Institutiones pathologiae praelectionibus academicis accommodatae

41쪽

CAPUT III.

DE DIFFERENTIIS MORBORUM ACCIDENTALIBUS.

g. 8 I. EX ii; , quae capite antecedenti expostlimVS , UC

ra morborum , in partibus corporis variis haereti tium , indoles & natura cognoscitur & dijudica ' tur. Cum vero hi morbi , ex suis caussis oriundi , varios producant effectus , medici varias conditiones accidentales in iis observant ex quibus nonnullas illorum differentias constituere solent quae ideo , licet morbi naturam non declarent , sed tantum vocabula , ad quasdam mutationes morborum explicandas a medicis assumta , proponant , prorsus negligendae non sunt. Diuidunt vero medici morbos compositos ratione caussae in idio pathicos , & sympathicos , porro in acquisitos , contagiosos , haereditarios, connatos& habituales; ratione subjecti in univcrstiles di pariaticulares, ratione temporis, praeter acutos & chro Dicos , in continentes, remittentes & intCrmitten-tes , prout nimirum diversa stadia ipsius morboruni decursus emetiuntur ratione indolis in benignos &ina lignos, porro regulares si VC an Omalos , nec nos recidivos, rationC eventus tandem praecipue consit derant mutationem eorum in sanitatem , alios morbos & mortem. differentiae , ut pra cipuae exemplis adductis', nunc paululum declarandae sunt; omissis reliquis non adeo necessariis vitis. F. tho

42쪽

34 PARS I. CAP. III. DE DIFFERENTIIS

Idiopathicus dicitur morbus , si carissa ejusdem in parte assecta ipsa haereat ; sympathicus vero , si

caussa , in vicina vel alia remotiore parte haerens , morbum per consensum producat Cephalalgia v. c. idiopathica est , si acris humor & cerebrum &membranas ejus vehementer irritat; si vero eadem ex sabburra , in primis viis haerente , Oritur, symp- tomatica sive sympathica dicitur. Distinctio morbo tum in fixos & vagos simili ferme ratione explicatur.

f. 8 . Huc forte reduci possunt morbi proto pathici , qui primum generantur , & deuteropathici , qui ex

alio praecendenti ortum trahunt : sc v. c. colicus dolor ex ipsa saburra acrium humorum , in primis viis praesentium , oritur ' interdum tamen arenibus male aflectis in colica nephritica per consensum excitatur , ita , ut a renibus , spastice vexatis , intestina quoque spasmo assiciantur. Morbi succendentes ex iisdem caussis , accessorii ex novis obortis generantur.

Acquisti dicuntur morbi, qui per varias caussas occasionales depravationem fluidorum & solidorum in homine sano producunt , v. c. haem OpisE , febres catarrhales: huc quoque referri possunt contagiosi , quorum caussa in aere vel contactu impuri corporis posita est. Haereditarii vero sunt, qui a labe , humorum potissimum, a parentibus ad infantes deducta , Oriuntur , ut affectus arthritici & phthisis. Connati vel cum his conveniunt, ut in infante , lue vene-xea affecto , vel malam conformationem in solidis, jam

43쪽

MORBORUM ACCIDENTALIBUS. 3 ς

iactam , & depravationem fluidorum

idem inductam, declarant, v. c. leporinum labium& icteria ς. Habituales tandem appellantur morbi , quorum una causi a semper haeret in corporO , ou ealsa accendente morbum quemdam saepius producit, ut purpura scor butica.

f. 86.

In magna morborum varietate quidam tamen Omnibus hominibus communes sunt , alii rationes 1ubjecti, in primis ratione aetatis & sexus , distin guuntur. Recens natorum , infantum & senum morbi observantur; alii sexum potiorem , alii sequiorem assiciunt, ex his praecipue notabiles sunt OrbΙ Virginum , gravidarum & puerperarum. Quoniam vero & in vitae genere OpΡ dis ostio ad morbos quaerenda est , contentioni studiorum dediti artifices & opifices , ob varias res , qua Stractant, ab aeris inde pendente mutationei, ve lex 1itu corporis noxio , variis morbis obnoxii sunt. Ratione subjectorum , quae morbis assiciuntur 'porro attendenda est distinctio in particulares &universales ). Illi apto vocabulo sporadici dicuntur, quoniam h: c illic inter incolas regionum disse minati sunt; hi vero , qui copiosius in populo quo dam gratΓantur , pande ruit dicuntur , & in endemios I epidemicos dividuntur ; Cndemiosque morbos Cos nuncupamus , qui certis quibusdam re io

nibus & populis proprii sunt , ut plica polon: a :Cpid zmicos vero , qui uno eodemque tempore in aliqua hominum societate versantur , & ab aeris

victusque vitiis potissimum pendent, ut febres

variae,

44쪽

;6 PARS I. CAP. III. DE DIFFERENTIIS

i, Distinctio haec quoque ad morbos singularum par - , , tium dc universi corporis significatulos adhibetur . 1, ut opthalmia 9 febris.

Morbi, ratione temporis considerati , ritpltiri naum circa aequinoctia ex mutationibus aeris generantur , SO vernales & audium nates sunt, quibus tamen saepe circa solstitia evenientes, aestivi &hiberni , adduntur. Neque tamen liaec distinctio universalis est , sed ex diversis orbis terrarum climatibus , & situ regionum aliisque carissis dijudicari debet, nec raro a tempestatibus variantibus mutatur. Magis vero ad durationem vel morbi ipsius , vel partialium cjus exacerbationum sive paroxis morum respicimus , & singulorum morbo xum progrestum per definita stadia emetimur.

f. 89. Ratione durationis, in genere consideratae , morbi appellantur 1 ) acutissimi , qui vel in ipso

ingressu morbi necant, vel intra quartum diem terminantur , ut a poplCXia , haemorrhagiae enormes

S pestis a) peracuti, qui ad septimum saepius

diem durant, ut febres variae malignae acuti , qui nono , decimo quarto vel vigesimo primo die demum judicantur , ut febres Variae continuae ὶ chronici tandem , qui definitum durationis tempus non habent , sed per annos saepius homines excruciant , ut scabies, febres intermittentes. - 9 O. Ratione paroXysmorum sive exacerbationum se- bres potissimum, nec non alios morbos distinguimusa incontinentes, qui ab initio usque ad sinem veI

45쪽

MORBORUM ACCIDENTALIBUS.

aequali impetu saeviunt, vel sensim aucti pro ore diuntur , & 11 ne notabili intervallo remissionis cujusdam sensim quoque imminuti finiuntur; a) in remittentes, qui vulgo continui dicuntur, ubi vis morbi quodam modo a violentia sua remittit, sed per intervalla iterum exacerbatur 3 in in intermittentes , qui per intervalla homines aggrediuntur , paulo post prorsus intermittunt, denuo sed invadunt aegrum. Hi omnes periodici dici po1lunt , licet hi suo quoque modo cum habitualibus g. 83.

conveniant.

g Singularem morbi decursum per definita stadia ita describimus, ut initium ejus esse dicamus, ubi per phaenomena, etiamsi leviora, se manifestat morbus; progressum vero appellemus , si vel novae caussae accedunt , vel jam praesentes agere pergunt, aut violentiores fiunt, ideoque symptomata augent; flatum vero ibi ponamus, ubi vis morbi, ad summum adum producta, suturae mutationii indicia prae hel; decrementum tandem , ubi symptomata multa cessant, alia vero imminuuntur , atque finem, cum corpus sanitatis restitutae reddit indicia.

Rarione indolis morbi praecipue ex symptoma tum differentia dista dicantur, non prorsus tamen neglectis caussis , solentque praecipue in benignos malignosque discerni. Illi paucioribus levioribusnque symptomatibus stipati sunt hi graviora & magis exitiosa adiuncta habent. Quam ob rem etiam

non mim quam refractarii dicuntur, qui nimirum nec vitae nec medicusn Untorum viribus cedunt. Ra

46쪽

, s PARS I. CAP. III DE DIFFERENTIIS,

ale decursus etiam , 9 I. interdum peculiarem incolem servant, cum vel regularcs sint vel irregulares, sive anomali, ut symptomatum obortorum series consuctis mutationibus respondet, vel ab iis varie recedit. Ii tandem morbi , qui iam propulsi xcvortiantur , recidivi nuncupantur ). G Alorbi in activo, & passivos vix distingui possunt,

cum non morbus ipse , sed vis una: in illis agat, ino his supprimatur.

Tandem etiam morbi ratione eventus dijudi- Candi sunt, quatenus Cos vel sanitaS recuperata sinit , vel in alium morbum aut mortem desinunt Dicuntur itaque salubres, qui motibus praeternaturalibus in corpore ad tempus CXcitatis dCpravatam fluidarum & solidarum partium constitia tionem , in primis dys rasam humorum in corporC aegroto natam auctam , mutant & eli manant. Sanabiles appellantur , qui sine accessurejoris mali , per vires vitae regimen diaetae conveniens & medicamenta accommodata Corriguntur & debellantur ; insanabiles autem his auxiliis Non cedunt. Letales tandem sunt, qui vel subitaneam vel certam , etsi quodammodo protractana

mortem adserunt.

47쪽

PARS II.

SIVE

definiuntur , sic quoque morbi rationem suae praesentiae ex caussis quibusdam repetunt , ex quibus Variae agere incipiunt, ante quam morbi ipsi infensus cadunt. Una ex his caussis raro sola percipitur , earum vero concursus & varia applicatio demum morbum praesentem faciunt. Recensebimus itaque primo distinctiones caussiarum, a medicis practicis assumtas, & paulo post eum ordinem sequemur, ad quem scrutinium caussarum optime suscipi posse existimamuS.

ID, quod mutationum, in corpore sano Occurrentium , rationem in se continet, caussa sanitatis dicitur hinc in aegroto quoque corpore rationCS mutationum morbosarum , hoc in , caussas disquirerocvnvenit. Qua in re insae , quae sanitatem ericiunt ,

48쪽

sica , cum corpus nostrum non nisi per aliqtiam rena corpoream mutari possit : quod si enim quis mor bos, ab imaginatione oriundos, in contrariae sentCntiae probationem aciducere vellet, illorum tamen ratio a vel Cmcnti sCnsatione petenda,&ita ex acti Ono quadam corporea declaranda loret, cum ea aut in s O lidas, aut ita fluidas partes, aut in utrasque vi sua agat.

omnes res naturalCS, quae non ambiunt, & corpori vel applicantur , vel in illud ingeruntur, exter Tae; mutationes autCm , quae inde in corporis actionibus eveniunt, internae dicuntur caussae. Sic aer Victus cet. corpus nostrum & in sano statu non so

Ium reficiunt & conservant, sed illud quoque ob

depravatam interdum indolem laedunt& destriiunt. Actiones etiam vitae in motu somno cet. si mode-yatae sunt, ad conservationem corporis requiruntur, immodoratae demum in solidarum & fluidarum partium labrica & mixtione laedunt.

In genesi morborum series & externarum dc internarum caristarum varia est, ut proinde ex earum recensione distinctionis ratio non commode peti queat. Cum vero aliae primum adsint, aliae postmodum nascantiar , morbias vero tunc vel nondum adlit, vel e X effectibus non appareat, eae remotae diiuntur: aliam aut cm proXimam tum temporis Constituunt a

49쪽

MORBORUM IN GENERE

Si inint, cum praecipuam aliquam mutationem in ducunt , ex qua dispositio , quae actiones laedit, en tectibus se prauit , de rationem morbi vere praesentem sistit.

Cum occaso morbi & dispositio ad morbum in ulteriori examine probe distinguenda sit, caussarum remotarum distinctio in occasionales & praedisponentes ubique ferme in scholis medicorum recepta est. Distinctio in procatarcticas & proegum CnaS nobis ideo di iplicet , quoniam utrumque vocabulum id eam remotae caussae tantum exhibet: nec allegoriis ca distinctio in potentias nocentes Sc seminia morbosa nobis probatUT.. g. IOO. Occasionales caussae ex ne electu regularum diae teticarum potitumum derivantur , variae enim particulae , per aerem, alimenta & medicamenta corpori applicatae & ingestae , in humoribus non recte subiguntur , ideoque ad minimas fibras non bene applicantur, ex quibus caussis etiam motus corporis interni, Varia ratione moderandi , non , Ut dCcet, Peraguntur. Praedis ponentes igitur ex iisdem sensim

generantur , dum & solidis & fluidis partibus labes aliqua adhaeret , subsistit & jam initia morborum

continet. Sic victus glutinosus humorum nimiam tenacitatem inducit. 1llo est caustis occasionalis , haec praedis ponenS. g. IOI. Occasionalibus morborum caussis semper ObnO

50쪽

Σ ΡARS I. CAP. I. DE CAUSSIS

nibus dispositionem ad morbum efficere queant; si

VCPO Viros vitae, quae principes sanitatis caumae sunt, in corpore adhuc vigent , dispositio ad morbos inducta saepius sensim sensimque per alias & contrarias caussas corrigitur , ita , ut sanitas diu conservetur , licet caussae quaedam morborum praesentesta activae sint. Sic victυς glutinosus non statim tenacitatem inducit, quoniam alimenta simul assumta , 1ale & aromatibus condita , & potulenta aquosa &fermentata glutinosum quodam modo solvunt

immutant. g. IOZ.

Quando vero catissa praedisponens iam magis fixat aeret, neque ab actionibus vitae facile superari potest, tunc occasionales, quae olim praedisponentem Causiam inducebant , hanc iam existentem ita excitant , ut proxima morbi caussa , sive ea solidorum& fuidorum mutatio , ex qua actiones laesae immediate pendent, producatur. Humorum tenacitaS V

c. a visci do victu , immodice ingurgitato , ita augetur , ut lentor humorum circulationem sanguinis turbet, & febrem intermittentem inferat: es: itaque lentor nimius caussa proxima febrilis morbi. g. IO3. Ex hac caussarum recensione genesis morborum optime explicari possie, nec opus esse videtur, caussas sigillatim enarrare , cum occasionales in diaetetica , ut parte quarta physiologiae, praedis ponentes

Vero , & in temperamentorum CXplicatione , parte

tertia capite tertio physiologiae,& in morborum generali & cssentiali disserentia, parte prima capite sectando pathologiae caussae vero frOzimS , quippe