Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

51쪽

DE MORBIs LIBER II. 39sant, & dolor toto capite oboritur, auresque sonitum percipiunt, & nihil audiunt: ac sonitum quidem percipiunt, Venis nimirum pulsantibus ac palpitantibus ; tunc enim sonitus in capite est Graviter vero audiunt, partim quidem ob internum strepitum & sonitum ; partim etiam ubi

cerebrum & ipsum ambientes Venulae attolluntur; nam immoderatiori calore, Vacuam circa

aurem partem cerebrum ex se implet; & quum nimirum par aeris copia non insit, velut priori tempore, neque aequalem sonum eXhibeat, ea , quae dicuntur, non aequaliter se imprimunt, indeque gravis auditus oboritur. Hic, sit quidem ei ad nares, aut ad os aqua & pituita erumpat, sanus evadit: si vero non erumpat, septimo fere die moritur. At si in capite Veme supereVomuerint, superevomunt autem ab iisdem, quae antea dicta sunt; quod vero hoc modo supere- vomant, hoc signum est. Quum quis aut ma-ΠUm- aut caput, aut aliam corporis partem ita

asseetam incidit, sanguis niger, & turbidus, ac

morbosus emuit; quamquam neque sanguinem nominare fas sit, nisii qui ruber, & shcerus fluit.

Quum autem ab iisdem causis superevomuerint, dolor, tenebricosa Vertigo, & gravitas caput Occupat ; dolor quidem, ptae immoderato sanguinis calore; tenebricosa Vero Vertigo , quum sanguis conserta copia ad faciem processerit; graVitas autem , nimirum quum copiosior sanguis in capite,

& magis biliosus & morbosior, quam irati , sit.

52쪽

CAPUT II.

Erebri sideratio. Si cerebrum sideratum

fuerit, dolor ex capite spinam Occupat ,& ad cor animi deliquium frequens accedit, &sudor adest, & aeger fit insomnis , Rex naribus sanguis fuit; plerumque vero sanguinem Vomit. Sideratur autem hoc modo cerebrum. Quum aut immoderatius calefactum aut refrigeratum , aut plus solito biliosum aut pituitosum evaserit: Dbi vero horum aliquid perpessum fuerit, spinalem quoque medullam supra modum calefacit; quum que h. ec percalescit, spinae dolorem inducit. Animo autem linquitur, ubi pituita & bilis ad cor consistit; consistere vero his agitatis& hui nectatis, necesse est. Sudor autem prae dolore fit. Sanguinem Vero Vomit, qllum Cupitis quidem venae a cerebro calefactae fuerint; quae exu prope spinam sunt, a spina; spina autem, a spinali medulla; & spinalis medulla a cerebro, unde Originem ducit : quum igitur Venae incaluerint, & sanguis in his efferbuerit, Venae quidem capitis ipsum ad nares & ad os distribuunt; a spina vero ortae sanguifluae, ad corpUS. Hic tortio, aut plerumque quinto die moritur. Alius morbus. Dolor derepente caput prehendit, statimque vox cessat, ac sui impotens fit; hic intra septem dies, nisi eum febris magna corripuerit , interit; si namque corripuerit, ConValeicit. FHaec autem patitur, quum ei sangUiS melancholicus in capite agitatus su Xerit, ma u

53쪽

DE MORBIs LIBER II. Inaeque in partem, in qua plurimae sunt VenU- I9e, in cervicem dico, ac pectus: deinceps &continuo attonitus fit, ac impotens, sanguine nimirum perfrigerato: quod si superior evaserit, ita ut sanguis incalescat, sive ab his quae olferuntur, sive a sese, attollitur, & diffunditur, ac movetur, spirationemque inducit, & spumescit, & a bile separatur, & sanus evadit: si vero minime superaVerit , magis refrigeratur , quumque Omnino perfrigeratuS fuerit, eumque calor defecerit, congelatur, neque m OVeri potuit, sed moritur. Quod si ex ebrietatibus hac patiatur etenim & hoc contingit) etiam moritur. Caries o lis capitis. Quum' in osse caries contigerit , dolor ex olle invadit. Temporis autem progressu, cutis a capite alia atque alia parte discedit. Hic autem his.asticitur, quum in tra duplicatam odiis laminam succedens pituita reiiccata fuerit; hac enim parte rarescit, & Omnis ab eo humiditas deficit, quumque aridum sit, cutis ab eo discedit. Hic morbus minime lethalis est Alius morbus. Si attonitus fiat, anterius caput dolet, & oculis inconitanter videt, & sopore detinetur, & venae pultant, & febris levis detinet, & corporis impotentia. Hic his asscitur, quum Venae in capite calefactae fuerint, calcfae De vero pituitam ad se attraxerint. Morbi igitur principium inde oritur:

ideo vero anterius caput dolet, quod in eo venae sint crastissimae, & cerebrum ad anteriorem capitis partem magis i tum, quam posteriorem lit. ΡrΟ tereaque oculis non videt, illuc procumbente cerebro, ac inflammato. Impotentia vero ad motum ideo corpiis obsidet. Ubi veme pituitam ad se traxerint, pituitae frigiditate sanguinem magis nunc, quam priori tempore, silli & perfriger

54쪽

HIPPOCRATES tum esse necesse est: at dum sanguis non moV

tur, fieri non potest, quin & corpus quiescat, R profundo somno teneatur. Quod si quidem sanguis reliquumque corpus superaVerit, adeo ut

calescat aeger ) , evadit: quod si pituita superaverit, sanguis magis refrigeratur, & concres.cit: & si refrigeratio & concretio magis incres .cant, homo prorsuS refrigeratus, ac congelatu Sperit.

De angina, uva , de gurgulione rubente, ac Rigrescente , t0nsillis, Τ-' 0ris partibus assectis. AN gina Oritur autem angina, qUUm pituita in capite agitata, deorsum consertim fluxerit, & in maxillis ac circa cervicem constiterit. Hic salivam deglutire non potest, Violenter autem respirat, ac stertit, ac interdum etiam eum febris detinet. Igitur morbus inde obori tur, & interdum sub ipsa lingua, interdum paulo supra pectUS. Uva. Fit autem Uva, quum ad gurgulionem a capite pituita descenderit, isque pendulus & rubucundus evadit, & successu temporis nigrescit ; niugrescit autem hoc modo. Gurgulio Venosus est, Acrassus, & ubi inflammatus est, calescit, aC prie cd-1ore sanguinem ex vena attrahit, & ab ipso nigres cit. Quare nisi turgentem confestim seces , palpitando spiritum & animam emunt aegri) ; vena enim percalefacit, & prae calore circumstantia gu gulionem loca implet sanguine, & brevi suffocantur. Tonsillae. Tonsillae autem, & partes sub lingua stipe, gingivae, & lingua, & quaecunque hujus -

55쪽

modi hoc loco consistunt, eae omnes ParteS a pituita aegrotant. Ρituita autem ex capite descendit: caput Vero ex corpore trullit; trahit autem,

ubi percalefactum fuerit ; percalescit autem a cibariis , sole, laboribus , & igne : quum autem percaluerit, ad se tenuillimum e corpore trahit , ubi vero adtraxerit, id rursum in corpus descendit.

CAPUT IV.

ne drietetica, pharmacelitica, V chirurgica. Morbi, qui a capite oriuntur. Quum capUt repletum fuerit, & ab horum aliquo incaluillh contigerit, torpor caput detinet, Sc crebro Urinam reddit . aliisque af icitur , quze eX Urindastillicidio contingere solent. Is novem diebu&haec patitur : quod si certe per nares aut ali reS , aqua & mUCUS erumpat, a morbo liberatur , stranguria cedat, Ur1namque multam & albam ad

viginti dies sine labore reddit, capitis dolor desinit , & intuenti splendor ex oculis ipsi clam

subducitur, & dimidiatas rerum facies sibi

cernere Videtur. Hic quadragesimo die prorsus convalescit: multis tamen quandoque morbus septimo, aut decimo quarto anno revertitur: & Capitis cutis ei crassescit, & tactui cedit, ac eX pall-cis cibariis mollis beneque coloratus apparet, neque acute audit. Quum sic habentem per morbi initia offenderis , antequam per nares & dUre S a UZ erumpat, eumque intensus dolor detineat, deraso capite , circum frontem scorteum

56쪽

utriculum, aqua quam ferre poterit calidissima plenum, adligare oportet, & ipsum tepefieri line-xe ; & ubi refriXerit , aliam aquam infundere ;quod si debilis evadat, cellare, & intermissione

facta, rursus eadem repetere, quoad Vehemen Sdolor remiserit; si vero alvus non subducatur , eam subluere, & propinatis urinam ducentibu S, aquam naulsam aquosam superhibendam exhibere;& quam maxime foveatur; succumque pii sanae tenuem sorbeat. Quod si venter non subducatur, mercurialem aqua coctam contundito, succum percolato, ejusque parem portionem cum

ptisanae succo permisceto, & pauco melle succo admixto , hunc ter die sorbeat, vinumque mellitum , aquosum, album, modicum, post sorbitionem propinato. At postqvaim ei per nares mu- Cosa eruperint, & Urinam crassam reddiderit, doloreque capitis liberatus fuerit, utre ne ampliUS utatur, sed multa & calida lotus, urinam moventia , & aquam mulsam aquosam bibat. Et primis quidem diebus milium delingat, & cucur-hi tam , aut betas per triduum edat; deinde cibis quam mollissimis, & alvum maxime subducentihus utatur, parco semper cibo addito. Diebus vero quadraginta elapsis tanto enim tempore morbuS praecipue circumscribitur ubi ipsius caput repurgaVeriS, prius medicamentum deorsum

purgans exhibebis; si anni tempestas permiserit, deinde serum septem diebus propinabis, aut si

debilis sit, paucioribus. Quod si revertatur mor-hus , toti corpori fomento adhibito, postridie Veratrum potui exhibeto ; deinde quantum temporis tibi videbitur intermittito, tuncque capite re purgato , exhibito medicamento deorsum purgante , capiti octo crustas inurito duas quidem ad aures, duas in temporibus, duas vero in Occi-

57쪽

DE MORBIS LIBER II. 4spitio hinc atque hinc ad cervicis initium , duas

in naribus juxta oculorum angulos; VenuS autem juXta aureS, quoad pulsare cedent, Urito: serramentis vero cuneoli forma puratis Venus trans . versas perurito. Atque haec ubi feceris , sanitas continget.

AIcius morbus. Ulceribus caput impletur, &crura intumescunt, Vel ut ab aquae potia ,& tibiae ulceribus, offarciuntur; ac li premaS,

color est auriginosus, ulceraque alius alia Corporis parte, maXime Vero in tibiis erumpunt, Aprava aspeetu Videntur ; de polita vero inflammatione, celeriter sanantur, febrisque stibinde corripit; caput autem perpetuo calet, & ex auribus aqua fluit. Quum sic habet, medicamentum ei

exhibeto , quod pituitam & bilem siti sum purget ; si quidem frigus fuerit, ubi prius fovcris& calida laveris. Deinde trium dierum inter mil-sione faeta , caput purgato; posteaque medicii mentum deorsum purgans bibendum dato : quod ii anni tempus ferat, serum deincepS propinato ;1in minus, lac asininum. Post purgationeS Autem cibis quam paucillimis; maXimeque alvum subducentibus utatur, neque lavet. Quod si caput ulceretur, sinegmate ex vini iace usta parato, glandis putamen licviter tritum admisceto, nitri puri portione admixta, quibuS defrictus , multa calida lavetur. Caput autem inungatur ,

58쪽

commixtis illinito. Ρost laaec autem vomitionibus ter in mense utatur, exerceat se, & calida lavetur. Quod si cum haec feceri S , morbus quidem ex reliquo corpore discesserit : in capite autem adhuc ipsi ulcera oriantur, rursus capite purgato , medicamentum deorsum purgans postea propinato. Deinde caput derasum levibus inci suris incidito : quumque 'sanguis essu Xerit, confricato ; mox lanis succidis vino madentibus ob

volvito ; quumque sol Veris , spongia detergito , nec madefacito ; deinde insperso cyparissi pulvere , oleo sublinito ; laneis autem Vinculis, quoad

sanus evadat, Utatur.

Alius morbus. Caput dolor vehemens corripit,& ubi quis vel paululum agitatur, bilem vomit ; interdum vero dissiculter mingit, & mente alienatur, quumque ad septimum diem pervenerit, quandoque moritur: quod si septimum transmiserit, eti am nono aut undecimo die, nisi ei per nares, vel aures eiu uxerit: si Vero . eruperit, evadit: fluit auiatem aqua aliquantulum biliosa ; deinde successii temporiS putrefacta, pus gignitur. Quum igitur ita habuerit, quamdiu quidem dolor vehemens te nuerit, per initia, antequam ex naribus & auribus crumpat, spongias aqua calida mades ictas capiti propius admoveto. Si vero his minime remittat, utre eo modo qUo in priore morbo , Utitor. Aquam autem mulsam aquosam bibat ue si 11 mi nus , post mulsam, bibat aquam , in qua farina crassior macerata fuerit : ptisame Vero succum. sorbeat, & vinum album aquosum superbibat. Ubi autem per aure S eruperit, febri Sque, & dolor remiserit, cibis titatur alvum subducentibus,

a paucis initio ducto, semper aliquid addendo:

59쪽

DE MORBIS LIBER II.

calida caput lavet, & aures aqua limpida proluat , spongiamque melle intinctam immittat. Si Vero neque sic re siccetur, verum diuturna fluxios at, collutione facta, argenti florem, sandaracham , ceruilam, lingula pari portione tenuiter trita immittito, his aures implet O , nc Obturuto, R ii quid praeterlabatur, aliquid de medicamento superinjicito : quum Vero auris reiiccata fuerit , tibi expurgaveri S , medicamentum abluito; dein de nam primum resiccata obsurdescit lenibus fomentis ipsi aures foVeto : sic enim viae , ac longo tempore sedabitur. Moriuntur autem, si etiam Vehemens dolor aurem occupet, neque intra septem dies eruperit. IIunc calida multa lavato,& spongias aqua calida maceratas, tepidus & e X- prestas ad aurem adponito : li vero neque sic erumpat, ei fiamentum ad aurem admoveto : sorbitionibus autem & potionibus iisdem, quibus insuperioribus, Utitor.

De agria in icerebro collecta , seu Odrocephalo ; de vigore, dol0re , febre per Caprii ,1 de venarrim circa ceretrum , ac venarrim in caput superv0- mitti ; ac de est um aiectuum callis , signis,

ALius morbus. Si aqua in cerebro fuerit,

dolor acutus linciput, & tempora , interdumque alia capitis parte detinet; subindeque ri-kor ac febris; oculorum regioneS dolor occupat, iique caligant: pupilla scinditur, & ex uno duos bi cernere uidetur; R ii surrexerit, ipsum tenebricosa vertigo preheiadit neque Ventum, ne-

60쪽

48 ΗΙΡΡOCRΑΤΕ Sque solem sustinet; aures tinniunt , audito quo strepitu ostenditur; salivam & pituitam vomit ,

quandoque vero etiam cibos ; capitis cutis extenuatur , & Contactu gaudet. Quum sic habuerit , primum quidem medicamentum purganS, quod sursu na pituitam educat, exhibeto , post haec caput purgato ue deinde intermistione facta , medicamentum deorsum purgans propinato; mox eum cibis quam maxime alvum subducentibus reficito, sentim semper adjiciendo. Ubi vero jam satis ciborum comederit , jejunus vomitionibus utatur, lenticulae decocto, melle & aceto admixto, olera priUS Comeden S; eoque die quo Vomite rit , primum quidem cyceonem liquidum bibat; delude sub vesperam paucis cibis Utatur , neque lavet; & a cibis deambulet, & mane , Ventum 8t solum devitans , neque ad ignem accedat. Quod

si cum haec fecerit, sanus evadet, sat est; ) sin

minus, ubi eum vere primum quidem veratro ante purgaveris : deinde etiam in nares medica mentiam infundito , pauco tempore intermisso, deorsum purgato; deinde postquam cibis eum refeceris , demum inciso juXta sinciput capite, ad cerebrum USque perforato, & velut sectioinem per

Alius morbus. Rigor, R dolor & febris caput ve-Yat, maXime Vero ad Aurem , & tempora, ac sinciput , & oculorum regiones dolet; supercilia incumbere ei videntur; & caput gravitas detinet, ac si quis eum mo Verit, me jet; ac copiose Si facile me-jit; ac dentes torpor, & stupor detinet; capiti S Vc-Dae attolluntur & pulsant; quietem ferre nequit, sed anxius est, & prie dolore mente alienatur. Huic, si quidem per nares aut aures eruperit, B qua effluit aliquantum purulenta, & convalescit; aliΟ- quin in septem diebus fere moritur. Hic morbus