De obligationibus et actionibus tractatus vtilissimus, coeptus à Iohanne Borcholten, ..

91쪽

.& tra ditum ijsdem pene verbis est a Justin. iniit. de oblig. quae quasi ex del. nas. O

E sto. His verbis Caius I Ctus docet, si li-

umfam: ex cuius coenaculo quid deie- . cium estus inaue est, aut qui quid positum suspensiimue habet, cuius ς sus periculosus est , neq; ex contractu obligari , ne que ex delicto. Si enim si iustam . eX con- tractu obligaretur , daretur in patrem actio de peculio. l. tam ex contractibi, de iudiciys.l. i. g. lim m. de his qui deiec. vel effud. Ibi Vlpian inquit:Si filius fa m. coenaculum conductum habuit, & inde de-

lectum vel effusum quid sit, de peculio in

'ri ' patrem actio non datur,quia non ex con'

tractu venit. Rursus si filiustam . obliga

retur ex delicto, daretur in patrem actio in nox alis. Nam' secundum ius quod ante Iustinian. Imperat. obtinuit, noxatis otii familias nomine dabatur in patrem, ut pater vel solueret aestimationem damni, quod dedisset filiustam . vel noxae silumfam. dederet. . inrasi . de , mal. a Aion. Quod tamen ius postea mutatum best. d. g. in Instit.de noxal. action. In patrem autem non datur actio de peculio, neque etiam noxalis actio. Inde relinquitur, fi- Eumlam. ex cuius coenaculo quid deie-

92쪽

tum vel effusum est, iluod alicui nocuit vel qui quid suspensum aut positum ti

buit, quod nocere possit, si ceciderit, neque ex contractu,neque ex delicto ob-

i ligari, sed obligari ex quasi delicto, &

Propterea cum filiosamil. agendum estastione in factum Praetoria, ut duplum j I idamni quod datum est, vel decem aure- OspSaestet, secundum ea, quae supra dia eta sinat. Postremo ex quasi delicton scitur oblig. chm damniina aut furtunam naue aut caupona, aut stabulo siue di uersorio factum est. Nam de huiusmodi 79. damno aut furto exercitor nauis, cauponae aut stabuli siue diuersorij tenetur, . non ex contractu, quia non contraxit cum illo, qui in naui aut caupona,aut stabulo fuit, cuique damnum datum aut furtum factum e li. Non etiam ex delictae obligatur exercitor nauis, cauponae aut sabuli, quia damnum nullum dedit, nec se furtum fecit, se di damnum datum, aut

furtum factum est a seruis & famulis,

quorum opera, navim, cauponamdi aut istabulum exercebat exercitori; Tenetur itaq; quasi ex maleficio: Aliquatenus enim culpae reus est, quod opera malo- turn hominum utitur dI.; g. .h.t. n. g.

93쪽

. Instit de obli qua quasi ex deliciis nasium tur, hoc est, quodammodo peccasse &deliquisse exereitor nauis, cauponά aut stabuli videtur,quod opera talium hominum usus est, qui ijs qui naui vehebantur,

rut caupona aut. stabulo excipiebantur, furtum fecerunt,aut damnum dederunt. M Datur vero in exercitorem nauiS, cauponae, aut stabuli, actio in factum prael ria edictalis, ex edicto, nautae,caul nae, stabularsi,vi recepta restituant,eaq;actio 'in duplum est. . . s. haec actio, nautae, campo , stabularj. Et hac actione exercitor nauis, caupor aut fabuli tunc tenetur, Ictim liberorum hominum aut alienoruseruorum opera est in naui, caupona, aut stabulo usus, ijsq; damnum dederunt, aut i furtum fecerunt. Suorum seruorum n mine, si furtum, secerint ijs, qui naui vehebantur, aut caupona vel stabulo excii Piebantur,tenetur duntaxat nox ali actio-

' De.d.l n. g. seruorum. nautae, caupon abuta. I. unica. Furti aduersu naut ais, caupo. b. h.e. tenetur damnii datum, aut furtum facture sarcire,vel seruti noxae dedere. Differetiae ratio ab Ip. redditur ind.ls. ut. u. his verbis; Cum exercitor nauis alie-. uios adhibet,explorare eu oportet, cuius

. Mei aut innocentiae sint:In suis venia di

94쪽

VNDE OELIOAT. NAsCANT. Qgnus est, si quales quales ad instruenda nauim adhibuerit. Eande ratione reddit

dedo se liberat; Cur ergo non exerci- , tor condemnetur,qui seruum tam mat' in naue admisit,Et cur liberi quidem ho- minis nomine tenet in solidum, serui soro non teneturῖuisi forte idcirco,quod liberum quide homine adhibere, st*tue - , re debuit de eo,qualis esset:Inseruo vero suo ignoscendum sit ei, quasi in domest co malo,si sorte dedere paratus est. Si am . tem alienum adhibuit seruum, quasi in libero tenebitur. Et tantum de obligati

bus,quae ex cotractu aut quasi ex contractu, ex maleficio, aut quasi ex maleficio nascuntur Huic diuisioni videtur obstares, obligationes etia ex pactis legitimis de-81. scendunt, i tamen neq; ex cotractu sunt neq; quasi ex cotractu, neq; ex maleficio, ' :neq; q ex maleficio Sed respondendu est. Obligationes aut Civiles esse,aut plorias. Civiles sunt,q legibus sunt constituis,aut certe iurς ciuili coprobatae. Ita It suma. 'i .docet , iit.de obl.in Instit. Obligationes legibo sunt constituis, descendiit ex pactis legitimis, in η atis explicaui.De his

95쪽

s, C A P v τ Ρ R I M v tines negotiortina gestorum ex maleficta Neque enim ullum maleficium est, sine mandato suscipere negotiorum adminis stratione. Et is cuius negotia gesta sunt, ignorans non delinquit. Et quod dicitur, culpam esse immiscere se rei ad se non 67- pertinenti l culpa e re uris, ad gesta absentium negotia non pertinet. Et absentium negotiagerere utilitatis causa receptu est,ut ICiusCaius hic loquitur,quod p .int./-Zenegrat gesis latius e plicat his verbis: Hoc ed dium necessariu est, quoniam magna utilitas absentium versatur, , ne indefensi rerum possessionem, aut

venditjonem patiantur, vel pignoris di

tractionem, vel poenae committendae actionem, vel incuria rem suam amittant. Culpa igitur non est absentis negotia v-tiliter gerere: Culpa non est amici rem seruare. Ideo vero utilitatiS cauSa receptum est absentium negotia gerere, quia . pleruq; homines eo animo peregre pro . sciscuntur, quasi statim redituri, nec ob id vili curam negotiorum suorum mandant; deinde nouis ς ausis interuenientibus ex necessitate diutius absunt, quorunegotia disperire iniquum erat,quae sane

disperirent,si velis,qui obtulisset se nego-

96쪽

v NDE OBLIGAT. NAsCANT. 1i 'tus gerundis , nullam habiturus esset etionem de Vo, quod utiliter de suo impendissetiVel is cuius negotia gesta essent, aduersus eum qui inu sisset negotia eius,

nullo Iure agere posset, ut eleganter Caius hic loquitur d.l.f. h. t. n. Secundo ex uquasi contractu est obligatio ex tutela descendens. H*c obligatio ex contractu . non est. Nullum enim negotium inter tutorem & pupillum contrahitur. d. l. F. tmrelae quoq).h.t. n. PupilluS non eligit tutore, sed incidit in tutorem. l. vlt. s. vlt. rem puristi aluam stre, & ignorat omnia. d. l. vlt. s. sinali. Cum ignorante autem non contrahitur, ut sup quoq, di iam. Nec obstat, quod tutela contractibus annumeratur. d.l.contractus. e regu . Iuris. Quia hoc non 'proprie sed per abusionem fit. Rursus obligatio quae ex tutela descendit, non est ex maleficio, quia, tutelam gerere,&res pupilli tueri, nemo maleficium esse dixerit. Ad quasi tamen contractu tutela gestio accedit. Et hoc casu mutuae quoq; sunt actiones, ut Caius hic loquitur. d. l.F.s tutelae quo&.h t. v. dc Iustin. in Institui. de ob g. quae quasi ex contractu. 6 c. No tantum enim pupillus cum tutore, sed & co tra tutor cum pupillo habet actionem.

97쪽

CApvT PRIMvM sis, Pupillus cum tutore habet actionem tu telae directam toto titulo, de tutelae ct ratio , ni.distrahenaeactio. utilitelae rationem red dat s. n. Instit.de Attiliano tutore,vel quod ex tutela dari sieritae oportet.l penula.re .,

coiitrariam, toto titulti de contrar. tutor. a-i

. tio. g. tutorex Astit. de oblig.quasunt quasi contractu, ut consequatur , quae sibi pro pter tutelam absunt, ut si quid impendit

, in rem pupilli, vel pro eo fuerit obliga

tus, vel rem suam creditori eius obligauerit. d. l. i. g. tutela quo, b. t. n.d. .iutor quo s. In lit .de obligat. qua ex q. contractu. .

gatari)s non tenetur: Nam neque cum defuncto, neque cum h*rede contraxisse

quisquam legatarius intelligitur. Rursus ex maleficio heres non est obligatus te gatariis, idque plus quam manisestum

est..d. LI. g.bero quos. h. . n. Obligatur tamen heres quasi ex contractu , quia adeundo hereditatem contrahere videtur cum legatarijs. I. g. . quibus ex causis in posἶ.riatur.& in se recipere solutionem Ie

gatorum, & propterea legatarius ab he-

98쪽

VNDI OBLIGAT. NAscANΥ. 13re de, quasi cum eo contraxisset , legatum petit actione in personam , habet etiam' 'actionem in rem, & in arbitrio legatarij

positum est, qua actione uti velit. LI.C. ιommu.de legatM. qνemadmod. latius expositin tit de legat.in Instit. Quarto & vltimo 7 Obligatur quasi ex contraet qui non debitum accipit, per errorem soluentis. d. . I. i. g. is quo&.h.t,n, Ex contraeui non obligatur, quia non habuit animum contrahendi cum eo qui soluit, sed quod accepit, quasi sibi debitum, per errorem ac- . , cepit. Is quoq; qui iluit per errorem, magis distrahendae obligationis animo,

quam contrahendae dare videtur , hoc est, dare videtur distratiendar obligationis animo, non contrahendae. Particula enim magis mactκως id est, positive accipitur, non συγκριτῖκ ως id est, comparati-ue. a ursus ex maleficio etiam non obligatur, qui indebitum accepit, quia inde bitum per errorem accipere, maleficium nullum est. Ex quasi tamen contractu obligatur, & quasi ex mutuo, video qui indebitum accepit, eadem actione tenetur qua debitores creditoribus. d. l. I. g. is h. aoc est, tenetur condictione , ut Iustin. interpretamr A g. Dem is

99쪽

Istis de Obb.qua quasiex contr. . quema modum condictione tenetur, qui mutu-

am pecuniam accepit. Debitoris noriae in ICtus strictissime accipit pro eo,qui mii

tuam pecuniam dcbet, quemadmodum etiam in l. incendium. C i certumpetatur & Θ, creditoris pro eo, tui mutuam pecuniam: credidit; Hi proprie creditores sunt. l. o- mnem. in istis verbis, quamuis non ex crediti causa debeatur, de iudici's. L creditorci.in sine l.creditorum. in Δδίου verbis, non hi tanthra , qui pecuniamin crediderunt, de verb. signi . Nouest. . s.'. ibi, etsi novi mutuum n-traciam. Superest ut dicamus de obli , gationibus quae quasi ex delicto nascun- tur. Primum quasi ex delicto nascitur obligatio, cum iudex litem suam, siue ud

Imperatores loquuntur in I. a. er Liff. C. Throdos. quorum appellationI non trecipia a-

tura causam suam facit. Seneca in libro do&nsolatione ad Polyb. tu princ. Ipse hanc lite meam notam. Estque litem siue causam suam facere litis periculum in se ver tere, litem aduersus se e citare. quod facit Iudex, cum perperam iudicat, Minale absoluit reum, quem condemna re debebat, aut male reum condemnat, quem debebat absoluere.Vtrumq; iudex facit t

100쪽

VNDE ONLIGAT. NAsCANT. I facit vel prudenter: vel per imprudentia. Si prudenter,ut quia pretio deprauatuS, siue pecunia corrupto male iudicauit vel otia male iudicauit per gratiam, de dolo tenetur,ac aestimationis dispendio,& litis discrimine punitur, h. e.infamia notatur,

& ei quem laesit,veram litis aestimationem praestat. l. a. C.de poena iudicis, qui male a cauit.lsuussem in in de iudici . Et is qui Iudicem data pecunia, qua sordes ICtu 'vocat, ina. l. filii Omm corrupit , altitO- . . nem amittit. l. 1 .depoena udicis, qui male , ,

iudici l. i. g sed ct constitutio. de calumniat.

Si per imprudentiam Iudex perperam

i. ι,

iudicauit, hoc est, per inscitiam Iuris quae etiam stultitia dicitur ab Vlpiano

lsipsr imprudentiam. inprinc. de euiction. δίinde stulti Iuris ignari. Ol.vit. lenult. de Itiris. facti ignorant. tunc Iudex ex con- tractu reo vel actori non obligatur, quia nullus intercessit contractus inter Iudicem & reum vel actore1 Non ob

Igatur etiam Iudex proprie ex maleficio siue delicto, quia nihil deliquit, nec dolo malo perperam iudicauit: Ob- , ligatur tamen quasi ex maleficio, &peccasse utique aliquid intelligitur , quod cuini Iuris scientiam non habertit, .