Herodotos : für den Schulgebrauch Erklärt, nebst Einleitung und Übersicht über den Dialekt

121쪽

βούλευον αυτῶ, λεγοντες ώς ουκ εἴη χῶρος επιτηδειότερος εν- στρατοπεδευεσθαι εκείνου, ουδε εων ἰεναι εκαστερω, ἀλλ' αυτου ἱζόμενον ποιέειν οκως αμαχητὶ την πῆσαν Ελλάδα καταστρεψεται. κατὰ μεν γὰρ το ἰσχυρον Ελληνας ομοφρονDντας,5 0ῖπερ καὶ πάρος ταυτὰ εγινωσκον, χαλεπὰ εἶναι περιγίνεσθαι καὶ ἄπασι ἀνθρώποισι ει δε ποιησεις τα ημεῖς παραινέομεν,εφασαν λέγοντες, εξεις ἀπόνως ἄπαντα τὰ εκείνων βουλεύματα. πέμπε χρηματα ες τ0υς δυναστευοντας ἄνδρας ἐν τn σι πόλισι, πέμπων δε την Ἐλλάδα διαστησεις ἐνθευτεν τους μη τὰ 10 σὰ φρονέοντας ρηῖδίως μετὰ των στασιωτέων καταστρέψεαι. Οἱ μεν ταυτα συνεβουλευον, ὁ δε ουκ ἐπείθετο, αλλά οἱ δεινός 3τις ἐνέστακτο ῖμερος τὰς 'Aθηνας δευτερα ἐλειν, ἄμα μεν υπ' ἀγνωμ0συνης , ἄμα δε πυρσοισι διὰ νησων ἐδόκεε βασιλέῖ δη-

1. Eν στρατοπεδευεσθαι. Der

Infiniti v nach επιτηδεος aucti UI 102 ὁ Μαραθὼν επι τηδεώτατον χωρίον

II 143 οῖ o υκ ζων ναυμαχίηναρτέεσθαι ἀλλ' εκλιπόντας χώρην

τηνυττικην ἄλλην τινὰ οικίζειν. 4. κατὰ το ἰσχυρόν Verb. mit περιγίνεσθαι; derselbe adverbia

νατα δε σφι ην το παραυτίκα ποιε- ειν ταυτα. Der Singular IX 106.

HEROD. V.

Sinne Voti κατέχειν in se iner Ge-walt habe n. 8. δυναστευοντας. Gemeint

deuiung VOn τὶς s. g. VIII 15.12. ενέστακτο. ἐνστάζειν libertragener Bede utunx schon belHom. Od. II 271 εἰ δη τοι σου παροτρος ἐνέστακται μένος ηυ. δεύτερα. Ueber den Plural S. E. υπ' ἀγνωμοσύνης. Volis tan-

λότατα πολέμους ἱ στανται υπό τε ἀγνωμοσύνης καὶ σκαιότητος

13. ἄμα δέ. Ein selbstandiger Satet mit δε einem Casus mit μέν erat gen gestetit. Vgl. VI 51 Λημάρητος

122쪽

λώσειν εόντι εν Σάρδισι οτι εχοι 'Aθηνας. ος ουδε τότε ἀπικόμενος ες την 'Aττικην ευρε τους 'Aθηναίους, αλΓ εν τε Σαλαμῖνι τους πλείστους επυνθάνετο εἶναι εν τε τἴσι νηυσὶ, αιρεει τε ερημον το αστυ. η δε βασιλεος αῖρεσις ες την υστέ-

4 ρην την Μαρδονίου επιστρατηιην δεκάμηνος ἐγένετο. Ἐπεὶ 5δε εν 'Aθηνησι ἐγένετο Μαρδόνιος, πέμπει ἐς Σαλαμινα μυ- ρυχιδην ἄνδρα Ἐλλησπόντιον , φέροντα τοὐς αυτους λόγους τους καὶ 'Aλέξανδρος ὁMακεδὼν τοῖσι θηναίοισι διεπόρθμευσε. ταλα δε το δεύτερον ἀπέστελλε προέχων μεν τῶν 'Aθηναιωνου φιλίας γνωμας, ἐλπίσας δέ σφεας et πησειν της ἀγνωμοσυνης Ι0 δοριαλωτου εουσης πάσης της 'Aττικης χωρης καὶ ἐούσης ηδη υπ' εωυτω. τούτων μεν εῖνεκεν ἀπέπεμψε Μουρυχίδην 5 ἐς Σαλαμίνα. V δε ἀπικόμενος ἐπὶ την βουλην ἔλεγε τα παρὰ Μαρδονίου. των δε βουλευτέων Λυκίδης εἶπε γνώμην, ως οιεδόκεε ἄμεινον ειναι, δεξαμένους τον λόγον, τόν σφι μυρυχί- Ib

δης προφέρει, ἐξενεῖκαι ες τὸν δημον. ὁ μεν δη ταύτην την γνωμην ἀπεφαίνετο, εἴτε δη δεδεγμέν0ς χρηματα παρὰ Μαρ-

ην οἰκιης υποδεεστέρης, κατ' αλλομεν υποδεεστέρης, κατὰ πρεσβυγένειαν δέ κως τετίμηται μῶλλον ηEυρυσθένεος. 1. ουδε τοτε mit Begieli ung aufdie orste Einnali me Athens uiater

κη διαπορθμευσαι ἔστι. 9. ταυτα i. e. τουτους τους λόγους.

προέχων. προέχειν - πρότερον ἔχει ν) stetit hiεr in der sel- tenen) Bedeuiung Von προειδέναι', aucti das ein facile ἔχειν τὶ eig. tenere aliquid) hat guwellen die Bede utung cognitum habere aliquid. In anderer Bede utungstetit προέχων c. 20.

10. υπησειν - αγνωμοσυνης.

VIII 53. 5. 13. επὶ τὴν βουλήν. Zur Be- deuiung Von επὶ s. g. VIII 79. Wiobior VI 106 ὁ δε ἀπικόμενος επὶ

τους εφόρους. τα παρὰ Μαρδ ον ίου. S. Z. c. 1.14. ως οι εδόκεε - ειναι SOwie es ilim das Best e schie n. 15. δ εο αμένους τὰν λόγον.

19 πέμπει ἐς Βελτους θεοπρόπους

εἴτε δη συα βουλευσαντός τευ, εἴτε και αυτω ἐδοξε πέμψαντα τὰν θεὸν ἐπείρεσθαι περι τῆς νουσου. Die-

123쪽

δονίου, εδεε και ταυτά οἱ ῆνδανε, 'Aθηναιοι δὲ αυτίκα δεινον ποιη0άμενοι , οι τε εκ της βουλης και οι εξωθεν ως επυθοντο, περιστάντες Λυκίδην κατελευσαν βαλλοντες, τον δε Ἐλλησπόντιον Mουρυχίδην ἀπεπεμψαν ἀσινεα. γενομενου δε θορυβουβ εν τn Σαλαμινι περ ι τον Λυκίδην, πυνθάνονται το γινόμενοναι γυναῖκες των Ἀθηναίων , διακελευσαμενη δε γυνη γυναικι καὶ παραλαβούσα ἐπι την Λυκίδεω οἰκίην ηῖσαν αυτοκελέες, και κατὰ μὲν ελευσαν αὐτοs την γυναικα, κατὰ δε τὰ τεκνα. Ἐς δε την Σαλαμῖνα διεβησαν οι 'Aθηναιοι ώδε εως μεν προσ- 10 εδεκοντο νον εκ της Πελοποννησου στρατὸν ηξειν τιμωρη- σοντά σφι, οι δε εμενον εν τu 'Aττικu επεὶ δε οι μεν μακρότερά τε καὶ σχολαίτερα εποίευν, ὁ δε επιὼν καὶ δη εν τη Βοιωτίη ἐλέγετο εἶναι, ουτω δ' ἡπεξεκομίσαντό τε πάντα και αυτοὶ διέβησαν ἐς Σαλαμῖνα, ες Λακεδαίμονά τε επεμψαν αγγέλους, 15 ἄμα μεν μεμψομένους τοῖσι Λακεδαιμονίοισι ὁτι περιεῖδον εμβαλόντα τον βάρβαρον ἐς την 'Aττικην ἀλλ' ου μετά σφεωνηντίασαν ἐς την Βοιωτίην, ἄμα δὲ υπομνησοντας ὁσα σφι υπέσχετο ὁ Πέρσης μεταβαλοῶσι δώσειν, προεῖπαί τε δτι εἰ μη ἀμυνέουσι 'Aθηναίοισι, ως και αυτοί τινα ἀλεωρὴν είρησον- 20 ται. οἱ γὰρ δη Λακεδαιμόνιοι ὁρταζόν τε τουτον τον χρόνον Τ

1. δεινον ποιησάμενοι. S. E.

124쪽

σφι ὴν ' κίνθια, περὶ πλείστου ηγον τὰ του θεου πορ- συνειν. αμα δε το τεῖχος το εν τωγσθμω ἐτείχεον, και

δη ἐπάλξις ελάμβανε. ώς δε ἀπίκοντο ες την Λακεδαίμονα

οι αγγελοι Oι απ 'Aθηνεων, αμα αγόμενοι ἐκ τε Mεγάρων αγγέλους και εκ Πλαταιέων , ελεγον τάδε επελθόντες ἐH τους 5Ι εφόρους 'Eπεμψαν ημέας 'Aθηναιοι λέγοντες, ὁτι ημιν βασιλεύς ὁ Mηδων τοὐτο μεν την χωρην ἀποδιδοῖ, τούτο δε συμμάχους ἐθέλει ἐπ ἴση τε και ὁμοιs ποιησασθαι ἄνευ τε δόλου και απάτης, ἐθέλει δε και ἄλλην χωρην πρ0ς τη ημετέρn δι'

δόναι, την αν αυτοὶ ἐλώμεθα ημεῖς δε Βία τε Ἐλληνιον α ιδεμ 106θεντες και την Ἐλλάδα δεινὸν ποιευμενοι προδοόναι ου κα

ταινέσαμεν, ἀλλα ἀπειπάμεθα, καιπερ ἀδικεόμενοι ἡπ' Ἐλληνων και καταπροδιδόμενοι ἐπιστάμενοί τε ὁτι κερδαλεωτερόν ἐστιομολογέειν τω Πέρση μῆλλον ηπερ πολεμέειν ου μεν ουδε

Vgl. V 62 οι Λακεδαιμόνιοι τὰ του-θεου πρεσβυτερα ἐποιευντο η τὰ τῶν ἀνδρῶν. 2. το τειχος. S. VIII 71.

125쪽

ομολογησομεν εκόντες εἰναι. καὶ το μεν ἀπ' ημεων ουτω ακίβδηλον εον νέμεται επὶ τους Ἐλληνας. Ῥμεῖς δε ες πῶσαν ἀρ- IIρωδιην τότε ἀπικόμεν0ι μη ομολογησωμεν τω Περσύ, επείτεεξεμάθετε το ημετερον φρόνημα σαφεως, ὁτι Ουδαμὰ προδω-5 σομεν την Ελλάδα, καὶ διότι τεῖχος υμῖν δια του Ισθμου ελαυνόμενον εν τελεῖ εστι, καὶ δη λόγον ουδένα των Ἀθηναίων ποιεεσθε, συνθέμενοί τε ημῖν τον Περσην ἀντιωσεσθαι ες την Βοιωτίην προδεδώκατε, περιειδετε τε ἐσβαλόντα ες την 'Aττικην τον βάρβαρον. ες μεν νυν το παρεῖν 'Aθηναῖοι υμῖν μη- 10 νουσι ου γὰρ ἐποιησατε επιτηδέως νυν δε ὁτι τάχος στρατιηνἄμα ημῖν εκελευσαν υμ εας εκπεμπειν, ώς αν τον βάρβαρον δεκώμεθα εν τη υττικy. επειδη γὰρ ημάρτομεν της B0ιωτίης, τῆς γε ἡμετερης επιτηδεωτατόν εστι ἐμμαχεσασθαι το Θριάσιον πεδίον. YZς δε ἄρα ἡκουσαν οι εφοροι ταυτα, ἀνεβάλλοντο ες 815 την υστεραίην υποκρίνώσθαι , τῆ νυστεραίη ες την ἐτερην τουτο δε και επὶ δεκα ημερας εποίευν, εξ ἡμερης ες ἡμερην

ναίων.

5. καὶ δι ότι ist nichi mit οτι 'προδώσομεν, son dern mit επειτεεξεμάθετε Eu Verbinde n.

7. συνθέμενοι. Vgl. III 157εποίεε ταπερ τω Λαρείω συνεθήκατο.

deseruistis. Vgi. c. 60. περιειδετε εσβαλόντα. S. E.

C. 6.

9. ἐς et ὀπαφεόν. S. g. VIII 109. 10. ἐπιτηδεως. VFl. IV 139 καὶ τὰ ἀπ' ἡμέων ες υμέας επιτηδέως

υπηρετέεται.

13. ἐπιτηδεώτατον - ἐμμαχέσασθαὶ. Zum InfinitiV s. Z. c. 2.t ὁ Θριάσιον πεδίον. S. Z.

ταυτα ετυραννευοντο 'Aθηναῖοι επ' ἐτεα τέσσερα.

126쪽

αναβαλλόμενοι. εν δε τουτω τῶ χρόνω τον 'Lσθμον ετείχεον σπουδην εχοντες πολλην πάντες Πελοποννησιοι, καί σφι ην πρ0ς τελεῖ. ου δ' εχω ειπαι το αἴτιον, διότι ἀπικομενου μεν

υλεξάνδρου του Μακεδόνος ἐς 'Aθηνας σπ0υδην μεγάλην εποιησαντο μη μηδίσαι 'Aθηναίους , τότε δε ωρην ἐποιησαντο 5ουδεμίαν, αλλο γε η ὁτι ὁ Ἱσθμός σφι ἐτετείχιστο και ἐδόκεον

'Aθηναίων ετι δέεσθαι Ουδεν δτε δε ὁ Ἀλεξανδρος απίκετο ες την 'Aττικην , ουκω ἀπετετείχιστο , εργάζοντο δε μεγάλως κα-9 ταρρωδqκότες τους Περσας. Tελ0ς δε της τε υποκρίσιος καιεξόδου των Σπαρτιητεων εγενετο τρόπος τοιόσθε τu προτερα- 10της υστάτης καταστάσιος μελλούσης εσεοθαι πιλεος ἀνηρ Tεγεητης, δυνάμενος εν Λακεδαίμονι μεγιστα ξείνων, των εφόρων ε πύθετο πάντα λόγον, τον δη οι 'Aθηναῖοι ἔλεγον. ἀκου-

σας δε ο Xίλεος ελεγε ἄρα σφι τάδε Οἴτω εχει, ἄνδρες εφοροι 'Aθηναίων ημῖν εόντων μη ἀρθμίων, τω δε βαρβάρω id συμμάχων, καιπερ τείχεος διὰ του Tσθμοὐ ἐληλαμενου κρατε- ρ00, μεγάλαι κλισιάδες ἀναπεπτεαται ἐς την Πελοπόννησον τω Περσst. ἀλλ' εσακουσατε, πρίν τι ἄλλο υθηναίοισι δόξαι 10 σφάλμα τη Ἐλλάδι φερον. μεν σφι ταῶτα συνεβούλευε, ο ιδε φρενὶ λαβόντες τον λόγον αυτίκα, φράc αντες ουδεν τοισι 20 ἀγγελοισι τοισι ἀπιγμένοισι ἀπὸ των πολίων, νυκτὸς ετι εκπέμπουσι πεντακισχιλίους Σπαρτιητεων καὶ επτὰ περι εκαστον τάξαντες των ειλώτων , Παυσαν4 τω Κλεομβρότου επιτρεψαν-

Λυδοῖσι εχρησε ἄλλο γε η ὁτι και

τουτον ενόμισε μαντηχν αψευδες κεκτῆσθαι. 9. 11. καταστάσιος. S. E. VIII 79.14. ἄρα. S. Z. C. 8.

c. 37.

127쪽

τες εξάγειν. ἐγίνετο μέν νυν η ηγεμονίη Πλειστάρχου του Λεωνίδεω ἀλλ' ο μεν ην ευ παῖς , ὁ δε τουτου ἐπ ίτροπός τε καὶ ἀνεψιός. Κλεόμβροτος γαρ ὁ Παυσανίεω μεν πατηρ, υναξανδρίδεω δε παῖς, ουκετι περιην, ἀλλα ἀπαγαγὼν εκ του

5 'Iσθμου την στρατιην την το τεῖχος δειμασαν μετα ταυτα ου

δε ελεγον τάδε Tμεῖς μεν , ώ Λακεδαιμόνιοι , αυτου τἴδε με 15 νοντες 'Γακινθια τε ἄγετε και παίζετε, καταπροδόντες τους συμμάχους Ἀθηναῖοι δε ώς ἀδικεόμενοι υπὸ υμεων χητι τε συμμάχων , καταλυοονται τῶ Περση ουτω, ὁκως ἀν δυνωνται.

8. ἀμαυρώθη. Wie Zech in

στεώσης η ημερη ἐξαπίνης νυξ εγί- S. g. VIII 140.

128쪽

δη δ0κέειν εἰναι εν ορεστείω στείχοντας επὶ τους ξείνους I

ξείνους γὰρ ἐκάλεον τους βαρβάρους. οι δε ώς ουκ εἰδότες

ἐπειρώτεον το λεγόμενον, ἐπειρόμενοι δε εξεμαθον παν το εῖν, ωστε ἐν θώματι γενόμενοι επορεύοντο την ταχίστην διωκοντες συν δέ σφι των περιοικων Λακεδαιμονίων λογάδες πεντακισχίλιοι οπλῖται τἀυτὀ τουτο εποίευν. 1012 Οι μεν δη ες τον Ἱσθμὸν ηπείγοντο, 'Asγειοι δε επείτε τάχιστα επύθοντο τους μετὰ Παυσανίεω εξεληλυθότας ἐκ Σπάρτης, πεμπουσι κηρυκα των ημεροδρόμων ἀνευρόντες τον ἄριστον ες την 'Aττικην, πρότερον αυτοὶ Μαρδονίω υποδεξάμενοι σχησειν τον Σπα0τιητην μη ἐξιεναι. δς επείτε ἀπίκετο 15 ἐς τὰς 'Aθηνας, ελεγε τάδε Μαρδόνιε, επεμψάν με Ἀργεῖοι φράσοντά τοι, ὁτι ἐκ Λακεδαίμονος εξεληλυθε η νεότης, καιώς ου δυνατοὶ αυτην ἴσχειν εἰσὶ υργεῖοι μη ουκ ἐξιέναι. προς 13 ταυτα τύγχανε ευ βουλευόμενος. Ο μεν δη εἴπας ταυτα ἀπαλλάσσετο οπίσω, Μαρδόνιος δε οὐδαμῶς ἔτι πρόθυμος ην μένειν 20εν τsi 'Aττικη, ὼς ηκουσε ταυτα. πρὶν μέν νυν η πυθέσθαι, ἀνεκώχευε ἐθέλων εἰδέναι το παρ' 'Αθηναίων, οκοῖόν τι ποιήσουσι, και οἴτε επημαινε οἴτε ἐσίνετο γην την 'Ἀττικην, ἐλπί-3. ἐκβαινη. Vgl. VIII 60, τὰ οἰκότα ἐκ του πολέμου ἐκβαινη πολ-

6. ξείνους - βαρβάρους.

παν τὀ ἐόν. S. g. VIII 68. 8. την ταχίστην. S. g. VIII 98.

XXXI 24 hemerodrom Os VOCant Graeci ingons uno die cursu emetientes spatium. Ugl. VI 105 14. υποδεξάμενοι. Vgl. VIII

102 υποδέκεται ταυτα ποιησειν.

129쪽

LIB. IX. CAP. 11 - 15.

ζων διὰ παντος του χρόνου ομολ0γησειν σφώς επεὶ δε ουκἔπειθε, πυθόμενος τον πάντα λόγον, πρὶν η τ0υς μετὰ Παυσανίεω ἐς τον 'Lσθμὸν εμβαλεῖν et πεξεχωρεε εμπρη ας τε τὰς 'A0 ηνας, καὶ ε ι κου τι ὀρθὸν ην των τειχεων η των οικημάτων 5 η των ιρῶν, πάντα καταβαλὼν καὶ Ουγχωοας. εξηλαυνε δε τῶνδε εῖνεκεν, ὁτι Ουτε ἱππασίμη η χώρη ην η υττικη, ει τε νικῶτο συμβαλὼν, απαλλαξις ουκ ην, οτι μη κατὰ στεινον, ωστε και ολιγους σφέας ἀνθρώπους ἴσχειν. εβουλευετο ῶν

ἐπαναχωρησας ἐς τὰς Θηβας συμβαλειν πρὸς πόλι τε φιλ410 καὶ χωρη ἱππασίμω. Mαρδόνιος μεν δη υπεξεχωρεε, ηδη δε 14 εν τsi οδω εόντι αυτω ήλθε ἀγγελίη πρόδρ0μον ἄλλην στρατιην

ηκειν ἐς Μεγαρα, Λακεδαιμονίων χιλίους. πυθόμενος δε ταυτα ἐβουλευετο, ἐθέλων, εἴ κως τουτους πρῶτον ελοι. υποροστρεψας δε την στρατιην ηγε ἐπι τα νεγαρα η δε ῖαπος 15 προελ υσα κατιππάσατο χώρην την νεγαρίδα ἐς ταυτην δηεκαστάτω της Mρώπης το πρὸς ηλιου δυνοντος η Περσικηαυτη στρατιη ἀπίκετο. Μετὰ δε ταυτα Μαρδονίω ηκε ἀγγελίη, 15ώς άλεες εἰησαν οι Ελληνες ἐν τω 'Iσθμω. ουτω δη ὀπισω ἐπορευετο διὰ Λεκελείης. οι γὰρ β0ιωτάρχαι μετεπεμψαντο

επιμνησθηναι.

eXtrema haec erat in Occidentem Versus Europae regio in quam perovenit hic Persarum eXercitus . Zum Gobrauch des Superlativs εκαστά

130쪽

στρατόπεδον ἀρξάμενον ἀπο Ἐρυθρεων παρὰ Υσιας, κατετεινε δε ἐς την Πλαταιίδα γην, παρὰ τον υσωπον ποταμον τεταγμε- 10νον. ου μεντοι τό γε τειχος τοσουτο ἐποιεετο, ἀλλ' ώς εὐδέκα σταδίους μάλιστά κn μέτωπον ἔκαστον. ἐχόντων δε τον πότον τουτον των βαρβάρων Ατταγῖνος ὁ Φρυνωνος ἀνηρ Θηβαιος παρασκευασάμενος μεγάλως εκαλεε εὐ ξείνια αυτόν τε Μαρδόνιον και πεντηκοντα Περσεων τους λ0γιμωτάτους, κληρο Ibθέντες δε ούτοι εἶποντο. ην δε το δειπνὸν ποιεύμενον εν ωη

βρσι. Tάδε δε ηδη τὰ επίλοιπα ηκουον Θερσάνδρου, ἀνδρὸς μεν υρχομενίου, λογίμου δε ἐς τὰ πρῶτα ἐν υρχομενω. ἔφη

δε ὁ Θέρσανδρος κληθηναι και αντος υπὸ 'Aτταγίνου εH τὸ δειπνον τουτο, κληθῆναι δε και Θηβαίων ἄνδρας πεντηκοντα 20 καί σφεων ου χωρὶς εκατέρους κλιναι, ἀλλα Πέρσην τε καὶ

3. Σκῶλον. Sholos war ein klei ner an den Abhangen des Κithaeronge legener Ort τόπος δυσοίκητος καὶ τραχύς Strab. p. 408); er lag im

VOn κατά s. g. VIII 30. 6. ἡπ' ἀναγκαίης ἐχόμενος, wie litor VII 233. Ugi. c. 37 ἐν του-

11. τοσουτο I 1 mi. οσονπερ τὸ στρατόπεδον παρηκε.

12. μάλιστα κη. Ueber die Ver-bindvng von ως und μάλιστα κη S. E. VIII 8.13. υτταγῖνος. Vgi. c. 86. 88.16. 18. λογίμου ες τὰ πρῶτα. Vober den adverbiellen Aus druckες τὰ πρῶτα s. g. VIII 144. 21. κλιναι. Als Subjecisaccusativ schwebi 'Aτταγινον Vor.