De obligationibus et actionibus tractatus vtilissimus, coeptus à Iohanne Borcholten, ..

121쪽

mulier. .I.de actione rerum amotarum. Se

seruus tacitum fideicommissum domino: iniungente susceperit, delinquie quidem, sed nihilominus legis Falcid. beneficium h bet, quia parere domino debuit sita

citum.ad LFalcid. Item, si seruus rixae , ex litibus & co tentioni ortae , iussu domini' se immiscuit, & uim liquam fecit, iuris aetinendi causa, excusatur, si facinus ab- sit, hoc est, atrocitas aut nimia audacia, . si res in finibus rixae steterit. l. serum no in omnibin. .pen h. t.n. si vim ciuilem &f stucariam fecerit, Gestius lib. ao. c. se, quae moribus & ex conuentu fit, Cicero pro C cinna. Enumerata delicta sunt leuiora de licta; Et seruus qui domino obtempera, uit, & deliquit, excusatur, nec potes ex

huiusmodi delictis post imanumissionem coitu iri. In his delictis ignoscitur se uis, si domino, vel his quii vice domino rum sunt obtemperauerint. d.L θ qui puteum. . se tutoris.uuod vi aut clam. Non enim conuenit, Praetorem, quod seruus

iussu domini fecisset, de ea re in liberum iudicium dare. lsruus noου in omnibuό.g. ῖ' Li. .Aliud est dicendum in delistis atro cioribus, quae atrocitatem facinoris v sceleris habent. In his seruus domino

dicto

122쪽

in1 OstiGARI PossINT. dicto oboediens esse non debet. 'I'm teum. Non debet in facinoribus seruus dicto obediens esse. AEl. si mulier. F. I. de action. rerum amotarum. In his sine poena domino dicto audiens non est seruus. AEL seruus nou in omniseu 3.t.n. Vt si dominusiimperauit seruo, ut hominem occideret, aut furtum fac eret, aut piraticam. His casibus uterque & dominus & seruus ob

ligantur, sed in domini in latim agi potest, in seruum post libertatem iudicium .

redditur. 4. ineruus non in omibus. h.t.n. Sic sit vim fecerit seruus, & ea vis a maleficio non ab sit, poenas eum pendere Oportet./ diserum non in omnibus h.t. n Sane si seruus

delictum publicum admiserit, ipse tenetur, non dominus, ω statim etiam in seria uitute accusari potest. Vt accusari potes seruus sepulchri violati. l. 3. g. . sepulchro violato. Adulte rij l.f. de accusat.ω scripti Veneficij Lult. de publicis iudici's.

Omnes enim & liberi & serui, huiusmodi i

scelera ex aequo fugere debent. Lex orianes mortales hic ligat,& ideo omnes viri, mulieres, liberi, serui in iudiciu , vocari possunt, ut 'praeciare Cicero d-cet in oratione pro Cluentio, ubi haec verba, , Qui venenum malum fecit interpretatu

123쪽

S. Ex contractjbus serui ciuiliter non ob gantur, sed naturaliter obligantur α ob

ligant ex delictis.h.t n. l. naturaliter de condiebone indebiti.l. eo tempore. s. etiano.

peculiam latura non constituit discrimu inter liberos homines eruos sed omnes homines natura sui aequales. Ius ciuile fa' scit differentiainter homines,interiliberos &scruos Itaq; iure ciuili seruo ex contra- letibus non obligatur, sed peto nullo habetur. l.quod attinet.dereg. Ber. Naturaliter tamen obligatur & obligat d.lserui ex δε-uctis.h.t. n. Obligatur, si ipse p mittat,

obligat, si ipsi promittatur. Quod igitur

inlobluari. s. ...t. n. dicitur, seruum cxi

contractibus non obligari, de ciuili obligatione intelligendum est. Sic quod ICtus dicit, in personam seruilem nult obligationem cadere. Lin persistam. de rer. Iur hoc de ciuili oblig intelligendu quoq; est. In personam seruilem nulla cadit obligatio,ciuitis scit Naturaliter enim serus obligatur ex contractibus. l. semi ex delictu. h.t.n. Si igitur semius mutuam pecunia fimihi dederit,ego naturaliter seruo obliai gor Et si manumisso solua, liberor,ael sese ' M.ex de n6h. t. n. mne go repetitioneni pecuniae solutae habeo. Nam h. e. Perpe

124쪽

1 OBMOARI PossIND 7stdum' hi liberatio contingit, condictio indebiti nunquam datur. Ratio diuers. IQ,

talis, quare seruus ex dςlictis naturaliter& ciuiliter obligatur,ex contractibus noturaliter tantum haec est. A quolibet tam a seruo, quam a libero homine exigitur, ne delinquat:Et propterea ex delictis seruus naturaliter&ciuiliter obligatur, sicut liber homo. In cotrahendo aute non tam exigitur bona fides a seruoiquam alibero homine,cum in seruo vix unqua sit synce- .ra fides aft ideo seruus contrahendo ciuiliter non obligatur,sed naturaliter tan

tum,& de se queri debet qui fide serui sequitur,m alibi elestatere Iaco.Cuia. exposuit, quo in Institui. de noxal. act. idipsum tradivi. Porro seruo naturaliter ex contractu ob-H.

ligato,dominus serui, quod notandu est, obligatur ciuiliter, iure honorario siueptorio,iIuris ciuilis pars est . constat autE. s. de iure natur cIntelligitur hoc exeo,quod seruo naturaliter obligato,in dominii datur actio de peculio, & de in rem verso,si peculium seruus habeat,aut quid

in rem domini versu fuerit Contra,quando seruo ex cotractu que naturaliter,o

ligat,& ipsi sid debetur,naturaliter seruo obligat. domino scrui obligatur ciuiliter,

125쪽

di ideo quod struo debetur ab extraneis,. dominus recte petet. Ita elegater a Glo i, traditum est , in L neu semus. de peculio, Nec quicquam obstat, quod Iustinori praeterea. Instit.quid. modis tollitur si docet seruum non obligari,si a seruo quis stipti, j latus fuerit nouandi animo , quod alius debet, quod ipsum quoque PauluS tr didit in Linpersena s. .depa M. Nam respondendum est, Ab eo, quod diximus, seruum e x contractibus naturaliter ob-. ligari, excipiendos esse quinq; casus, quibus seruus naturaliter non obligatur. 13. Primus hic est, si quis seruo stipuletur nouandi animo, quod alius debet. ut si Titius debeat mihi centum, & ego a Sib cho seruo, nouandi antimo ita stipuler, centum quae Titius mihi debet, promi tis te mihi daturum , seruus naturali ernon obligatur, sed Titius prior debitor, Zi Perinde obligatus manet, ac si a Sticho

seruo novandi animo centum stipulatus non essem. d. . .eterea,vers non idem Iuris. Insis.quibus modis tostitur oblig. d. in persona. s. t de pa tis.Is casus proponitur in i seruus inficio domino.cum lsequenti.desideius er ια ιρ. g. illiu b. L uoties. g. Sabinus.depeculio.

Si seruus inscio domino pro alio fides

126쪽

beat extra causam peculiarem, natura- liter non obligatur, & ideo nec dominus de peculio tenetur, & si vel seruus soluat,vel dominus soluat pro eo,do- minus per condictionem indebiti pecuniam solutam repetere potest. III. c sus extat in l.3. s. ruus. de peculio. Si seruus compromiserit, naturaliter non obligatur , & propterea ex compromisio serui, non datur in dominum actio de peculio. IIII. casus similiter proponitur in d l.3. si serum.δε peculio, Si semus iudicibquo contrahitur sicuti stipulatione,condemnatus fuerit, quia tunc seruus, qui idoneus litigator non est,naturaliter noni obligatur, nec in dominum eius datur a-

ctio de peculio. Denique si seruus in it

. . dicio iusiurandum actori detulerit, & ii ratum sit, luci struus non est idone ape sina, ut possit in iudicio consistere, na turaliter non obligatur, nec dominus tenetur de peculio. l. depositi. g. I. de peculio. Et dicti qui que casus exsciitentia Sabi- ianianor una & Cassianorum, constituent, una differentiam inter seruum & filium limitias, procedunt. Aliud fuit Proculianorum judicium, qui ex dictis quinque

causis seruum naturaliter obligari vole-G bant,

127쪽

rum Inpiamu Ioim in d.LI. g si sui m. ibi tractatum e ti an sit de peculio Acilio, de peculio, ubi sententiam Sabinianorum veriorem esse . dicit, quam etiam Celsus & Nerua filius, qui Proculiani tamen fuerunt, probarunt. d.Ls s. si ii im. ct s erum de peculis. Idem deniq; dissidium indicat Paulus in I.quidam, de iureiurando, ubi inquit, quidam & de peculio actionem dandam in dominum dixerunt, si actori detulerit sertius iusiurandum; Quidam, Procul ani scilicet , Cniac. lib. I. obseri c. .de elusi. 9 quibi modis tollitur obligatio. Et superiori- bus quinq; casibus exceptis, serui ex contractibus naturaliter obligantur.&in dominum datur de peculio actio,&de in

rem verso, quemadmodum etiam tradidi m

. rq Institui. Hoc amplius pupilli, qui im- puberes desierunt in patris potestate

esse, siue morte id acciderit, sine ema cipatione. l. pupilli . ide verbori signi'. ex contractibus naturaliter & ciuiliter ob ligantur, si tutoris autoritate cQntraXC-

128쪽

Qv1 ΟELaGARI PossINT. 83ν rint; Sine tutoris autoritate pupillus ex nullo contractu obligari potest. l. obligari, de auctor. tutor. Ideoque si pupillus istipulanti Titio decem promittat, nisi tutoris auctoritas interuenerit, rata promissio non est. stupistim. Institui. de inutil. D ulai. g.penuit v. hoc titulo. Et hoc non solum in contractibus μι Mαλε . ,qua'

lis est stipulatio, sed etiam ἐδαλει tio locum habet. Si quis enim a pupillo sine tu-

toris autoritate emerit, ex uno latere

constat contractus. Nam qui emit, obligatus est pupillo, pupillum autem sibi i , non obligat. l. Iulian . s. si quis a putilla. de actio.emti. Idemque in omnibus contractibus, ex quibus obligationes mu- tuae nascuntur, dicendum est. Si enim tu . toris autoritas non interueniat, ipsi quidem, qui cum pupillis contrahunt, obligantur, at inuicem pupilli non obligantur, propterea , quod pupillis meliorem suam conditionem facere licet sine tutoris autoritate, deteriorem non aliter, quam cum tutoris autoritate, ut Iu-sin. Aquitur, DO Institui. de autor. tutor. &haec iuris ciuilis regula est. l. p. de pactia. Meliorem suam conditionem Pupillas facit, alios sibi obligando, deterio G a i γ rem

129쪽

di rem si aliis obligetur. Sane pupillus,qua- , uis ciuiliter non obligetur ei, cum quo contraxit, naturaliter tamen obligat

ex illa naturali obligatione in pupillusa datur actio ex rescripto D. Pij. d. l. pupi

ius.de autor. 9 constutor.vel cura l. II. pq lus. de negot. gessi.3.in pr.comodati vel f ea inpupilium.depositi vel contra. Sic pupilia .lum naturaliter ex contractu obligari ostendit Paulus ista l. naturaliter. snali..

coudietione indeb. Vbi pupillus sine tutoris autoritate mutuum accepit, & postea pubes factus soluit, & solutum non reperit. Naturaliter igitur pupillus fuit obli-

gatus, alias solutum repeteret. Vertim i superioribus videtur obstare l. pupillus. h.t.n. ubi Vlpianus inquit, pupillum ma tuam pecuniam accipientem, ne quidem iure naturali obligari, si scilicet sine tu toris autoritate mutuam pecuniam ac-ς erit. Nam tutore auctore accipiendo

nil tuam pecuniam,& Ciuili & Naturali re pupillii obliga r cutisv expositu est. Et quod pupillus sine tutoris autori

' late contrahens, ne quidem iure natura-

. . si obligetur, expresse Neratius tradidit in l. ruodpupidiu.de condi I. indeb.his verbiS,

130쪽

quod pupillus sine tutoris autoritate sti- Putant; promiserit, & soluerit,eius repe- titio est, quia inquit Neratius, nec natura dethec Has duas leges, cum superior, bus legibus volentibus pupillum naturaliter obligari, si sine tutoris autoritate contraxerit, ita ut plurimum interpretes nostri conciliant,ut dicant,dictas duas leges accipiendas esse de pupillo tim fante, qui sine tutoris autoritate contrahens iure naturali non obligatur. At le- ges e contra volentes, pupillum sinς tutoris autoritate contrahentem, natur

liter o ligari, loqui de pupillo, qui pro- ximus sit pubertati. Hic pupillus naturialiter obligatur Ita traditum ess a glossa

se l. .in vorbo promi serit, de nouation. 9 in d.

'u pupillW.h t n. ct alibipa sim. Sed omnes le- ς , quae de pupillo sine tutoris autori- rate ςontrahente loquuntur, & pupillummodo iure naturali obligari dicunt, mo- do negant, nullam faciunt distinctionem auter pupillum infantem, & inter pupillum pubertati proximum,& idcirco nostrum non est ita distinguere, vulgata l.depretio, de public in rem actione. Rectius videtur esse, ut dicamus ad hunc modum.