt naturam liquidorum humanorum, ut primo in chi Ium, mox in sanguinem, inde in liquida tenuiora convertuntur. In posteriori autem casu accedit quidem ad naturale pondus corporis sin guedo , sed ea sanguini laae commixta, dc vellit fluctuans in cellulis deponitur , , ibidem altervatur, absque eo quod in sanguinum abeat: unde paucus sanguis Obesi inest. Si igitur homini pallido, & ei angui oleola ingeras, reples quidem, sed non nutries; tantum forte addes , quantum absumptum est, sed non tale : cibus enim non est ne celsarius ut vasa repleat; neque nutritio canalium repletione perscitur , ut voluit Deidrer m . O Quamobrem c cco pingue faciendi potius , quam nutriendi concella videtur facultas: busculis autem carnium vera & genuina alendi potestas debetur, ut quae succum OmneS nutrimenti dotes in se habentem LeJ suppeditent; blandum nempe lymphaticum, gummi soluti ad instar adhaerentem, levem, mutilaginosum, &in substantiam animalium facile mutabilem. Quod autem ex seminibus Cocao exprimitur, amarum est, Liv.J vel saltem praeparatione tale sit, rursus salinum est, L J oleosum, resinosum, S intlammabili; ponderosum praeterea, , vehementia ignis, violentoque tritu attollen dum; & demum in cellulis membranae adi posee, tamquam in propriis receptaculis, c ercendum: Quare valentibus saltem hominibus optimmum praebere potest nutrimentum. Quid ergo An omnibus promi' seue conveniat ξ Vt sentit du Four. O J An semina Caeso calidi temperamenti homines refrigerent, frigidi autem temperamenti calefacta ut rut nonnullis visum est . hJ An eadem adstringant, an vero laxent ZI, J An alimentum calidum una, & humidum corpori suggerant i AJ An refrigerent, di leniant, ut amygdalae Θ IJ Haec, ct alia quaesita
ex enarratis modo satis elucescunt, patetque ad ea responsito .
VI. Succedit ea aminandum Sisocorum; vide supra IIIJ quod an sit