De lana rite in secunda, et adverse valetudine adhibenda ... Adiecta est ... dissertatio de usu, et abusu chocolatae in re medica, et morali

381쪽

r Icti d uterum. Inter haec autem numerantur so menta , balnea pedum, crurumque, missio sanguinis a saphena , &alia a Boerhapio recensita sa) : Inter quae sua laude non defraudanda est Iuno , qtne in tegmen uterinarum partium ap tum essicta , & aromaticis uterinis roborantibus odorata ad vulvae labia cum fructu adhaerere solet. Sed oportet frictiones iisdem pannis exercere in pedibus, cruribus , semo ribus , soleastrior quem morem H ocratii tempore viguis se lego, & qui dein posterioribus temporibus a Practicis commendatus est , hodieque laudatur. Soleo equidem, nuno missis generat ioribus remediis, non modo per semihoram fricare partes interiores pedum ad genua usque cum asperis pannis laneis b) ; verum etiam ςgrotantis lumbos, &vicina loca, eadem frictionis actione percurrere, qua parte repunt uterinae arteriae. Imo setosis & paulo rudioribus Iu non petiis sensibilia vulus labia atterere , quo nata in nervulis grata titillatio, & uberior ad partes sanguinis prove

tus concitatus , torpentem e X citare uterum , inertiae & flac cida erigere stamina, & fluxum menstrualem ciere tuto valeant . Neque ob aliam causiam , frictionibus carnium moles ad augetur, atque pra prrmis si sicciores fuerint, partium Q-liditati conserant se) ; quam quod assiduo vasculorum attritu collapsa antea vascula stimulo quodam tendantur; os.cula canalium in sese contracta amplientur, & pristinam diametrum recuperent : Prς terea sanguis in capaciores redditos alveos abundantius fertur, sini ritus in nervos affatim quoque impetunt, & suborta vividiori partium pulsatione, quid qui ct vitiosum corpori inest , per aspiratiorem, & laxiorem cutis fabricam , vel per lateraliter patefactos canaliculos feliciter abripitur: Unde eadem ratione futurum est, ut in deside vasculorum uterinorum systemate , & languidos uteri canaliculos validiori momento & sanguis, & cetera liquida per motum frictionis incurrant, atque in laterales, hiantes

382쪽

que se mones ad effluxum instaurandum secedant, vel ex peculiaribus excretoriis in cavum conceptaculi tacito ploratu de pluant . XLVII. Ceterum nec adeo infelix, & noxius putandus est lunae usus ad evocanda menstrua, modo ratione dista XLV L)exerceatur , ubi scilicet spasmo asseem sunt uterini canales: in mulieribus preterea , quae temperamento nilioso donantur, vitam degunt sedentariam, aut immoderatius veneri litant; in quibus omnibus accedente convulsionis stimulo, vel Fenereo aesro , vel sanguinis intumescentia canales sanguinei justo magis propriar dilatationi obsistunt, ut aperiri nequaquam possint. Illud suppressionis vitium exasperari praecipue solet in Biliosis per calida intus adhibita remedia , in

quibus pulsus natura maior est celerior, & consequenter intra idem tempus plus sanguinis congerendi ad vasa uterina desertur : in Pletoricis feminis, per liccarum Duarum spi-r tuosam Distionem imprudenter adornatam, in quibus naturaliter exsuperanti humorum copia magis citiusque tur gentes uteri sinus aequabili ad fluxum menstrualem circui- tui viam adimunt prorsus; In salacioribus demum per stimust lantem aspersorem. Iuniarum supersciem ; in quibus naturaliter ad genitalia plus humoris derivatur, quam meare pos sit. Itaque nun semel expertus sina, incidente illiusmodi mens una restitatione plus profluisse simplicem mollemque lanuginem Pudendis admotam , & limplici emolliente ad ecoecto humestam , quum celebria adeo P dilapia . HS c enim ex Friderici H manni uententiu prs sertim eo, quo

tempore fluere menses incipiunt, magis eos sistunt, quam urgent; cum sanguinis motum ad uterum revocant, inque

porosa pedum substantia blando humido calore majus pro diversione ipsius spatium parant . Sic quoque pergit su) in assestibus quibusdam spasmodicis observare licuit , quod ab

usu Pediluviorum horripilatio, & frigus universium corpus pervadat. Et sane horror e X citatur, quoties aliquid ingratum applicatur nervis , sit calidum , sit frigidum , ut acre quodvis imo , & ab animi pathemate, & nimia evacuatione. a) Idem tom. v I. de remeae benig. q. XXXVI m. J 36.

383쪽

sa inhorresc imus : Pili in cute inhorrescere solent , tamquam in loco aeris frigidioris incursui objecto siti : Pilorum parva moles horrore affecta rigescit , constipatis violento affectu portilis, meatibusque pilorum. Quid plura i Hye mecum cur

rimus, magis rigemus, quam cum stamus cum aer nostrata, corpora ambiens, dum currimus, continuo mutatur, & atmo

pheram nostri cor noris calidam aufert: Similiter exercitati frigus vehementius sentiunt; & tempore matutino frigus acrius est, cum tamen Sol propius adsit; quia nimirum calentia vel exercitio , vel tepore lecti corporum soramina ste-r9bgrica frigoris injuriis obnoxia magis redduntur; unde deambulatio matutina, R in vento horrorem inducit. Haec, &alia esse ista horroris Pediluviorum usui supervenientis rationem in affectionibus convulsi vis innuere id circo videntur, quod cum repetitis illis motibus, villi nervet majorem tensionis gradum acquisierint, vix a calore paulo immodera'

tiori , qui Sc acre quoddam est, impeti se sinunt , quin illico in abnormes, tremulos, & horriscos motus cieantur.

XLVIII. A mensium intermissione ad haemorroidalem ii viris fluxum silentem devenimus; cui evocando multa phar maea non intus modo prς scribuntur a Medicis; verum etiam

non minora locis ais ilis Topica sit pradari solent , ut dura,

& constricta vascula hemorroidalia emolliantur, & relaxen tur, ut obstruetio removeatur, atque viae ad beneficam e X-

cretionem expediantur; cui intentioni Suniui fugarum mor sius infidus plerumque animadvortitur, ut quae animalia stimulo canaleS potius are ent, quam reserent; ut quibus post saturationem decidentibus, niti partes hae vapore aquae tepi dae foveantur, cohibori soleat fluxus , una cum sanguinis ad partes superiores insati sto plerumque repulsu. Curiosa sane est historia cujusdam Mercatoris hemorroidibus a longo tem

384쪽

so sanguine fuerant, nisii in auxilium vocatis soliis scutam,

quibus tumores varicosi circa Anum fricabantur ad ruptionem utque . Cum enim instituta circa illud tempus , quo hς-morroides ipsi emicare solebant, hujusmodi fricatione evacuatio moderata sanguinis haerentis ita succederet, ut postea dolor , rubor, pruritus circa sedis loca, aut irritus alvum deponendi conatus pertinaciter manerent, cum levi subsequenm te vertigine addubitare coepi, an tentata ea ratione lis morroidum laxatio naturam irritando potius ad fluxum cogeret, quam leniendo dulciter invitaret . Hinc hujusce fluxus pro-leetionem necessariam arbitratus , Infirmo ea topica suadeo , quibus non lacessitis, sed refocillatis hsmorroidalibus venis, feliciter contingeret statis temporibus cruoris profluvium. Huic scopo commendavi laxantium, & emollientium vaporem blandum ano excipiendum ; item Pediluoia cum praegressis partium infernarum fri stionibus . Sperabam equidem

inde fore, ut lotis pedibus, & obsequio sis fibris subcuta ne- is, & porosis per vaporem humidum facilior liquidorum ad

imos canalium truncos feret , & e quibus semorroidales venae proficiscuntur. Verum sive ob indiustam fluidis subitaretis rarefactionem , liberum eorumdem exitum inhibentem ; live ob nimium, tepida humiditate flaccescentes , & patulas venulas, quae proinde conclusum intra suos surculo S cruorem minus exigerent, pellerentque nisi enim a tergo sanguinis

succedens columna antecedentem urgeat, nulla succedet evacuatio θ; Id unum scio prae laudata topica parum, vel nihil aegrotanti profuisse; donec nescio quo sydere tibi alia

ex stamine , & crassiori lana parata continuo usurpans sponte sua sanguinem ex ptaedictis venularum orificiis stato tempore manare animadverterit. Pergit ver6 ista expurgatio, nec ullum detrimentum aegrotanti affert, cum antea levi vertigine succedente stiparetur semper. Pergit, & quoque ς geri i stem tibialibus uneis, infimas corporis sui partes ad usique

crura caute contegere, quorum efficaciam per experientiae si

dem , nulla autem ratione praevia, edoctus est. Quid autem illud sit, quod in isto Tibi alium genere omnium remediorum localium virtutem in ciendo hemorroidali fluxu siti pera veri t,

385쪽

xaverit , equidem non video. Nisi malueris, numquam interna i ilum per appositionem hujusce tegumenti solum partium

inferiorum tacitam cruoris in venas sedis derivationem advocasse, quae determinato dein tempore intra venas accumulata , eadem manente vi vitae , haerentem humorem feliciter adeo protruderit.

XLIX. Postremo nonnullis hominibus solent peculiari vitiis

pedes affligi , praecipue autem post cursum , exercitatione , continuam ambulationem: Scilicet initio torpent artus, levi fugacique horrore idem iidem redeunte torquentur , succedit frigoris sensus cum quadam Formicationis perception Ccomitatus, pallor pedum sese adjungit, & notabilis ad motum tarditas. Cui vitio si non mature occurritur, periculum est, ne noxa, in principio levis, in paralitico dein partis affe-etionem transeat. Quem asseetum cum comperissem , iis Religiosis familiare else, qui mendicato vivunt , atque a Solis ortu , ut ajunt, inque ad occasum ambulando , victum quiritant ; sciscitatus idcirco ab iisdem tantae indi spoli tionis auxilium , accepisse recordor medelam certam , tutam, & efficacem in eo morbo, panniculam praebere Ianeam imprimis, siccam, calidam , reversi domum, vel coenobium pedibus advolutam. Illico enim oborta sudatione , quod frequenti s-brillarum motitatione comprehensum immotumque erat, liquatur, & patentioribus fastis culaneis meatibus, patentide superficie egreditur. Jam dudum enim observaverat Ue

iustissimus Author Alexander Aphron us a , qu6d tam pili pedum, quam Pectinis sero canescant , quia nimirum albor' pilorum ab immeabilitate pororum aequali robore lucis radios reflectiente enascitur, atque materiem pinguem duetulos

obturantem non temere agnoscere videtur. Porro pedes per continentem ambulationem crassum pilorum , nutrimentum

absumunt, & pubis calidiora loca in veneris campo collocata lentum illud crinium pabulum digerunt . Quod si canitiei causam in succum pili fabricam interiorem perlustranten refundere velis, qui coagulatus, vel spumescens, vel quo-

386쪽

quo modo alteratus sa) albedinem essiciat, habebis probabilem rationem , quare corporis infima , pubesque raro incanes ant: Forte quod ptae exercitio, & calore partis succus e bulbo capilli emergens, nec justo densior, neque rarior cum iit, poros aequabiliter repleat, uniformi nisu spatia distendat; unde emissariorum oscula debite ampliata, superficies aequalis , & mollis paucorum radiorum reflexioni inducendae aptiora sutura sunt , seu, quod idem est, color naturalis pilorum niger in praedictis partibus diu mansurus est: . Haud ergo sine causa divinus ille Cous Medicos monuit , ne ovibusque in febribus pedes stat reliquo corpore friginiores, utque ne perfrigerentur, pel ceratis Iute endos, pel

fasciis obsolsendos iusserit; b) quidquid enim Bariasius Hap

pocratis Magni scimiola de semper laudando pedum calore in morborum medicatione , eoque promovendo in scriptis suis inculcat , R erudite commonstrat , ut quorum planis mirum cum toto sistemate nervoso, & membranosis partibus commercium, & arctam unionem prae se ferant, sc) illud omne bonam , laudabilem, ac salubrem sore ostendit, tutam parabilem ,& facilem laudam me hodum , qus nativum illarum partium calorem suo contactu ac appressione foveat: Plane ut constet, fascias villosas, & similes corporis amictus ubi pedibus de industria , & semper cum Medica lim j latione sinduuntur, obstringunturque, numquam propria carere laum de , quin eam pollere virtute , quς deducendis ad ima ni-niis furentis sanguinis fluctibus capitique infestis , digerendisque in pedibus, impactis materiis, somitique noXio cuique sussiciat, nec umquam a scopo Medici aberret. Equidem, ut vitium pedes invadens, & cum incredibili tortura tenens commemorem in ipsa Podagricorum insultuum violentia , le-Vamen artis poscente, vix inter externa remedia quicquam

prestantius es e inquit Vserra lepi tegmine laneo , patientia . Legantur, & conferantur quae supra dicta sunt ).

387쪽

CONCLUSIO OPERIS.

Vae adorandi Conditoris nostri mira sagacitas in Naturae minimis ad pompam usque Ostentationemque elucet ; eadem domesticis remediis jam plebi notis , & quotidie evilescentibus, in Humani generis salutem incredibilem emcaciam concessiit . Hinc est , quod famigeratissimus FridericuI Hinmannus peculiari dissertatione de remediis domesticis agens , eorumdem praestantiam adstruere aggressus sit sa) . Experientia enim suffultus ille cons denter adfirmat vernacula, para biliora, & domestica omnibus nota auxilia medica viribus, usu, atque utilitate varia composita pretiosa , & magno labore conquisita arcana longissime antecellere , & in sanando longe certiorem, & tutiorem et et una illis promittere . Simile quid de mons frandum susceperat lingulari tractatu illustris B leui b). Qua re permoti prς senti nostro labore ob oculos ponere, quid in Ianearum vestium usu commendari; quid rursus noxae periculosus earumdem abusus afferre possisset, conati sumus: Ut quantum homines a remediorum farragine sibi cavendum siti, & quale in purganda a sordibus in

388쪽

hqrentibus cute per adhibitam frictionem Ioram , tuendi Gque ab noxio frigore corporibus , curam impendere debeant, ex adductis pluribus Vetus 'rum , & Reeentiorum exemplis, atque nostris historiis, & animadversionibus ini et Iigant. Et quamquam id vitio laueis pannis verti ab omnibus videamus, ut mi asinatum pestilentialium , & succorum corpusculorumque e X traneorum per aera vagantium aptissimum promptuarium existant: Inde tamen potius argumento deducendum arbitror , Naturae consilio factum esse, ut lanigera cuncta per susceptum, indeque sparsum in Mortales virus certo certius nocitura; ita demum omni virulentia spoliarentur, si ventilentur , & sedula vigilantia ad publicae incolumitatis tutelam suffantur , sicque labi adventitiae, & absconditae sed ut 6 occurratur . Quemadmodum enim recipiendis venenatis radiis prae caeteris omnibus corporis integumentis aptissidia lanea censentur; ita quoque sugendis beneficae suffumigationis haliti-hus omnium opportunissima habentur. Nemo igitur post

hac de Ionei usus Galubritate dubitabit, modo intaminata smplicissimi remedii simplicitati credere velit; ubi nimirum

laxantem una, & stimulantem velleris corpori superstrati virtutem ; cohibitam insensibilem transpirationem morborum Occultissimorum etiam feracissimam; innoxium lanae incum bentis vaporem , & gratum pruritus, titillationisque nervo rum culaneorum sensum; tum sequuturam inde divisonem,& attritionem materiae transpirabilis, cuius morbosa spissitudo chronicos morbos sustentat; tum alia Ianeorum pannorum salutaria effecta, ductuum sudoriserorum, transpiratoriorumque obstructorum in faristorumque reserationem , atque san'guinis circulum per tubulos extimos squabiliorem, & faciliorem inde redditum candida, & ab omni alieno bapothe

stam casta contagio mente intueatur.

Sed quid me in lana, ut sertur, eaprina insudantem in colligendis fructibus Medicis nimium , in hisce digerendis lassatum pene, in commendandis exhaustum ; Osoribus, qui pro sua quam superciliose sibi arrogant authoritate , & licentia aliorum opera fastidiunt, deridentibus, ipse rege rami Qui quaeso illis , quibus tam vasta pompos, ostentat Onis materies medica , tam laboriosa pharmacia, taedios ta

389쪽

adeo pharma eorum pr paratio, tam d mum operosa placet chemia , qui Arabum sequuti morem, dedita id agunt opera , quo artem salutarem ex se longam nimia remediorum Galenicorum farragine opprimant , funervacanea industria auxiliorum nativam indolem de turpent , Qrdida auri cupidine, quae arcana sua thrasonieὰ jactitant, celent; qui demum remediorum sormulis nimium confisi , magni erroris flagitio corruprrunt Artem , atque confictis suis Armamentariis , Dispensatoriis, Pharmacopeis largi tribuunt , quam simplicissimis, & ex nuda natura petitis, nec persi,natis praelii diis Medicis ademptam laeti serunt gloriam: Qua, inquam, ratione hisce hominibus satis noliris hactenus. exant latis labo ribus fieri possit Z Non est hic tractatus, fateor, talis , quale vellent; sastidiosa remediorum supellectile onustum, atque decantatis multiplicium pharmacorum formulis splendidum: Verum qualem certe exigebat Sancta nostrae Artis simplicitas, quae ubi integra puritate colitur, ab omni admirabili ab hor ret , & vilissimo in speciem, eoque facillimo , remediorum

apparatu vitam tuendo atque sanitatem, ab injuria morborum tutos praestare mortales unice ambiat: Sed qualem Principum in Arte Virorum , quos gloria eximios vel ipse clamat invidia, medendi ratio commendat, cujus ope expurgata compositorum remediorum Oce , & abrogatis fictis omnibus pharmacis, inutilem medicaminum scientiam generose repudiarint: Sed qualem demum sinceri candidique Professis res Medici desiderarent, qui duce Medicinae Parente , R seniorum Uetustiorum facile principe Impocrate, sic in factitanda exercendaque sese gerunt, ut auxiliorum paucitate contenti , R inanem medicamentorum copiam respuentes, alternam balneorum, frictionisque vicem in omnibus sere morbis caute adhibitas Omne punctum serre consteantur. Huic ergo communiori in sanandis aegrotantibus methodo,

quae in praecedentibus Capitibus de usu , & abusu villosis in

cujusque vestis re medica sese prosequutus sum, super strum xi ; ratus agendi Guaro raram remediis penuriam; ratus cum Sonmrio ex cohibita si lubri perso iratione, multos eos

390쪽

pissile evanescere; ratus eum Antiqah, Θdenhamo iit morbis nihil agendum, nihil esse tentandum, nisi natura monstrante viam; huic in universium opitulari medentem; ubi laxa stringit , adstrista laxat, spissos , R impactos humores diluit , alque humectat; ratus demum ex nostris supradictis

experimentis, moderatum laneorum indumentorum usum , setis prurientibus solida stimulare modo , modo vero coercito3 transpirabili , constricta fovere, & emollire; sicque concussione mechanica per frictione adjuta, torporem, indeque varias

morborum species enatas elicutere; interdum tamen electa

lams specie tenerrima & mollissima, subjectam cutem, hu-'mediari tantum , & stricturas, si quae sint, solidorum in corporis habitu vapore humido removeri. Quare omnium hucusque dictorum a nobis summam paucis hisce tene: quod habeamus. alimenta , & Operimenta, satis abbunde esse; abjectam proculcatamque in speciem lauam , similemque male riem , quibusque aliis pretiosis indumentis prς ferendam merito esse , imo longe extimabiliorem ipso ciborum delectu in praxi habendam; ut quae sine. Sellae usu nullo nCgotio,.

monente sensu, nec non corporis ita compacti consarcinatique sequente levamine die tam sola praescribat , exercitia definiat , somnum , & vigiliam moderetur ,& praeclarissimo perspirationis usu in Medicina gaudens, non modo ad acqui

rendam long qvitatem , aut sanitatem constantissimam obtinendam , sed & morborum cognitionem indagandam, &curationis indicationes multo facilius eruendas utilissima sit. Usc , & alia ex periculis nostris sponte fluunt, praxi Recentiorum saniori quadrant , Antiquorum monumentiS ap prime conveniunt. Quae si morosi Lectoris judiciis non adprobentur , at sudoribus nostris , conatibusque interim aequi bonique consulant , humaniores viri, quibus compertum est, quam tardum quamque difficile sit intricatum , obscur una magna parte opus, & a nemine hactenus excultum polire iit a numeris , ut Omnibus absolutum, satisfaciens emergat Universis. Non ignarus aliquid molientium verissimae laudis felicitatem eorum , quantum potui, aemulari studui, de ,