C. Cornelii Taciti Opera: cum indice rerum, ad optimorum liborum fidem ...

551쪽

praesumpsere saeta Tribunis CenturionibusquE' tinendi, quae uinius induisisset, spe atquct Psum Caecinan non obscure ad transitionem hortatiantur. Recitatae pro concione epistolae addidere filuciani, quod submisse Caecina, velut offendere Vespasianum qimens, ipsorum Duces contemptim, ainquan insultantea Vitellio, scripsissent. X. Adventu deinde duarum legionum, e quibus tertiam Dillius Aponianus, octavam Numisius Lupus ducebant, ostentars vires, et militari vallo Veronam circumdare placuit Drto Galbianae legioni in adversa fronte valli opus cesserat, et visi pro I socio-xum equites, vanam formidinem, ut hostes, fecere. Rapiuntur arma et ut proditionis ira miluum in T. Ampium Flavianum incubuit, nulIo crimini arguntento, sed iam pridem invisus, turbine quodam ad

exitium poscebatur propinquum ieeuit, proditoremollionia, intereeptorem donatis elamitabandi Nec

defensioni locus, quamquam supplices manus tenderet, uni plerumque stratus, lacera veste, Pectus at-.que ora singultu quatiens. id ipsum apud in sensos ineitamentum erat, tamquam nimius PaVO Consciantiam argueret obturbabatur militum vocibus Aponius, cum loqui coeptaret fremitu et clamore ceteros adspernantur: uni Antonio apertae militum aures. manique et facundia derat, mulcendique vu1gum artes et auctoritas. Ibi crudescere seditio, et aeonviciis et probris ad tela et manus transibant, iniaci eatenas Mapian iubet. Sensi Iudibrium miles, disiectisque, qui tribunal tuebantur, extrema vis PRrα-hatur. Opposui sitium Antonius, stricto erro, aut

militum ae manibus, aut suis, moriturum obtestana: ut quemque notum et aliquo militari decore insignem adapexerat, ad ferendam opem nomine ciens mox conversus ad signa, et bellorum Deos hostium potiua

exereuibus illum furorem, illam diseordiam inii rene,

552쪽

orabat dotiec faeiseeret seditio, et extremo iam die, sua uisque in tentoria dilaberentur. Profectus eadem nocis Flavialius, obviis Vespasiani litteris, discrimini exemptus est. XI. Legiones, veluti tabe insectae, Aponium Saturninun , oesici exercitus Legatum, eo atrocius adgrediuntur, quod non, ut prius, labore et opere fessae, sed medio diei exarserant vulgatis epistolis, quas Saturninus ad ViteIlium scripsisse redebatur. Vt olim virtuti modestiaeque, tune procacitatis et petulautiae, certamen erat, ne minus Iolenter Aponium, quam Iavianum, ad supplicium do scerent. Quippemoesicae legiones adiutam a se Pannon ο-rum ultionem, referentes, et Pannonici, velut absolvorentur Ilorum seditione, iterare culpari gaudebant. In hortos, in quibus devert batur Saturninus, Pergunt nec tam Ρrimus et Aponianus et essalla, quamquam omni modo nisi, eripuere Saturninum, quam obscuritas latebrarum, quibus Occulebatur, Vacantium forte balnearum fornacibus abditus mox, omissis ictoribus, atavium concessit. Digressu ConsitIarium uni Antoni vis ac potestas in utrumque exercitum fuit, cedentibus conlegis, et obversis militum studiis nec deerant, qui crederent, utramque

seditionem fraude Antonii coeptam, ut solus bello

frueretur.

XII. e in Vitellii quidem partibus quietae mentes, exitiosiore discordia, non suspicionibus vulgi, sed perfidia Ducum, turbabantur. Lucilius Bassus, classis Ravennatisiraefectus, ambiguos militum animos, quod magnR pars Dalmatae Ρannoniique erant, quae provinciae Vespasian tenebantur, partibus eius adgregaverat. Νox proditioni electa, ut ceteris ignaris, soli in principia defectores coirent Bassus Pudore, neu metu, quisnam exitus foret, intra domum

opperiebatur. I ierarchi lagno tumultu Vitellii

553쪽

imagines invadunt, et, paucis resistenti una obli runcatis, ceterum vulgus, erunt novarum studio, in Vespasianum inclinabat. Tum progressus Lucilius auctorem se palam praebet classis Cornelium Fuscum Praefectum sibi destinat, qui Propere adcucurrit. Bassus honorata custodia Liburnicis navibus Hadriam pervectus, atraefesto alae ennio Rufino, praesidium illic agitante, vincitur. Sed exsoluta statim vincula, interventu Hormi Caesaris liberti is quωque inter Duces habebatur. XIII. At Caecina, defectione classis Vulgata, primores Centurionum et paucos militum, ceteris per militiae munera dispersis, secretiora castrorum adsectans, in principia vocat. Ibi Vespasiani virtutem soresque partiun Movit transfugisse classem in ar-etoeommeatum adversa GaIlias Hispaniasque --hil in urbesdum atque omnia de Vitelli in deterius.

Mox incipientibus, qui conscii aderant, ceteros, renova adtonitos, in verba Vespasiani adigit simul Vitellii imagines dereptae, et missi, qui Antoni nuntiarent. Sed, ubi totis castris in fama proditio, recurrens in principia miles, praescriptum Vespasiani nomen proiectas Vitellii emgies adspexit, vastum

primo silentium, mox cuncta simul erumpunt Hue cecidisse Germanici exercitus gloriam, ut sine proelio, aine numere, vinctas manus et capta traderent arma' Quas enim ex diverso legionea nempe vietas et abis esse tinteum Othoniani exereitus robur,primano quartadecimanosque quos tamen,iisdem iuF eampis furiarint traserintque is armatorum ruta, velut grex venalium, exsul Antoni donum darentur octo, mirum legione unius clas8is aeces8ionem fore. Id Basso, id Caecinae laum postquam domos, hortos,

ope Prine i abstulerint, etiam Prineipi auferri m litem. integros incruento.que, Marionis quoque par

554쪽

tibus silea militibus quid dicturos, reposeenelous aut proapera, aut adversas XIV. Haec singuli, haec universi, ut quemque dolor inpulerat, vociferantes, initio a quinta legione orto, repositis Vitellii imaginibus, vincla Caecinae in iiciunt Fabium Fabullum, quintae regionis Leg tum, et Cassium Longum, raesectum castrorum, Duces deligunt forte oblato trium Liburnicarum milites, ignaros et insontes, trucidant relictis castris, abrupto ponte, HostiIiam rursus, inde Cremonam pergunt, ut legionibus, primae Italicae et unietvicesimae Rapaci, iungerentur, quas Caecina, ad obtinendam Cremonam cuni parte equitum Praemiserat.

XV. Vbi haec comperta Antonio, discordes anumis, discretos viribus hostium exercitus adgredi statuit, antequam Ducibus auctoritas, militi obsequium et iunctis legionibus fiducia rediret namque Fabium Ualentem, profectum is urbe, acceleraturumque e gnita Caecinae proditione, coniectabat et fidus Vitellio Fabius, nec militiae ignarus simul ingena Germanorum vis per Rhaetiam timebatur et Britannia, Galliaque et Hispania, auxiIia Vitellius acciverat, inmensam belli luem, ni Antonius, id ipsum s- tuens, festinato proelio victoriam praecepisset. Vniverso cum exercitu, secundis a Verona castris, Bedriacum venit. postero die, legionibus ad muniendum retentis, auxiliarus cohortes in Cremonensem agrum missae, ut specie Parandarum copiarum, civili praeda miles inbueretur. Ipse, cum quatuor millubus equitum, ad octavum a Bedriaco progressus, quo licentius popularentur exploratores ut mos est longius curabant. XVI. Quinta ferme hora diei erat, cum catus eques, adventare hostes, praegressi paue , motum fremitumque late audiri, nuntiavit. Dum Antonius, quidnam agendum, consultat, aviditate navandae Pe-

555쪽

rae Arrius variis cum promptissiniis equitu ni Prorti pit, inpulitque Vitellianos, modicλ caede: nam, PI rium adcursu versa fortuna, et acerrimus quisque a quentium fugae ultimus erat nec sponte Antonii Properatum,' lare, quae acciderant, rebatur. Hortatus suos, ut magno animo eve erent preetnam, diductis in latera turmis,. Vacuum medio relinquit iter, quo Varum equitesque eius reciPeret iussae armari Iegiones datum per agros signum, ut, qua cuique Proximum, omissa praeda, Proelio occurrerent Pavidus interim Varus, turboe suorum miscetur, intulitquo formidinem. Pulsi cum sauciis integri, Suo ometipsi metu et angustiis vitarum conflictahantur.

XVIL ullum, in illa trepidatione, Antonius eonstantis Ducis aut mrtissimi militis, Omcium omisit occursar la entibus; retinere cedentes et ubi plurimus labor, unde 'liqua spes consilio, manu, voce insignia hosti, conspicuus suis eo postremo ardoris provectus est, ut exiliarium fugientem hasta transverberaret. mox raptum veraIlum in hosesin vertit quo pudore h-d Plures, quam centum equites, restitere Iuvit locus, .ctiore illic via, et fracto intersiuentia rivr ponte, qui incerto alveo, et Praecipitibus ripis, fugam inpediebat ea necessitas, seu fori tuna, lapsas iam partes restituit. Firmati inter se, densis ordinibus excipiunt Vitellianos temere effusos, atque illi consternantum Antonius instare pereulsis, aternere obvios Simul ceteri, ut cuique ingenium, spoliare, capere, arma equosque abripere et exciti prosper clamore, qui modo per agros fuga palabantur, victoriae sis miscebant.

XVIII. Ad quartum a Cremona lapidem fulsere

Iegronum signa Rapacis atque Italicas, . laeto inter initia equitum suorun proelio, illuc usque ProVecta. Sed, ubi Fortuna contra fuit, non Iaxare Ordinen, non recipere turbatos, non obviam ire, ultroque ad-

556쪽

gredi hostem, tantum per spatium cursu et pugnando fessum. Forte victi, haud perinde rebus prosperis Ducem desideraverant, atque in adversis deesse intelligebant. utantem aciem Victor equitatus incursat et Vipstanus essalla, Tribunus, cum oesiuis auxiIiaribus adsequitur, quos militiae legionariis, quainquam raptim ductos, aequabant. Ita mixtus Pedes equesque rupere legionum agmen. Et propinqua Cremonensium moenia, quanto plus spei ad effugium, tanto minorem ad resistendum animunt, dabant.

XIX. ec Antonius ultra institit, memordaboris ac vulnerum, quibus tam unceps proelii fortuna, quamvis prosper fine, equites equosque adflictaverat. Inumbrante Vespera universum Flaviani exemeitus robur advenit utque uminos super et recen ei caede Vestigia incessere, quasi debellatum foret, pergere Cremonam, et vieto in deditionem aecisere, aut expugnare, deposcunt. Haec in medio, pulchra dictu. Illa sibi quisque, Forae eοIoniam plano sitam inpetu eapi. Idem audaciae per tenebra inrumpentibus, et maiorem rapiendi licentiam. quod, lueem opperiantur, iam paeem, iam preces et pro labore aevulneribus, elementiam et gloriam, inania, laturos: sed ope Cremonensium in sinu Praefectorum Legatorumque re Expugnatae urbis praedam ad militem, deditae diueea, pertinere. Spernuntur centuriones Tribunique, ac ne ηο cuiusquam audiatur, quatiunt arma, rupturi imperium, et a ducaritur. XX. Tun Antonius, inserens se manipulis, ubi adspectu et auctoritate silentium fecerat non se de-eus, neque pretium eripere tam bene meritia, adfirmabat; sed disisa inter exerritum nucesque munia: m litibus upidinem pugnandi convenire meo providendo, Onsultando, eunetatione saepius, quam tem ritate, prodesse. pro virili portione, armis ae --

557쪽

stu, victoriam iuverit, ratione et comitio, propriis IIu- eis artibus, profuturum. Neque enim ambinu Eaae, quae ecurrant: betem et ignotae tum rhia, ne Aoates et euneta insidiis opportuna non, si Preteant portae, nisi explorato, nisi die, intrandum. An sp in gnationem inchoaturos, adempto omni prospectu quis aequus locus, quanta altitudo moenium tormentiane et trita, an veribus et vineis, adgredienda υrba io et '

que, et cetera expugnandia urbibus seeum adtulissent rogitabat. Et, cum abnuerent, gladiisne, inquit, et pilis perfringere ae subruere muros ullae manu Fossunt Si aggerem atruere, si pluteis eratGu- Hs- tegi ne os fuerit, ut vulgus snprovidum, inrisi ala-δimus, altitudinem turrium, et aliena munimenta m rantes Quin potius mora noetia unius, advectis eo mentis machinisque, vim vietoriamque nobiseum fer mus Simul lixas calonesque , eum recentissimi equitum, Bedriacum mittit, copias, ceteraqtie aut adlaturos. XXI. Id vero aegre tolerante malite, proΡε aeditionem Ventum, eum progressi equites sub ipsa moenia vagos ex Cremonensibus conripiunt, quorum indicio noscitur: sex Vitellianas legione Omnemque --erritum, qui matviae egerat, eo ipso die triginea musia passuum emensum, comperta suorum clade, in proelium aeringi ae iam adfore. Is terror obstructas ientes consiliis Ducis aperuit Sistere tertiam decimam legionem, in ipso viae Postumiae aggere iubet, Qua iuncta a laevo septima Ganiana, patenti campo Metit, dein septima Claudiana, agresti fossa ita Iocus

erat iraemunita dextro, octava per apertum limitem, mox tertia, densis arbustis intersepta hic quilarum signorumque ordo militea mixti per tenebras, ut fors tulerat Praetorianum vexilium proximum tertiania cohortes auxiliorum in cornibus latera

558쪽

ac terga equite circumdata Sido atque Italicuis, Suevi, eum deleetis popularium, primori in acie vera,

hantur.

XXII. At Vitellianus exercitus, mi adquiescere Cremonae et reciperatis cibo somnisque Viribus, confectum algore atque inedia hostem, postera die prinnigare ac proruere ratio fuit indigus rectoris, inops consilii, tertia ferme noctis hora, paratis iam dispositisque Flavianis inpingitur ordinem agminis, disi cti per iram ac tenebras, adseverare non ausim: quamquam alii tradiderint, quartam Maeedonteam

dextro auorum eornu quineam, et quintamdecimam, eum exima nonae Mundaeque et viseMmae Britanni- earum legionum, mediam arimn sextadecimanos duoeteieesimanosque et priman Iaevum cornu eomplesse. Rapaces atque Italici omnibus se manipulis miscuerant. Eques auxiliaque sibi ipsi locum legere. Prae Iium tota nocte arium, anceps, atrox his, rursus illis, exitiabile. Nihil animus, aut manus, ne oculi quidem provisu iuvabant eadem utraque acie arma. erebris interrogationibus notum pugnae signum: emmixta vexilla, ut quisque globus, capta ex hostibus, huc vel illuc raptabat. Urgebatur maxime septima legio, nuper a Galba conscripta. Occisi sex primorum ordinum Centuriones: brepta quaedam signaripsam aquilam Atilius Verus, primipili Centurio, multa eum hostium strage et ad extremum moriens, sedi

XXIII. Sustinuit labantem aciem Antonius Reeitis Praetorianis qui, ubi excepere pugnam, pellunt hostem, dein pelluntur. Namque Vitelliani tormenta in aggerem viae contulerant, ut tela vacuo atque aperto excuterentur, dispersa primo et arbustis, sine hostium noxa inlisa. ugnitudine eximia quintaedecimae legionis balista, ingentibus saxis hostilem aciem proruebat. Hateque cladem intulissent ni duo

559쪽

mnites, i aectarum facinus ausi, adreptis e strage acutia ignorati, vincta ac libramenta tormentorum a scidissent statim confossa sunt, eoque interciderε nomina: de facto haud ambigitur. Neutro incIin verat fortim donec adulta nocte, luna surgens o tenderet acies falleretque. Sed Flavianis aequior a te go hinc maiores equorum irorumque umbrae, ea falso, ut in corpora, ictu, tela hostium citra cadebant: Vitelliani advertio Iumine conlucentea, velut ex o evito iaculantibus incauti offerebantur. XXIV. Igitur Autonius, ubi noscere suos nocteique Poterat, alios pudore et probris, multos laude et

hortatu, omnes spe Promisaisque adcendens, Cur rursum sumpsissent arma Pannonieas legiones ante roεabat ilios esse eampos, in quibus abolare ahem prioris ignominiae, tibi eriperare glariam Oalent. Tum admoesicos conversus, principes auctoresque

belli ciebat flustra miniae verbia provoeatos rite

Aanoa,ai manus eorum oeulasque non tolararent. Haec, ut quosque accesserat Plura ad tertianos, Veterum

recentiumque admonens ut sub M. Aneonio Parthos, sub Corbulone Armenios, nuper Sarmatas pepulialent. Μox insensius Praetorianis: Vos, inquit, nisi vincitia, pagani, quia alius Imperator, quae eastra alia exeipient Illi signa armaque vestra sunt e mors vi etia nam ignominiam eonsumpsistis. Vndique et mor et orientem solem ita in Syria mos an terti

ni salutavere.

XXV. Vagus inde, an consilio Dum inhoitus

rumor, adsenisse Mucianum exerritus invisem -ω- ta8se gradum inferunt, quasi recentibus auxiliis aucti rariore iam Vitellianorum acie, ut quos, nulI Tectore suus quemque inpetus vel pavor contraherea diduceretve. Ostquam inpulsos sena3 Antoniun, denso agmine obturbabat laxati Ordines abrum-Puntur nec restitui quivere, inpedientibus vehi Ita

560쪽

tormentisqtie Perdimitem viae sparguntur, cona ctandi festinatione, metores. Eo notabilior eaedea fuit, quia filius patrem interiecit rem nominaque, auctore Vipstano essalla, tradam. Iesius mansuetus, ex Hispania, Rapaei legioni additus, inpubem filium domi liquerat is mox adultus, inter septim

nos a Galba conscriptus, oblatum forte patrem et vulnere stratum, dum nemianimem seriatatur, agnitu Rgnoscensque et exanguem amplexus, voce nobili. precabatur psatos patria Manea, neve se ut parriridam aversarentur: publicum id facinus et unum miliaemgustam rivisium armorum partem simul adtollero corpus, aperire humum, supremo erga parentem on

eio fungi Advertere proximi, deinde iures hine

per omnem aciem miraculum et queatus et saevi simihelli exsecratio nec eo segnius ProPinquos, adfines, fratres trucidatos spoliant factum esse scelus loquuntur oriuntque. Vt Cremonam venere, novum inmensumque opus occurrit. XXVI. Othoniano bello, Germaniens miles modi. nibus Cremonensium castra sua, castris Vallum ei

eun iecerat eaque munimenta rursus auxerat quorum adspectu haesere victores, incertia Ducibus, quid iuberent incipere oppugnationem, fesso Perdiem noctemque exercitu arduum, et, nullo iuxta subsidio, anceps. in Bedriacum redirent, intolerandus tam longi itineris labor, et victoria ad inritum revolvebatur munire castra id quoque, propinquis hostibus, formidolosum, ne dispersos, et Pus ni alientes subita eruptione turbarent quae su rcuncta terrebat ipsorum miles, periculi quam mora. patientior quippe ingrata, qua tuta, ex temerit te spes orinisque caedes et hiera et sanguia avis ditate praedae Pens ibantur.

XXVII. Hue inclinavit Antonius, ingique a ram eorona iussit. Primo agittis saxisque eminua TacITva II. i