Christophori Cellarii Chaldaismus, siue Grammatica noua linguae Chaldaicae, copiosissimis exemplis, & vsu multiplici, quem Chaldaea lingua theologiae & Sacrae Scripturae interpretationi praestat, illustrata

81쪽

ri esu Ar, it Gn imantur in scuto futuro. Nec aliter alterum glim, quod Ionathani tribuitur, sed ut in plerisque sequitur Hiero solumionum, ita heic quoque pr* .p re

ieien. Aliena proinde sunt, quae Sebastianus Psechenius sect. Civ. libelli sui ex Euripide assert, πενθους, κακων aut bim gustare. Nam primum poetica sunt,& ipsis poetis rara: deinde non mortem Uiuae vox in controuersia est, sed quiduis aliud gustan dum exhibent. Quantum igitur abest, ut Apostolos ex Euripide potius, aut imili poeta, quam ex Syro-Chaldaeorum semiliari Giliane vulgatissimam suam phrasin didicisse credamusZII. Eadem ratio est phrastos αφιέν- οφειλημα, Matth. VI ia. de qua B. Carpetouius in Libri Symb. p. iob . ex Grai ima, inquit, ibae o TvM eir. Verissime quidem. Inter innumeras enim cum Latii, tum Helladis Metaphora ne semel quidem reperire licet romittere debita pro peccata condonare, aut de itum pro peccatum, d Mre pro peccare. Chaldaeis hoc semiliaris imum. I.Reg. VIII. 3 vesba es propitiui sit peccata populi tui , Ion stan transtulit: Ra pl es remittes debita opuli tui,

quod v. 3'. repetitur: quae eadem verba retinet urus Matii VLia. - I, remitte debita nostra. OUUelos Gen. Lin. remitte quase debita statrum tuorum Ebri. xyn Nam condona iniquitatem. Sic II. Sam. XII. 13. cum Davide .dicente peccaui, Nathan respondistet, abstulis Demheeentum tuum: idem Ben Vetiei illud vertit, i rini, hoci Don thio transirescit debitum tuum. Etiam Iudici io.&is Ebraeorum pectinim v, Chaldaice expressum est, debuimus.

III. Sic phrasin Chaldaeae linguae vindicauimus, non autet is Syram, quae coniunctissima illi est, exclusam volt iis . od. XX. s.

i., iniquitatem Ebri patrum. Cap.XXXIV. . UELU.ν mittens peccata V debita, Ebr. R; iniquitatem aes tran G

82쪽

Dararunt seter vos er Deum Ierem. XXXI. 3 - α aremittam debita eorum, Ebri condonabo iniquitarem .

V. Ebr. I. 3. Dei Filius dicitur φέρων τὰ τύ μμαῖδwάριεως άυτοῦ, quod diuinitatis argumentum esse ex Targum P tali pomenain ostendi potest egregie. Deum enim a maiestate de potentia describens non semel, sed iterum herumque paraphrast

Vocat portantem omnia. vide cap. XXIX. II.

omne quod in cocto es quo in terra es 7. Lib. II. cap. Il. 6. ρ ρι ηυι- ιεως respondet brachio potenti μα Adde cap.

VI. Pariter κοιμαί is in Nouo Testamento passim de mort praesertim piorum, singulari ἐυφημισμω dicitur. Nihil frequentius in Ebraeorum regum his oria, quam l s dormiuit, eodem moreis sensu. Omnium clarissime Targum tonathanis Deut. XXXII. dum P8 marere , vertit Armi, hunc idioti Euam illustrauita VII. Nec tantum in phrasibus insignis usus Chaldaismi est, sed tape in singulis vocibus interpretandis. e. g. Dan. IV. ro. 'quod vulgo vilia exponitur, Graeci dubitabundi non vertunt, stribentes, si vox Chaldaica es'. hion infeliciter viderii a Clopperibui s. m h A, o expediisse remo, cum dixit idem esse, quod ac legatim, nunelio, angeli, A in x Chaldaica consuetudine mutato. Pariter se torquent interpretes, qui sint psalm. CXXXVil. 3. ut ex Κimchii & AbenEsrae commentariis constat. Optime Abendana recentissimus, marra 1τSSis ira rra ro hoc est, u Ais HZ iam quod in te, i in v - enim Ebraeorum, praedari, notum est. Quod firmatur pr ne Chaldaicam consiletudinem siue conuersionem τύ in huius Psalmi, in quo est praeda

res i. De Gaaii autem loquens Psalmi auctor, Ch a uinum amitatus est. χ

83쪽

Vsus Isagogi lis,

siue

Non praepostera, quanquam methodiis illa est, quae 2 prius docet Syro remisere aut componere, quana elementa syro' ir in te eni cognoscere. Nihil enim in sy'Lingua est, quod plus deterreat tirones, quam apicum nquitas eorumque ἱnusitata figura. Qui vero Chaldaicae Linguae mediocriter peritus est, is paucis horis tantum potest proficere, Ut Syriacum textum, Ebraeis characteribus' ex riptum, & resoluat non infeliciter, & maiorem eius panem intelligat. Quod si quis eo progressus est, non facile committet, nisi 'pigerrimus fuerit) ut elementorum liuius linguae ignarus habeatur, sed operam dabit, quo aliquali linguae huius notitiae ipsam quoquo legendi facultatem adiiciat. Quare quo plures ad sin i in syrorum Linguam adduci queant, is AGOGεN ex Chaldaea Lingua in Syria cam aperimus, de tanquam Clavem Porta nostrae Syriacae, adiungi- .mus, ut quilibet intelligat, quantae sacilitati s sit, Chaldaicis messi riter arreptis Syriaca coniungere l. De letione, ut dixi, iam parum solliciti sumus, si illud adnotauerimus, esse primum Syris hodie veras Diphthongos, earum. quo praecipuas au, ai &c, deinde a initiale uti V legi,& lita, . proinde vocari: Patach iuriiuum hic nullum dari, neque Schev Compositum, & Kamea Vocali Di quopho respondore, atque cras iis, tanquam O, pronunciari. II Nodisi Nis tres Status, in ' utroque Numero, ii Chaldaeis atque Syris, si Masculinos plurales, Emphatici hi atque Constructum, exceperis quorum ille in

pro ' desinit: quanquam Syri in multis etiam Chaldaicam sor inam Pluralis Masculini .habent, si

84쪽

III. pa Arrix A utrobique sunt plane eadem, nisi quod syri pro a & P integras voculas di s Vsurpandis.& , aeque Accusativum ac Datiuu signat. Peculiari enthootula Accusatiui aut simili, destituuntur Syri.

IV. Suprix A etiam pronomina iere eadem sunt. Sola I Pe

sena pluralis la pro per vi, ὀ Diphthon

gum legitur: Iud singulare, sine Vocali scribitur, seu pro

sus inter legendum occultatu o. V. Multa etiam ex Separatis Pronominibus conuenium, nemis

pci ego, squanquam Syri N N vel scribunt, quod scheva Compositum ignorant, nec pati potest Scheva Simplex.J P N Iis,pPN I D. mn ille, sed Syri abiecto N scribunt vel ap. Etiam Possessiua per descripta, utriusque Linguae sunt. Ceter rum vel conuenientiam, vel disserentiam, usus docebit. VI. Formatio Verborum Syra a Chaldaea parum dissere, nempe formativa III personae Futurorum non est Iod, sed met: &ChaI- data Infinitivorum terminatio Syre fit a. &c. Chireh quoque Pa vum sub formativis litteris, setiam in I Sing. Prael. Peat J in Zere vel Revoro; & Κibbua vel 1 Futuri &Imperativi Peal quod neutrania harum Vocalium Syri habent) in a conuertitur. VII. Maxima qu ue harmonia est Verborum Anomalorum, nec litteris Arsan Syri a Chaldaeis discrepant, sed punctis nonnumquam Vocalibus, v. g. Aphel in & 'a ab 'N pro 'N) in cipit, & propter rationem de Scheva supra allegatam Iud in Pe Iod Chi reli velChevom, pro Scheva; in DAleph Zere vel Revoeto, itidemo Scheva habet, &c. . VIII. Particulae Syrorum pleraeque etiam Chaldaeis in usu senti

IX. Nec minus Chaldaismus viam, tendentibus ad Samarit nam linguam, aperire potest. Haec enim, ubi in formatione ab Ebraea differt, cum Chaldaica apprime concordat, V. P

85쪽

' x. In statibus Nominum. Absolutus&Construm nihil disserunt a Chaldaismo. praeter Masculinum pluralem, qui saepius ter natione ra. Tt ebraietat, quamuis nec raro quoquem bat Chaldaico m m desinat. Emphaticus etiam Chaudaico respondet, praesertim illius dialecti, qua Daniel & Esrousi sunt, id est, quae η τ' pro N terminali amat. Omnem enim emphasin Samaritae in ri finiunt. v. g. benedictio,

dictiones.

αἰ Praefixa quoque sunt Chaldaica, & praeter communia cum tabraeis, T & Relativi vim habet, da Genitivum designat, ut apud Chaldaeos. 3. Nerque Suffixa discedunt ab Chaldaismo, nisi quod pro Samaritae Ebraeum & pro alteram formam

3b. IL , aut Syriacam, malunti

. Verborum Formatio a Chaldaica vix dissere. Conueniunt , enim in Formativis litteris N siue n Aphel & Passiuarum: u Infinitivi Peat, N Futurorum. Terminationes quoque Chaldaicae sunt praeter Foemininas Personas Praeteritorus , II Sing. & III Pluralem, quas Syro more Samaritani in sir finiunt. In Quiescentibus etiam de Desecticis verbis ni nata

est conuenientiao. .

Etsi enim non pauca habent Samaritae, quae propria sunt si linguae, de ex Glossario peti possunt: tamen in plurimis voci bus cum Chaldaeis conueniunt . Ergo sicut ex Ebraea Grammatica sicilis ad Chaldaeam lingum transitus est: ita multo iacilior planiorque via est, qua ex Chali. Misino ad Syrorum Samaritarumque linguam peruenitur.

MESSIOLOGIA

I ARGUMICA.

neres Iudaeos melius sensisse de Messia suo, quam recenti osti Prophetarum oracula cυ innim explicasse, dudum christiani

viri

86쪽

viri obseruariant. Caussa degenerandi est odium in Custiset vu& Cluistianos acerbissimum: nec ipse Rasthi dissitetur, se Psalmo quos maiores de Messia exposuerant, de Davide explicare rater, ad responsionem haereticis sper quos Christianos notat) eo ficilius reddendam. Pessimam sic caussam suorum prodidit, usque eo. vi ipsos posteriores Iudaeos poenituerit, in Vulgus exiisse mysteria, sua, deleverintque illa verba ex Perusci, ad psal. II. licet reliquerint eadem ad Psalm. XXI. a. quem veteres Iudaei etiam de Messia exp suerunt, ut ex Targum constat, quod sic exorditur: pr Domine in virtute tua titia itur Rex Asessiati sed nec ex illo priore loco Psal. II) expungere ita potuerunt, quin Edvvardus Pocohe, diligentissimus harum rerum indagator, illorum vestigia in MS. codicibus reperiret. Videantur eius Notae ad Portam Mosis cap. VIII.

Non ergo dubium potest esse, quin idem circa alia de Christo

vaticinia Iudaeorum impietas ausa fuerit, cum Rinachi, AbenEsra , Abarbanel aliique multo aliter interpretentur Prophetarum verba ,

quam in Paraphrasibus Chaldaicis sunt exposita. Exemplo sit lixe Messiologia Targumica:

Non cessabit exercens imperium de domo Iehu , nec sic L. his de filiis filiorum eius insaeculum: donec adueniet MESsIM, cuius en reguum, ae ibi obedient populi.

Targum Hierosolymitanum eodem sere modo: Πῖ NGp vique adtempin, quo veniet Rex Me sin. Nec ali 'mum, quod dicitur Ionathanis. Qua fronte ergo recentio cludaei promissum hunc nYd interpretantur vel de Dauide, in Mo', vel Ahia Silonita, vel de ipso oppido Silo eiusque ruinal Vide de diuersis his sententiis AbenEsram, in perusci, ad h. l.&Menassen Ben Israes in Conciliatore p. sto. seq. De origine vocis n- in Elymologico ad Philolog.s ciam in Rad. θη- vel diximus.

87쪽

Numer. XXIV. 17. Ex Targum onhelos.

Versio Latina.

Surget Rex ex Iacob, s ungetur magnus fiet Messos exorabi, soccidet metuatesMoab, dominabitur in omniabmiliis hominum .st Angli heic & Ese. XI. r. verterunt vetetur, ex ritu inaugurati nis regiae apud Iudaeos.

Versio Latina.

Doni uim iaciet ultionem de Magog, s de exercitu gemrium raptorum, qui venerunt ex nibus terrae: U dabit, fortituatuem reguseo, Smultiplicabit regnum Messistit.

Primus locus S. Scripturae, ubi auspicatissimum nomen Missi An curiat, qui mundi Seriator futurus sit, est I Samuel. II. imi ο* Σ exaltabit cornu Messiae sui. Praecesserat in Ghraeo: dabit robur Regi fluo. Ralbag ibi per Regem intelligit Saulem: per vero Dauidem. At rectius Κimchi S r end 7S repetitur, inquit, eadem res, quia μαHZ illis i e Vnctin: sed postmodum pariter applicat ad regem a Samuele unctum, quod vel de Saule vel Davide intelligi ζortet. Chaldaeus autem de Messia veri nominis intellexit, dum ellum Magog admiscet, quod ad Messiam Iudaei omnes reiiciaunt. Minus de Chaldaei mente nos dubitare R. Abendana in 'Spieilegio ad Michlal Iophi sinit, quando recensitae Ralbagi semientiae subiicit p):nn 7S' Su edidi Ionathan autem LChaldaeusJexposuit de Rege Afesta. Verissime. Nam tum temporis politicus rex in Israele ignotus erat, de huius Messiae imperium extenditur ad fines terrae, quae passim est descriptio

uua terrarum orbis, teste ipso Κ chio in Psalm. LXXII. s.

88쪽

In tempore illo erit ' Messias Domini in gaudium et L norem N facientes legem tu amplitudinem et iis laudem l eui ibi oraclis.

Versio I 'ina.

Dicit Propheta domui David: Nam puer natus en nolis, Irim dis tus en nobis, et, cepit legem Iuper se adseruaudum eam. Et vocabitur uomen eius ab eo, i qui mirabilis consilio, Deus fortis eirauauens infecula, Messias pacis, quae cresci super nos in diebus eius.

t Haec translatio est Hottingeri in Append. Gramm. Syr Chald. p. 137. At Opus polyglotium Anglicanum habet: D vocabitur uen eius a facie Admirabilis consilii, Deus, vir permanens in ae- - Christio, cuius pax multiplicabitur er nos in die eius. Quam . Megeneres filii maiorum sunt AdenEsra, Rimchi, aliique, qui nor . minium de Hishia inepte interpretantur λ An enim illeprinceps paci quod solum nomen Hiskiae Κimchi adii dicat, cetera Deo nominanti adscribit qui grauissimis bellis

implicitus scit AbenPra quidem nexu de ordine verborum

89쪽

- victus eiusdem prophetiae, rimi dueh S is te, mihi morsu, inquit, verisimile est, quod omnia haec t nominapu ri: at in applicatione tum errat, tum haeret & nihil agit. Esa. XI. I.

Versio Latina.

Et gredietur Rex exsiliis Isai, Messias ex is Tost eius t magni cabitur.' Angli ungetuar verterunt perinde ac Num. XXIV. tr. metonymuce. Buxtors in Lex Taim. progerminabit, fortasse quod alibi rimin Targum per &Hiphil π' nam per paelexpossitum est. Vid. Iob. V. 6. XXXVIII. 27. Psal. Clv. is

Versio Latina.

tempore illo erit Messias Domini Zebum in corona eaudii N in diadema laudis re duo populi sui.

Eadem sensu sunt,&sere etiam verbis, quae modo ex EA. IV. a. attuleramus. Ibi N IV cum Masc. Pronomine heic cum Foem. N nn constructum legitur. Nam saepius haec vox Foeminina est, & passim alibi inuenitur, uta, Gen. XXI. χχ. in Onh.&Ionathane: & apud verum Ionath inem Esa. LII. 6. Ierem. XXXIII. is. Michae IV. 6. &α

versio Latina.

Ecce pro ere aget frum meus 3 fas, exaltatim orset, ου corroborabitur valia Nec solus Targumista, sed omnes antiqui Iudaei ibari dith dis

-αι iniae cap. MIL cuius iam initium, seu cap. LII. Way avi

simus

90쪽

Versio Latina.

Eice dies venientes,' dicit Dominus , est excitaso Dauidi Mesiam iesiorum, es regnabit Rex, maciet iudicium veri ratis atque iustitia tu terra. In diebus eius fatuabuntur, qui sunt domus Iehu de , est Mael habitabit in ductis, es Boc ea nomen eius, quo vocabunt eum: dientur nobis imstitiae a Domino in diebus eius.

Eadem sere Paraphrasis est c. XXXIII.is. solo nomine iu- mutato in I e diuino autem nomino up S Dominio iustitia nostra, iudai at aeque Chaldaeus atque vulgares Rabbini,ut ex Kimchi interpretatione patet, Ἀντ- ei I US p b d rn a: S i pridid p vnd fr Ipael vocabit Mesam eo nomine DOMINUS IUSTITIA NOSTRA, propterea quod in Aebus tam eris nobis stilia Dei perpetuo firma, nec recedet.

versio Latina.

cultum Domitii Dei

s3 limus sermonem de Messia esse, quae ingenua consessio est R. Al- schecli in h. l. Sed quod ex hac pericope tela contra se acutis sima depromi videbant, quidquid de Messia heic dictum est, ad Israelem exilio laborantem malitiose detorserunt Raschi. Aben- Ura, Rimchi, LUman, Abarbenel, dc hodie, quantum consta I

omnes.