Institutiones pathologiae praelectionibus academicis accommodatae

61쪽

s 3 OCCASIONALIBU s.

recte subigi nequit , sed partim propter mucaginO-ium coniunctum in viscidum iners transit, & glutino stim parit, partim propter tenue oleo sum & in 1Jammabile in rancidam & nidorosam acrimoniam

mutatur.

Huc accedit jurulentum in cibis, ex optimis ani malium partibus eductum , quod suo modo optimo nutrit, nimium tamen assumtum in debili ventriculo eosdem effectus, ut oleosum , edit, tandem que similem corruptionem inducit. Essicit hoc iurulentum insigne humorum nutrientium aUgmentum , & saepe ple thoram obesam, interdum tamen

sanguineam 3. 3 o. in corporibus gignit. Pinguedo autem animalis, copiosius in cellulas deposita , si

resorbetur, molem & tenacitatem humorUm movendorum auget, sanguinis praeparationem dissicilem reddit, & tandem ad cacochymiam viscidam& rancidam ducit. g. I 27. Rancidum itaque & nidorosum , ex oleosis particulis salinis & terreis, calore attenuatis, quas exustis , & diluente aquoso in mixtione orbatis , Oritur O. s. Hoc, vel in alimentis jam praesens , vel in corpore natum . sitim & raucedinem producit, in ventriculo persi stens cibos bonae notae , in primis ex animali victu, corrumpit, ardorem ventriculi , nactus amaros & nidorosos , nauteas & vomitus excitat, bilem ipsam acrem reddit, intestina stimul hi, tormina & bor boryg-mΟS efficit , non raro autem deiectionibuς biliosis aciduxum usu ad icmpus corrigitur.

62쪽

34 ΡΑRS II. CAP. II. DE CAUSSIS

g. I 28. Sed hoc quoque rancidum tandem & saepius sub involucro viscidi in secundas vias ducitur , &cum admixtionem aquosi magis impediat, quam admittat , acrimoniam rancidam & alias specificas ca, cochymias g. 6. esticit, quae saepius , ad lubitum culaneum ductae, exanthemata variae indolis producunt. Haec vero acrimania in sanguine crebrius circumducto augetur , atram bilem generat, & minima solida irritat, secretiones blandas impedit, tenue diluens dissipat, sitim immanem & sebres acutas exanthematicas , nec non alios inflammatortis morbos inducit.

g. 129 Vegetabilia plurima acido scatent, illudque sepius , si etiam per varias praeparationes ad victum apta redduntur , retinent. Licet vero quotidie vegetabilibus vescamur, inde tamen nulla noxa in corrus redundat, cum digestio valida & circulario his morum acidum hoc, cum nutritiis succis introduc tum , semper mutent, ut in fano homine vel nulla, Vel pauca ejus vestigia doprehendantur. Quod si etiam in ventriculo aliquo modo appareat, bilis latamen vis in mutando acido summa deprehenditur .

ita, ut in duodeno jam subigatur. P sol. g. ΑΟΙ.

g. I 3O. Laxitas & debilitas primarum viarum & inςrtia humorum caussa sunt, cur acidum non semper subigatur. Si igitur non subactum colligitur, in infantili potissimum corpore coagula chyli & stas es in glandulis mesar icis Izr. emcit: si vero aliquλφjus copia tandem sub tegmine viscidi in secundas

63쪽

vias vehitur , tunc actione valida circulatoria subigitur sed & hac in iis, qui vitae sedentariae dedita sunt, deficiente, coagula lymphae, Viscerum in farctus & lentae obstructiones oriuntur , quibus secretiones impediuntur , & praecipue humores , in primis viis secernendi, magis magisque inertes fiunt ehinc tabes a defectu succi nutritii optimi , hinca ruptis vasis lymphaticis cedema & hydrops.

g. 13 I. Sal commune nobis, tam vario victu utentibus ,

digestionem faciliorem reddit, Physol. g. 76 i. &resolutionem Viscidi praestat; actione tamen valida primarum viarum, & circulatoria ac secretoria fa guinis & humorum elaboratione, mutatur & eXpellitur : his vero imbecillis redditis, accumulatur SI

solida stimulat, fluidaque dissipat. Hinc primo siccitas oris & faucium oritur, postea vero collectae 6 auctae falinae particulae rodunt & ad scorbutum muriaticum disponunt. Forte etiam ex hoc sale , magis subtili reddito & oleis juncto , acrimonia intenditur, & inde tandem , si alcati volatile accedat, ammoniacalis acrimonia ortum trahit. φ . . I 32. Olea subtilissima plantarum salino terress earunt dem particulas mobiliores & magis activas reddundi Talia aromatibus praecipue inhaerent, quae eodem modo , ut acria reliqua , primas vias stimulant SI exsiccant, sitim producunt , & , cum pinguibus

particulis conjuncta, rancidam acrimoniam fovent ad secundas vero vias delata, aestum praeternatura

lem , stimulum solidi, dissipationem fluidi efficiunt, D und C.

64쪽

unde lympham acrem & rodentem reddunt, pCiEnaosque morbos acutos & chronicos producunt.

g. I 33. Et spirituosi liquores , fermentatione producti, 1 uniles fere effectus habciat, & altius quoquC pe DCtrare vidciatur : his enim sitis non existinguitur , sed continuum liquidi assumendi desidorium ex ci tatur. In primis vero illa fluida spirituosa , quae des tillatione exaltata & stio tilia reddita sunt, siccitat, mcoagulum in f uidis , nimiumque stimulum in si, bdis primarum viarum cssiciunt : ideo, calloso quasi ventriculo rcddito , & fluidis dissipatis , appetitum imminuunt & digestioliis ossicinam laedunt. . I 3 q. Minime vero hic stib istit liquorum sermenta tione praepalatorum & spiritu os brum essectus , nam C bullitioni sanguinis praecipue occasion Cm praebCnt, lympi iam inspi1Lant & ad coagulum disponunt , camque ideo nutritioni parum aptam reddunt hinc macies oritur , & ab inertia motus, si asis lymph* , obstructiones glandularum , ruptura vasorum , CKu-1io humorum serosorum & hydrops. Sed & subtilis illa spirituosa acrimonia nervos ipsos assicit , temulentiam &stuporem inducit, rigiditatem, contractUras, podagram , rheumatismos & dirissimos s,pitis

Oi tam S potulentorum nostro corpori applicantur, , in Caustis mori orum prae reliquis attendenda , CXductrinis res etenda.& ex crebra Obser-

. ' vatio

65쪽

OCCASIONALIBUS.

vatione annotanda sunt quoniam ea , quae genuino usu noli rum corpus conseruant, nutriunt &reficiunt, pervcr. O usu magnas vitae molestias indu

cunt. Sed & aliae heterogeneae particulae , quae aeri inhaerent, & medicamentis & venenis admiscentur , insidias sanitati struunt. g. 136. Aer enim, praeter supra memoratas latimidi , calidi, sicei & frigidi affectiones, g. 1C8. seqq. particulas putridas, ex corporibus putredine resolutis, sus cipit, ideoque contagioso halitu humores nostros inquinat, mixtionem eorum cito atque prorsus sol vit, & tandem solida destruit. Porro is quoque arsenicales, mercuriales , acidas minerales, praecipue sulphureas, aliasque plures particulaS recit ut, quae non tantum pulmones male assiciunt, & re: pirationis ac sanguificationis actiones laedunt, sed mixtiones quoque humorum nostrorum Ingrediuntur atque servertunt, solida mirum in modum mutant, & ita stupendos saepius & praeternaturales Effectus ostendunt , qui ex natura particularum , quatcnus in

chemicis declaratur , non satis explicari, sed ex soli cphaenomenis cognosci, & in disquisitione caussarum laedentium attendi possunt f. I 37 9 grotis quidem medicina sanitatem reddit, quoniam vero medicamentorum particulae , solidis &fluidis applicatae , eadem mutant, sani , qui medica

mentis utuntur , omnino laeduntur , cum corpori mutationes vere morbosas inducant. Nimis amplam susciperem tractationem , si omnCS morborum caustas , medi amentis introdlictas, recens Cre vol-

66쪽

s 8 PARS U. CAP. II. DE CAUSSIS

Iem purgantia & sudorisera, praeter necessitatem adhibita , praeternaturales medicamentorum , in sanis corporibus exhibitorum , effectus quotidianis exemplis comprobare poterunt, qui ex effectibus, In materia medica & therapia generali explicatis , suo modo inter caussas morborum reserendi sunt.

g. 138.

Ut omnia medicamenta , praepostere exhibita corpus male assiciunt, sic venena , stricte sic dicta ,

In caussis morborum quoque recensenda essent. Dcthis tamen longius hic diuerere minus aptum videtur, cum dubia plurium venenorum natura & indoles ex tractatione de viribus medicamentorum peti debeat , quam ob rem & praecipua in materia medica simul exponuntur : nos vero omnEm haoc doctrinam in therapiam genera em conjecimus, ubi de venenorum efficacia infringenda agitur. Quantum ea igitur in hac nostra de caussis morborum occasionalium tractatione attendenda sint, ex qualitatibus perversis alimentorum & potulentorum eorum qilocnectibus jam quodam modo patet.

Tandem quoque de actione mechanica corporum , in nostrum corpus irruentium , dicendum es Agunt haec pro ratione figurae & impetus, contundendo, scindendo, frangendo cet. & varias laesiones Continui pro differentia partium corporis efficien- g. 7O. Hinc effusiones humorum , stases, in flammationes, si humores boni sunt suppurationes , si depravati, corruptiones gangraenosae & sphacelo- fae inducuntur. g. I

67쪽

OCCASIONALIBU S.

g. 14 . Inter mutationes , quae in corpore ipso eveniunt motUS voluntarios , per musculos & fabricam membrorum artificiosam perficiendos , sive exercitationem corporis primum attendimus. His nempe auctis digestio ciborum , blandioribus tantum motibus adiuvanda , turbatur non solum enim alimenta cruda ex ventriculo & duodeno in

intestina propelluntur , sed ex his etiam crudus chylus ad vasa lactea & sanguinem urgetur , P soL83 I. Cum autem his ipsis motibus circulatio sanguinis & humorum intendatur , subtilissimae pyrti-εulae per varias secretiones , in primis perspirationem auctam & sudores , dissipantur. Hinc universa humorum massa densior & immeabilis redditur , obstructionibus occasionem praebet.

g. ΙΑΙ. Crebra autem & iterata exercitatione fibra Omnes, in primis musculares , obrigescunt, des nuntque ad motum aptae esse. Non tantum enim contractionibus validis expelluntur humores tenues lymphatici, cellulosum contextum replenteS , qui& ipse condensatur , sed fibrae minimae contractae expulsione particularum minimarum nutrientium , non satis arcte applicatarum , infirmantur , nullis interea novis particulis glutinis bene elaborati vel advectis vel applicatis. Quare musculi & reliquae parteS, quae ad motum concurrunt , exsuccae , rigidae & immobiles fiunt. , g. FZ- Sq.

g. I 2. Exercitationis nimiae effectus, hucusque descripti, lente quidem irrepunt , sed , si motus violentiores

68쪽

tiores diu & sine remissione continuentur, celeri ires S perniciosae oriuntur mutationes. Vehementi enim impetu saepe illico sanguis eliditur , & haemor rhagiae variae moventur. Quod si non evenerit , sanguis motu densatur , lympha calore cogitur , & inflammatoriae obstructiones gignuntur. 7ψ.Μotu autem intestino sanguinis interea excitato , salia S olea, nimis volatilia &acria facta , blandam mixtionem humorum turbant, quod eo magis sit . si e cacochymica dispositione acrimoniae in corpore

jam natae sint. Hinc putrida humorum dispositio succedit, qua solidae partes ipsae destruuntur. g. I J Et quies nimia digestionem impedit, quoniam

humorum digerentium affluxus lentior & motus

peristallicus languidior inde pendent ; id quod invita sedentaria compressis praecipue abdomine Cue nil hinc non tantum parcior accessus humorum

nutrientium, sed vatiae quoque cacochymiae, inprimis aquosa & pituitosa , & ex his caussis defectus nutritionis in minimis cito inducitur. Iis quidem , qui visceribus , satis valent ad digestionem , & largius nutriuntur ab initio tantum obesitas molesta est , quae, cum eos ad quietem procliviores reddat, tamen supra indicata incommoda lente inducit. g. ΙΑ . Series autem mutationum ea est , ut moribus voluntariis languidius peractis , circulatio sanguinis dc inde pendens elaboratio humorum parum adjuvetur. Quod si enim satis boni sint , tamen spissiores redduntur . & in cellulas laterales colliguntur , quae inde magis maIisque distenduntur. Fibra

vero ,

69쪽

ero , motu non e Xercitata , laXa iat & ad contra tiones parum apta , nec ipsa bene nutritur , ex quibus causiis humores viscidi redduntur g. 39 , qui vel per se collecti , vel varia acrimonia imbuti, sensim in minora vasa propelluntur , di Varii S morbis chronicis, in primis viscerum obstitictionibus ,

occasionem praebent.

Somnus in effectibus morbosis cum quiete convenire videtur , si tamen profundior & diuturnior est , non tantum hum ores in spissat, eosque ad repletionem magis, quam nutritionem aptoS reddit,

P fol. g. r 9. seqq. sed secretionem quoque &actionem fluidi nerv i ita laedit, ut solidorum robur vitale multum infringatur , & torpor cum stilpore in omnibus adtionibus sensuum quoque deprehen datur; hinc ineptitudo ad omnes animi corporisque labores, hinc gravitas corporis , imbecillitas &continua in somnum proclivitas , quae , nisi moti bus voluntariis susceptis dissipetur , cachexias , len tas febres & ipsam tandem mortem inducit. f. 3 6. Vigilia vero , diutius protracta , sine respectu admotum & quietem eorumque mutationes, humores acriores reddit , S vigorem ad actiones quassibet suscipiendas supprimit, quoniam vera humorum mixtio & inde pendens nutritio in vigiliis locum non habet. Qui validum humorum circulum simul experiuntur , citius ad acrimonias & febres acutas , inde oriundas, disponuntur; languido vero humorum circulo praediti , sensim ad morbos chronicos cumphantas a usa ducuntur , quod in primis evenit, si

70쪽

contentiosa animi agitatio accesserit. Peculiaris en in

inde fit cerebri & nervorum dispositio , per ea , quae de fluido nerveo hactenus nobis cognita sunt , vix satis explicanda. g. 147. Varii humines in corpore secernuntur , qui vel nullo modo , vel moderatius excernendi sunt alii Vero , in corpore secreti , non retinendi , sed ex eodem potius eliminandi sunt. Egimus quidem de

his fatis ample in lectionibus diaeteticis , P socg. 8 6 seqq. & noxas varias , inde oriundas , explicavimus; pauca tamen de humoribus excetnendis& retinendis hic quoque proponenda esse arbitramur , quo in scrutinio caussarum occasionalium

effectus, inde prodeuntes, eo melius perspiciantur 6 dijudicentUT.

g. 148.

Humores, alimentorum digestioni dicati, saliva, liquor gastricus , pancreaticus, & intestinatis , nec non bilis, si usu falivantium & purgantium medicamentorum nimia eorum copia expellitur , alimentorum concoctionem & assimilationem languidam &imperfectam reddunt. Cum itaque plurima , quae assumuntur , pro sua indole corrumpantur , cruditates in primis viis colliguntur , quibus nova alimenta adducta , licet bonae notae sint, depravantur ; cum porro Optimae alimentorum partes , cum humoribus direrentibus mixtae in chylo ad sanguinem transvehantur , haec prima nutritio Physiol g. 2 S. tunc temporis locum non habet , inde continuatae actiones nutritionis male succedunt,