Io. Francisci Buddei p.p. Elementa philosophiae instrumentalis seu Institutionum Philosophiae eclecticae tomus primus secundus

181쪽

S. IV. De ductilitare et grauisare metallorum eadem ratione censendum. Ductilia nimirum sunt corpora, quorum ita comparatae sunt partes, ut partibus vicinis cohaer

ant, nec facile ab iis diuelli possint, cui rei

eas particulas, quae oblonga et quadrangulari figura praeditae sunt,apti1smas esse, nonnulli existimant. Gravia contra dicuntur, quorum ita comparatae et consolidatae sunt partes, ut paucissimi et valde angusti, inter eas existant pori. Qua ratione et metalla .

constructa esse verosimile est: siue ipsarum particularum, siue totius corporis, siue tum huius, tum illarum haec sit ratio, ut quam paucissimi pori, et meatus, qui aere repleri queant, in iis deprehendantur. S. V. in animalibus et plantis praeter partium structuram, nutri tionem etiam atque generationem obseruauimus quae an in metallis etiam deprehendantur , non aeque euidens est, atque perspicuum. Et ad nu nitionem quod attinet , ea in accretione saltem, hoc est , partium homogenearunt cum corpore metalli coniun-'etione, si quidem supponamus, eam dari, consistere videtur. Quem in finem . aut vim quandam ingenitam, aut spiritum, aut simile principium aduocare nonnulli solentiquo homogeneae particulae a reliquis

182쪽

separentur,et cum substantia metalli coniungantur.

g. VI. generatione autem metallorum in. tanta opinionum varietate vix videtur certi quid definiri posse. Namque an omnino generentur , an vero omnia metalla in primo rorum ortu a Deo condita,atque proaucta sint, nonnulli dubitant. Esto autem, generari

metalla, quodnam illorum semen fit i et quo pacto hoc existere incipiat 3 rursus impeditum valde est atque obscurum. s. VILStatim vero hic reiiciendi illi videntur, qui eiusmodi metallorum semina fingunt, quae nemo mortalium, et sorte nec illi ipfi, qui ea defendunt, unquam vidit, uti liquor ille soluens catholicus, quem Alcahes vocant , aut si illud earhobcum et uniuersale, quod nonnulli comminiscuntur, et quo cuncta se, quae fidem superant, in regnominerali effecturos pollicentur. Haec enim similiave semina cum ignota sint, et nutrilibi extent, nihil certi quoque de iis pronunciari potest, donec experientia illorum vis comprobata fuerit. Id quod etiam de me .urio illo philosophico, quem alii iactant, est intelligendum.

Nec audiendi sunt, mea opinione, qui ad salia communia et vulgaria, aut ad tria ista

183쪽

ET COGNATIS CORPORIBVS. I63chemicorum principia, sal, sulphur, et mercurium , aut ad vapores subterraneos, aut aquam, aut simile quidpiam prouocant . Namque ad silia quod attinet, manifestum quidem est, magnam esse nitri, virioli et salis communis in divellendis corporibus metallicis essicaciam: sed quo pacto ex eo sequatur, quod semen metallorum consu- tuant, non video, S. IX. Reliqui autem materiam et elementa metallorum confundere videntur cum semine. Etenim potest vel aqua, vel vapor, vel simile quid esse materia metallorum, saltem ex sale, sulphure et mercurio ea constare, concedendum est, sed ideo haec non sunt semina. Semen enim vocatur, quod iam suturi corporis delineationem quandam, et velut rudimenta continet, saltem vi pollet, sine alterius corporis admixtione, illud, cuius semen est, producendi, modo motus debitus accedat,

quod an de illis metallorum elementis dici queat , dubito. g. X.

Superest antimonium atque armium via Dum, quorum aut alterutrum aut utrumque

pro semine metallorum nonnulli reputant. Et certe qui argentum vivum pro semine metallorum habent, nihil dicunt, quod non magna verosimilitudinis specie se commendet, cum non tantum miro amore'

184쪽

aurum complectatur, eique per intima se hniat, sed et prae reliquis metallis humor tantum aliquis et rudimentum metalli videatur. in antimonio a Ii quid purioris sulphuris nonnulli deprehenderunt, quod adeo si

rite cum mercurio coniungatur, in quo maximum chemicae artis arcanum nonnulli

constituunt, sorte ad persectiora metalla progignenda inde aliquid conferetur. f. XI.

Iam si supponamus, aut argentum Viistrum, aut aliud quoddam metallorum semen, huius tamen origo non minus ignota erit, quam seminum in plantis et animalibus. Vt autem ex hoc semine metalla fiant, in eo forte caloris subterranei magna vis est. Nec repudianda prorsus illorum sententia, qui et a stra huc aliquid conserre existimant. Mira sane astrorum vis est, nec satis nobis per specta, uti in sequentibus explicabitur; et vel gemmae documento sunt, quarum non. n ullas aequales cum luna subire mutation es, obseruatum fuit. g. XII. Qui vero haec omnia explodunti et non aliud admittunt metallorum principium , quam calorem subterraneum, qui ex interiori et metallico terrae quasi nucleo, abrasas et exsolutas a succis acribus particulas, posteaque oleaginosis et mercurialibus inuolutas, in superiorem et porosiorem eius terra

185쪽

terrae partem evehat, proprio pondere deinde, dum interim paulatim caloris impetus minuitur, iterum colligendas . et cum aliis solidioribus massisconcrescentes, non certius hac de re philosophantur, et multa supponunt, quae nondum sunt evicta. XIII. Celebris interim hic occurrit quaestio, et maximopere agitata, quid de metallorum transmutatione sit sentiendum 8 De qua mihi ita videtur: ex rationibus philosephicis probari non posse, quod ejusmodi transmutatio fieri nequeat. Si enim supponamus quod verosimile est, diuersam metallorum texturam, ex diuersa mercurii, sulphuris et salis commixtione oriri, nihil obstat, quominus mutata ista permixtione, ipsa quoque

textura metalli mutetur , aliumque adeo colorem, pondus et reliquas proprietates indu-at. Praeterea si diuersos modos, quibus

istam transmutationem contingere aiunt ,

consideremus, nihil in illis videtur occurrere, quod rationi prorsus repugnet, siue

eX auro concentrato massa quaedam conficiatur, quae iterum se expandat, et aliud metallum tingat: si ve mercurius cum antim Onio coniunctus aequabili calore ad maturitatem perducatur: siue catholicum aliquod

principium statuatur, ista vi admirabili praeditum. An vero se Sta sit eiusmodi trans- Lin 3 muta-

186쪽

i66 CAP. III. DE NETALLIS, HlNERALIBUS,

mutatio, alia quaestio est, de qua hic dicendi locus non est. 3. XIV. Ad specialia descendere superuacaneum

fere fuerit. Pauca tamen eaque praecipua attingemus. Aurum namque a reliquis me

tallis in eo differt, quod sit futui coloris, Iicet aliquando ad rubicundum propius accedat; estque etiam omnium gravistimum, non tamen durissimum, et summae ductiliataris. Argentum tum quoad ductilitatem, 'tum quoad pondus et facultatem igni resi- istendi, proxime ad aurum accedit: eo autem lmodo, quo ab auro differt argentum, ab ar- lgento rursus differt s

Ferrum antea memoratis metallis multo

durius est, minusque ductile et scoriis plonius.. Praeterea facile ferruginem situ aut humido coelo contrahit, quod ante dictis metallis non aeque facile contingit. Inter Iannum et plumbum non aliud intercedit discrimen, nisi quod illud durius sit et leuius, hoet vero mollius et Rrautu S. XVI. Quae harum proprietatum rationes unum afferri solent, ex supradictis, ni fallor, quodammodo intelligitur. Coloris diuer- statem adiuersa suIphuris, quod admistum est, copia derivant: grauitatis, ex arctiori aut

aviori partium inter se distantia; duritiei

187쪽

l ex rigiditate aut flexibilitate particularum' puritatis aut impuritatis . ex particularum heterogenearum admistione,et sic porro.Sed sunt saltem haec coniecturae. f. XUIl. Si fertum in liquefactione accurate a scoriis purgatum. et in laminas deductum, candensque, in aquam frigidam coniiciatur, durius fit, et Ma)bs vocatur: idem duritiem quodammodo exuit, si igni extramam, aerique eκ positum sensim frigescat. Cuius rei hanc asserunt rationem, quod crassiores particulae et irregulari figura praeditae, in motum ab igne concitatae, ad se inuicem magis accedant, amisso rigore, minoresque meatus inter se relinquant, quo i n statu permaneant, si aqua frigida assusa subito motum amitistant; priorem autem situm et figuram recu

Odrargyrum seu argentum pisum in eo Greliquis metallis differt, quod et liquidum est, et igni impofitum facile in vapores abit, qui si clauso vase excipiantur, in candidum puluerem abeunt. Conuenit cum reliquis metallis in eo, quod plumbo admistum aut aliis artibus solidum fiat, aut ductile, tum etiam, quod omnium liquorum grauissimus sit. Haec quo pacto ex figura et nexu Particularum, ex quibus constat, explicari et possint et soleant, ex dictis facile imelligitur.

188쪽

j. XIX. Altera classis fossilium eorum est , quae in calcem rediguntur. Huc primo sali, pertinent,quo nomine omnia veniunt fossi lia , in quibus aut salsus aut acris deprehenditur sapor, quanquam diuersus. Diuidunt

cisalam in comminem et propriam, et illum in /uralem et artificialem. Proprius est, qui ad peculiares et proprios usus adhibetur, visat ammoniacini, saummae , mirum, Ocri-- .

XX. De singulis hisce salium generibus agmre , nostri non est instituti. De suo itaque communihae obseruasse satis iuerit, quod non tantum acutissimi sit saporis. grauior quoque aqua. quod ea diluatur, et quod aeri expositus liquefiat, modo omni materia heterogenea probe purgatus sit, praetere quod aqua, cu, admixtus erat, excadia, et in vapor evecta infunda vasis remaneat, quod etiam non corrumpatur, sed carnes, quibus aspersus esti a putrefactione conseris uet, et denique quod vi ignis in calcem redigatur. et non nisi difficulter admodum li- quefiat . R XXLAd has e satis proprietatest eriplicandas figuram et nexum particularum , ex quibus constat, iterum vulgo in subfidium vocant, ita supponentes ex particulis rigidioribus eum

esse

189쪽

esse compositum. Hasce enim linguam pungere et poris carnis infixas motui putredinoso resistere, et dissiculter admodum penitus distatui, et ab igne circumagi, ut eiusmo di motum concipiant, qui liquefactionem constituit, licet ex situs ratione facile aditum concedat particulis aqueis, per quas adeo sala eri expositus siue aquae admixtus soluatur: et sic de reliquis eodem modo esse censen- 'dum

f. XXII. Praeterea huc pertinent lapides , qui pope qui duri sunt, et rigidi, et malleo comminui in puluerem, et ignis ope in calcem redi- si ponunt, saporeque omni sunt destituti. Componi itaque eos ex particulis rigidis, sed solito crassioribus putant, quippe quae et rigiditatem et duritiem lapidum essiciant,

et in causa sint, ut et in puluerem comminui,et redigi in calcem queant. Cum enim istis particulis nulli ramusculi sint, nec cohaerere eas, ut ductile inde corpus, aut quod fecti queat, vel liquefieri, euadat. Verosimile ceteroquin est, ex succo quodam Postea lapidescente, remanentibus videlicet particulis ridigioribus, ceteris abeuntibus,

lapides progigni, id quod et de selibus, et plerisque fossilibus est intelligendum. f. XXIII.

Exlapidibus vi ignis in puluerem reis ductis c. ilae exsurgit, cuius in eo mirabilis na.

190쪽

vo cAP. III. DE HETALLIS, MINERALIBUS

iura videtur, quod si aqua frigida eidem a s sundatur, subido incalescat et cffervescat. Cumque etiam in aqua cum calefit, similis ebullitio deprehendatur, verosimile videtur subtiliorem quandam materiam in poris calis cis latitare quae quando aqua assi, sa calcem premit, seque in omnes eius poros insinuat, vi atque impetu erumpit, ut quaedam ebub Iitio et effervescentia inde oriatur. g. XXIV. Diuidi lapides solent in vulgares et pretiosos, qui et gemmae dicuntur, et mediae natuis rae. Et vulgarium. alii solidi sunt, alii po-TOsi, Ut topb- . pumex , nonnulli etiam nitent, ut alabastrius, ophytes , porphyrites etc.

Lapidum pretioserum magna est varietas: omnesque illorum indicare species, huius loci non est. Ad lapides mediae naturae

reseruntur costasius, haematites, aether etc.

S. XXV. De lapidibis tamen pretiosis generatim notandum, quod plerique splendore et dia- Phaneitate sese commendent, quod vividi simis etiam et variis coloribus spectantium oculos capiant, et denique, quod magna et mirabilis vis in variis morborum generibus curandis illis tribuatur. QVae si quis secum expendat, haud difficulter in eam ingredietur sententiam, plerasque sorte gemmas lapidesque medicinales olim fuisse corpora fluida, aut saltem compositos esse ex