장음표시 사용
202쪽
perest et supernatat, in duos ordines corpo rum necessario abire, unum Duidum, ait rum volatile , siue aquam, et aerem. Parte&namque tenuissimas et leuissimas superiora Petentes, ex perpetua mobilitate huc illuc agitatas, regiones aereas constituere, uti minus tenues, Ianguidiores motu, et leuitate mediocres, uniuersam Iiquidorum masiam componant. b. VI. Ceterum cum in ea massa contineatur omne genus liquorum terrestrium, hi vero ad duo praecipue genera reducantur 1 macr=s , siue tenues . quae in omni se-xe liquido composito existant, eadem etiam et hic reperiri. Cumque liquores macri et Pingues commixti, data occasione vel libero aeri expositi, secedant ab invicem, et se- Parentur, pinguesque innatent tenuibus, verosimile esse, quod etiam haec massa liquida in duas massas abierit, parte ipsius pi guiori supernatante reliquae. f. VII. Et hactenus quidem aerem considerari, ut crassum et tenesricosum, et radiis solis impenetrabilem , aquas vero ut turbidas ac im-PuraS: Vt vero aquarum massa seces suas Vel partes terrestres et crassiores sensim demiserit ad fundum, ubi terrae interiori se adiunxerint, ita et qui supererant in regionibus aeris puluiscntos et crassiores partes de
203쪽
1cendisse iterum, delapsosque sensim in si1- perficiem liquidorum, ubi occurrentes primum liquori illi pingui et oleaginoso haeserint irretitae ibique aggregatae atque commixtae cum materia illa, pinguem quendam Iimum seu terram limosam constituerint , faciem abyssi seu massam liquidorum obuoliaentem .QDe quidem superficies sensim audita et consolidata, terram primigeniam, atque primum orbem habitabilem constit
Licet autem hic ignis centralis, ceu intimae regionis, nulla facta sit mentio, eum tamen itidem Burnelius admittit, consensa omnis, Ut putat, antiquitatis fretus: et hactenus cum Cartesio consentit. In eo tamen abit, quod primigeniae telluris situm initio rettum ad solem fuisse contendit, cum Cartesius talem semper fuisse supponat, qualis hodie est, obliquum. Ex eo Vero cum sequatur, nullas suisisse in prima tellure tempestatum vicissitudines, sed velut perpetuum aliquod, placidumque et tranquillum telluris ver, hanc quidem telluris faciem primo rerum huius orbis ortui, et generationi, longe accommodatiorem suisse putat: posito contra obliquo telluris situ, et tempestatum vicissitudinibus,nullas rimas et fiscturas,
quas Cartesius supponit, fieri potuistis, cum
204쪽
hibernis pluuiis praecedentis aestatis fissurae resarcitae fuissent. S. IX. Praeterea in eo differunt , quod regionem materiae oleagineae supponit Burnetius, omittente eam Cartesio, quam ille necessaruam fuisse putat, quia nisi liquor aliquis leuis et lentus superficiei abyssi supernatasset, Particulae terrestres, quae ex aere cadebant, subsedissent ad imum abyssi, neque orbem
exteriorem unquam composuissent, cuma terra macra non facile concrescat cum liquore macro, nihil admixto, quod glutinis rationem habeat. g. X. Sed praecipue in eo dissentiunt,quod Ca testus orbem illum primigenium non fecerit habitabilem, donec rupta et fracta suprema superficie, maria, flumina, montes, valles, orirentur : cum Burnelius contra e xistimet, eum habitatum usque ad diluuium suisse, quo tempore demum et mutato eius ad λ- Iem situ, et fracto exteriori cortice, ea Pro dierit facies,quam hodie aspicimus. f. Xl. Sunt vero et alii, qui aliam geogoniae ratuonem commenti sunt, quibus tamen, cunias res ad meras coniecturas redeat, non immorabimur. Sunt vero hie duo probe a se inuicem discernenda capita: primum an tellus ea ratione facta sit 3 alterum : an ea ratione fie-
206쪽
dubium posita sit, dicendum videtur,proclisectos statim ab initio montes quoque suisse, siue ut metallorum generationi inseruirent, sue ad alios usus nobis haud perspectos ex
g. XIII. offerunt se porro in tellure fontes, Miniana et nana, quorum tamen consideratio simul nos ducit ad ipsius aquae considerationem, de qua adeo aliquid praemittendum est. Obseruari namque in aqua Plet, quod sit pellucida et liquida, ita tamen, Ut co crescere possit, item quod calefiat et frigeia Et, et quod in vapores ignis efiicacia dili uuatur: praeterea aquam aere grauiorem esse constat, eandem tamen insipidam et sine odore, putredinique obnoxiam; quibus accedit, quod corporum quorundam poroSpenetret, et ut facile dilatari potest , ita non aeque comprimi , et quae alia sunt eiusdem
g. XIV. Ad hoste esse tus, quin ipsa partium figura et teXtura multum conserat, dubium sere non est, licet, qualis ista figura sit, certo definiri nequeat. Sunt qui particulas aquae cubicas esse contendunt, sunt qui globul sas: alii contra oblongas eas particuIas supponunt, teretes, glabras, et flexiles, ad instar anguillarum, nec eas immediate et arctius ese co ntingentes, sed ab intersuis aethere, sub -
207쪽
subleuatas ut in eo natent, et super inuicem qua si repant, quorum prae ceteris Veia rosimilis admodum sententia videtur. g. XV. Quod ad aquae in giaciem concretionem attinet, in eo consentiunt plerique, concrescere aquam in glaciem, si motus, quo particulae, quae aquam constituunt, agita tur, cesset. In causam, cur iste motus cesset, porro inquirenti, verosimile esse dicunt , a particulis nitrosis hoc prouenire, quae, cum aer frigidus est , decidant, ac particularum aquearum motum rigiditate sua impediant.
Sed non omnia glaciei phaenomena hinc di tui possunt. . XVI. Namque id cumprimis obseruatione dignum, quod aqua in glaciem concrestengmagis dilatetur, simulque leuior fiat, cum Contra videatur glacies grauior esse debere aqua, si particulae motu amisis arctius inter se cohaerere incipiant: praeterea quod glacies non tam pellucida sit, quam aqua , cum ratio videatur postulare, ut pellucidior sit, Iiberioremque transitum permeantibus particulis concedere, cum magis dilatetur et extenuetur , quam aqua. QEae quidem, prae sertim prius, ab expansione particularum aerearum in poris aquae latitantium, prouenire videntur.
208쪽
g. XVII. Quaeri quoque solet, cur aquae guttae decidentes rotundae sint Z ad quod nonnulli
respondent, hoc ab aere prouenire, qui partes undique ex aequo premat, et in figuram rotundam necessario cogat, quia omnes particulae aqueae aequaliter prementi aeriresistant. Alii vero, particulas aquae rotundas et laeves, et materia quadam viscida mixtas euhautumant, quae cum plurimas particulas rotundas complectatur, fieri ut guttae ita in orbem cogantur, quia particulas aqueas seorsim cadere non sinat. Utraque coniectura non omni prorsus verosimilitudine destituitur. S. XVIII. Iam quod ad fontium , fluuisrumque, originem attinet, in eo plerique conueniuntas, sontes et quidem perennes, esse aquae colle .etiones, o superioribus terrae locis in inseriora defluentes, et porro ex multis eiusmodi sontibus componi flumina, in mare aquas suas deuoluentia. Sed quo pacto aquae in loca ista terrae superiora euehantur. id vero est , quod non aeque facile expediri potest. S. XIX. Sunt, qui per tubos quosdam subterraneos aquam marinam ad sontes deserti conis tendunt, ea quidem ratione, ut si aqua incidat in loca subterraneis ignibus vicina, in vapores rarefiat, qui per subtiliores terrae meatus
209쪽
IDt a tus, dilabantur, et ad eius superficiem serantur, adeoque ad ipsorum montium c l cumina, in quibus propter frigus iterum in
t aquam condensentur, et guttatim exsupe-l rioribus montium aut collium locis, in inte-l riora receptacula, qua terra patet, defluente S, et per rimas erumpentes, sontes emciant. Salinas praeterea aquae marinae particulas, cum longae sint ac rigidae, in terrae arfitioribus meatibus haerere, aut etiam quia in vapores evehi nequeant, separari,
i ut adeo aqua sontium ideo dulcis reddatur. S. XX., Sed cum vix intelligi queat, quomodo
p per subterraneos meatus, ad loca usque a- deo remota a mari tanta aquae copia perue-
xima fontibus fere destituantur, qui in longe remotis magna copia scatent , alii pluuiae sontium originem tribuere malueis runt, quae profundius montium latera inisgrediatur, ac penetret; ac proinde tardiussi eluat, cui accedat humor, qui ex liquatisi subinde assivit nivibuS. S. XXI . Et sane videntur pluuiae et niues lique- factae aliquid huc conserre, sed tamen an adi tantam aquarum copiam, quantam fluminal quotidie in mare eriton erant, sussiciant, du-l bitari potest. inare nonnulli vapores, quos quotidie ingenti copia sol ex mari euehit s
210쪽
hit, quiue non modo per pluuias ,sed et roris instar quotidie in terram recidunt ,in subsidium vocant. Nimirum isti vapores, ut isti contendunt, ad montium cacumina lati, haerent, ibique frigore densati, terrae et lapidum rimas subeuntes in interiora qua dam receptacula confluunt, quae cum semel plena sunt, quicquid praeterea affluit, essu
f. XXII. In mari multa se nobis consideratu digna offerunt, quorum praecipua delibabimus. Et ad originem quidem eius quod
attinetiaquas maris telluri coaevas esse, nemo temere dubitaueriti Ast qui Cartesii et Burnelii geogoniam sequuntur, tum demum apparuisse mare putant, cum superior telluris superficies rupta est. Ingens itaque haec Vorago, quae mare complectitur, iuxta Burnelium nihil aliud est, quam antiquae a byssi portio, et spatium stagmentis terrae non impletum, adeoque aqua aut aere, pro ratio ne situs . inferioris, aut superioris, replendum.
g. XXIII. Quod autem vorago ista, quae alueum maris constituit, aperta sit, et latissime hians, cum ceterae cauitates subterraneae plerumque coopertae sint, id a fragmentorum sita prouenire putat: quemadmodum fortuitum sit, quod oceanus totam terram cingat, nec