Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

221쪽

DE MORBIS MULIEBRI B. LI B. I. 2O9 ad se ipsum , ut qui rarus est, & spongis armis,& secundum ventrem 1 tus. Et sit his ita se habentatibus non exsudarit, neque alvus laXetur, ab hoc splen attollitur , & hoc magis , si aqua fuerit potus , & ii quis ipsum contingat, mollis est, Veliit mollissima pluma, sive lana: quandoque Vero

etiam renititur. Elevatus autem, & impletus, distribuit per venas corpori & mnXime in omen tum, & locos circa Ventrem , & crura. Altera enim pars ad ulteram delegat in corpore , ubi longulis plus , quam oportet, adfuerit , R Continere non poterint. Succedit autem ex hoc semper hydrops, ubi splen ad se ipsum trahere consueverit, quum natura rarus sit, ac mollis.

Quibusdam vero hoc morbi principium fit sin

febre, si calor quidam' in ventre Constiterit , Vc-liit pituita in ipsum collapsa, & si homo sitini

non continuerit , neque Vesi Ca , ne lite Venter ,

urinam , Sc stercus justo modo CXColarint, neque commoda diaeta homo utatur. Si vero hydropica fuerit , prodeunt menses multi derepente , qUandoque Vero pauci. Et fiunt aliquando velut aqua a carnibus, licui si quis cruentus carnes abluillet; aliquando vero paulo spissiores, Arion congelantur, & anhelatio ipsam corripit , priusquam menses prodeunt, & dolor in splene,& magis si quid dulce ederit , & venter attolli-tUr , ac magnus fit. Et ubi plura, quam solita est, ederit, dolet ventrem, & lumbos alias atque alias dolor vexat, & febris ipsam paulatim corri pit. Ρostquam autem depurgata fuerit , meliussi hi habere videtur superiorum respectu ; postea ad idem relabitur , & si curetur, Vel Ut convenit, sana evadet; sin minus , & fluxus comparet,& per omne tempus semper fluet paulatim velut serosa sanies, ' ampliore curatione opus habet. Princ. Art. MeZ Tom. III. U

222쪽

2IO HIPPOCRATES Si vero fluxus non succedat, sed uteri a prioribus menses non laxarint , tunc & venter ipsi magnuS erit, tu graVitas intus erit, Velut in Ventre habenti, & velut puer in Ventre ipsius moveri videbitur, nimirum dum uteri aqua pleni sunt, & aqua movetur. Alius enim atque alius fuctuat in ipsis aqua velut in utre, & pars infra umbilicum ad contactum dolet, & claviculae,& thorax, & facies , & oculi attenuantur, &mammae attolluntur. Quibusdam Vero & venter,& crura aqua implentur. Quibusdam autem alterum horum , & ii quidem ambo impleta fuerint, nulla spes est de feminae. vita. Si Vero etiam alterum horum , modica spes est, si curetur , R non valde fuerit attenuata. Diuturnus est autem hic imorbus. Et fiunt omnia magis his, quae non pepererunt, fiunt autem saepe hi S, quae pepererunt. Periculosa Vero sunt , velut dictum est , & plerumque acuta , & magna , & intellectu difficilia, eo quod mulieres participant moris his , & aliquando neque ipsae sciunt, qUod 2egrOtant, priusquam morbOS CXperiantur a mensibus ,& seni ores factae fuerint. Tunc autem & nece1litas , & tempus ipsaS morborum caussum docet,

L quandoque non cognoscentibu S, eX qllo morbo aegrotent, morbi in curabiles fiunt , antequam doceatur recte mediCUS ab aegrot3nte, eX qllo morbo aegrotet. Verentur enim narrare , etiamsi

sciant, prae imperitia, ac ignorantia, turpe sibi id esse putant. Sed & medici simul peccant, non exacte caussam morbi percunctantes , sed velut viriles morbos sanantes, & multas novi jam hujusmodi adfectionibus c0rruptas. Quare statim causiam exacte interrogare oportet. Multum enim differt muliebrium morborum, ac virilium

curatio.

223쪽

DE MORBIS MULIEBRI B. LIB. I. 2II Si uteri fuerint ulcerati , sanguis , & pus purgatur, & fictor gravis Oboritur, & dolor acutus corripit lumbos, & inguinu, & imum Ventrem,& δ olor sursum procedit ad laterum mollitudinem , D ad costas, & ad scapulas. Aliquando etiam ad claviculas pervenit, & mordetur , ' caput Vehementer dolet, & delirat. Pro eisu Vero tempori S tota intumescit & debilitas ipsam corripit , & animi deliquium, & febris tenuis , & perfrigeratio.

Intumescunt autem maxime crura. MorbUS AU-

tem corripit eX abortu , sit qua Corrupto, ac putrefacto intus puero non fuerit eX purgata , & calor totum corpus tenet. Corripit etiam ex fluxibus , R ii in ipsiis acria fuerint, & biliosa mordeant. Si in hoc modo habentem incideris, ubi quidem dolores habuerint , multa calida lavato , Ω tepefactoria adhibeto , qua parte fuerit dolor , Ω si quidem superne fuerint dolores & mulier fortatis, eis, totam fomentato , & pharmacum deorsum purgans bibendum dato, & ubi tempus anni fuerit, serum coctum insuper bibendum pricbeto per dies quinque , si id facere poterit. Si vero non fuerit serum, lac asininum coquito, ' per

dies tres , aut quatuor bibendum dato. Post latactis autem potum , cum aquis ipsam reficito, ncum cibis commodis , carnibus ovillis teneris recentibus , & volucrium, & beta, & cucurbita Abstineat autem a salsis, M acribus , & marinis omnibus. Et a carnibus porcinis, & bubulis ac caprinis. Edat autem panes. Si vero animi deliquia teneant, & non valida sit , & perfrigeretur, sorbitionem accipiat. Stint autem quidam, qui his caput dolentibus , lac bibendum przebent, quia caput dolent. Alii aquam , quia animo linia

quantur. Ego Vero Vice Versa, si caput dolent,ia mente percelliantur, aquam commodam puto.

224쪽

zΙaHIΡΡOCRATES QUUm autem mordentur, & acria simi, qu pungunt, lac his lenitatem inducit. Ubi vero tibi valida esse videbitur , uteros colluito primum medicamento ex vini fece , postea interpolitis die hUS tribus, aut quatuor, eo quod cum brassiicae decocto tepido paratur. Et Lursus intermitiis diebus tribus , eo quod cum butyro parathir, et Uitur. Et si ubi haec feceris , sanescant lateri, eo quod cum malicorio paratur , colluito. Super Ulcers Vero argenti florem, & gallam , & myrrham ,

aeris, & loti ramenta, & crocum, & alumen AEgyptium combustum illinito. Horum singulorum una aequalis sit portio. Alumen vero , Ω gallam , & crocum , una omnium portione sumito. Haec omnia trita, & permixta in vino albo

dulci diluito , deinde coquito , donec mellis cras situdo fiat, & dato , ut cum hoc pharmaco bis in die ulcera inungat, ubi aqua tepida prius lavit. Coquantur autem in aqua , & hedera , & salvia. Et tibi tibi haec facienti melius habere visa fuerit,

lac caprinum coetuna praehibendum una die dato Postea vero lac bubulum praebeto eodem modo

velut in prioribus, post Letis autem potum, per. Cibos quammaxime crasses acito, R ut in ventre habeat , facito. Sana enim fiet. Plerumque Vero ex hoc morbo evadunt, & steriles fiunt. Senioribus 9utem non valde quid horum accidit; postea vero bibenda sunt pharmaca , lini semen torrefactum, & sesamum, x urticae semen, & paeonibe radix amara , haec in Vino nigro odorato trita bili it.

Si uteri ulcerati fuerint, & sanguis , & pus, Scserosi sanies fluit, putrescentibu S enim uteriS , morbus ab ipsis fit, & venter imuS elevatur ,

225쪽

DE MORBIS MULIEBRI B. LIB. I. 2IῖR attenuatur & ad contactum dolet , velut ulcere praesente. Et febris, ac fremitus ipsum occupat , & dolor acutUS , Ac vehemens invadit pudenda , & pubem, S imum ventrem & lateris molli

ripit ex partu, si quid in ipsis divulsum comta

putruerit. Item que ex ab ortu, & alias sua si n- te. In has si incideris, aqua multa calida lavato,& qua parte dolor habuerit, tepefactoria adhibetato, & spongiam ex aqua calida eXprestam, ' colluito acribus, Sc acerbis Vitatis, mollioribus vero admixtis, prout tibi tempestivum esse videbitur de lini semen, ac sambuci fructum tundito, &admiXto melle pharmacum facito , atque hoc uti tor , calida Vero aqua laVato. Et acceptam spongiam , aut mollem lanam in aqua calida tingito, & pudenda, ac ulcera expurgato. Deinde in vino meraco rursus spongiam, aut lanam tingens , eodem modo Utere. Et postea pharmaco hoc inunge, quoties tibi tempestivum esse visum fuerit. Postea resina, & adipe suillo mixtis simul ita lito sepe interdiu, ac noctu; postea vero lini semen torreto, tundito, ac cribrato, & peplum album in polenta tundito; ac cribrato, & caseum caprinum assato , & sordes , ac salsuginem deradito, & pinguitudinem ejus, & polentae pollinem admisceto. Sit autem Una pharmaci mensura , & casei, & polentae. Haec hibenda dato mane jejunse in vino austero diluto. Ad vespe

to , & quicquid muliercula maxime libenter admiserit, bibendum dato. Et donec quidem simiam is multus fluxerit, & dolores acuti habuerint,& modico tempore intermiserint, haec facito Postquam autem ulcus minus fuerit, & dolores debiles apprehenderint, & per longius tempuS

226쪽

HIPPOCRAT ESpharmaca bibenda dato , a quibus purgetur deo sum magis quam fur sum, L intermisso tempore , quantum Opportunum esse visum fuerit , lenibus somentis foveto, muliere in alto collociuta, prout tempestivum elle videbitur. Haec si fecerit, sanaeVadet. Morbus autem est lenior, & lethalis, &paucae ipsum essugiunt. 'Si vero vehementer exulcerati fuerint, sanguis,& pus purgatur, & odor fit gravis. Et quum

dolor apprehenderit, velut a partus dolore fiunt ea, quae circa fluXum contingere solent. Et quum tempus assuerit, crura, & pedes intumescunt. Et curant medici hunc morbum velut hydropem, verum hic talis non esti Hanc si curandam acceperis, primum calida lavato, & calefacito. Et acribus , ac mollibus , & acerbis, & aqua, & vino colluito. Et polycarpon , & polycnemon, azmel simul coquito, deinde lanam in his tingito, & pudenda illinito. Et resinam, ac mel, & pii guedinem suillam illinito. Et bibendum dato se

men lini, ac sesamum torrefactum , & butyrum,& caseum caprinum , & polentam in omnibus. sibat autem in vino jejuna. Ad Vesperam vero plurimum mellis assundito. Et donec quidem san guis purgetur, & dolores acuti habuerint, Amodico tempore intermiserint, hoc facito. Quum

autem ipsi minus prodierit, & dolores debiliores

per longius tempus tenuerint, phar mdcum deor-stina purgans bibendum dato , ac sinito. Haec si fecerit, sana evadet. Sobolis autem spes non adest.

Quaecumque ulcerationes in uteris fiunt ex abortu , aut alia quadam caussa, eaS omnes res pectu ad totum corpus facto curare OPOItet, qUR- cumque curatione Opus habere Viste fuerint, sive ex Uni Verso corpore hominem curandam esse putaveris , sive ex ipsis uteris. CognUsceS autem ,

227쪽

DE MORBIS MULIEBRI B. LIB. I. 2I san ab ipsis uteris sint, hoc modo. Quae enim ulcerationes ab ipiis uteriS sunt, purgationem exhibent purulentam, & compactam , quae Vero non ab ipsis, tenuem, & saniosam. Quum igitur tenues sunt fluxiones, cum pharmaCO CAS curare oportet, & dare, quod & sursum, & deorsum purget. Ρrimum autem sursum. Et si quidem poit pharmaci potionem fluxiones pauciores fiunt, ac faciliores , intermissione facta, rursus eodem modo medicari oportet. Post pharmaci vero potionem talem Victum praescribito , ex quo homo ipsa quamsiccissima fiat. Id autem continget , si toti iptius corpori per tertium , Aut quartam diem fomentum adhibueris, & a foment1ς statim vomitus feceris. Ρolt vomitus autem, Scs menta, didetam constituito ex illuvie, & aquae potu, & panis cibo, nullo Vero obsonio, quam

Vino nigro meraco. Nullo item olere. Quum Vero Vomitum praeparas , multiS, & acribus oleribus opus habes, quibus ipsam impleas, multis etiam cibis , & obsonio quodcumque voluerit. Et ut impleas ipsam multo vino aquoso, & Ut a fomentis ipsam laves multa calida. Atque haec quidem curatio est hujusmodi fluxionum. Melius

tamen est, Ut utrasque pharmacis cures, & VO-mitum procures, & sursum trahas. Diaeta vero

siccatoria melior est, & illuvies.

Caeterum Uteros hoc modo curare oportet;

primum quidem fovere sambuci foliis in aqua coctis. Deinde post fomentum smegmate ex Vinisece colluere. Et si quidem putredo in ulceribus

fuerit , & quae eXeunt graveolentia, smegmate meraciore. Si vero nihil tale, aquosiore, polhfecem autem cum aqua, in qua cocta est myrtus , & salvia. Postea vero cum vino collucremeraco, albo, tepido. Quum artem mordetur

228쪽

2I6 HIPPOCRATES jam a collutionibus, tunc jam pura sunt Ulcera colluere igitur oportet fece aquosiore, & Vino nigro , post Vinum vero adipem suillum recentem liquato, & pinguedinem anseris si affuerit; sin uilinus, alium, maxime gallinaceam, aut eX VO- lucrium gente. Si vero neque haec adsit, oleum eius eX Olivis admisceto, atque hoc tepido colluito post vinum, per alium clysterem in OS uteri infuso. Et si fuerit ulceratum, linamenta ex mollitoriis facta, apponito. Et si haec subdita ardorem induXerint, his ademptis mulierem aqua tepida lavari jubeto , tali quali colluebatur. Si vero ad hanc diaetam fluxiones non disce-

d3nt, pauciores tamen fiant, & vehementer mordeant , & ea, quae effluunt, bilis fuerint, ac sal sugo, & non solum internas partes, sed etiam CXternas eXUlcerent, diaetam transmutare oportet, & totam humectare , quo fluXioneS quam- aquosissimae fiant, & minime mordaces, balneis multis calidis, maZa, oleribus coctis omnibus pinguibus , piscibus cartilagineis , cum cepiS ,& coriandro, in muria dulci coctis : CO quantur autem pingui modo : carnibus coctis omnibus , excepta bubula , & caprina. His enim percoctis cum anetho, & foeniculo, vino mellei coloris , fulvo, aquoso, uberiore lactis potu cum vino dulci. Reliqua vero de collutionibus juxta relatum modum facito. Atque haec quidem est ejusmodi

fluxionum curatio. Ilum Vero purulenta, &compacta exierint, harum quidem totum corpus non moVere oportet; Verum colluere, & per colia tutiones totam curationem facere. Colluere autem

oportex cum iisdem infusis, quae prius dicta sunt,

eodem modo. Conscribentur tamen etiam aliae collutioneS. Ulcerum curatio. Cervinum adipem recentem,

229쪽

DE MORBIS 'ULIEBRIB. LI B. I. 2I7nc viridem subdito. Omnia vero statim vino straeo, si ve sapa colluere oportet. Optimum autem est Cerussa, si ulcera fuerint, & oleo narciis no. Cibis autem mollissimis utatur , & non acribus. Si vero sordida fuerint, & proserpant, ac proximum locum mordeant, purgato , & novam Carnem producito. & carnem ad cicatricem perducito, facile enim resolvuntur, & maligna fiunt, L frequenter lavato. Si vero mulier ex abortu Vulnus accipiat, alit ex medicamentis subdititiis uteros exulceretur ;qualia multa semper mulieres faciunt, ac medicando excitant; & fetus corruptus fuerit & millier non purgetur , sed uteri inflammati fuerine Vehementer , ac conclusi , & purgationem emittere non poterint, nisi primum emittant sangui nem , qui est in fetu . . Haec si quidem curetur, brevi sana evadet, Verum sterilis. Si vero puerperii purgamenta ipsi sua sponte eruperint, & Ulcera sanata fuerint, ctiam sic sterilis erit. Si vero purgatio quidem ipsi fiat, ulcera autem non PUΓ-gentur , periculum est ea putredinosa uise. Si vcro purgatio prodierit ipsi jam amictae , ac extenuatae , moritur. Quin & si in partu uteri valde fuerint exulcerati, fetu non secundum natu- Tam CXUUnte, eadem patientur, qu pe patitur ea, quae CX corrUptione fetus uteros ulceratos habet. Et transmutationes , ac fines eosdem morbus habet, si ve ex fetus corruptione, sive ex partu Uteri fuerint ulcerati, & si puerperii purgamenta

omnia prodierint, minus dolebit, nisi magna Ulcera fuerint. Et si curetur, brevi sanescit. Oportet autem curam cito adhibere, si ulcera i ii utero fuerint. Nam ut quae in tenero loco sunt, cito augescunt, & brevi putrescunt. Curare Vero Oportet Ulcera, Velut etiam ea, quae in reliquo corpore sunt. Nimirum ut inflammationem ar-

230쪽

HIPPOCRATES Ceas, & repurges, & repleas, & ad cicatricem perducas. Danda est autem aqua in potum , Vinum minime, cibos item paucos , ac minime multos exhibeto. Quicumque abortus facti discedere non possunt , dum aut toti, aut partes fetuum sunt majores , aut minoreS, & obliqui, ac impotentes , tales si quidem secundum naturam siti fuerint, pharmaco aliquo dato ex hiS, quae ego referam, expellito, ubi multa calida praelaveris. Et si prodire volentes, non facile exeant, quum siti sint secundum naturam, talibus sternutatorium admOVeto. Apprehendito autem nasum, & os compriamito, ac sic sternutet, quo sternutatio quam maxime efficax sit. Utatur item concussionibus. Sic autem concussionem facito. Lectum altum robustum, ac instratum sumito, & mulierem suptinam reclinato ; pectus Vero , & 9Xillas, ac manus fascia , aut molli lato loro ad lectum alligato , ac cingito, & crura incurvato , & malleolis apprehensam detineto. Quum autem sic disposueris, sarmentorum mollium fascem, aut aliquid huic si mile parato , tantum quantum sufficit , Ut lectum non negligat excipiendo ipsum, dum in terraro projicitur , quo non pedibus juxta caput terram contingat. Ρostea vero ipsam manibus lectum apprehendere jubeto , & lectum ad caput sublimem habere, ut declivis sit in pedes, animadversione habita , ne prona sit ipsa. Ubi vero haec facta fuerint, k lectus sublimis fuerit, retro sarmenta supponito , maXime autem diri gito , quo pedeS terram non contingant, dum lectus projicitur, & ut sint intra sarmenta. Ele vent autem duo viri ex utroque pede hinc atque illinc , quo in directum lectus cadat plane, AG aequaliter , & convulsio ne fiat. Concutiendum