장음표시 사용
111쪽
melancholia, alii corpus et animum simul cxcruciant, vi mama,phrenitis, soporosi et ι mei asseritin, etc.
f. m. Sed totam morborum perteXere genealogiam huius loci non est. Id potius obseruandum, quod omnes ad tres classes commode reduci possimi, partium scilicetjoli Lirum, fluidarum et utrarumque. Solidae partes, Vt ossa et carnes, laeduntur, cum aut tumore praeter modum turgent, aut vulnere inciduntur, aut a loco remouentur, Ut in hernis.
aut a contusione vel fractura dissoluuntur. g. IV. Partium fluidarum morbos vel in m a sanguinea, vel in stiritibus animalibuι, pro quibus succum neruosum alios substituere diximus, hospitium tenere, obseruant. Et ad
illos quidem morbos quod attinet, qui exsanguinis mutatione oriuntur, ad duas eos iterum reuocant classes, quarum Vna eos
complectitur, qui oriuntur, cum sanguis nimis spissus est,id quod contingere dicunt, cum principia eius salina et sulphurea fixa
sunt ςt crassa, moleculaeque grandiores sunt, multo scilicet tartaro et sale acido fixo aggravatae, quo ipso motum eius tum internum, tum progressivum seu circuitum, multum retardari necesse est. S. V. Altera autem classis eos morbos complectiturν
112쪽
aliorum de eausa febri- g. XV.iamsententiae, S.XVlli. De Fita eae morte, S. XXI.
f. I. QVid status praeternaturalis nomine nobis designetur, ex ditiis iam quodamni Odo colligitur: cum videlicet partium humani corporis dispolitio et structura turbatur, vi naturales, quas designauimus, operationes, inde non amplius edantur, aut non ita, ut decebat, edantur. Atque hic humani corporis status alias morbi nomine
Ex quo facile intelligitur, magnam morborum esse varietatem,tiue ipsam dispositionis et structurae turbationem, siue partes, in quibus velut sedem suam morbi figunt, siue effectus diuersos, circumstantiaSue confideres. Namque quidam morbi usum tantum partium laedunt, podagra, alii usum earum penitus diruunt, ut Pisa serena , surditas , panni sis. Quidam morbi totum corpus assiciunt, Vt febres, apoplexia, epile a, conuulsio, alii corporis tantum partem assii gunt, ut asthma, colicus dolor, podagna, hydrops abdominis. Sic porro nonnulli ad corpus tantum pertinent, Vt paralysis, alii animum turbant,
113쪽
melanchoba, alii corpus et animum simul cx- D cruciant, ut mania,phrenitis, soporosi et hysteria ei etc.
Sed totam morborum perteXere genealogiam huius loci non est. Id potius obser-
mode reduci possint, partium scilicetjob
rum, Marum et utrarumque. Solii date partes, ut ossa et carnes, laeduntur, cum aut tumore praeter modum turgent, aut vulnere inciduntur, aut a loco remouentur,Vt in hemisti
aut a contusione vel fractura dissoluuntur. β V . partium fluidarum morbos vel in mas uo sanguinea, vel Instiritibus animalibiu, pro qui tu bus succum neruosum alios substituere di-l ximus, hospitium tenere, obseruant. Et ad illos quidem morbos quod attinet, qui exsanguinis mutatione oriuntur, ad duas eos' iterum reuocant classses, quarum Vna eos complectitur, qui oriuntur, cum sanguis nimis spissus est,id quod contingere dicunt, cum principia eius latina et sulphurea fixa sunt *t crassa, moleculaeque grandiores sunt, multo scilicet tartaro et sale acido fixo/ggravatae, quo ipso motum eius tum inisternum, tum progressivum seu circuitum multum retardari necesse est. t S. V. t 4ltera autem classis eos morbos complectitur.
114쪽
9 CAP. IV. DE STATU CORPORIS tur, qui oriuntur, cum massa sanguinea nimis attenuatur,et dissoluitur, eiusque motus tum internus, tum progressivus, Vltra
quam par est, acceleratur. Et huc quidem febres omnesque febriles essectus referunt , de quibus tamen deinceps ex instituto aliquid dicemus. S. VI. Ad priorem autem classem, cum sanguis nimis spissus est, morbi quam plurimi reserri solent. Etenim quando sanguis ita com Paratus est, facile in angustis partium canais liculis, et tortuosis fibrarum anfractibus, quos subire tenetur,prae lentore retinetur,
et consistit. Vnde obstruectiones, inflammationes , fimbos, sarcomata, verrucas, pusulas,im Fe variosque alios tumores et insarcius,
tum in visceribus tum in habitu corporis, iuxta partium debilitatem, et peculiare a ipsius dispositionem, prouenire necesse sest. Sed ex eadem causa, sanguinis spissi- tudine et lentore, animi quoque corporisque torporem, somnolentiam, hebetudinem, melanchotiam,vanosque assedius hypochondriacos, deriuare haud sine ratione solent. S. VII.
Qihod si sanguis ille spissus, sale acido lu
xuriante, nimis sit aliunde aculeatus, non tantum segniori circuitu agitabitur,lt intonino motu, sed etiam spiculis suis salinis hinc inde partium texturam dilaniabit,et in
115쪽
. vicus eliquabit: idque in pthisicis, scrophu&η ssi, scorbuticis, penereis asse Iibtu, in gangraena ,
cane, carbone,cancro, aliisve tumoribus erodentibus, iuxta varios salsedinis et acrimoniae gradus, contingere, autumant. In his enim sanguinem salinis eiusmodi aculeis totum velut echinatum, non tantumat molliorem carnium texturam strigilis instar paulatim dilacerare, sed et solidiorum ossium fibrosas laminas, altius erodere. v III. Ex eadem praeterea causa, cephalaliam,
cirrialiam, dolorem colicum, neFhriticum, ac arthriticum, rheuticum, pleuriticum simpesuo aderiuare solent. Salinas enim istas particulas ob varias causas collectas, et in certas' partes delatas, acicularum instar eas sedere, et stimulare, Vnde atroces dolores,et LX-quisiti non possint non oriri cruciatus. I. IX.
De iis morbis, qui in spiritibus animalibus, aut succo neruose sedem habent, ita , censendum nonnullis videtur, quod alii a suppresso vel retardato eorum motu, aut diminuta copia: alii autem a deuio et effero
eorum Orgasmo proueniant. Ad primam classem reserunt , VNoxiam , veternum, em sin, tremorem, lassitudinem, timo. 'm, et similes et ad alteram maniam, phrenitiadem, deurium . pertiginem, conuulsionem, Fi-
116쪽
Atque haec quidem, quae diximus, de .causis morborum proximis intelligenda sunt, ad remotas in morbis quidem a sanguinis mutatione proueniensibiis, intemperantiam in cibo et potu, motum praeposterum, aut eius intermissionem nimiamis, excessumque in quiete, somnumque et vigilias, quae modum excedunt, aeris insalubritatem, retentionem eXcernendo rumis, animique affectus vehementiores et diuis
turniores, quippe quae omnia sanguinis
temperiem et motum mutare apta sunt, reis
surri posse ut debere, nemo sorte est, qui dubitet : sicut rursus spirituum assultus et defeetus itidem a sanguinis intemperie, accedentibus vehementioribus animi assedit-bus, derivandos esse, pariter verosimile
Multa equidem de singulis morborum generibus diligenti rerum naturalium scrutatori inuestiganda restant, sed id huius loci non esse, facile intelligitur: accedit , autem quod in plerisq; morborum et maxime dissicillimis phaenomenis praeter coniniecturas nihil se afferre posse, rerum naturalium consultissimi fateantur. Id quod, ne quid nostrae tractationi desit, vel unico specimines febribus, quae ceteroquin omnium adis
117쪽
admirationem concitant, comprobare haud abs re suerit, X I.
Magna autem licet febrium sit diuersitas, nunc de intermittentibiu saltem loquimur: quarum licet itidem non eandem rationem esse, me non fugiat, ea tamen, in quibus sere conueniunt, et quae eruditos maxime sollicitos habent, phaenomena haec fiant: initio, cum paroxysmus accedit, frigus ac tremor totum corpus occupant, iis
que durantibus pulsus tenuior, S lentio est: deinde vero calor succedit, frequentiori et vehementiori pulsu comitatus, quem sudor excipit, pulsu mollius arteriam seriente : denique statis vicibus paroxy smi redeunt, et quandoque si longiores sint, delirium creant.
S. XI u. Haec ut rite explicent, sequentem in modum rationes subducere solent nonnulli ex recentioribus: supponunt, quod maxime verosimile videtur, hasce sanguinis mutationes ex materia quadam peregrina, quam non satis promte subigere potest, eidem admixta oriri, quae tamen materia, qua in parte corporis originem habeat, unde erumpat, de eo vix certi aliquid pronunciare audent, nec una omnino vi materiae istius sedes statuatur, videtur necesse esse. Interim eum
118쪽
Iocum,ex quo erumpere censetur,focum febris
appellitare solent./ S. EIV. Iam cum porro ea materia crassior chylo minusque cocta supponatur, fieri aliter non Posse, quam ut motus sanguinis initio per eam impediatur, sorte quod particulae ramosae aut nimis longae ad motum parum snt idoneae: ex impedito autem et retarda to motu sanguinis oriri frigus, cui tremor accedat, quod eaedem particulae in arctioribus meatibus haerentes, et vi adfluentis sanguinis impulsae, musculos concutiant, et tremere faciant. Atque ex eadem causa pulsum quoque reddi lentiorem ct tenuio rem, cum hic sanguinis motui imputari debeat.
S. XV.Τandem vero si continuo sanguinis motu
particulae istae frangantur, et veluti comminuantur, simul per eas motum sanguinis augeri,cum particulae duriores semel motae maiori strantur impetu, et hinc calorem enasci, quo cum omnes sanguinis partes ad externam corporis superficiem pellantur, tamia copia erumpere per poros cutis, ut sudor inde proueniat. Motui autem celeriori ac vehementiori sanguinis, non posse non pulsus quoque vehementiam et celeritatem respondere.
119쪽
3. XVI. Ast quod statis vicibus febris recurrat, id inde fieri putant, quod materia ista peregri; nasubinde generetur, et de nouo Languini insundatur, unde eadem symptomata redire necesse sit, non eodem quidem gradu, prout maior aut inor istius peccantis materiae effunditur copia. Nam que in foco ceu sede sebris sanguinem, qui illuc affertur, corrumispi et in eiusmodi materiam conuerti, quae si nondum in tanta copia adest, ut istam suam sedem egrediatur, cessare paroXySmum: redire autem, si tanta adsit copia, ut sanguini laudabili admixta, nouam iterum eidem induat mutationem.
g. XVl I. Atque hinc febrium etiam diuersitatem explicare audent. artanam namque fieri febrem, cum portio sanguinis subus ens, se-brem generans, tridui spatio ad concostionem indiget, ut fiat idonea, quo cum reliis quo sanguine transfundi queat; Tertianam, cum biduum sussicit; Continuam, cum continuo influit, et sic porro. S. XVIII. Sed haec similiave licet non sine omni verosi militudinis specie dicantur, sunt tamen nihil aliud quam coniecturae, quae suis non
carent difficultatibus, ut mirandum non sit, alios aliam rationem naturam febrium explicandi in isdi: nonnullos speciatim causam
120쪽
febrium in eam sati guinis conditionem referre, qua is ob putredinem, cui omnia mixta corpora obnoxia sint, et per quam destruantur, vergat, et cui natura per eiusmodi sanguinis motum extraordinarium, ad materiae secretionem et excretionem spectantem, obuiam eat, licet non eodem semper, ob varia impedimenta, successu. Alii aliter de hac re philosophantur, quibus di
lius non immorabimur. S. XIX. Ceterum quod ad causas morborum generatim speetatas, et quidem externas attinet, id ex dictis facile colligitur, imo etiam vix est, qui dissentiat, in harum censum merito ea omnia referri, quae naturalem sanguinis temperiem et constitutionem, motumque, mutare apta sunt. Quod si obseruetur, quae ratio sit morbos utcunque euitandi, conseruandique sanitatem, haud dic ficulterinde colligitur, id quod pro fructa
doctrinae naturalis longe praestantissimo recte reputamus.
Nimirum,ut paucis caput rei esseram, eui tanda ea omnia sunt in cibo, potu, motu, quiete, quae insignem et notabilem afferre sanguini mutationem possunt. Corpus
praeterea, quantum per causas tum naturales, tum morales licet, ita assuefaciendum, ut victus et aeris, aliarumque rerum eXternarum