Institutiones pathologiae praelectionibus academicis accommodatae

31쪽

MORBORUM ESSENTIALIBUS.

movendis δοῦ elaborandis non apte re agunt. Nasci tar inde immeabilitas & atra bilaria statis.

) ,, Haec nimia coiraesto particularum salidi senis bus γε corporibuS magi S propria est, aliqua tamen fluidi i movendi vis bempe, adest , licet quaedam librae , ' V. c. in O fibus, ad fragilitatem ceu summum rigiis dita iis statum disponaritur,

, 33 Debilitas est languor motus vitalis, sive parcior& lentior influxus fui di nervet in fibras minimas compostas. Haec quidem fibris muscularibus , in

quibus praecipue se exterit, tantum propria VidetUr, nec tamen dubium est, eamdem ad alias fibras compositas, fabrica musculari non adeo conspicuaS, CX- tendi , nisi forte quis urgeat, fabricam omnis fibrae minimae , ad motum aptae, musculari similem esse. Languor universalis minimas partes organorum αviscerum tan Elt.

Strictura est violenta fibrae contramo , a suido nerveo , vehementius in fibram quamlibet anima Iem impulso , oriunda , & ob tensionem fibratum vicinarum dolore molesta, hoc ipso enim a blando oscillatorio motu in sanis differt. In musculosis quidem fibris evidentior est, & tremore finitur , sed in minimis quibuscunque vasis quoque evenit οἰχ aequabilem sui lorum transitum impedit.

Morbi solidorum generales a nobis nunc ut smin plices confiderati sunt, numquam tamen nisi in compositis motibus apparent, in quibus elasticitas imminuta dc aucta, laxitas & rigiditas vitales vario mois do moderatur , cum e contrario quoque vitales m

32쪽

αι PARS I. CAP. II. DE DIFFERENTIIS

tiis in debili 3c stricta fibra varios effectus exscrant rin motibus tamen compositis redie diiudicandis vix versari possiimus, nili principia morus ex minimarum particularum indole repetamus , & inde in caussas inquiram US.

quoniarn Clastico robore carent, sui dum autem nervcum ipsum in corporibus, in quibus nulli hu

mores recte elaborantur, idoneas vires accipere non

potest. Sic in robustis saepe ingressus morborum M alignorum celerem prostrationem virium inducat, quae summa debilitas Est, in quibus caussa non in dosectu roboris elastici, sed in male astectis nervis ponitur. In rigido itaque ac laxo corporis statu motus vitalis debilitas locum habet.

nervet amuxum admittit cedit mollities laxae fibrae, Caque vChementius constringitur ; res sit rigida, vehementem influxum urget. Et, ut in sanis diversi gradus motuum compositorum in fibris varia ratione irritatis observantur , sic in aegris quoque

inter se cohaerentes parti ilae, vel ob nimiam ten saonem, vel ob acre intior positum dis bivens, ex nexusto turbantur , oritur laeso continui . Quam Unita

tem solutam appellare solemus, qLae quidem in minimis

33쪽

MORBORUM ESSENTIALIBUS. 2I

nimis fibris sensu non percipi potest , in partinus

au em ex his compolitis magis cognoscitur , &in vulnerum differentia declarabitur. 3. 7O.

membrana, ex mombrana convoluta canalis com

ponitur , Phyyrol. 9 13 seqq. ac utraque pars Vel ex fibris simplicissimis, vel jam compositis forma tur lida itaque praeter morbos fibrae, in se spectatae ex eo, quod cavitatem formant , alia adhuCcavitatis auctae & imminutae vitia suscipere valent, de quibus in generali hac solidorum morbosorum tractatione adhuc agendum est.

Cavitas vero canalis triplici ratione augeri potest, scilicet, i) in ανα ομωσst, si orificia canalium, in superficie corporis externa & interna m Aloris Cavitatis hiantia, nimium ampliantur, & nimiam inde humorum eorumque , qui coerceri debebant , copiam dimittunt. a) in δ' α/r ηδ ησει , si fibrae, latera canalis componentes , a se invicem secedunt, ita , Dr suida contenta canalem distendere , & tandem per interstitia facta in cava cellularia transsudare possint. 3 in δ'/αι'έσει, quae vera ruptura canalis &plenama secessio fibrarum componentium est, &Ex antecedentibus binis jam cognoscitur. g. 6 I. Cavitates canalium vel imminuuntur , Vel prorsus implentur i) ab obstructione, si humor trajicien dias quocumque modo spisi or & immeabilis reddi tur, transitum lata moris sequentis impedit , quae

34쪽

PARS I. CAP. IL DE DIFFERENT TIS

dicitur. χ) a compressione , si tumor ena tus latera canalis ita comprimit, ut hic suida tran1- mittere nequeat. IJicitur vero φενοχωyια in CO CZ- fu, ubi tumor in ipsis canalis parietibus haeret, &ubi tumor canali vicinus deprehenditur.3 a collapsu , si fluida , quae canalcm distendunt, in vicina cava subito Sc cum impetu estu nil tantiar, &latera canalis collabuntur, quam συνιζησιν appellant.bpasmus fibrarum, canalem componentium, caVitaec in ser aliquod tempus imminuit, numquam tollit, g. In triplici hoc casu canalis prorsus d sinit esse canalis , & vel fibris ejus omnibus inter se , vel cum stagnante humore coalitis, Vera oritur os φ. ς , sive laterum coalitus & in densiorem & compositam magi S fibram concretio. Quamvis etiam similis vasorum mutatio, successu temporis, ab humorum motu, per senectutis naturam lentiore facto, in omnibus hominibus, & sanis quoque eveniat, & ideo ViXmorbosa dici possit, ex hac tamen canalium concrCtione nimis aucta senilia corpora tandem ad morbos& mortem naturalem inde pendentem disponuntur.

SECTIO IV

DE MORBIS PARTIUM COMPOSITARUM, VISCERA ET ORGANA CONSTITUENTI UΜ.

g. 63. A D eompositas magis humani corporis partes

accedimus. Omnes ejus machinas particulares quae ex eo , quod fluida per vasa easdam componen-

35쪽

MORBJRUM ESSENTIALIBUS.

tia movent, vel alia ratione actionem quam dana perficiunt, viscera & organa dicuntur , generatim consideramus , & quo modo morbi in iis oriri pos sint declara mug. Attendimus autem primo ad fabricam laesam , deinde ad motum fluidorum per lolida morbosum , eorum quo copiam vel auctam , Vel imminutam , indolemque depravatam , tandem ad

fluida, in solidis subsistentia & cum his corrupta. g. 6 . In fabrica viscerum & organorum laesa ad sol da praecipue respicimus , licet & fluida in his mo-Veantur. Solidarum itaque partium coordinatio , in se considerata, figuram, numerum, magnitudinem, proportionem, situm & nexum earum indicat, quae suo modo cuncta a statu naturali recedere possunt.

g. 63. Cum figura limes cxtensi sit , in ea laesia ad itaneas, quibus partes organicae circumscribuntur , vitium inde ortum attendimus. Superficiem V. C.

ostium inter se junctorum in gibbosis mutatam de prehendimus , si corpora vertebrarum ab una partae magis compressa , ab altera justo ampliora conspia

ciuntur.

Numerus partium componentium interdum augetur , interdum minuitur . id quod in monstrosis Corporibus cum evidenti saepius actionis laesione fit ;In erdum vero , dummodo fabrica non mutetur , actio vix laeditur, v. c. testiculus simplex vel tri plex , dentes deficientes vel duplices interdum autem ad varietatem structurae corporum pCrtinet, ut arteria vel vena duplicata vel deficiens.

36쪽

di 8 PARS I. CAP. II DE DIFFERENTIIS

g. 67. Magnitudo in diversis hominibus varia est: hinc ,

proportione non simul considerata , tanquam morbosa a si fimi nequit. Ventriculus nimium expansus, intestina, per partes contracta &CXpansa , proportionatam magnitudinem laedunt. In hydrocephalo& vario hydrope , a fluido extra vasa misib , cava extenduntur, & magnitudo partium contra naturam augetur ad omni obstructione tumor & inde magnitudo aucta , in defectu succorum exinanitio va rum , magnitudo imminuta sive marcor Oriuntur.

g. 68.

Situs morbose mutatus asstimitur , si vera coordinatio partium non observatur. In testina interdum morbose collocantur in herniis, viscera omnia; raro tamen, inverso ordine collocata inveniuntur , vel unum alterumqNe per tumores praetornaturales ex

sede sua dimovetur , id quod in vasis , nervis, nauiculis & tendinibus stepe simili ratione contingit. g. 69.

Nectunt partes contextus cellulosus intercurrens & ligamenta : si igitur haec vel nimium CXtenduntur , vel nimium corrugantur , actio inde sendens vel prorsus non , vel dissiculter pers citur. Frenulum lingi Lae, longius productum , coalitio partium morbosa , in abdominalibus visceribus observata , immobilitas membrora m a tendinibus, cum cutCpost contextus cellulosi destructionem coalitis , &alia ex 2mpla hoc satis illustrant ; ipsa sa sonis continui & vulneris considerario varia nexus hesi specimina exhibebit. g. 7O .

37쪽

MORBORUM ESSENTIALIBUS. zo

unionis solutio , chi us differentia varie definitur: in duris enim ossibus fractura vel fissura , in mollioribus partibus vulnus, stricte sic dictum . appellatur , attamen pro di Icrimine caussae ejusque applicationis Uaria nomina obtinet, puncturae , hii urae , dilacera tionis , contusionis , erosionis & rupturae , quae Vel ratione externae & internae caussae , vel ratione ins

trumenti laedentis variae distinguuntur. g. 7 I. Hae I al iae laesiones veros quidem morbos sistatunt, quoniam hominis sani fabricam , per anato men & physiologiaria cognitam , invertunt; in te

dum tamena sine evidenti actionum laesione obser Uuntur, cum motus in partibus , etiam non rite dispositis, actiones quidem quodammodo muta as sistat , sed laesionem actionum universalium non inferat : interdum vero varia vitae incommoda inde Oriuntur , quae non numquam consuetudine sensim inducta quodam modo corriguntur. 9- 72. Si in partibus compositis ad humores contentos simul respicimus tunc eos vel celerius vel lentius moveri posse observamus. Motum celeriorem in circulo humorum universali febrem, in generali significatu sum tam , dicimus: motum Vero lentiorem lentorem humorum appCllamus , qui ad successive natam I paulatim auctam obstructionem ducit, Cuius quidem murataonis morbosae naturam in causiis dc cui ctibus plensu, examinabimus.

38쪽

so PARS II. CAP. II. DE DlFFERENTIIS

Porro quoque in partibus compositis ad humores , morbose auctos vel imminutos, ad corruptionem eorumdem, & tandem ad errorem loci respicimus. Priora maximam partem ex iis repetenda sunt, quae de humorum vitiis paulo ante dcclaravi. Us M. et s. ultima vero conditio potissimum hic consideranda est , ubi obstructioncm & extra-vasationem humorum in primis attcndimus.

Humor spiissior, in angusta vasa ductus, obstructionem , vel leviorem ejus gradum , quem in farctum dicere solemus , declarat. Cruor seu sanguis rLbicundus , in vasa teneriora , serum S lympham alias vehentia , inductus, eadem obstiuit, & obviolentiorem sanguinis , a corde impulsi , impetum 6 ob spasmum fibrarum, canalem obstitactum coni tituentium ; uterque motus a vi vitae incitatus in-fammationem efficit , quam in parte a flecta durities , calor , & dolor concomitantur , in externis autem partibus simul rubor conspicitur.

Genesis inflammationis, quam sanguini in celli Jas effuso adscribunt nonnulli , & per phaenomena

probant , ex vasis arteriolis unice derivanda est , Unde continuata in cellulas quoque diffunditur. In

priori casu , adhibitis genuinis auxi iis , discussio &resolutio stagnantis humoris fieri potest, quae in

altero vix obtinetur , cum meabilitate obstructi non praestita putrida resolutio sequatur , quae tamen in varia causiarum applicatione varia est.

39쪽

MORBORUM ESSENTIALIBUS. 3s

corpore ipso boni humores affluunt , putredo , qua partes solidae I fluidae deliquesciant, ita tempera cur, ut pus bonum , album blandum & spissum generetur. Cum itaque parteS corrupta: a sanis , interveniente blanda inflammatione suppuratione limitum , secedunt , apostema sive abscessius oritur. Tenendum tamen est , interdum etiam bono puri aliquam ichoris partem admisceri , indeque pus tenue in abicessu generari. g. 77 Si autem sanguis & humores stagnantes depravatae indolis sunt, ex corpore ipso mali succi a mutant& resolutio corrupti apta medendi methodo non temperatur, putredo non coercCtUr , sed augetur,& in contextu celluloso proserpit , ideoque gangraena & si hac elus oriuntur. Prior in contextu cel lutoso , partes organicas involvente haeret, & has intactas relinquit; alter ad tenuem contextum cellulosum , qui partes organicas simul constituit, progreditur , Casque prorsus destriti t.

- 78. Et serum & lympha interdum stagnant , idouo

si in glandulis aut similis texturae partibus eveniat, tum illa ab initio lentescunt , post modum teneros eorum tubulos prorsus occludunt, & cum iis , quali in unam massam concrescendo , durum formant tumorCm , quem seirrhum appellamus , qui dius epius in corporibus occultus haerct, interdum VCPO

ab aliqua caussa externa in PCrnaVC Irrita HS , Can

cium producit, qui destructionem partis cum ple

na rid

40쪽

31 PARS II. CAP. II. DE DIFFERENTIIS

naria Sr singulari prorsus humorum corruptione efficit.

Si corrupri humores in vulnere g. 7O. haerent, vel in abscestu impurum & tenue pus 76. vel ichorosa colluvies 3 77. 78. diu retinetur, partes solidae vicinae laeduntur, irritantur , crispantur , vulnerisque vel crosae partis superficies lira pura fit atque sordida. Tales laesiones in partibus solidis mollioribus ulcera dicimus, quae vel Octalis patent, vel in angustos sinus excurrunt, quo in C; sta ulcera sinuosa, aut, si superficies calloia facta fuerit, fistulae dicuntur in ossibus vero iam in Ariam corruptioncm dc separationem sive cariem inducunt. g. 8 . In extravasatis humoribus partim ad ipsos humores, in cava lateralia propulsos , partim ad cavum , in quod excurrunt, rCspicimus. Sanguinis ex ruptis vasis clitisio in vasa cellularia sugillatio aps Ellatur , .quae si levior Cit , res O ptione stagnantis humoris discutitur , gravior autem ad inflammationis mutatione S tendit , 3 71 seqq. Serosa sanguinis pars aut ichor , in familia loca effusa , cede malis , in cava majora delata , hydropis in genere consi derati id eam exprimunt. Aer elasticus in cellulas progressi is emphys ema producit. Ex quibus , niti

resorptione aut Evacuatione tolluntur , corruptio humorum Oritur.